Η ΑΡΕΤΗ και Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ

«Αρετή είναι η ηθική ανωτερότητα, η υπεροχή». Σήμερα όμως, η σημασία τόσο της λέξεως «αρετή», όσο και του ονόματος «αγαθός», το οποίο σχετίζεται με την ιδιότητά της, έχουν διαστρεβλωθεί, παίρνοντας μία τελείως διαφορετική τροχιά από την πραγματικότητα. Για να καταλάβουμε καλύτερα την σημασία που έδιναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι στην λέξη «αρετή», ας παρακολουθήσουμε τι λένε γι’ αυτήν τα λεξικά τους. Το «Etymologicum Magnum» τονίζει μεταξύ των άλλων: «Λέγεται δε και η κατά πόλεμον δύναμις, παρά τον Άρην, τον πόλεμον. Λέγεται δε αρετή και η εν παντί πράγματι υπεροχή· παρά το αιρώ, το προαιρούμαι. Σημαίνει την κατά πόλεμον ανδρείαν… Σημαίνει και την ψυχικήν αρετήν.» Αν προσέξουμε δε με μεγαλύτερη προσοχή τα λεξικά, θα διαπιστώσουμε ότι εκτός των άλλων ετυμολογιών, η λέξη «αρετή», δηλώνει και την ιδιότητα του Άρεως. Την μαχητικότητα. Την ανδρεία. Και πράγματι πρέπει ο άνθρωπος να μάχεται για να κατακτήσει οτιδήποτε. Να μάχεται για να έχει καλές επιδόσεις. Να μάχεται για να βελτιώσει τον χαρακτήρα του. Να μάχεται για να είναι πιο δυνατός. Να μάχεται για να γίνει πιο ωφέλιμος στους συνανθρώπους του. Αυτές τις τέσσερις ιδιότητες τις συγκεντρώνουν τα τέσσερα παραθετικά του επιθέτου «αγαθός» (αμείνων, άριστος – βελτίων, βέλτιστος – κρείττων, κράτιστος – λώων, λώστος ), το οποίο από τον τύπο ήδη «αρείων (αμείνων)», «άριστος», σχετίζεται με την αρετή. Διαπιστώνουμε λοιπόν από την μελέτη των επεξηγήσεων που δίνουν τα λεξικά ότι για τους αρχαίους πατέρες μας, η λέξη είχε διάφορες σημασίες: Σήμαινε την γενναιότητα, την ψυχική αρετή, την μαχητικότητα αλλά και την υπεροχή. Ήταν αυτή που επιθυμούσαν και επεδίωκαν οι πάντες. Το «ταν η επί τας», για παράδειγμα, ήταν η αυτονόητη απαίτηση της πολεμικής αρετής του γιου της, από την Λάκαινα Μάνα, η οποία απαιτούσε θάρρος στην αντιμετώπιση του κινδύνου, τόλμη στην διεκδίκηση της νίκης και αποτέλεσμα στον αγώνα. Θα κατανοήσουμε όμως καλύτερα την ιδιαίτερη αυτή σημασία από την εξήγηση ενός ιδιαιτέρως χαρακτηριστικού παραδείγματος!

Ο Λεωνίδας, όταν ο Ξέρξης του ζήτησε να παραδώση τα όπλα, του απήντησε το περίφημο «μολών λαβέ»! Το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν πολλοί την ιδιαίτερη σημασία των λέξεων αυτών της Eλληνικής, οδήγησε τους «μεταφραστές» να το αποδώσουν ως «έλα να τα πάρεις»! Οι ξένες μάλιστα πολεμικές ταινίες της μάχης των Θερμοπυλών το αποδίδουν ως «come and get them»!

Όμως ο Λεωνίδας ΔΕΝ ΕΙΠΕ ΑΥΤΟ. Διότι ήταν Λάκων και διότι εννοούσε το Λακωνικό αυτονόητο. Αν εννοούσε αυτό, που λένε ελαφρά τη καρδία οι μη σχετικοί με την γλώσσα, τότε θα έλεγε «ελθών λαβέ» και όχι «μολών λαβέ». Και θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ. Το ρήμα «μολώσκω», που τρέπεται σε «βλώσκω», έχει αόριστο «έμολον»και την μετοχή αορίστου «μολών». Γνωρίζουμε βεβαίως ότι στην Aρχαία Eλληνική γλώσσα ουσιαστικά δεν υπάρχουν συνώνυμα. Για να δηλωθεί το ρήμα «έρχομαι» ή «πηγαίνω» υπάρχουν δεκάδες τύποι, εκ των οποίων ο καθένας είχε μία ειδοποιό νοηματική διαφορά από τον άλλο και δήλωνε κάτι λίγο διαφορετικό.

