Μεγας Αλεξανδρος ο στρατηλάτης που κέρδισε όλες τις μάχες

Xάρις στο ευέλικτο πνεύμα του, ο Mέγας Aλέξανδρος αντιμετώπισε αποτελεσματικά κάθε είδους στρατηγική και τακτική πρόκληση

J.F.C. Fuller
Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Εκδόσεις Ποιότητα, σελ. 607
To έργο (αγγλικός τίτλος: The general-ship of Alexander the Great) του υποστράτηγου Fuller πρωτοκυκλοφόρησε το 1960. Ο J.F.C. Fuller (1878-1966) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους στρατηγικούς αναλυτές του 20ού αιώνα. Στα θεωρητικά έργα του, όπως και του Sir Basil Liddel Hart, βασίστηκε η τακτική του πολέμου αστραπή (Blitzkrieg) που με τόση αποτελεσματικότητα εφάρμοσαν οι Γερμανοί στα τρία πρώτα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου, και μετά υιοθέτησαν και οι σύμμαχοι.
Μετά τον πόλεμο, ο Fuller στράφηκε προς την ιστορική έρευνα με έμφαση στην πολεμική ιστορία και τη στρατηγική, ξεπερνώντας όμως πάντα τα στενά όρια της ανάλυσης πολεμιστών επιχειρήσεων και εντάσσοντάς τα στην πολιτική, γεωγραφία και ιστορία.
Kλασικά έργα
Βασικό έργο του είναι το «The decisive Battles of the WestterWorld». (Οι αποφασιστικές μάχες του Δυτικού Κόσμου) που θα έπρεπε και αυτό να μεταφρασθεί στα ελληνικά, καθώς και το παρόν.
Θεωρώ πως το έργο του Fuller είναι το καλύτερο που έχει γραφεί για την στρατηγική του Αλεξάνδρου και ανάλογο με του F. Lane που αναλύει την προσωπικότητά του. Το είχα διαβάσει αρκετά χρόνια πριν και είχα βασίσει ένα άρθρο μου με τίτλο «Οι μικροί πόλεμοι ενός μεγάλου» στο ομώνυμο κεφάλαιο 8 του βιβλίου.
Η ελληνική μετάφραση, εξαιρετική από έναν γνώστη των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής, τον Κ. Κολιόπουλο, και η προσεγμένη έκδοση καλύπτουν επιτέλους ένα κενό στη βιβλιογραφία.
Το Βιβλίο του Fuller είναι απαραίτητο, όχι μόνο για τους ειδικούς, αλλά και το ευρύ κοινό που πάντα έλκεται από την προσωπικότητα του Αλεξάνδρου. Ξεκινά με μια ανάλυση της Ελλάδας του β΄ μισού του 4ου αιώνα π.Χ., τον μακεδονικό στρατό, τις καινοτομίες του Φιλίππου, τον χαρακτήρα του Αλέξανδρου χωρίς να παραλείψει τις σκοτεινές πλευρές του, τη στρατηγική του, για να συνεχίσει με την ανάλυση των μεγάλων μαχών, των πολιορκιών, των μικρών πολέμων και της πολιτικής του.
