Η ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ-ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ - ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ - ΟΛΑ ΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ - ΤΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ - ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ - Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΩΝΥΜΩΝ - ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΙΣΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΜΑΘΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ.
ΚΑΛΩΣ ΗΛΘΑΤΕ ΣΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΜΑΣ

Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου 2020

Ναυμαχίας της Ναυπάκτου στις 7 Οκτωβρίου 1571. ..ΟΠΩΣ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ?


 Μια απο τις πιο αιματηρές συγκρούσεις κατά την διάρκεια της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου στις 7 Οκτωβρίου 1571 έλαβε χώρα στο κέντρο των αντιπάλων παρατάξεων.

Κείμενο του Ηλία Αναγνωστάκη.

Πράγματι, περι τις 13:00, η γιγάντια Τουρκική ναυαρχίδα "Sultana" πλησίασε την ναυαρχίδα των Δυτικών "La Real" με σκοπό να κάνει ρεσάλτο και να την κυριεύσει. Πάνω στο Τουρκικό σκάφος εκτός απο τον Τούρκο ναύαρχο Muezzin-zade-Ali βρισκόταν 100 τοξότες Γενίτσαροι, καθώς και άλλοι 300 με αρκεβούζια, 50 Τούρκοι ναύτες, καθώς και 210 άτυχοι Έλληνες κωπηλάτες, συνολικά 670 άνδρες.
Στη θηριώδης γαλέρα, "La Real", βρισκόταν ο ίδιος ο Don Juan, 100 ακόλουθοι του "οπλισμένοι μέχρι τα δόντια", ανάμεσα τους 38 Ισπανοί ευγενείς και ο προσωπικός του εξομολόγητης, ιερέας Francisco, 400 επίλεκτοι Ισπανοί θωρακισμένοι αρκεβουζιοφόροι απο το Σύνταγμα "Tercio di Sardinia", καθώς και πολλοί άλλοι Ιταλοί ευγενείς, καθώς και 200 κωπηλάτες, σύνολο 750 άνδρες.
Περιττό δε να ειπωθεί, οτι τα καταστρώματα και των δυο μεγαθηρίων ήταν τόσο πολύ γεμάτα απο στρατιώτες, "που δεν μπορούσες να βήξεις".
Η Τουρκική ναυαρχίδα αφού έριξε μια ομοβροντία εξ' επαφής με τα μπροστινά της πυροβόλα, κόλλησε στο Ισπανικό σκάφος και με πρόχειρες γέφυρες και γάντζους άρχισε να αποβιβάζει μάζες Γενιτσάρων πάνω στο κατάστρωμα της "La Real", που γρήγορα μετατράπηκε σε σφαγείο, αφού τα τόξα και τα αρκεβούζια ήταν πλέον άχρηστα σε εκ σύνεγγυς αγώνα, όπου τον πρώτο λόγο είχαν βαριά Ισπανικά broadsword, τουρκικά γιαταγάνια, ευέλικτα ιταλικά rapier, κεφαλοθραύστες, τσεκούρια, μαχαίρια και πιστόλια.
Περι τις 13:20, οι Γενίτσαροι είχαν "καθαρίσει" την πλώρη, και προχωρούσαν απειλητικά προς το κέντρο του σκάφους, οταν απωθήθηκαν με βαριές απώλειες απο μια θυελλώδη αντεπίθεση του Bernandino de Cardenas ο οποίος οδήγησε μια ισχυρή εφεδρεία απο την πρύμνη. Στην φοβερή σύρραξη, ο de Cardenas δέχτηκε βλήμα στο κεφάλι απο μικρό πυροβόλο καταστρώματος, και παρότι φορούσε κράνος, θα πέθαινε την επόμενη μερα.
Τα πράγματα εξελισσόταν άσχημα για τους Χριστιανούς, όταν ξαφνικά η ναυαρχίδα του Παπα, η "Capitana" υπο τον Μarc'Antonio Colonna κατέφθασε στα νώτα των Τούρκων. Η "Capitana" ήταν γεμάτη απο πάνοπλους Ιταλούς ευγενείς, εθελοντές Γάλλους ιππότες, 25 Ελβετούς φρουρούς του Πάπα, οπλισμένους με γιγάντιες αλεβάρδες, καθώς και 180 ιταλούς πεζούς.
Την ίδια στιγμή, στα αριστερά της Τουρκικής ναυαρχίδας, έπλευσε και η βαριά Ισπανική γαλέρα "La Loba" υπο τον δραστήριο Don Alvaro de Benzan, μαρκήσιο της Santa Kruz, με 200 Ισπανούς πεζούς στο κατάφορτο κατάστρωμα της.
Το τέλος των Τούρκων ήταν κοντά: Αναθαρρημένος ο Don Juan, διέταξε γενική επίθεση απο παντού. Αφηνιασμένοι οι άνδρες του, που είχαν σηκώσει ολο το βάρος της Τουρκικής επίθεσης μέχρι τώρα, έκαναν ρεσάλτο στο αντίπαλο σκάφος με "μαχαίρια, ξίφη, τσεκούρια, κοντές σάρισσες και πιστόλια" ενώ ο εκπληκτικός Δον Χουάν διχοτομούσε με το τεράστιο δυο-χειρών ξίφος του κάθε αντίπαλο που βρισκόταν μπροστά του.
Συγχρόνως, οι αρκεβουζιοφόροι και απο τα τρια Χριστιανικά σκάφη σαρώναν με απανωτές ομοβροντίες το κατάστρωμα της "Sultana" σε ολο το μήκος του, αποδεκατίζοντας το Τουρκικό πλήρωμα, που είχε πλέον τρομακτικές απώλειες, με τους επιζώντες Γενίτσαρους να οχυρώνονται στήν πρύμνη της Τουρκικής γαλέρας, πίσω απο κιβώτια με μπισκότα και βαρέλια. Ανάμεσα τους και ο καταματωμένος Τούρκος ναύαρχος, που μάχονταν σαν κοινός στρατιώτης, οπλισμένος με ενα βαρύ, σύνθετο τόξο, οι απώλειες δε, των Ελλήνων κωπηλατών της "Sultana" ήταν απερίγραπτες, αφού δεχόταν σωρηδόν βλήματα και απο τις δυο πλευρές.
Σαν να μην έφτανε η ταυτόχρονη επίθεση απο τρια μέτωπα, εκείνη την στιγμή κατέφθασε και η Βενετική ναυαρχίδα, η "Capitana lanterna" του Filippo Veniero, ο οποίος με μια εύστοχη βολή απο το γιγαντιαίο πετροβόλο του (petriere) "καθάρισε" όλη την πρύμνη απο τους εναπομείναντες Γενίτσαρους, αφήνοντας μια μάζα απο διαλυμένα σώματα.
Ήταν το τέλος. Οι μαινόμενοι Ισπανοί πεζοί όρμησαν με τσεκούρια,μαχαίρια, φαλτσέτες και κοντά ξίφη στούς Τούρκους που ζούσαν ακόμα και τους έσφαξαν όλους. Την ίδια στιγμή, ο Τούρκος ναύαρχος Muezzin zante-Ali δέχτηκε σφαίρα στο κεφάλι απο εξ επαφής βολή αρκεβουζίου, και έπεσε νεκρός. Ενας Σικελός κωπηλάτης πλησίασε το πτώμα του νεκρού Τούρκου ηγέτη και τον αποκεφάλισε, τοποθετώντας το κεφάλι του σε μια λόγχη.
Ήταν πλέον 14:00, και η πελώρια Τουρκική ναυαρχίδα έπλεε ακυβέρνητη πλέον, με ενα κατάστρωμα "γεμάτο πτώματα" ενώ έμπαζε νερά απο παντού απο τα αναρίθμητα βλήματα που είχε δεχτεί.
Ήταν η απόλυτη νίκη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ναυμαχίας της Ναυπάκτου στις 7 Οκτωβρίου 1571. ..ΟΠΩΣ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ?"

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2020

Τα Αρβανίτικα Επώνυμα των Ελλήνων.

Κατηγορίες επωνύμων Τα επώνυμα των Ελλήνων Αρβανιτών μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:
1. Επώνυμα τα οποία προέρχονται από τις συνήθειες του ατόμου. Όταν κάποιος είχε μια συνήθεια που ξένιζε τους υπόλοιπους, πολύ εύκολα του κολλούσαν ένα σχετικό πα- ρατσούκλι το οποίο τις περισσότερες φορές παρέμενε ως επώνυμο, π.χ. τζάθας, ξυπόλυτος.
2. Επώνυμα που προέρχονται από αναπηρίες, π.χ. αν κάποιος είχε κάποια πάθηση στα μάτια και δεν έβλεπε τον φώναζαν κιόρη.
Επίσης αν κάποιος ήταν πολύ κοντός τον φώναζαν σκούρτη.
 3. Επώνυμα που προέρχονται από σημαντικά μέρη του σώματος. Εδώ θα δούμε ότι την πρωτιά την έχουν τα γεν- νητικά όργανα των ανθρώπων, ανδρών, γυναικών, αγοριών και κοριτσιών. Π.χ. Πίτσης, Τούτας, Ντούτσης, κ.λπ., απ’ όπου προέρχονται και τα «ακραία» επώνυμα. Επίσης σημα- ντικό ρόλο έχουν και τα οπίσθια του ανθρώπου με τα οποία υπονοούνταν κατωτερότητα και χλευασμός, π.χ. Μπιθικό- τσης, Μπιθιπούλιας, Μπιθαράς
4. Επώνυμα που προέρχονται από το χρώμα του δέρμα- τος, και των μαλλιών, π.χ. Κριεκούκης, Κριεζής, Μπιθιζής.
5. Επώνυμα πού προέρχονται από τα μικρά ονόματα τα οποία οι Αρβανίτες τα διασκεύαζαν στην δική τους διάλε- κτο . π.χ. Λιάμης, Χαράλαμπος ή Ντρίτσας, Ανδρέας, και άλλα πολλά. 40 Κώστας Π. Ραχούτης
 6. Επώνυμα που δηλώνουν υποκορισμό όπως Μπούρε- ζας, Μανάρεζας, κ.λ.π.
 7. Επώνυμα για τους μη έχοντες, πού αρχίζουν από πα- ή σκα- όπως Παπούλιας ή Σκαμπούρης, κ.α. 8. Επώνυμα για τους έχοντες, που αρχίζουν από κα- όπως Καπαράς, Καμπούκας, κ.λ.π.
9. Επώνυμα πού προέρχονται από ζώα, πτηνά, φυτά, όπως Ντάσης, Πούλιας, Μπάρης κ.λ.π.
10. Επώνυμα που δηλώνουν το επάγγελμα, όπως Τσια- γκούρης, Βουτσάς, κ.λ.π.
 Οι επιβήτορες
Μια κατηγορία που προκαλεί εντύπωση είναι και τα επώ- νυμα που προέρχονται από τους «επιβήτορες», τα αρσενικά ζώα δηλαδή, που είχανε στην κατοχή τους. Αν πάρουμε με τη σειρά τους επιβήτορες θα δούμε ότι όλοι έδιναν επώνυμα στους κατόχους τους: Το αρσενικό πρόβατο, το κριάρι, λέγεται ντάσι και μας δίνει το επώνυμο Ντάσης.
Ο ιδιοκτήτης του όμως λεγόταν κα-ντάσης, δηλαδή έχει ντάσι. Το αρσενικό κατσίκι, ο τράγος, λέγεται τσιάπ και μας δίνει το επώνυμο Τσιάπης. Ο ιδιοκτήτης του λεγόταν κα- τσιάπης, αυτός που έχει τσιάπι. Το αρσενικό γουρούνι λέγεται ντερκ και δίνει το επώνυ- μο Ντέρκος Το αρσενικό μοσχάρι λέγεται ντεμ και δίνει το Ντέμης, το οποίο μεταφορικά σημαίνει και αυτόν που πάει με πολ- λές γυναίκες.