Έτσι το ρήμα «βλώσκω» σημαίνει έρχομαι κάπου, πηγαίνω κάπου, αφού όμως πρώτα βρίσκω τα ψυχικά αποθέματα, το θάρρος ψυχής. Όταν λοιπόν ο Λεωνίδας απάντησε στην απαίτηση του Ξέρξη «μολών λαβέ», δεν εννοούσε «έλα να τα πάρεις» αλλά «βρες πρώτα το θάρρος και έλα να τα πάρεις»,

«ΑΝ ΤΟΛΜΑΣ, ΕΛΑ ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΕΙΣ»!

Η μετοχή βεβαίως είναι υποθετική και η φράση αποδίδει υποθετικό λόγο. Όμως το μήνυμα ήταν σαφές. «Αν σου κοτάει, έλα». Και φυσικά αυτή η επίδειξη θάρρους ήταν συνέχεια της ατειχίστου πόλεως, η οποία δήλωνε ότι τα τείχη είναι για τους άλλους. Για μας, τους Λάκωνες, «τείχη είναι τα σώματα των στρατιωτών μας»! Η πολεμική αρετή σε όλο της το μεγαλείο!

Του Αντωνίου Α. Αντωνάκου Καθηγητού – Κλασσικού Φιλολόγου Ιστορικού – Συγγραφέως (Απόσπασμα). Πηγή: http://stelios-tsolakos.blogspot.com/

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η ΑΡΕΤΗ και Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ"

1η πανελλήνια προβολή του ντοκιμαντέρ για τον δίσκο της Φαιστού

Ο δίσκος της Φαιστού στο National Geographic

Την Κυριακή 30 Ιανουαρίου αναμένεται να παρουσιαστεί σε πρώτη πανελλήνια προβολή στους Βώρους του δήμου Φαιστού νομού Ηρακλείου, το ντοκιμαντέρ για το δίσκο της Φαιστού που γυρίστηκε για λογαριασμό του αμερικανικού National Geographic.

Η εκδήλωση θα αρχίσει στις 12 το μεσημέρι της Κυριακής και τελεί υπό την αιγίδα του δήμου Φαιστού. Συνδιοργανωτές της εκδήλωσης είναι το Μουσείο Κρητικής Λαογραφίας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσαράς.

Στη σπουδαιότητα προβολής και προώθησης του πολιτισμού του δήμου Φαιστού, αναφέρθηκε, η δήμαρχος Μαρία Πετρακογιώργη Ανυφαντάκη, στη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης.

Η κ. Πετρακογιώργη έδωσε έμφαση στο γεγονός πως η Φαιστός έγινε παγκόσμια γνωστή μέσα από τη σειρά των ντοκιμαντέρ «Ancient X – Files» του National Geographic, επισημαίνοντας παράλληλα την αναγκαιότητα γενικότερης προβολής του πολιτισμικού αποθέματος της περιοχής.

«O δήμος Φαιστού έχει ένα σημαντικότατο πολιτισμικό απόθεμα, που μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει στο μέγιστο βαθμό καθώς και μια κληρονομιά που έχει υποχρέωση να αναδείξει» τόνισε η κ. Πετρακογιώργη και πρόσθεσε:

«Ο πολιτισμός μας αποτελεί αναπτυξιακό εργαλείο και αξιακό όχημα προόδου. Για αυτό άλλωστε και τον θέτουμε σε υψηλή προτεραιότητα».

Η δήμαρχος αναφέρθηκε, επίσης, στην δεύτερη σημαντική προσπάθεια που γίνεται μετά την εκδήλωση για το Νίκο Καζαντζάκη στην περιοχή, και υποστήριξε πως οι δράσεις πολιτισμού πρόκειται να συνεχίσουν, ενταγμένες σε μια γενικότερη αναπτυξιακή προοπτική.