O «ανταρτοπόλεμος»
Εκείνο που εγώ προσωπικά βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, γιατί λιγότερο γνωστό είναι η τακτική και στρατηγική του σε περιπτώσεις που σήμερα θα ονομάζαμε «ανορθόδοξο» πόλεμο ή ανταρτοπόλεμο. Ο Αλέξανδρος ήταν ο πρώτος Eλληνας στρατιωτικός ηγέτης που αντιμετώπισε αυτό το πρόβλημα (οι Μύριοι το είχαν αντιμετωπίσει εν μέρει, αλλά ο στρατηγικός τους στόχος ήταν διαφορετικός: εκείνοι απλώς έπρεπε να διέλθουν από την εχθρική χώρα, ενώ ο Αλέξανδρος έπρεπε να την υποτάξει) τόσο στα βόρεια σύνορά του στα Βαλκάνια, όσο και στα βορειοανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας του, στο σημερινό Αφγανιστάν - Πακιστάν. Το πόσο δύσκολες είναι αυτές οι επιχειρήσεις, φαίνεται από τις διαρκείς αποτυχίες μεγάλων στρατηγών και στρατών σε ανάλογες επιχειρήσεις. Ο Δαρείος απέτυχε εναντίον των Σκυθών, οι Πέρσες δεν ήλεγξαν ποτέ αποτελεσματικά το σημερινό Αφγανιστάν, ο Ναπολέων και οι Γάλλοι απότυχαν εναντίον των Ισπανών γκερίγια, οι Αμερικανοί απότυχαν στο Βιετνάμ, και οι Σοβιετικοί στο Αφγανιστάν. Αντίθετα, ο Αλέξανδρος πέτυχε σε κάθε περίπτωση. Αντιλήφθηκε πως θα κέρδιζε την περιοχή μόνιμα, μόνο με έναν συνδυασμό επίδειξης ισχύος, στρατιωτικών επιτυχιών, συμφιλίωσης και αυτού που τώρα ονομάζεται «να κερδηθούν οι καρδιές και τα πνεύματα». Και αυτό ακριβώς έκανε: επίδειξη ισχύος και εντυπωσιασμός, όπως η κατάκτηση απόρθητων αετοφωλιών (όπως ο Αορνος Βράχος) με τη χρήση «ειδικών δυνάμεων» στην σημερινή ορολογία (στρατιώτες ειδικοί στις νυχτερινές αναρριχήσεις) σε συνδυασμό με συμφιλίωση με κατάληξη τον γάμο με τη Ρωξάνη.
Aπό τη Θήβα στο Πακιστάν
Ο Fuller αναλύει όλες τις πλευρές του Αλεξάνδρου, τονίζοντας την ευελιξία του πνεύματός του. Ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε κάθε είδους στρατηγική και τακτική πρόκληση και πάντοτε νίκησε: τους Eλληνες στη Χαιρώνεια, ως αρχηγός του ιππικού, στη Θήβα, και μαζί με τους Πέρσες στον Γρανικό. Τους Πέρσες στον Γρανικό και την Ισσό όπου έδωσε μάχη εναντίον του εχθρού που είχε βρεθεί στα μετόπισθεν του, αντιστρέφοντας το δικό του μέτωπο.
Στα Aρβηλα, όπου ο εχθρός είχε διαλέξει (όπως και στις άλλες περιπτώσεις) το πεδίο της μάχης, ευνοϊκό γι’ αυτόν και το είχε ετοιμάσει για τα δρεπανηφόρα άρματά του. Στα Aρβηλα η δυσαναλογία δυνάμεων ήταν ίσως ακόμα και ένας προς τρεις υπέρ των Περσών, μια από τις μεγαλύτερες στην ιστορία για μάχες εκ παρατάξεως.
Στην Τύρο και τη Γάζα αντιμετώπισε «τεχνικά» προβλήματα πολιορκίας, όπως και στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν, και τα έλυσε επίσης με εξαιρετική εφευρετικότητα.
 Στον Υδάσπη αντιμετώπισε έναν εχθρό οχυρωμένο πίσω από υδάτινο φράγμα, οπλισμένο με ένα άγνωστο όπλο, τους ελέφαντες, έναν ιδιαίτερα δύσκολο συνδυασμό και με τα σημερινά δεδομένα διάσπαση άμυνας που στηρίζεται σε μεγάλο ποτάμι σε συνδυασμό με άγνωστη πολεμική τεχνολογία.
Η ιδιοφυΐα του Αλέξανδρου έγκειται ακριβώς στην τακτική του ευελιξία την σωστή στρατηγική εκτίμηση της κατάστασης και τη συνήθως καλή προετοιμασία κάθε επιχείρησης, σε συνδυασμό με την πολιτική.
 Ο Αλέξανδρος κατάλαβε πως την αυτοκρατορία που κέρδισε με τα όπλα μπορούσε να την κρατήσει μόνο με την φιλία ή τουλάχιστον την ανοχή των κατακτημένων και τέτοια μέτρα εφάρμοσε, σε αντίθεση με τον Ναπολέοντα που με τη συμπεριφορά του ξεσήκωσε το εθνικό - λαϊκό αίσθημα της Ευρώπης, από την Ισπανία μέχρι την Γερμανία, την Αυστρία και τη Ρωσία εναντίον του. Το βιβλίο του Fuller πραγματικά αξίζει να διαβαστεί.
 Ο κ. Νίκος Κ. Κυριαζής είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.