Ανδρικά βαφτιστικά ονόματα και οι παραλλαγές τους στα Αρβανίτικα 

ΑΓΓΕΛΟΣ: Αντζελής, Τζελής
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ: Νάσος, Νάσης, Νάκος, Νάκας, Νάσιος, Σούλης Νασιάκος: ο μικρός Θανάσης ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Λέκος, Λέκας Λεκάκος: ο μικρός Αλέξανδρος
ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ: Σίλαγος, Σίλας
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: Τάσος, Τάσης, Τάτσης
ΑΝΕΣΤΗΣ: Νάστος, Νάστας Ναστούλης: ο μικρός Ανέστης
ΑΝΔΡΕΑΣ: Ντρίτσας, Ντρίτσουλας Ντίτσης: ο μικρός Ανδρέας
ΑΝΘΙΜΟΣ: Θίμης
ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ: Μένης, Μένιος
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: Μπίλιας, Βάσιας, Βάσος
ΓΕΩΡΓΙΟΣ: Λιόλιος, Λώλος, Λιόλης Λιολίτσης: ο μικρός Γιώργος 50 Κώστας Π. Ραχούτης ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ: Ράσης, Λιάσης,
ΓΡΗΓΟΡΗΣ: Γληγόρης
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: Μίτρος, Μίτσης, Μήτσος, Μητρούσης Μητσάκος: ο μικρός Δημήτρης
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ: Δήμος, Δήμας, Τένης
 ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: Βάγγος, Τζέλης, Τζέλας, Τζέκ Τζέκος: ο μικρός Βαγγέλης
ΕΥΓΕΝΙΟΣ: Βγενιός, Βγενής
ΕΥΘΥΜΙΟΣ: Θύμιος, Θύμης
ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ: Στάθας
ΗΛΙΑΣ: Λιάκος, Λιάκας, Λιάς, Λης Λιάσκος: ο μικρός Ηλίας ΗΡΑΚΛΗΣ: Γερακλής ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ: Θέμης, Κλής, Μιστοκλής, Μίστος
ΘΩΜΑΣ: Μούλης (από το χαϊδευτικό Θωμούλης)
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: Κώτσιος, Κώτσης, Κώτσος
 ΛΕΩΝΙΔΑΣ: Λιωνίδης, Λιωνής
ΜΕΝΕΛΑΟΣ: Μηνάς
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ: Μίλτης, Μίλτος, Μιλτιγιάδης 51 Τα Αρβανίτικα Επώνυμα των Ελλήνων
ΜΙΧΑΛΗΣ: Μίχας, Μίχος
 ΝΙΚΟΛΑΟΣ: Κολιός, Κόλιας Κολιάκος: ο μικρός Νικόλας
 ΞΕΝΟΦΩΝ: Φώνης, Φώντας, Ξένος
 ΟΔΥΣΣΕΑΣ: Δυσσέας, Δυσσές
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Πανούσης, Παναής, Πάνος Νότης: ο μικρός Παναγιώτης
ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ: Τσεβάς, Παράσκος
 ΠΕΡΙΚΛΗΣ: Κλης
 ΣΠΥΡΙΔΩΝ: Πήλιος Πήλιουρης: ο μικρός Σπύρος
ΣΤΑΜΕΛΟΣ: Στάμος, Στάμας, Μέλιος Σταμούλης: ο μικρός Σταμέλος
ΣΤΕΦΑΝΟΣ: Στέφας, Στέφος
ΤΙΜΟΛΕΩΝ: Τίμος
ΤΡΥΦΩΝΑΣ: Τόφωνας
ΦΙΛΙΠΠΟΣ: Φίλης, Φίλιας
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ: Λιάμης 52 Κώστας Π. Ραχούτης Λιαμάκος: ο μικρός Χαράλαμπος
ΧΡΗΣΤΟΣ: Κίτσος, Κίτσιος Κιτσάκης: ο μικρός Χρήστος
 
Γυναικεία βαφτιστικά ονόματα και οι παραλλαγές τους στα Αρβανίτικα 

ΑΓΓΕΛΙΚΗ: Κούλα, Κούλια και Κουλίτσα Κούλιεζα: η μικρή Αγγελική ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: Κατίνα Κατίνζα: η μικρή Κατερίνα
ΑΜΑΛΙΑ: Μαλή Μαλίτσα: η μικρή Αμαλία
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ: Τασιά Τασιούλα: η μικρή Αναστασία
 ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Γόνα
ΑΣΗΜΙΝΑ: Σίμω ΑΣΠΑΣΙΑ: Πασιώ
 ΒΑΣΙΛΙΚΗ: Τσία, Βασίλω, Βάσω, Μπίλιω Βασούλα: η μικρή Βασιλική
ΒΕΝΕΤΙΑ: Τσάνα (από το Βενετσάνα)
 ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ: Νούλα Νούλια: η μικρή Γιαννούλα 54 Κώστας Π. Ραχούτης ΔΕΣΠΟΙΝΑ: Δέσπω ΕΙΡΗΝΗ: Ρίνα Ρινάκι: η μικρή Ειρήνη
 ΕΛΕΝΗ: Λένα, Λένη, Λενιώ, Λενάρα Λένζα: η μικρή Ελένη
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: Λευτεριά Λευτερίτσα: η μικρή Ελευθερία
ΕΡΑΣΜΙΑ: Αρισμή
 ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ: Βαγγελιώ, Τζέλα Λίτσα: η μικρή Ευαγγελία
ΕΥΑΝΘΙΑ: Ανθή Ανθούλα: η μικρή Ευανθία
ΕΥΓΕΝΙΑ: Βγενιά, Βγενιώ Βγενίτσα: η μικρή Ευγενία
 ΕΥΠΡΑΞΙΑ: Πραξιώ, Φραξιώ
ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ: Φροσίνα, Φρόσω Φροσούλα: η μικρή Ευφροσύνη
ΙΩΑΝΝΑ: Γιαννούλα, Νούλα, Νούλια
ΚΑΛΛΙΟΠΗ: Πόπη, Καλλιόπε, Καλλιοπίτσα Πίτσα: η μικρή Καλλιόπη
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ: Ντίνα Κωστούλα: η μικρή Κωνσταντίνα 55 Τα Αρβανίτικα Επώνυμα των Ελλήνων
 ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: Μιγδαλιώ, Μαγδάλω, Μάγδα
ΜΑΡΙΑ: Μάρα, Μαργιώ Μαριγούλα: μικρή Μαρία
 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ: Παναγιού, Νότα Τίτσα: η μικρή Παναγιώτα
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Τσεβή, Βούλα Τσεβούλα: μικρή Παρασκευή
 ΠΟΛΥΞΕΝΗ: Ξένη
ΦΩΤΕΙΝΗ: Φώτω, Φώτα Φωτούλα: η μικρή Φωτεινή.

«Τα Αρβανίτικα Επώνυμα των Ελλήνων, και η πορεία τους μέχρι σήμερα» © Εκδόσεις Ν. & Σ. Μπατσιούλας Ο.Ε., Αθήνα 2013 © Κώστας Π. Ραχούτης

http://www.batsioulas.gr/documents/arvanitika_eponyma-sample.pdf
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Τα Αρβανίτικα Επώνυμα των Ελλήνων."

Τρίτη 1 Σεπτεμβρίου 2020

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων που συναντώνται και σήμερα και τι σημαίνουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.-----
Ονόματα αντρών.----
Αγαθοκλής (αγαθός+κλέος) ο έχων καλή φήμη.
Αγησίλαος ( άγω+λαός) ο ικανός ηγέτης .
Αθηναγόρας (Αθήναι+αγορά) ο σοφός αγορητής
Αθηνόδωρος (Αθηνά+δώρο) δώρο της
Αθηνάς, ο σοφός.
Αλέξανδρος (αλέξω:απομακρύνω+ανήρ) ο απωθών τους άνδρες, ο ανδρείος.
Αλκιβιάδης (αλκή+βία) ο τολμηρότατος.
Ανδροκλής (ανήρ+κλέος) ο ένδοξος.
Αριστογένης (άριστος+γένος) ο ευγενής.
Αριστόβουλος (άριστος+βουλή) ο άριστος σύμβουλος.
Αριστοκλής (άριστος+κλέος) ο έχων άριστη δόξα.
Αριστομένης (άριστος+μένος) ο ανδρειότατος.
Δημοσθένης (δήμος+σθένος) η δύναμη του λαού.
Διογένης (Ζευς+γένος) ο Θεογένητος
Διομήδης (Διός+μέδων:άρχων) ο άρχων με θεία δύναμη.
Επαμεινώνδας (επί+άμεινον) ο προοδευτικός.
Ετεοκλής (ετεός:αληθής+κλέος) ο έχων αληθινή δόξα.
Ευαγόρας (ευ+αγορεύω) ο καλός ομιλητής.
Ευρυβιάδης (ευρύς+βία) ο πολύ αυταρχικός.
Ευρυσθένης (ευρύς+σθένος) ο καρτερικότατος.
Θεμιστοκλής (θέμις+κλέος) ο ένδοξος υπερασπιστής του δικαίου.
Θουκυδίδης (Θεού+κύδος:δόξα) ο δοξάζων τον θεό.
Θρασύβουλος (θρασύς+βουλεύομαι) ο τολμηρά σκεπτόμενος.
Ιάσων (ίασις:θεραπεία) ο θεραπευτής.
Ίων (ίον:άνθος) ο μενεξεδένιος.
Κίμων (χίμων:χειμών) ο θυελλώδης.
Κλέαρχος (κλέος+άρχω) ο ένδοξος άρχων.
Κλεόβουλος (κλέος+βουλή) ο επινοητικότατος.
Κλεομένης (κλέος+μένος) ο ένδοξος για τη γενναιότητά του.
Κρίτων (κρίνω) ο ευφυής.
Λέανδρος (λαός+ανήρ) ο ανδρείος του λαού.
Μενέλαος (μένος+λαός) η ορμή του λαού.
Μιλτιάδης (μίλτος:ερυθρά βαφή) ο αιματώδης, ο ανδρείος.
Νεοκλής (νέος+κλέος) η νέα δόξα.
Ξενοφών : ο ανδρείος ηγέτης των ξένων
Οδυσσεύς (οδύσσομαι:διώκομαι) ο διωκόμενος υπό των θεών.
Ορέστης (όρος+ίσταμαι) ο ορεσίβιος.
Πάτροκλος (πατρίς+κλέος) η δόξα της πατρίδος
Περικλής (περί+κλέος) ο ένδοξος
Πολυδεύκης (πολύ+δεύκος:γλεύκος) ο πολύ γλυκός
Πύρρος (εκ του πυρρός) ο ξανθοκόκκινος
Σόλων (πιθανώς από το ρ. σέλλω:σείω) ο διασείσας το παλαιό, ριζοσπάστης
Σοφοκλής (σοφός+κλέος) ο έχων δόξα σοφού
Σωκράτης (σώζω+κράτος) ο σωτήρ του κράτους
Τηλέμαχος (τηλέ: μακριά+μάχομαι) ο αγωνιζόμενος μακράν της πατρίδος
Τιμολέων (τιμή+λέων) ο ισχυρός ως λέων
Φαίδων (φως) ο λαμπρός καθ όλα
Φίλιππος (φιλώ+ίππος) ο αγαπών τους ίππους
Φοίβος (φάος:φως) ο ακτινοβόλος
Φρίξος (φρίττω) ο τρομακτικός.
Ονόματα γυναικών
Αγαθόκλεια (αγαθή+κλέος) η έχουσα καλή φήμη
Αγαθονίκη (αγαθή+νίκη) η νικήτρια ένδοξης νίκης.
Aλκηστις (αλκή+εστία) η χάρη της οικογενείας
Αλκμήνη (αλκή+μήνη:σελήνη) η ακτινοβολούσα.
Ανδρομάχη (ανήρ+μάχομαι) η πρόμαχος.
Αριάδνη (άρι:πολύ+αγνή) η αγνότατη
Αρσινόη (άρσις < αίρω+νους) η υψηλόφρων. Αφροδίτη (αφρός+αναδύω) η αφρογενής, η ωραιοτάτη. Δηϊδάμεια (δήϊος:εχθρός+δαμάζω) η νικήτρια των εχθρών. Διώνη (εκ του Διός) η θεϊκή. Ερατώ (ερώ:αγαπώ) η αξιολάτρευτη, Μούσα Εριφύλη (έρι:πολύ+φύλον) η έξοχη των γυναικών. Ευδοξία (ευ+δόξα) η έχουσα καλή φήμη. Ευνομία (ευ+νέμω:διανέμω) η δίκαιη χορηγός των αγαθών. Ευρυδίκη (ευρύς+δίκη) η πολύ δίκαιη. Ευρύκλεια (ευρύς+κλέος) η πολυένδοξη. Ευτέρπη (ευ+τέρπω) η πολύ ευχάριστη, Μούσα. Ήβη (ήβη:ακμή) η πάντοτε θαλερή, νέα Ηλέκτρα (ηλέκτωρ:ο ακτινοβολών ήλιος) η ακτινοβολούσα από χάρη Ηρώ (Ήρα) η προσωποποίηση της Θεάς Ήρας Θάλεια (θάλλω) η δροσερή, η ωραία, Μούσα Θέμις (τίθημι>θεσμός) η θεά του Δικαίου, η άκρως δίκαιη.
Ιοκάστη (ίον+κάζω:στολίζω) η ωραία ως μενεξές.
Ιππολύτη (ίππος+λύω) η αρματιλάτις.
Ίρις (είρω:αγγέλω) η αγγελιοφόρος των θεών.
Ιφιγένεια (ίφι:ισχυρά+γίγνομαι) η πολύ ισχυρή.
Καλλιόπη (κάλλος+ωψ:οφθαλμός) η έχουσα ωραία μάτια.
Καλλιρρόη ( καλώς+ρέω) η δροσερή ως καθαρό νερό.
Κλειώ (κλέος) Η ένδοξη, Μούσα.
Κλεονίκη (κλέος+νίκη) η ένδοξη νικήτρια.
Κλεοπάτρα (κλέος+πάτρη) η δόξα της πατρίδος.
Λητώ (λανθάνω) η μυστηριώδης.
Μελπομένη (μέλπω) η ευφραίνουσα με το άσμα της.
Μυρτώ (μύρτον) η ευχάριστη ως μυρτιά.
Ναυσικά (ναυς+καίνυμαι:υμνούμαι) η υμνούμενη από τους ναυτικούς.
Νεφέλη (νέφω:χύνω ύδωρ) η προσφέρουσα ζωογόνον ύδωρ.
Ξανθίππη η ξανθή ιππεύτρια.
Πηνελόπη (πήνη:υφάδι+λέπω:εκτυλίσσω) η καλλιτέχνις υφάντρια.
Πολυξένη (πολύ+ξενία) η πολύ φιλόξενη.
Πολύμνια (πολύς+ύμνος) η θεία τραγουδίστρια, Μούσα.
Τερψιχόρη (τέρπω+χορός) η τέρπουσα με το χορό της, Μούσα.
Φαίδρα (φαιδρός < φως) η φωτεινή, η λάμπουσα από χάρη.
Φερενίκη (φέρω+νίκη) η νικηφόρος
Φιλομήλα (φιλώ+μέλος) η φιλόμουσος, η φίλη της αρμονίας.
Χρυσηϊς (χρυσός) η πολύτιμη, η χρυσαφένεια.