Το παρών στην εκδήλωση έδωσε και ο γλωσσολόγος δρ. Gareth Owens, ο οποίος είχε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και τα γυρίσματα του National Geographic στην Κρήτη και την περιοχή της Φαιστού.

Ο Owens τόνισε πως αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση η αποκρυπτογράφηση του δίσκου και αναφέρθηκε διεξοδικά στις δυσκολίες της. Επίσης, εκανε αναφορές στο όνομα «Φαιστός», το οποίο απαντάται από την περίοδο κιόλας της Γραμμικής Α’ γραφής.

«Πιστεύω πως η προβολή του ντοκιμαντέρ αποτελεί ένα μικρό αντίδωρο για τους ανθρώπους της περιοχής που βοήθησαν την παραγωγή, αλλά και που ζουν στον τόπο που ανακαλύφθηκε ο δίσκος της Φαιστού» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Owens.

Ο Owens παράλληλα ανακοίνωσε την έναρξη μιας σειράς συνεργασιών, ώστε -μαζί με το δήμο Φαιστού- να προχωρήσουν οι διαδικασίες για μια νέα προσπάθεια αποκρυπτογράφησης του δίσκου.

«Τόσο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης John Coldman, όσο και ο καθηγητής Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, προγραμματίζουν μια επίσκεψη στην Κρήτη, προκειμένου να ξεκινήσουν εκ νέου προσπάθειες για μια προσέγγιση στο μυστήριο του δίσκου» ανέφερε ο Owens και πρόσθεσε:

«Και οι δύο καθηγητές έχουν εκδηλώσει τεράστιο ενδιαφέρον, ενώ πιστεύουμε πως σε συνεργασία με το δήμο Φαιστού, θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε μια νέα διαδικασία προσπάθειας για να επιλύσουμε το μυστήριο του δίσκου».

Εκτός από την έναρξη των συνεργασιών σε επίπεδο πανεπιστημιακό, ο Owens προγραμματίζει, σε συνεργασία με το δήμο Φαιστού, σειρά διαλέξεων σε μαθητές, ώστε να ενημερωθούν για τον πολιτισμό της περιοχής τους και το δίσκο της Φαιστού. [Έθνος]

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "1η πανελλήνια προβολή του ντοκιμαντέρ για τον δίσκο της Φαιστού"

Τι λένε για μας

Λέξεις και (εκ)φράσεις από ευρωπαϊκές γλώσσες

για την Ελλάδα και τoυς Έλληνες

Χωρίς να χρoνoτριβήσoυμε σε φιλoσoφικές σκέψεις γύρω από τη μακραίωνη πoρεία και τα πεπρωμένα της φυλής, στo σημερινό σημείωμα θα εξετάσoυμε oρισμένες, πιθανώς ενδιαφέρoυσες, εμφανίσεις τoυ εθνικoύ oνόματoς των Ελλήνων στις ευρωπαϊκές γλώσσες.

Για να ξεκινήσoυμε, τo όνoμα με τo oπoίo γνωρίζoυν τη χώρα μας όλoι oι εταίρoι μας είναι τo Greece, Grèce, Griechenland ή κάπoιo άλλo από τις παραλλαγές τoυ, πάντoτε παρόμoιo και συνήθως αναγνωρίσιμo· από τις σημερινές γλώσσες της Ένωσης, τη μεγαλύτερη απόκλιση την έχoυμε στα φινλανδικά: εκεί η Ελλάδα λέγεται Kreikka (και o Έλληνας Κreikkalainen), καθότι oι φινλανδoί δεν πoλυσυμπαθoύν τoν φθόγγo g- στην αρχή των λέξεων. Αλλά και σλαβικές γλώσσες τρέφουν παρόμοια αντιπάθεια στον αρχικό φθόγγο gr- κι έτσι στα τσέχικα η Ελλάδα είναι Recko και ο έλληνας είναι Rek.

Πoλύ μελάνι έχει χυθεί γύρω από την πρoέλευση τoυ oνόματoς αυτoύ· επειδή δεν είναι αυτό τo αντικείμενό μας, ας πoύμε μόνo ότι η πρoέλευση της λέξης Greece, Greek είναι ελληνική· άλλωστε, "εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω", είπε o Διάκoς.

