[ Στη λεσβιακή διάλεκτο η λέξη Σαπφώ είναι η αντίστοιχη λέξη της αττικής διαλέκτου σοφή (πρβλ. την αντίστοιχη λατινική λέξη sapientia = σοφία.) Σαπφώ-Ψάπφα είναι παράγωγο της ρίζας σαπ- εξ ου το σήπομαι-σαπίζω, που η πρώτη σημασία του ήταν ωριμάζω· άρα Σαπφώ είναι η ώριμη σοφία.]
| Πριν αναλύσουμε την θυελλώδη Σαπφώ, επί τέλους θα τονίσουμε, ότι είναι λάθος ο χαρακτηρισμός της μεγάλης ποιήτριας ως ομοφυλόφιλης. ΗΣαπφώ ήταν παντρεμένη με τον Κερκύλα, κόρη της ήταν η Κλεΐς, αλλά ερωτεύθηκε παθιασμένα τον Φάωνα, για το χατήρι του οποίου και αυτοκτόνησε, πέφτοντας στα αφρισμένα κύματα του ακρωτηρίου Λευκάτας. |
Έχει μεγάλη σημασία, το ότι η Σαπφώ είναι σύγχρονη του Σόλωνος, γιατί γεννήθηκε στην Ερεσό το 630 π.Χ. και πέθανε το 570 π.Χ., ενώ ο Σόλων γεννήθηκε το 640 π.Χ. και πέθανε το 560 π.Χ.. Ο μεγάλος νομοθέτης, που πρόφθασε να ζήσει και να υμνήσει τη μεγάλη Σαπφώ, ήταν αυτός που θέσπισε τον Νόμο εναντίον της Ομοφυλοφυλίας (που υπήρχε και από παλιά), έναν νόμο ιδιαίτερα σκληρό, που αφαιρούσε και το δικαίωμα του λόγου δια παντός («Μήτε λέγειν μήτε γράφειν εξείναι τοις ηταιρηκόσιν») και επί πλέον οδηγούσε στον θάνατο («καταγνωσθέντος αυτού εταιρείν θανάτω ζημιούσθω».) Είναι παραφροσύνη λοιπόν να νομίζουμε, ότι ο Σόλων, που θέσπισε αυτόν τον εξοντωτικό νόμο εναντίον της ομοφυλοφιλίας, θα υμνούσε μία εκτός νόμου ανόητη ομοφυλόφιλη ως: «Μελιχρόν καύχημα των Λεσβίων, ιερά δεκάτη των Μουσών, καλή, Έθνους μουσόληπτον, παιδαγωγόν και ποιήτριαν». Ο Δήμος των Αθηναίων θα ξεσηκωνόταν εναντίον του και θα απαιτούσε την ποινή του θανάτου για τον ίδιον.
| Την ύμνησαν επίσης ο Στράβων, ο Αλκαίος, ο Λουκιανός. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η γνώμη του συντηρητικού Πλάτωνος, που είναι νεώτερος, αλλά ύμνησε γενναιόδωρα την Σαπφώ, ως δεκάτη μούσα: «Εννέα τινές φασιν τας μούσας είναι. Εγώ δε φημί Λεσβίαν Μούσαν την δεκάτην.» Το περίφημο αυτό επίγραμμα του Πλάτωνος έχει εξαιρετική σημασία, διότι ως νομοθέτης ο Πλάτων στο μνημειώδες έργο του «Νόμοι» (636 και επομ., 835-841) καταδικάζει τελεσίδικα τον ομοφυλοφιλικό έρωτα ως αφύσικο, απορρίπτει ακόμη και τον θεσμό των κοινών συσσιτίων, ανησυχώντας μήπως και τα συσσίτια γίνουν η αιτία να παρασυρθούν και να διαφθαρούν οι νέοι. |
Για την Σαπφώ όλα τα πάθη, οι πόθοι, οι ζήλειες και χωρισμοί δεν είναι παρά ύμνοι στον έρωτα και στο πάθος. Η έμπνευση των μεγάλων και δυνατών έργων της είναι ο ξέφρενος Έρωτας προς τους άνδρες, που αγάπησε και την αγάπησαν. Και οι άρρωστοι από την έλλειψη του έρωτα χριστιανοί, όπως και οι Ρωμαίοι, που εκτόξευσαν τις συκοφαντίες εναντίον της Σαπφούς, έπρεπε να μπουν στο μικροσκόπιο του Φρόυντ, χαρακτηριζόμενοι ως μανιακοί και πάσχοντες από το «Σαπφικό Σύνδρομο», γιατί η μεγάλη μας ποιήτρια απέχει πάρα πολύ από τις αισχρές κατηγορίες. [«Έπειτα πως δεν ντρέπεσθε, να έχετε τόσες ποιήτριες όχι για τίποτε χρήσιμο, άπειρες πόρνες; ...Και η μεν Σαπφώ γύναιον πορνικόν, ερωτομανές, και την εαυτής ασέλγειαν άδει.» (Τατιανός: «Προς Έλληνας», παρ. 33-34, βλ. «Τα υβριστικά κατά των Ελλήνων επίσημα κείμενα της Ορθοδοξίας».]