http://www.pronews.gr/istoria/627582_etymologia-arhaion-onomaton-deite-ti-simainei-onoma-sas
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας"

Κυριακή 16 Αυγούστου 2020

Η σημασία των αρμενικών επωνύμων

Η μελέτη των αρμενικών επωνύμων προκαλεί ενδιαφέρον, καθώς ουσιαστικά κάθε πτυχή του αρμενικού πολιτισμού αντικατοπτρίζεται σε αυτά.
Τα αρμενικά επώνυμα στην πλειονότητά τους έχουν την κατάληξη –ιάν, που σημαίνει γιος του... Ωστόσο, κάποιοι Αρμένιοι της διασποράς την έχουν αλλάξει προκειμένου να ενσωματωθούν ευκολότερα στις κοινωνίες όπου ζουν.

Έτσι στην Τουρκία η κατάληξη –ιάν αντικαθίσταται συχνά με την –ογλού, ενώ στη Ρωσία με την –οφ ή –οβ, παράδειγμα ο Γκάρυ Κασπάροφ ή ο Σεργκέι Παρατζάνοβ. Βέβαια κάθε επώνυμο που καταλήγει σε –ιάν δεν είναι αποκλειστικά αρμενικό, καθώς αντίστοιχη κατάληξη έχουν ενίοτε και ονόματα Ιρλανδών, Περσών, Άγγλων, Φιλιππινέζων ή άλλων λαών.
Γενικά, τα αρμενικά επώνυμα διακρίνονται στις ακόλουθες πέντε ειδικές κατηγορίες, ανάλογα με αυτό που υποδηλώνουν:
Αριστοκρατική τάξη
Στην αρχαϊκή αρμενική αριστοκρατία, την τάξη των Ναχαράρ με περσικές καταβολές, πολλά επώνυμα είχαν την κατάληξη –ουνί.
Οι περισσότερες από αυτές τις οικογένειες αφανίστηκαν με το πέρασμα των αιώνων, κάποιες όμως, όπως οι Σασουνί, έχουν επιζήσει μέχρι τις μέρες μας.
Πρόγονοι
Πολλά αρμενικά επώνυμα προέρχονται από τα κύρια ονόματα κάποιων προγόνων, όπως Ταβιτιάν, ο γιος του Ταβίτ ή Κρικοριάν ο γιος του Κρικόρ. Μέχρι το 19ο αιώνα όλα σχεδόν τα ονόματα είχαν θρησκευτική ρίζα, συνεπώς τα περισσότερα επώνυμα έχουν ανάλογο περιεχόμενο.
Γεωγραφική καταγωγή
Κάποια επώνυμα βασίζονται στη γεωγραφική καταγωγή της οικογένειας και έχουν την τουρκική κατάληξη –λιάν ή την αρμενική -τσιάν.
Τυπικά παραδείγματα είναι το Ουρφαλιάν από την Ούρφα και το Βανετσιάν από το Βαν. Τέτοια επώνυμα δίνονταν συνήθως σε μετανάστες από διάφορες περιοχές της Αρμενίας.
Επάγγελμα
Πολλά επώνυμα προέρχονται επίσης από το επάγγελμα κάποιου προγόνου. Αυτά δημιουργήθηκαν κυρίως από τους φοροεισπράκτορες, που ήθελαν να προσδιορίζουν την ταυτότητα κάθε πολίτη για φορολογικούς λόγους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Νατζαριάν ο γιος του ξυλουργού. Πολλές από τις ονομασίες των επαγγελμάτων δεν είναι αρμενικές, επειδή ο φοροεισπράκτορας –συνήθως Τούρκος, Πέρσης ή Άραβας ή άλλης εθνικότητας-, χρησιμοποιούσε τη μητρική του γλώσσα. Το επώνυμο Μπογιατζιάν, λόγου χάρη, έχει ως ρίζα τον αραβο-τουρκικό όρο «μπογιατζί» που σημαίνει αυτός που βάφει.
Συχνά τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται και στις δύο μορφές, δηλαδή τόσο με αρμενική όσο και με ξένη ρίζα, όπως το Τερτσαγκιάν ή Τερζιάν –τερτσάγκ στα αρμενικά και τερζί στα τουρκικά σημαίνει ράφτης. Άλλο παράδειγμα το Βοσκεριτσιάν ή Κουγιουμτζιάν, βασισμένο στη λέξη χρυσοχόος στις δύο γλώσσες.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα
Τα πιο πολύπλοκα και παράξενα επώνυμα είναι αυτά που βασίζονται σε κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα ενός προγόνου, όπως το Τοπαλιάν, ο γιος του κουτσού, του ανάπηρου, ή το Ντιλσιζιάν, ο γιος του μουγκού. Σε αρκετά από τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας δεν είναι σαφές τι υπονοούν, εκτός αν είναι γνωστοί οι λόγοι της γέννησής τους. Για παράδειγμα το Ντιλσιζιάν υποδηλώνει ότι οι Τούρκοι είχαν κόψει τη γλώσσα ενός από τους προγόνους της οικογένειας, επειδή μίλησε αρμενικά.
Τα επώνυμα αυτού του είδους δεν αναφέρονται πάντα σε φυσικά χαρακτηριστικά, αλλά μπορεί να αντανακλούν την προσωπικότητα ή την κοινωνική θέση κάποιου. Μελικιάν σημαίνει ο γιος του πρίγκιπα.
Ορισμένα επώνυμα παίρνουν το πρόθεμα Ντερ (ή Τερ), που υποδηλώνει την ύπαρξη ενός ιερέα μεταξύ των προγόνων της οικογένειας. Για παράδειγμα η οικογένεια του ιερέα Σαρκίς έδωσε το επώνυμο Ντερ Σαρκισιάν στις επόμενες γενιές.

Τα επώνυμα των δύο τελευταίων κατηγοριών διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιοχών της Ανατολικής και Δυτικής Αρμενίας, επειδή τα πρώτα έχουν συχνά περσικές, γεωργιανές ή ρωσικές ρίζες ενώ τα δεύτερα τουρκικές, αραβικές ή ελληνικές.

Στην εποχή μας αρκετά επώνυμα αλλάζουν ή μικραίνουν για να διευκολυνθεί η προφορά τους από τους μη Αρμενίους. Συχνά παραλείπεται η κατάληξη –ιάν, οπότε δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Ακόμη κι έτσι όμως, ένας προσεκτικός παρατηρητής μπορεί να μαντέψει σωστά. 