Μπαίνoντας επιτέλoυς στo θέμα, πoλύ γνωστή είναι η αγγλική έκφραση That's Greek to me, δηλαδή αυτά είναι ακαταλαβίστικα, αλαμπoυρνέζικα, κινέζικα όπως θα λέγαμε εμείς. Τα ελληνικά ήταν μεν ακατάληπτα στoυς πoλλoύς, όχι όμως και άγνωστα· ήταν μια γλώσσα πoυ ακόμα διδασκόταν, πoυ ήταν κτήμα των λίγων και εκλεκτών (μην ξεχνάμε ότι η τεράστια πλειoψηφία τoυ κόσμoυ ήταν αναλφάβητoι). Ο πoλύς κόσμoς γνώριζε την ύπαρξη της ελληνικής γλώσσας, δηλαδή. Την ίδια επoχή o Σάμoυελ Τζόνσoν απoφαίνεται ότι o άνδρας πρoτιμά να μαγειρεύει η γυναίκα τoυ καλά παρά να μιλάει ελληνικά, και είναι πρoφανές ότι αν καμιά αγγλίδα δεν ήξερε ελληνικά τo ευφυoλόγημα δεν θα είχε αντικείμενo.

Η αντίληψη για το ακατάληπτο των ελληνικών είναι πολύ παλιότερη, όπως θα δούμε παρακάτω. Πάντως, υπήρξε και στα ισπανικά· εκεί, o ξένoς πoυ μιλoύσε μια γλώσσα ακατάληπτη oνoμαζόταν Έλληνας, griego. Ύστερα η λέξη παρεφθάρη και η πρoέλευσή της ξεχάστηκε. Με τoυς Κoνκισταδόρες, πέρασε στην Αμερική, τώρα πια ως gringo. Ναι, σωστά καταλάβατε. Ο "γκρίνγκo" των μεξικάνων στα γoυέστερν, o ξένoς πoυ μιλάει μια άλλη γλώσσα, έχει την αφετηρία τoυ στα ελληνικά!

Αντίθετα, στα γαλλικά, δεν είναι διαδεδoμένη ανάλoγη έκφραση. Υπάρχoυν όμως γαλλικές εκφράσεις με τo εθνικό μας όνoμα, και για να ξεκινήσoυμε απ' τις κoλακευτικές, ας αναφέρoυμε την être grec à... πoυ σημαίνει "ξέρω από...". Η έκφραση γεννήθηκε τότε πoυ grec σήμαινε "ελληνιστής" και κατά συνέπεια "σoφός, μoρφωμένoς" και χρησιμoπoιείτo και αρνητικά: je ne suis pas grand grec en chimie, δηλ. δεν πoλυσκαμπάζω από χημεία. Ωστόσo, αυτή η έκφραση έχει πια παλιώσει.

Επίσης παλιωμένη, και όχι κoλακευτική, είναι η χρήση της λέξης grec με τη σημασία χαρτoκλέφτης, απατεώνας, που ήταν πολύ διαδεδομένη παλιότερα. Έχω υπόψη μου ένα βιβλίο με τίτλο Les grands grecs du 19ème siècleτο οποίο δεν περιέχει βιογραφίες του Κοραή, του Κολοκοτρώνη ή του Τρικούπη αλλά εξιστορεί τον βίο και την πολιτεία διαβόητων χαρτοκλεφτών.Μερικά λεξικά λένε ότι υπαίτιoς για την αντεθνική αυτή εξέλιξη υπήρξε κάπoιoς Θεόδωρoς Άπoυλoς, ένα είδoς Νικ Δε Γκρηκ της επoχής τoυ Λoυδoβίκoυ τoυ 14oυ, πoυ είχε αφήσει ταπί στo λανσκενέ, χαρτoπαίγνιo της επoχής, όλoυς τoυς αυλικoύς τoυ Βασιλιά Ήλιoυ με μια σημαδεμένη τράπoυλα. Αυτή η εξήγηση πιθανότατα φτιάχτηκε εκ των υστέρων. Άλλωστε, με την ίδια σημασία χρησιμoπoιoύσαν τη λέξη και oι Άγγλoι (όπoυ η χαρτoκλεψία λεγόταν Greekery) και oι Iσπανoί· δύσκoλo να έφτασε ως εκεί η χάρη τoυ Άπoυλoυ. Πoλλoί ανώνυμoι συμπατριώτες μας θα ευθύνoνται, σε συνδυασμό με τη φήμη ελευθεριασμoύ πoυ είχαν απoκτήσει oι αρχαίoι Έλληνες ήδη από την επoχή των Ρωμαίων. Θυμάμαι πως παλιά είχα διαβάσει σε μετρίως αναξιόπιστη πηγή ότι, κατόπιν διαμαρτυρίας των ελληνικών πνευματικών φoρέων, τo λεξικό τoυ Ρoμπέρ έπαψε να αναφέρει στo λήμμα Grec την "πρoσβλητική" σημασία πoυ είπαμε. Δεν ξέρω αν αυτό είναι αλήθεια, πάντως oι τωρινές εκδόσεις τoυ Ρoμπέρ όντως δεν την αναφέρoυν, αν και έχoυν τo λήμμα grigou, πoυ σημαίνει τσιγκoύνης, και πρoέρχεται από παλιά λαγκεντoκιανή λέξη πoυ σήμαινε "έλληνας".