Επιμέλεια: Άννα Καζαντζιάν

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η σημασία των αρμενικών επωνύμων"

Πέμπτη 30 Ιουλίου 2020

Το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης: Οι Οθωμανοί έσφαξαν χιλιάδες Ελληνες

Μια συγκλονιστική στιγμή της Ιστορίας, μια σχεδόν άγνωστη σφαγή Ελλήνων από Οθωμανούς, μας θυμίζει η Μηχανή του Χρόνου. Ο λόγος για το ματωμένο καλοκαίρι του 1821 στη Σαμοθράκη όπου για δύο μήνες οι Τούρκοι έσφαξαν χιλιάδες χριστιανούς.
Οπως αναφέρει το δημοσίευμα:
Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1821, οι Σαμοθρακίτες ξεσηκώθηκαν και αντιστάθηκαν στον τούρκικο ζυγό. Ένα μήνα μετά, οι αντίπαλες δυνάμεις έβαψαν την αντίσταση τον νησιωτών με αίμα. Χιλιάδες σφαγιάστηκαν και εκατοντάδες ακόμη στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα.
Το 1479 η Σαμοθράκη έγινε Οθωμανική κτήση και οι κάτοικοι έζησαν υπόδουλοι για 458 συναπτά έτη. Τον Αύγουστο του 1821 το μήνυμα της Ελληνικής Επανάστασης έφτασε στο νησί. Αρκετοί Σαμοθρακίτες, μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, μόλις πληροφορήθηκαν ότι ξέσπασε η επανάσταση στην Πελοπόννησο, έπεισαν τους συντοπίτες τους να ακολουθήσουν. Συγκέντρωσαν τα λιγοστά όπλα που υπήρχαν στο νησί και άρχισαν να εξασκούνται στη σκοποβολή με τη βοήθεια ενός Σαμιώτη.
 Στις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι του ακριτικού νησιού δήλωσαν στον Τούρκο διοικητή του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον«.
Πρόγραμμα Αναπαραγωγής ΒίντεοΣτις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι του ακριτικού νησιού δήλωσαν στον Τούρκο διοικητή του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον«.
Η Οθωμανική κυβέρνηση είχε ενημερωθεί για τη στάση τους, αλλά είχε σπουδαιότερα προβλήματα να ασχοληθεί. Μέχρι το τέλος Αυγούστου η καθημερινότητα στο νησί κυλούσε ομαλά. Η εξέγερση των Σαμοθρακιτών ενάντια στην Τουρκοκρατία πνίγηκε στο αίμα.  Την 1η Σεπτεμβρίου 1821, ο Σουλτάνος έδωσε εντολή στον υποναύαρχο καπετάν Μπέη Καρά Αλή να καταστείλει την εξέγερση στο νησί. Έτσι, την «πρωτοσταυρινιά», όπως συνήθιζαν να λένε την 1η Σεπτεμβρίου οι ντόπιοι, αποβιβάστηκαν στο νησί πάνω από χίλιοι άνδρες του τουρκικού στόλου, αποφασισμένοι να εκτελέσουν την αποστολή τους.

Λεηλασίες και φωτιές

Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν καταστροφικά. Ολόκληρα χωριά λεηλατήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες. Χιλιάδες άνδρες που αντιστέκονταν, αποκεφαλίστηκαν.
Εφτακόσιοι από τους κατοίκους που είχαν καταφύγει στα βουνά, οι Οθωμανοί τους έφεραν πίσω με δόλο δίνοντάς τους την εντύπωση ότι θα τους δώσουν χάρη. Όμως στην τοποθεσία «Εφκάς» στο κάστρο της πρωτεύουσας, της Χώρας, τους δολοφόνησαν όλους. Από τη μαζική αυτή δολοφονία, επέζησαν σύμφωνα με μαρτυρίες ξένων περιηγητών και του Σαμοθρακίτη ιερέα Γ. Μανωλάκη από 25 έως 30 οικογένειες, οι οποίες ζούσαν τα επόμενα χρόνια σε άθλια κατάσταση.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι Οθωμανοί στρατιώτες άφηναν τα κεφάλια των Σαμοθρακιτών να κατρακυλούν στο αυλάκι . Το ρυάκι ονομάστηκε Εφκάς (Επτακοσίας) από τον αριθμό των σφαγιασθέντων. Τα μωρά κάτω των 2 ετών εκτελέστηκαν μαζί με τις γυναίκες που ήταν μεγαλύτερες από 40 ετών. Σύμφωνα με μαρτυρίες, από τη μαζική σφαγή επέζησαν περίπου 25 με 30 οικογένειες, οι οποίες επιβίωσαν τα επόμενα χρόνια σε άθλιες συνθήκες.
Συνολικά, τα θύματα από τις άγριες σφαγές έφτασαν τους 2.000, ενώ περίπου πεντακόσιοι Σαμοθρακίτες κατάφεραν και ξέφυγαν στη θάλασσα. Στα σκλαβοπάζαρα βρέθηκαν πάνω από 1.500 γυναικόπαιδα του νησιού, αλλά και νέοι άντρες που δεν αποκεφαλίστηκαν. Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης διήρκησε περίπου οκτώ εβδομάδες. 
Στις 12 Νοεμβρίου 1821, ο υποναύαρχος Καρά- Αλής, υπεύθυνος και για τη σφαγή της Χίου, μπήκε στο νησί του Θρακικού πελάγους πανηγυρικά. Στους ιστούς των πλοίων του τουρκικού στόλου είχε κρεμάσει τα κομμένα κεφάλια τριάντα συλληφθέντων Σαμοθρακιτών, ως ένδειξη νίκης και υπεροχής. Μετά τη σφαγή, έμειναν στο νησί περίπου διακόσιοι Έλληνες.
Μια δεκαετία αργότερα, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’, εξέδωσε διάταγμα στο οποίο κήρυττε την απελευθέρωση όλων των Ελλήνων που είχαν αιχμαλωτιστεί κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
Τότε ήταν που επέστρεψαν στο νησί και αρκετοί κάτοικοί του. Στη μνήμη των χιλιάδων νεκρών, η 1η Σεπτεμβρίου τιμάται πλέον στο νησί ως ημέρα πένθους. Στην πλατεία του Εφκά γίνεται επιμνημόσυνη δέηση στο ηρώον, κατάθεση στεφάνων, απόδοση τιμών από τμήμα του στρατού, ενώ διατηρείται ενός λεπτού σιγή για τη μνήμη των θυμάτων.
Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης παρέμεινε άγνωστο και η τυπική αναφορά στη θυσία των κατοίκων της στην εθνική παλιγγενεσία, αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία των Αθηνών μόλις το 1980. Την καταστροφή της Σαμοθράκης την απεικόνισε πολύ χαρακτηριστικά ο Γάλλος Αύγουστος Βινσόν (Αuguste Vinchon) ο οποίος λίγο αργότερα ζωγράφισε ένα πίνακα με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης, που βρίσκεται στο Λούβρο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης: Οι Οθωμανοί έσφαξαν χιλιάδες Ελληνες"

Τρίτη 28 Ιουλίου 2020

Καλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας


«Καλώς ήρτετε»: με αυτή τη φράση στα χείλη και με χαρούμενα πρόσωπα μας υποδέχονται σε μια Ελλάδα που η καρδιά της χτυπά έξω από τα δικά της όρια. Η Ελληνόφωνη Καλαβρία σαν τραγούδι φερμένο μέσα από τους αιώνες, ταξιδεμένο στις θάλασσες της Μεσογείου επιβιώνει χάρη στους κατοίκους της. Το μαγευτικό οδοιπορικό στα πιο απομονωμένα και φτωχικά σπλάχνα της Ιταλίας, όπου οι άνθρωποι μιλούν μια αρχαία δωρική γλώσσα, τα γκρεκάνικα, και σύσσωμοι καρδιοχτυπούν για να μη σβήσει η Μεγάλη Ελλάδα, είναι κάτι παραπάνω από συγκινητικό
Στον κόσμο της Ελληνόφωνης Καλαβρίας με μύησε πριν από πολλά χρόνια ο φίλος μου Carmelo Nucera, ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή στη διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας και της ελληνικής κουλτούρας ετούτου του τόπου.
Πέρασε καιρός από τότε, αλλά πάντα οι βαθιές επιθυμίες εκπληρώνονται... Οταν το αεροπλάνο προσγειωνόταν στο Ρήγιο της Καλαβρίας, δεκάδες πρωτόγνωρα συναισθήματα μας πλημμύρισαν ενώ το τοπίο πλάνευε απροκάλυπτα τη ματιά μας.
Από το παράθυρο ξεπρόβαλλαν πρώτα τα τραχιά βουνά του Ασπρομόντε ποτισμένα με ιστορία και μνήμες από μια Ελλάδα που στοίχειωσε σθεναρά στα δύσβατα μονοπάτια των Ελληνόφωνων χωριών της Καλαβρίας.
Και φυσικά η θάλασσα, με το γνωστό Stretto της Μεσσήνας, το στενό υδάτινο πέρασμα που ενώνει την Καλαβρία με τη Σικελία και μπολιάζει με την καλή της αύρα σκαριά και ταξιδευτές, και προσδοκίες των κατοίκων της φτωχικής Καλαβρίας για ένα καλύτερο «αύριο».
Τον 8ο αιώνα π.χ. ξεκίνησαν όλα
Ολα ξεκίνησαν στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα όταν Ελληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στα ανατολικά παράλια της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, χαρίζοντας σε αυτό το ελληνικό τμήμα το όνομα Μεγάλη Ελλάδα.
Στην Καλαβρία ιδρύθηκαν και ήκμασαν σημαντικές ελληνικές αποικίες, όπως το Ρήγιο από τους Χαλκιδείς το 715 π.Χ., το οποίο αργότερα κατοίκησαν Μεσσήνιοι πρόσφυγες. Οι Λοκροί ιδρύθηκαν από Δωριείς της Λοκρίδας το 673 π.Χ. και πήραν το προσωνύμιο Επιζεφύριοι από το ακρωτήριο Ζεφύριο.
Οι πόλεις Κρότων και Σύβαρις, από τα πιο πλούσια κράτη της Ιταλίας, ιδρύθηκαν από μετανάστες Αχαιούς τον 8ο αι. π.Χ. και έπαιξαν σημαντικό πολιτιστικό και εμπορικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.
Από τον 6ο αι. μ.Χ. και μετά εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Βυζαντινοί στρατιωτικοί και πολιτικοί υπάλληλοι, καθώς ο στρατηγός του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, Βελισάριος, το 535 μ.Χ. αποβιβάστηκε στη Σικελία και απελευθέρωσε το νησί και την Καλαβρία από τους Γότθους.
Αργότερα επικάθισαν στην Καλαβρία Ελληνες της Καρχηδόνας μετά την κατάληψη της Αφρικής από τους Αραβες, Ελληνες της Σικελίας μετά την κατάληψη του νησιού από τους Αραβες το 823 μ.Χ. και εικονολάτρες από τις ανατολικές βυζαντινές επαρχίες κατά την εικονομαχία (726-843 μ.Χ.) οι οποίοι και ίδρυσαν ερημητήρια και μοναστήρια σε όλη την περιοχή.
Η Καλαβρία υπήρξε για τους Βυζαντινούς ένα σημαντικό οχυρό προς τη Δύση για την αναχαίτιση των βαρβάρων. Η ακμή της τοποθετείται τον 9ο έως και τον 11ο αι. μ.Χ. οπότε κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς, έγινε Δουκάτο και εκδιώχθηκαν οι Βυζαντινοί. Τον 12ο αι. μ.Χ. έληξε η βυζαντινή κυριαρχία στην Κάτω Ιταλία και παρά τις ξένες κυριαρχίες οι κάτοικοι διατήρησαν την ελληνικότητά τους, τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.
Οι μεταναστεύσεις πληθυσμών στην Κάτω Ιταλία συνεχίστηκαν και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Η Ελληνόφωνη περιοχή της Καλαβρίας τον 16ο αι. μ.Χ. απλωνόταν σε όλη τη Νότια Ιταλία. Σήμερα περιορίζεται στην οροσειρά του Ασπρομόντε και αποτελείται από τα ελληνόφωνα χωριά Αμεντολέα, Βούα, Γιαλός του Βούα, Βουνί, Ροχούδι, Γκαλιτσανό, Κοντοφούρι, Χωρίο Βουνί, Χωρίο Ροχούδι.
Οι λιγοστοί κάτοικοι των χωριών, γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην πλειονότητά τους, διατηρούν τη γκρεκάνικη γλώσσα, ήθη και έθιμα από την παράδοση που κληρονόμησαν και κυρίως τη μουσική και τα τραγούδια αιώνων που σμιλεύτηκαν στη συνείδησή τους. Δηλώνουν Ελληνες, είναι περήφανοι για την καταγωγή τους, ορθώνουν το ανάστημά τους μέσα στα βουβά σοκάκια της απομόνωσης και ανάβουν κεριά για να υποδηλώσουν την ελληνικότητά τους. Είναι η τρανταχτή και μοναδική πια απόδειξη πως εκεί χτυπά ακόμα μια καρδιά ελληνική.
«Tα γκρεκάνικα πρέπει να επιζήσουν»
Πινακίδες, ευχές, συζητήσεις. Λέξεις και φράσεις γκρεκάνικες που μοιάζουν να ξεπετάγονται από τους στίχους της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Από τον μικρότερο έως τον γεροντότερο, σε τούτα τα μέρη, οι άνθρωποι μιλούν και τραγουδούν την γκρεκάνικη γλώσσα, προσπαθώντας να μείνουν συνδεδεμένοι αιώνια με την ελληνική καταγωγή τους. Η ελληνική γλώσσα της Καλαβρίας επιβιώνει αιώνες ολόκληρους στα δύσβατα χωριά του Ασπρομόντε και οι φωνές των ανθρώπων που επιμένουν ελληνικά μοιάζουν να αγωνίζονται για τη διατήρηση της κοινής μας γλώσσας.
Τα γκρεκάνικα είναι μια αρχαία διάλεκτος με ιταλικές προσμείξεις. Η διάλεκτος αυτή είναι μετεξέλιξη της αρχαίας δωρικής διαλέκτου και διατηρεί ομηρικές λέξεις. H γλώσσα ήταν ισχυρή και αντιστάθηκε στην ιταλική, και ακόμη και όσες ιταλικές λέξεις εισχώρησαν σε αυτήν, φόρεσαν... ελληνικό χιτώνα.
Οι γεροντότεροι κάτοικοι της Ελληνόφωνης Καλαβρίας μιλούν τα γκρεκάνικα στην καθημερινότητά τους. Οι μακρινοί αυτοί απόγονοι των πρώτων Ελλήνων μεταναστών αρνούνται να μιλήσουν ιταλικά και ωθούν τους νέους να διδάσκονται τα γκρεκάνικα.
 Μάχονται να διατηρήσουν τη γλώσσα γιατί με τον λόγο τους κρατούν ζωντανή την ελληνική τους ταυτότητα και αντιπαλεύονται εκείνους τους λίγους ντόπιους που ακόμα και σήμερα θεωρούν τα γκρεκάνικα κατώτερη γλώσσα, τη γλώσσα των φτωχών βοσκών.
Στην Καλαβρία το τοπικό Σύνταγμα ρυθμίζει νόμιμα τη χρήση της γλώσσας από την ελληνόφωνη μειονότητα. Γι' αυτό τον λόγο στο Ροχούδι, στο Κοντοφούρι, στην Αμεντολέα, στο Γκαλιτσανό, στη Μπόβα Μαρίνα η γλώσσα που ακούγεται είναι «i glossa tu grecani», δηλαδή «η γλώσσα του Ελληνα» και μάλιστα διδάσκεται με πείσμα.
Η γκρεκάνικη γλώσσα αργοσβήνει σήμερα, ωστόσο υπάρχουν κάποιοι περήφανοι Eλληνες που αρνούνται να υποταχτούν στις επιταγές των καιρών και διδάσκουν στα σπίτια και στη Bιβλιοθήκη της Bova Marina και των άλλων χωριών τα γκρεκάνικα. Δάσκαλοι και μαθητές κρατάνε ζωντανή σε λευκό χαρτί τη γλώσσα αιώνων. Τα τραγούδια έχουν ιδιαίτερη θέση στο μάθημα, καθώς το κάνουν πιο ευχάριστο και εύκολο. Παράλληλα είναι ίσως και ένας φόρος τιμής αφού χάρη στα τραγούδια η γλώσσα μεταφέρθηκε στους αιώνες.
Η διάσωση της σπουδαίας γκρεκάνικης γλώσσας δεν είναι μόνο υπόθεση των ντόπιων. Πριν από λίγο καιρό επιστήμονες από την Ευρώπη κλήθηκαν σε ένα συνέδριο με θέμα τη «διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας», στη Bova Marina, το οποίο οργάνωσε το Κέντρο Συντονισμού των Ελλήνων της Καλαβρίας. Την Ελλάδα εκπροσώπησαν η καθηγήτρια του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Στέλλα Πριοβόλου, και η υποφαινόμενη Ιστορικός - Επικοινωνιολόγος Βασιλική Μπαφατάκη. Οι ομιλητές και οι κάτοικοι της περιοχής υποδέχτηκαν με χαρά το 1ο γκρεκάνικο λεξικό του Filippo Violi και υποσχέθηκαν ότι τα ελληνικά της Καλαβρίας θα ανθίσουν στις λεκτικές αγκαλιές των νέων. Η Ζωή Παπαδοπούλου και ο Γρηγόρης Κοκούσης είναι δάσκαλοι ελληνικών και ζουν με τους τρεις γιους τους στη Bova Marina, εδώ και δύο χρόνια. «Ηρθαμε στην Καλαβρία με πολύ κέφι και όρεξη για να διδάξουμε τα ελληνικά. Δυστυχώς, τα παιδιά γνωρίζουν τη γλώσσα μόνο από τα ακούσματα των παππούδων τους.
Ομως ευτυχώς η διδασκαλία πιάνει τόπο καθώς μαθαίνοντας σωστά τη γλώσσα νιώθουν ότι βρίσκονται κοντά σε εκείνους, ότι συνεννοούνται απόλυτα. Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες έχουν μεγάλη λαχτάρα να μάθουν τα νέα ελληνικά και να ταξιδέψουν στην Ελλάδα», λέει ο Γρηγόρης. Η Ζωή διδάσκει ελληνικά στις 3 τελευταίες τάξεις του δημοτικού και στο γυμνάσιο:
«Τα ελληνικά είναι ένα μάθημα που αρέσει στα παιδιά. Δυσκολεύονται με τη γλώσσα κι έτσι με τραγούδια κι άλλες δραστηριότητες προσπαθούμε να κάνουμε το μάθημα πιο ευχάριστο. Τους μεταλαμπαδεύουμε την αγάπη μας για τη γλώσσα, και κατ' επέκταση για την Ελλάδα» λέει.
Με ταμπουρέλο και τσεραμέντo
Η μουσική της ελληνόφωνης Καλαβρίας, με γλυκόπικρους αλλά και χαρούμενους ρυθμούς, σταλάζει τις μνήμες της Μεγάλης Ελλάδας με τραγούδια της χαράς και της αγάπης, νανουρίσματα και μοιρολόγια. Με τα παραδοσιακά όργανα, την «τσεραμέντα» (είδος τσαμπούνας), το «οργανέτο» (μια μικρή και πρωτόγονη παραλλαγή του ακορντεόν), τη βυζαντινή καλαβρέζικη λύρα και το «ταμπουρέλο» δένουν το χθες με το σήμερα. Η πανάρχαια γλώσσα γίνεται τραγούδι και σχεδόν όλοι οι Ελληνες της Καλαβρίας τραγουδούν στα γκρεκάνικα και παίζουν μουσική, λες και είναι γραμμένη στα γονίδιά τους. O Sergio di Giorgio, μουσικός και κατασκευαστής παραδοσιακών οργάνων της Καλαβρίας, με καταγωγή από τη γιαγιά του από τη Θεσσαλονίκη, μας είπε: «Νιώθω μια ελληνικότητα σε όλα, στα επίθετα, στη γλώσσα, στην καταγωγή γενικότερα. Παίζουμε μουσική με όλα τα παραδοσιακά όργανα της περιοχής, τα οποία και κατασκευάζω. Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της προφορικής κουλτούρας του τόπου από πατέρα στον γιο. Είμαι ευτυχής που μπορώ να συμβάλλω κι εγώ σε αυτό».
Οδοιπορικό στα χωριά της Μεγάλης Ελλάδας
Το Ρήγιο είναι μια πόλη που απλώνεται πλάι στη θάλασσα και ανακαλεί αρχαίες μνήμες του αποικισμού της Μεγάλης Ελλάδας. Τα νεοκλασικά της κτίρια διαφόρων αρχιτεκτονικών επιρροών και η βόλτα κατά μήκος της παραλίας με τα φοινικόδεντρα ανοίγουν εκστασιακά τη ματιά.
Οι κάτοικοι καλοντυμένοι και φιλόξενοι κρατούν τις ελληνικές συνήθειες των κερασμάτων, οπότε εύκολα ο ένας καφές διαδέχεται τον άλλον. Το Ρήγιο αποτελεί ξεκάθαρα μια γη ελληνική που ζητά ανάσα από τη μητέρα Ελλάδα για να ελευθερώσει τον πολιτισμό, την κουλτούρα και την ιστορία της Μεγάλης Ελλάδας.
Οι αρχέτυπες μνήμες οδηγούν το ταξίδι μας στις ψηλές κορυφές τις Καλαβρίας. Ο δρόμος είναι γεμάτος μαιανδρισμούς. Πάνω στις σχισμάδες των βουνών σε υψόμετρο 900-1.000 μέτρων απελευθερώνονται τα είδωλα και οι ζωές των Ελληνόφωνων χωριών, που βιώνουν το ίδιο φως, την ίδια βροχή και τον ίδιο άνεμο αιώνες τώρα.
Τα περισσότερα χωριά αντικρίζουν τον χείμαρρο Amendolea στην κοίτη του οποίου μοιάζει να κυλά ασήμι χάρη στο λαμπερό φως του ήλιου.
Η Bova Marina (Γιαλός του Βούα), είναι μια παραλιακή κωμόπολη όπου βρήκαν καταφύγιο οι κάτοικοι της ορεινής Bova, οι οποίοι φροντίζουν και διατηρούν σαν κερί αναστάσιμο την πολιτιστική και γλωσσική τους κληρονομιά. Εκεί μάλιστα, βρίσκεται το Κέντρο Ελληνόφωνων Σπουδών, όπου διδάσκονται τα γκρεκάνικα, μια μικρή λαογραφική συλλογή και η Βιβλιοθήκη με πολλά ελληνικά βιβλία.
«Τα γκρεκάνικα της Καλαβρίας που μιλάμε μέχρι σήμερα εδώ είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός γλωσσικής αξίας, ένα μνημείο που δεν το βλέπουμε, αλλά το ακούμε», μας λέει ο καθηγητής Elio Cotronei. Η έννοια και η προσπάθεια των ανθρώπων για τη διάσωση των γκρεκάνικων είναι διαρκής: «Προσπαθούμε να μη σβήσει ο πολιτισμός και η γλώσσα αιώνων. Η Ελλάδα πρέπει να είναι κοντά μας και να μην ξεχνάει αυτή τη γωνιά της» παρατηρεί ο Carmelo Nucera, πρόεδρος του Συλλόγου Apo?diafazzi.
Τα γκρεκάνικα τα μιλά από μικρός («platago ti glοssa» όπως λέγεται) και ο Pepe Zindatta, πρόεδρος του Κέντρου Συντονισμού της Καλαβρίας: «Θέλουμε να ζήσει η γλώσσα και να πάει μπροστά. Και όχι μόνο η γλώσσα. Διατηρούμε τα ήθη και τα έθιμά μας και κυρίως τη μουσική μας. Εγώ παίζω ταμπουρέλο, τσαμπούνα, λύρα της Καλαβρίας και φλάουτο. Εχουμε το ίδιο αίμα και μιλούμε την ίδια γλώσσα, είμαστε αδέλφια, όπως λέει κι ένα τραγούδι μας».
Ακρογωνιαίος λίθος για τη διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στην Καλαβρία είναι ο παιδίατρος Tito Squillaci που διδάσκει ελληνικά:
«Εμαθα ελληνικά από τους παππούδες και τους γονείς μου, γιατί ένιωσα μια ανάγκη εσωτερική να κρατήσω τις ρίζες μου. Τα νέα ελληνικά τα έμαθα στο πανεπιστήμιο και πήγα δύο φορές στη Θεσσαλονίκη. Είμαι ο μόνος εδώ που μιλώ στο σπίτι, στα 3 παιδιά μου, μόνο ελληνικά. Εμείς είμαστε εθνικά, πολιτιστικά, γλωσσικά Ελληνες, αλλά Ιταλοί πολίτες. Ο τόπος μιλά 2.800 χρόνια το γκρέκο - είμαστε κομμάτι της Ρωμιοσύνης. Διδάσκω τη γλώσσα, γιατί όλοι πρέπει να μάθουν την ελληνική ιστορία».
Σε ένα παλιό μοναστήρι της Bova Marina συναντήσαμε μια ομάδα παιδιών με ελληνική καταγωγή να κάνει πρόβα για μια θεατρική παράσταση. Ενθουσιάστηκαν από την επίσκεψή μας και μας μίλησαν για τη μεγάλη τους αγάπη για την Ελλάδα ενώ ευχήθηκαν να τους επισκέπτονται πιο συχνά Ελληνες, να μην τους ξεχνούν.
Ανάλογα συναισθήματα εισπράξαμε και στο εστιατόριο «Μεσόγειος» όπου μας υποδέχτηκαν εγκάρδια ο ιδιοκτήτης και φιλόλογος Salvatore Dienni και η γυναίκα του Alba. Μας τράταραν τις λιχουδιές της περιοχής, αλλά και πολλά ελληνικά εδέσματα, όπως σουβλάκι και τζατζίκι.