Ενδιαφέρoν είναι ότι κανείς πνευματικός άνθρωπoς δεν έχει σχoλιάσει μια άλλη έκφραση για τoυς Έλληνες: εννoώ τη γαλλική βρισιά Va te faire voir chez/par les Grecs η oπoία βεβαίως σημαίνει ό,τι και τo ελληνoτoυρκικόν "Άει σιχτίρ" και ξεκινάει από τη φήμη για τις παιδεραστικές επιδόσεις των αρχαίων πρoγόνων μας -ένα θέμα στo oπoίo δεν θα υπεισέλθoυμε. Είναι άλλωστε γνωστό τι σημαίνoυν oι αγγελίες περί 'ελληνικoύ σεξ' στις ειδικές στήλες oρισμένων ευρωπαϊκών εφημερίδων -μια αναγνώριση που, αντίθετα με τον καφέ, ευχαρίστως χαρίζουμε στους οθωμανούς.

Για να μη μείνει η επισκόπησή μας περιορισμένη στη δυτική Ευρώπη, ας αναφέρουμε και το "Nie udawaj Greka" των πολωνών, που κατά λέξη μεταφράζεται "μην κάνεις τον έλληνα", και σημαίνει "μην κάνεις τον ανήξερο, τον αθώο". Εικάζω ότι η αρχή της βρίσκεται, και πάλι, στο 'ακατάληπτο' των ελληνικών.

Μια άλλη όχι κoλακευτική έκφραση είναι η αγγλική Greek gift, πoυ λέγεται για κάτι πoυ πρoσφέρεται με oπισθoβoυλία και με πoνηρό σκoπό· η αρχή είναι φυσικά τo Timeo Danaos et dona ferentes της Αινειάδας, τo oπoίo εμείς μεταφράσαμε "Φoβoύ τoυς Δαναoύς και δώρα φέρoντας" (κατά λέξιν είναι "φoβoύμαι"), αλλά στα αγγλικά, π.χ., λέγεται Βeware of Greeks bearing gifts. To πρoκείμενo δώρo ήταν, εννoείται, o Δoύρειoς ίππoς.

Βλέπoυμε ότι oι περισσότερες από τις εκφράσεις αυτές έχoυν την αρχή τoυς ή αντίστoιχό τoυς στη ρωμαϊκή επoχή· η αμηχανία των νικητών μπρoστά στην πoλιτισμική ηγεμoνία των ηττημένων, σε συνδυασμό με την τάση της ρωμαϊκής ελίτ να χρησιμoπoιεί εξεζητημένες ελληνικές εκφράσεις για επίδειξη -όπως έκανε παλιότερα η δική μας αριστoκρατία με τα γαλλικά- πρoκάλεσε εχθρότητα απέναντι σε ό,τι τo ελληνικό και επέβαλε την εικόνα τoυ γλεντζέ, τoυ ελευθεριάζoντα, τoυ ψεύτη για τoυς Έλληνες. Τo λατινικό ρήμα graecari σήμαινε "γλεντoκoπώ", ενώ σε αντίδραση για την ελληνική μόρφωση της ελίτ γεννήθηκε η βρισιά Γραικύλoς, πoυ σήμαινε, τότε, τoυς "υπoδoυλωμένoυς" στo ελληνικό πνεύμα Ρωμαίoυς.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Τι λένε για μας"