«Διδάσκω στο γυμνάσιο τη νεοελληνική γλώσσα, αλλά κάθε Σαββατοκύριακο κάνω μάθημα και σε αρκετά άτομα στο Νέο Ροχούδι», μας είπε ο Salvatore και συμπλήρωσε: «Αισθάνομαι πνευματικά Ελληνας. Οι Ελληνες πρέπει να επισκέπτονται την περιοχή και να γίνονται επισκέψεις μαθητών, όπως γίνονται από τα δικά μας σχολεία στην Ελλάδα. Στο εστιατόριό μας συνδέουμε τη γαστρονομία που κληρονομήσαμε με την ελληνική. Ευχόμαστε «kala pramata» σε όλους τους Ελληνες και ζούμε με την προσδοκία να μας θυμούνται πάντα».
Γνωρίζοντας την... ελληνική γη
Το τζιπ σταματά για να θαυμάσουμε τον εντυπωσιακό Πενταδάκτυλο, τον βράχο με τα... πέντε δάκτυλα και το κάστρο απ' όπου η θέα προς το ηφαίστειο της Αίτνας είναι μαγευτική καθώς μοιάζει να αιωρείται.
Στα πρανή του βράχου είναι κτισμένος ο παλιός εγκαταλελειμμένος, σήμερα, οικισμός με την εκκλησία να δεσπόζει. Η σιωπή είναι απόλυτη, ενώ οι λιγοστές ανθρώπινες και φευγαλέες φιγούρες που διασχίζουν τα καλντερίμια μοιάζουν περισσότερο με φαντάσματα. Ευτυχώς, κάποια σπίτια και μαγαζιά έχουν αρχίσει να αναστηλώνονται ζωντανεύοντας την ελπίδα.
Διασχίζουμε το ποτάμι Amendolea με τις εντυπωσιακές λευκές και καλοσχηματισμένες πιέτες της άμμου και προσεγγίζουμε το φιλόξενο χωριό Condofuri (Κοντοφούρι) στην καρδιά του Ασπρομόντε. Τα σπίτια και οι δρόμοι έχουν μεγάλα σκαλοπάτια και μπαλκόνια με ανθισμένα λουλούδια. Στους δρόμους του είδαμε γουρούνια και πρόβατα να τριγυρίζουν αμέριμνα χωρίς να φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία.
Επόμενος σταθμός είναι το χωριό Αmendolea (Αμεντολέα) κτισμένο στη θέση της αρχαίας Περίπολης. Η εγκατάλειψη «φωνάζει», καθώς μόνο οι φροντισμένοι ναοί και κυρίως εκείνος της Αγίας Αικατερίνης με το διώροφο καμπαναριό, δείχνουν σημάδια ζωής. Η νέα Αμεντολέα είναι κτισμένη πλάι στην παλιά και κατοικείται από μερικές εκατοντάδες ανθρώπους που παλεύουν να ζήσουν από τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το ανέβασμα στο Castello Roffo (Κάστρο Ρόφο) ζωντανεύει τις θύμησες άλλων εποχών. Περπατάμε στα σοκάκια και μέσα από τα ερείπια αντικρίζουμε την απαράμιλλη θέα στο ποτάμι.
Στη συνέχεια πηγαίνουμε στο επίσης εγκαταλελειμμένο χωριό Roccaforte με τους πολλούς ελαιώνες, λίγο μακρύτερα από το οποίο βρίσκεται το Chorio di Roccaforte, ένας μικρός αγροτικός οικισμός κοντά στον ποταμό.
Περνάμε στην απέναντι πλευρά του βουνού στο παλιό Rogudi (Ροχούδι), δίπλα στον ποταμό Αμεντολέα, και η απόλυτη εγκατάλειψη μας πληγώνει. Οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις ανάγκασαν τους κατοίκους να φύγουν και να ιδρύσουν το νέο Ροχούδι. Περπατώντας στα στενά σοκάκια, βλέπουμε δείγματα υψηλής αρχιτεκτονικής αλλοτινών καιρών, αλλά τα πάντα είναι πλέον βουβά. Μόνο ένας τσοπάνος φυλά το χωριό με τα λιγοστά του πρόβατα.
Λίγο μετά φτάνουμε στο χωριό Rocca di Trago (Ρόκα ντι Τράγο) που πήρε το όνομά του από έναν τεράστιο βράχο σε σχήμα τράγου. Θαρρείς πως είναι σμιλευμένο πάνω στον βράχο ενώ οι γύρω εντυπωσιακοί βράχινοι σχηματισμοί δίνουν μια απερίγραπτη ομορφιά στο τοπίο.
Στον δρόμο μας συναντούμε μια καλύβα από πέτρα και ξύλο. Εκεί οι δασοφύλακες της περιοχής μας κερνάνε καφέ και γκράπα δίπλα στο τζάκι και μας μιλούν για τη μοναχική ζωή που επέλεξαν, γιατί δεν είχαν καμία διέξοδο, καθώς σκαλίζουν ξύλινες κουτάλες για να σπάσουν τις μοναχικές και κουρασμένες κουβέντες τους.
Συνεχίζουμε έως την ορεινή Βοva (Μπούα) με τους 500 κατοίκους, και αντικρίζουμε το επιβλητικό κάστρο της, σε υψόμετρο 800 μέτρων. Η θέα στο Ιόνιο είναι θαυμαστή, όπως και ο καθεδρικός ναός, αλλά την παράσταση κλέβει ο κόσμος που μας καλωσορίζει στα γκρεκάνικα στην πλατεία με το παλιό τρένο.
Στα λαβυρινθώδη στενά σοκάκια της με τα λιτά παλιά σπίτια, αλλά και τα ανακαινισμένα, καιροφυλακτούν ανθρώπινες φιγούρες. Εκεί συναντάμε έναν τεχνίτη γυαλιού που κατασκευάζει από κοσμήματα έως διακοσμητικά για το σπίτι. «Δεν ήθελα να φύγω από τον τόπο μου κι έτσι αποφάσισα να μείνω στο χωριό. Μ' αρέσει η ηρεμία και η φύση εδώ». Στο ψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται η «σπηλιά της αγάπης», όπου οι νεαροί ακόμα και σήμερα δίνουν τα ραντεβού τους.
Στην παραλία Pasquale συναντάμε μοναχικούς ψαράδες που μας κερνούν κρασί και στην όμορφη αμμουδερή παραλία της Brancaleone (Μπρανκαλεόνε), όπου βρίσκει καταφύγιο η χελώνα καρέτα καρέτα, εντυπωσιαζόμαστε από ένα μεγάλο βυζαντινό παλαιοχριστιανικό μνημείο, την εκκλησιά της Αγίας Μαρίας Tridetti που αναστηλώνεται.
Στο Palizzi (Παλίτζι), ένα χωριό απίστευτης ομορφιάς, θαυμάζουμε το κάστρο και στα ανθισμένα σοκάκια του συναντάμε κάποιους κατοίκους στερημένους από κουβέντες. Τα παλιά σπίτια είναι ανακαινισμένα και στολίζονται από λουλούδια ενώ η εκκλησιά με τον κυκλικό υπερυψωμένο τρούλο τραβά τα βλέμματα.
Η Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας
Το Γκαλιτσανό, είναι σκαρφαλωμένο σαν αετοφωλιά στις βουνοκορφές της Καλαβρίας και επί χιλιάδες χρόνια θεωρείται «η Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας». Ετσι την αποκαλούν οι κάτοικοι που μιλούν τα γκρεκάνικα και διατηρούν την ελληνική παράδοση, τη μαγειρική, τα ήθη και τα έθιμα των παππούδων τους.
Εκεί συναντήσαμε τον αρχιτέκτονα Mimmo Νucera, και μιλήσαμε στη νεοελληνική γλώσσα. Ο Mimmo έπειτα από αρκετά χρόνια δουλειάς στο εξωτερικό και σε διάφορα μέρη της Ιταλίας, επέστρεψε στο χωριό που γεννήθηκε και ζει μόνος.
«Αγαπάω πολύ το Γκαλιτσανό και μου αρέσει η ηρεμία. Το χωριό έχει λίγους κατοίκους, γύρω στους 60 και είναι στιγμές που νομίζεις ότι ζεις σε έρημους δρόμους».
Παρέα με τον Μimmo με αφετηρία την πλατεία Alimos, περιδιαβήκαμε τα στενά δρομάκια του χωριού, αλλά και της θύμησης. Είχαμε στιγμές στιγμές την αίσθηση ότι τα σπίτια και οι άνθρωποι βάραιναν από το πέρασμα του χρόνου και την απομόνωση. Κάποιες υπερήλικες φιγούρες στον δρόμο, ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίρια μας έδωσαν το καλωσόρισμα σε γκρεκάνικη ντοπιολαλιά. Ορισμένοι από αυτούς σκαλίζουν ακόμα περίτεχνα το ξύλο και φτιάχνουν σκούπες. Τα φτωχά σπλάχνα της γης δίνουν λιγοστούς καρπούς κι οι άνθρωποι παλεύουν για την επιβίωση.
Ο Αntonio με τη γυναίκα του και τον γιο του, χοιροσβοσκοί μια ολάκερη ζωή, μας παρέσυραν στο σπίτι τους και μας κέρασαν ένα ποτήρι κρασί. Ο Antonio έπιασε το οργανέτο και ο γιος του το ταμπουρέλο κι άρχισαν το τραγούδι, μια καθημερινή τους συνήθεια.
Στη συνέχεια ανεβήκαμε στην ορθόδοξη εκκλησιά, την Παναγία της Ελλάδας, όπου μια φορά το μήνα η λειτουργία γίνεται ορθόδοξα. Πλάι στην εικόνα της Παναγιάς ήταν τοποθετημένα λιγοστά λουλούδια και σημειώματα με τα ονόματα των κατοίκων. Ο Mimmo μας οδήγησε στην «πηγή της αγάπης», και επέμενε να πιούμε νερό για να βρούμε την αληθινή αγάπη. Και πράγματι, ίσως βρήκαμε ένα κομμάτι της στα ξεχασμένα ελληνόφωνα χωριά.
Fast Info
Το τραγούδι
Το τραγούδι, φωνή εσώτερη της μεγάλης κληρονομιάς στη γκρεκάνικη γλώσσα, είναι πολιτισμός και διασκέδαση. Ο Enzo Crupi από το 12μελές μουσικό συγκρότημα «Μεγάλη Ελλάδα» που παίζει μαντολίνο και κιθάρα μας λέει: «Είμαι μέλος του συγκροτήματος 15 χρόνια, και προσπαθούμε να διατηρήσουμε συνήθειες, ήθη και έθιμα, και κυρίως τη γλώσσα μας. Εμείς τραγουδάμε γκρεκάνικα, αλλά και πολλά ελληνικά τραγούδια. Τα καλοκαίρια ερχόμαστε και παίζουμε στην Ελλάδα και είναι μεγάλη χαρά που ο κόσμος συμμετέχει στον χορό μας». Η Silvia Corona, η νεαρή φοιτήτρια του γκρουπ που τραγουδά, μας λέει ότι αισθάνεται και Ελληνίδα. «Μιλώ λίγα γκρεκάνικα, αλλά μέσα από τα τραγούδια κάνω προόδους. Το μήνυμα των τραγουδιών μας είναι να μην ξεχάσουμε ποτέ τις ρίζες μας και στις περιοδείες μας με ευχαριστεί η αποδοχή της μεγάλης κουλτούρας μας».
Ο διονυσιακός χορός
Στο ελληνόφωνο Ινστιτούτο της Βova Marina ήρθαν να μας καλωσορίσουν τα λαογραφικά και μουσικά συγκροτήματα της περιοχής. Η μουσική και το τραγούδι ήχησε και ο ξέφρενος χορός ξεκίνησε. Τα πόδια μας ηλεκτρίστηκαν και η ψυχή μας αναθάρρησε. Η δασκάλα που μαθαίνει χορό στα μικρά παιδιά Patrizia Tuscano μας είπε: «Τα παιδιά ενθουσιάζονται με τους χορούς και είναι μέσα στο αίμα τους. Αισθάνονται περηφάνια που συνεχίζουν τον χορό των προγόνων τους». Η ταραντέλα πίτσικα, ο θεραπευτικός διονυσιακός χορός, συνδέεται με την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα και με τον ταραντισμό, μια μορφή κρίσης μανίας που οφειλόταν σε τσίμπημα αράχνης. Οταν η ταραντούλα τσιμπούσε κάποιον χωρικό για τη θεραπεία του γινόταν μουσικός εξορκισμός. Οι μουσικοί πήγαιναν στο σπίτι του αρρώστου και έπαιζαν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στη μελωδία που αντιστοιχούσε στο χρώμα και στο μέγεθος της αράχνης άρχιζε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό μιμούμενος τις κινήσεις της αράχνης. Μπορούσε να κρατήσει 3 ολόκληρες μέρες και το άτομο θεραπευμένο πλέον έπεφτε στο πάτωμα. Πολλές κινήσεις του χορού είναι συμβολισμοί που βρίσκονται στα αρχαία αγγεία, όπου οι γυναίκες χορεύουν και παίζουν ταμπουρέλο, είδος ντεφιού, που στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες, οι ακόλουθες του Θεού Διονύσου.
Oι ελληνικές πινακίδες
Στα ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας η Eλλάδα είναι παρούσα. Οι ήχοι, οι μυρωδιές αλλά και οι ελληνικές πινακίδες με την γκρεκάνικη γραφή στις εισόδους των χωριών, όπως στον Γκαλιτσανό «Kalos Irtete sto Gallicianό» συγκινούν. Περπατώντας στα μικρά μεσαιωνικά δρομάκια των χωριών παρατηρείς τις πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων: Οδός Παναγίας της Ελλάδος, Oδός Φειδία κ.λπ., όπου με μαεστρία ξαφνιάζουν το παρόν και αποκαλύπτουν τη ελληνική δύναμη του τόπου και των ξεχασμένων κατοίκων του.
Η μεσαιωνική Σκύλλα
Μια μικρή Βενετία, όπου το κύμα χτυπά τις πόρτες των σπιτιών και προσφέρεται για μία γοητευτική περιπλάνηση. Η μεσαιωνική πόλη Scilla (Σκύλλα) είναι ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στην Costa Viola και η τυπική συνοικία των ψαράδων που δένουν τις βάρκες τους ανάμεσα στα σπίτια. Τα στενά σοκάκια σκορπούν αρώματα και εικόνες αξέχαστες, ενώ το επιβλητικό κάστρο επιβάλλεται. Ο θρύλος που θέλει τις Σειρήνες να κατοικούν εδώ και να μαγεύουν με το τραγούδι τους ταξιδιώτες, εντείνει την ήδη γοητευτική ατμόσφαιρα. Πριν φύγετε από την περιοχή αξίζει να επισκεφτείτε και την όμορφη χρυσαφένια παραλία του Canattello με τα σμαραγδένια νερά που είναι πόλος έλξης τους καλοκαιρινούς μήνες.
Τα μπρούντζινα αγάλματα του Riace
Στην επιβλητική σάλα της Περιφέρειας του Reggio Calabria βρίσκονται δύο μπρούντζινα ελληνικά αγάλματα του 5ου αιώνα, οι πολεμιστές του Riace (Ριάκι), στην τρίτη αποκατάσταση και συντήρηση από έμπειρους αρχαιολόγους, καθώς η αλμύρα αιώνων έφθειρε τους Ελληνες πολεμιστές που κοιμόνταν αιώνες στον βυθό του Ιονίου. Βρέθηκαν στις 16 Αυγούστου 1972 στη θάλασσα του Ιονίου, σε βάθος 8 μέτρων, 300 μέτρα από την ακτή, από τον δύτη Mariottini. Πιστεύεται από τους ερευνητές ότι πρόκειται για δύο πολεμιστές του Αργους που πολεμούσαν ενάντια στη Θήβα.
10 ιστορίες από τη Μεγάλη Ελλάδα
H Carmela με τις «lestopitas»
1 Περιδιαβαίνοντας τα στενά σοκάκια της ορεινής Bova, συναντήσαμε την Carmela Romeo παρέα με τον εγγονό της. Ενθουσιασμένη με την επίσκεψή μας στο χωριό της, μας καλωσόρισε στα γκρεκάνικα. «Kalosirtete, me lene Karmela, den platago kala ellinika» (δε μιλώ καλά ελληνικά). Η κυρία Καρμέλα μας παρέσυρε κυριολεκτικά στο σπίτι της, ένα φτωχικό στο κέντρο του χωριού που το ζέσταινε μια ξυλόσομπα. «Παλιά είχε ζωή η Bova και όλοι μιλούσαν ελληνικά. Τώρα είμαστε λιγοστοί κάτοικοι και η γλώσσα χάνεται». Περιχαρής μας κέρασε «lestopitas», μια παραδοσιακή τηγανίτα φτιαγμένη από αλεύρι και νερό, τηγανισμένη με αλάτι, την οποία μας την πρόσφερε με σαλάμι. «Πρέπει τα παιδιά μας να μάθουν γκρεκάνικα για να θυμούνται...» μας είπε. «Δεν πρέπει να μας παραμελεί η Ελλάδα, είμαστε Ελληνες κι εμείς».
Domenico Milea: «Παρέα με το ταμπουρέλο»
2 Η δύναμη που έπαιζε ταμπουρέλο παρέα με νεαρούς μουσικούς ο 85χρονος Domenico Milea από τη Bova Marina, στη γιορτή που έστησαν αυθόρμητα για την επίσκεψή μας, μας συγκίνησε. Ο παππούς με τη βραχνή φωνή μας κάλεσε στο σπίτι που ζει μόνος, μας ξεδίπλωσε τις αναμνήσεις του και μας αφηγήθηκε τις συναυλίες που έδινε στην Ελλάδα. Σπουδαίος μουσικός των παραδοσιακών οργάνων της ελληνόφωνης Καλαβρίας έμαθε το οργανέτο από 7 χρονών, την τσαμπούνα και το ταμπουρέλο από τα 14 του χρόνια, ακούγοντας τους συγγενείς και τους φίλους του. «Ο παππούς μου και οι θείοι μου από την ορεινή Bova δεν μας μιλούσαν ιταλικά, αλλά ελληνικά» μας διηγείται. «Εγώ ξέρω λίγα γκρεκάνικα, αλλά είμαι Ελληνας. Γνωρίζω και αγαπώ τον ήχο της ελληνικής μουσικής, εκείνο τον αλέγκρο ρυθμό που βγαίνει από αυτά τα βουνά και γίνεται έκφραση με τον χορό, την ταραντέλα. Μου αρέσει πάρα πολύ να βλέπω τα νέα παιδιά της περιοχής να παίζουν τα παραδοσιακά όργανα και να χορεύουν. Η μουσική, το τραγούδι και ο χορός είναι η ελπίδα να σωθούν τα γκρεκάνικα. Οι νέοι πρέπει να μάθουν τη γλώσσα του τόπου, δεν πρέπει να χαθεί».
Οι χορευτές της άμμου
3 Πάνω στην αμμώδη παραλία της Bova Marina νέοι μουσικοί και χορευτές του παραδοσιακού συγκροτήματος Irizema αγγίζουν με τον συμβολικό χορό τους την ιστορία και την παράδοση της ελληνόφωνης Καλαβρίας. Οι χορεύτριες κρατούν στα χέρια τα στάχυα της εύφορης γης και οι νέοι αξίνες που θυμίζουν την τρίαινα του Ποσειδώνα. Το θέαμα πλάι στο κύμα εκστασιάζει. Οι μουσικοί παίζουν στους ρυθμούς της ταραντέλας, τα μπαστούνια των χορευτών συναντιούνται και οι πλουμιστές φούστες των κοριτσιών φέρνουν στροφές. Ενα ζευγάρι χορεύει ερωτικά πάνω στην καυτή άμμο σαν να αναπαριστά τη ζωγραφιά που απεικονίζεται στο σκληρό κατσικίσιο δέρμα του ταμπουρέλου. Περήφανα μας λένε ότι θέλουν να συνεχίσουν την παράδοση, κι ότι ο χορός και το τραγούδι είναι μέρος της κουλτούρας που κληρονόμησαν.
Ο αγιογράφος Domenico Candela
4 Οι εκκλησιές της Καλαβρίας είναι στολισμένες με βυζαντινές εικόνες, τις οποίες οι Ελληνες της Καλαβρίας, κρατούν σαν ιερά κειμήλια πίστης και αφοσίωσης. Ο λόγιος αγιογράφος Domenico Candela ζωγραφίζει στο εργαστήρι του εικόνες ακολουθώντας τα βυζαντινά πρότυπα, γιατί προσδοκά να περάσει το παρελθόν της πίστης μέσα στο παρόν της εικονογραφίας του. «Αποφάσισα να ασχοληθώ με την εικονογραφία έπειτα από μια έρευνα που έγινε και το αποτέλεσμα ήταν ότι ελάχιστα δείγματα έχουν διασωθεί. Προσπαθώ να αποδώσω με τα έργα μου τη βυζαντινή θρησκευτικότητα του τόπου, η οποία ακόμη και σήμερα είναι διάχυτη στους ύμνους, στις εικόνες, στις εκκλησιές. Είμαι ορθόδοξος και ήθελα κι εγώ να συνεισφέρω στη θρησκευτική μνήμη του τόπου. Η γιαγιά κι η μητέρα μου μιλούσαν ελληνικά. Επιδιώκω με την τέχνη μου να δώσω ένα μήνυμα πίστης που άλλοι θέλουν να σβήσουν».
Tο άστρο του Νότου
5 Συναντήσαμε τoυς χορευτές του συγκροτήματος «La stella del Sud» (Το άστρο του Νότου) στην Bova Marina. Νέοι και παιδιά γεμάτα πάθος αφήνονται στους ρυθμούς της ταραντέλας? Η δασκάλα τους, η Fortunata Talamara, με μια υπέροχη ελληνική προφορά μας λέει ότι στόχος τους είναι να διαδώσουν σε όλο τον κόσμο τη μεγάλη καλλιτεχνική τους προίκα και τις ελληνικές τους ρίζες. «Εκείνο που λέμε στα παιδιά είναι να συνεχίσουν την παράδοση του χορού, να μην τη λησμονήσουν... Ο πρώτος χορός που πάντα χορεύουμε είναι ο KALOSIRTATE, ένας παραδοσιακός χορός που συμβολίζει το φλερτ ενός άντρα σε μια κοπέλα. Κατόπιν την παρουσιάζει στους γονείς του, στους συγγενείς του και έτσι ξετυλίγεται μια μικρή ιστορία. Το συγκρότημα έχει 24 ενήλικες και πολλά παιδιά. Τα κοστούμια των γυναικών ακολουθούν χρωματικά την αρχαία παράδοση, εκτός από τις φούστες, ενώ τα αγόρια φοράνε την αυθεντική φορεσιά του βοσκού.
Το σκαρί του καπετάν Pasquale
6 Με ένα τελάρο φρέσκια ψαριά μας καλωσόρισε στα γκρεκάνικα ο καπετάν Pasquale, από την Bova Marina. Μια ζωή ολάκερη την πέρασε στα πέλαγα. Το ηλιοκαμένο του πρόσωπο κι η αλισάχνη που στολίζει θαμπά το πρόσωπό του μαρτυρά τις φουρτούνες και τις νηνεμίες της ζωής του. «Από μικρό παιδί είμαι στη βάρκα και ψαρεύω. Παλιά υπήρχε πολύ ψάρι, τώρα κι αυτά λιγόστεψαν, όπως κι οι άνθρωποι που ζούμε εδώ», μας λέει. «Θυμάμαι τα γλέντια που κάναμε, τραγουδώντας και χορεύοντας στα ελληνικά, όταν υπήρχαν μεγάλες ψαριές και ειδικά του ξιφία... τώρα όλα άλλαξαν. Πολλά σκαριά εγκαταλείφθηκαν, και λίγοι είμαστε οι ψαράδες που κουβαλάμε την αλμύρα στα σπίτια μας». Οταν απομακρυνόμαστε, μας φώναξε «Να ξανάρθετε να φάμε ψάρι, μη μας ξεχάσετε κι εσείς».
Η μουσική ιεροτελεστία της Καλαβρίας
7 Η μουσική για τους Ελληνες της Καλαβρίας είναι κουλτούρα και τρόπος ζωής. Επισκεφτήκαμε το Sergio di Giorgio, μουσικό και κατασκευαστή μουσικών οργάνων στο εργαστήριό του στο Ρήγιο. Τον βρήκαμε να σκαλίζει το ξύλο με ευλάβεια. Μουσικά παραδοσιακά όργανα στολίζουν τον χώρο του. «Εμαθα να κατασκευάζω την τσαμπούνα, την Καλαβρέζικη λύρα που μοιάζει με την αρχαία λύρα, το ταμπουρέλο, τα διπλά φλάουτο από έναν μεγάλο δάσκαλο, τον Leo Romeo. Η τσαμπούνα φτιάχνεται από ανθεκτικό δέρμα κατσίκας και χρειάζεται έναν μήνα να κατασκευαστεί. Εχει πέντε καλάμια και μοιάζει σαν το όμποε. Ο ήχος της με συναρπάζει, βγάζει ένα αρχέγονο άκουσμα». Φούσκωναν τα μάγουλά του όταν μας έπαιξε τσαμπούνα κι ο αέρας που έπαιρνε γινόταν μυστηριακός, ο αρχαίος ήχος μας συγκίνησε. «Παλιά, στα χωριά πολλές οικογένειες είχαν τσαμπούνα. Αν ο πατέρας ήταν μουσικός όλα τα αρσενικά του σπιτιού έπρεπε να έχουν από μια σε ανάμνησή του. Η μουσική και το τραγούδι για εμάς είναι ιεροτελεστία, μια καθημερινή προσευχή», καταλήγει.
Η τσαμπούνα του Giuseppe
8 Ο ήχος της τσαμπούνας ήχησε από την ανάσα του νεαρού Giuseppe Micheli. «Παίζω από μικρό παιδί με τους φίλους μου. Για εμάς τους νέους η μουσική είναι διασκέδαση, νοσταλγία για τον καιρό των παππούδων μας, καημός και χαρά. Σχεδόν όλοι εδώ, μικροί και μεγάλοι παίζουν και τραγουδούν, χορεύουν και πολύ συχνά ξεπηδούν από την παρέα αυτοσχέδια γλέντια. Με τη μουσική δεν λησμονάμε ότι είμαστε Ελληνες».
Η χορωδία των παιδιών τραγουδά γκρεκάνικα
9 Η ελπίδα να σωθεί η Μεγάλη Ελλάδα αναδύεται σαν ευεργετικό αρωματικό έλαιο, όταν συναντάμε παιδιά του δημοτικού να τραγουδούν στα γκρεκάνικα και να απολαμβάνουν την προκλητική επίδειξη μπροστά μας. Οι αγγελικές φωνούλες ξεδιπλώνουν τα παλιά τραγούδια του τόπου. Η 10χρονη Mariangela Triolo, μας λέει: «Μ' αρέσει η γλώσσα και επιθυμώ να σωθεί η κουλτούρα της περιοχής, γι' αυτό τραγουδάω. Μαθαίνω και νέα ελληνικά στο σχολείο και είμαι πολύ καλή μαθήτρια». Ο Pasquale Toscano, 10 χρόνων, είναι στη χορωδία του δημοτικού και μας εκμυστηρεύεται: «Τραγουδώντας μαθαίνω γρήγορα τα γκρεκάνικα. Μου αρέσουν πολύ οι λέξεις των τραγουδιών αλλά και ο ρυθμός της μουσικής. Για μας είναι διασκέδαση αλλά έτσι θα σώσουμε και την ιστορία του τόπου μας».
Οι μακαρούνες της Alba
10 Μέσα από τα ανοιχτά παράθυρα αναδύονται μυρωδιές από παραδοσιακά φαγητά, κληρονομήματα από προηγούμενες γενιές. Στη Bova Marina, σε μια ελληνική ταβέρνα με το όνομα «Mediterraneo», η ιδιοκτήτρια Alba Pangalo ζυμώνει τις μακαρούνες, με αλεύρι, νερό, γάλα κι αβγά. Περνά ανάμεσα στο ζυμάρι ένα καλάμι για να γίνει η μεγάλη τρύπα στο μακαρόνι. «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη γαστρονομία της περιοχής. Οι μακαρούνες ήταν το φτωχικό πιάτο των παππούδων μας και εξακολουθεί να είναι κυρίως πιάτο και στις μέρες μας», μας λέει. Πίνοντας ένα ποτήρι μοσχάτο κρασί στην πετρόκτιστη ταβέρνα της, μας σερβίρει την «παρμετζάνα». Ενα ακόμα πιάτο του τόπου, με σπανάκι, τριμμένο ψωμί τηγανισμένα σε λάδι και στολισμένο με παρμετζάνα. Οι γεύσεις του τόπου ευτυχώς διατηρούνται κι ας σερβίρονται παρέα με ένα ποτήρι γκράπα.
Διαμονή
ΡΗΓΙΟ
Ε' Hotel (Via Giunchi, 6 Lido Comunale, Reggio Calabria, tel. +39 0965 893000, www.ehotelreggiocalabria.it).
Φιλοξενία 4* με θέα στο μεγαλειώδες Στενό της Μεσσήνης. Ολες οι σύγχρονες παροχές επενδύονται με μια κλασική - μοντέρνα διακόσμηση.
Albanuova Hotel (Via Marsala, 20, Reggio Calabria, tel +39 0965 331356, www.albanuovahotel.it ). Στο ιστορικό κέντρο, σε απόσταση αναπνοής από τα περισσότερα τουριστικά αξιοθέατα, λίγα μέτρα από τον σιδηροδρομικό σταθμό. Φιλόξενο προσωπικό και πεντακάθαρα δωμάτια.
Hotel Continental (Via Vincenzo Florio 10, Reggio Calabria, tel. +39 0965 812181-24990, www.hotelcontinentalrc.it). Υπηρεσίες τριών αστέρων, δυο βήματα από το Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia).
ΣΚΥΛΛΑ
Hotel Palazzo Krataiis (Via Omiccioli 26, Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 754022, www.krataiis.it ). Η καλαισθησία αντικατοπτρίζεται πιστά, εντός του 18ου αιώνα κτιρίου, στην καρδιά της μεσαιωνικής πόλης.
Le Piccole Grotte (Via Grotte 10, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 3382 096727
www.lepiccolegrotte.it). «Μπαλκόνι» στο ψαροχώρι Chianalea της Scilla, σε 4 άνετα, low badget δωμάτια. Κλιματισμός, ασύρματη σύνδεση και πρωινό, περιλαμβάνονται στις επαρκείς παροχές.
Φαγητό
ΡΗΓΙΟ
Officina Del Gusto (Via Placido Geraci, 17-19, Reggio Calabria, tel. +39 0965 332830, www.officinadelgusto.net). Kρέας ή ψάρι, εξαίρετα μαγειρεμένα, σε ευχάριστο περιβάλλον. Παραδοσιακές συνταγές φτιαγμένες με αρίστης ποιότητας υλικά, συνοδεύονται με περισσότερες από 300 ετικέτες κρασιού. Στα συν οι θεματικές βραδιές γευσιγνωσίας και οινογευσίας που διοργανώνονται.
ΣΚΥΛΛΑ
Principe di Scilla (Via Grotte 2, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 704324, www.ubais.it ). Ρομαντικό γεύμα με θέα στον βράχο της Scilla, εντός του ομώνυμου, εκλεπτυσμένου ξενοδοχείου. Ντόπια ψάρια και θαλασσινά μαγειρεύονται με μαεστρία και σερβίρονται «σπαρταριστά», όπως πρέπει δηλαδή, σε ένα κατεξοχήν ψαροχώρι!
Bleu de Toi (Via Grotte 40, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel: +39 0965 790585, www.bleudetoi.it ). Η παλιά αποθήκη ψαράδων έχει μετατραπεί σε ένα παραδοσιακό εστιατόριο. Στο μενού κυριαρχούν γεύσεις της θάλασσας και τα τοπικά κρασιά.
Ristorante il Casato (Via Annunziata 25, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 790 430, www.ilcasatoscilla.it/ ). Μπείτε στο σκάφος σας και ρίξτε άγκυρα, κατευθείαν στην αποβάθρα του εστιατορίου! Αν ο καιρός το επιτρέπει, δειπνήστε στην πλατφόρμα, πάνω στο κύμα. Πέτρινες καμάρες και ειδυλλιακός φωτισμός ανάγουν το γεύμα σας σε μοναδική εμπειρία.
Βίκυ Μπαφατάκη
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Καλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας"
Related Posts with Thumbnails