«...Έρως δ’ ετίναξέ μοι φρένας ως άνεμος κατ’ όρος δρυσίν εμπίπτων...»
| Τι είχε λοιπόν τόσο προκλητικό αυτή η μεγάλη ποιήτρια, που ξεσήκωσε το μένος τόσο των κατώτερων συγχρόνων της όσο και κάθε σύγχρονου μισογύνη; Μα απλούστατα η Σαπφώ ήταν μία διάσημη γυναίκα, η κορωνίς της Λογοτεχνίας στο πιο δύσκολο είδος της: Στην Ποίηση. Και ακόμη χειρότερα: Είχε φήμη, όνομα και την καλύτερη Σχολή της εποχής, ενώ η δύναμη των έργων της ξεσήκωνε τον φθόνο των ανδρών, που αδυνατούσαν να την φθάσουν. Η Σαπφώ, που σαν γνήσια Ελληνίδα λάτρευε το Κάλλος, τίποτε το ωραίο δεν άφησε απ’ έξω. Ύμνησε την ομορφιά ανδρών αλλά και γυναικών. |
Αυτό το τελευταίο θεωρήθηκε ως αφοριστικό στοιχείο πρώτα από τους Ρωμαίους, που διασκέδαζαν πνιγμένοι στο αίμα του Κολοσσαίου, και ύστερα από τις ορδές των χριστιανών, που ήταν υποσιτισμένοι ερωτικά και την μισούσαν θανάσιμα. Φόρτωσαν την γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Σαπφώ και όχι στην «αγία» πόρνη Μαρία την Αιγυπτία η στην αυτοκράτειρα Σίσσυ, την καταδίκασαν, γιατί ύμνησε την Ατθίδα, την Ανακτορία, την Μεγάρα, την Τελέσιππα, την Γοργώ, την Γύριννα, την Δίκα, την Κυδρώ, την Γογγύλη, την Σελήνη, όπως ύμνησε τον Άδωνι, την Αφροδίτη τα άστρα, την φεγγαρόλουστη θάλασσα, την ασημένια Σελήνη.
Η Σαπφώ και ο Αλκαίος στη Μυτιλήνη (Sir Lawrence Alma-Tadema, 1881.)
Η Σαπφώ κατάφερε να αποσπάσει την Ποίηση από το βαρύ επικό της ύφος και να γίνei η θεμελιώτρια του λυρικού τραγουδιού, αφού και μέχρι σήμερα τα λυρικά τραγούδια περιέχουν δικά της λόγια. Διοχετεύει το δυνατό της πάθος με απλότητα, χωρίς να «φτειασιδώνei» τα ποιήματά της. Σ αὐτὸ το σημείο μοιάζει με τον Οδυσσέα, που, μόλις αντικρύζει την Ναυσικά, την επαινεί λέγοντας: «Οι γονείς σου πρέπει να είναι περήφανοι για σένα, γιατί είσαι λεπτή σαν λυγαριά.» Όλες οι νεαρές κοπέλλες και σε όλους τους πολιτισμούς ανταποκρίνονται κατά 95% σ’ αυτήν την περιγραφή. Αντίθετα στα ανατολίτικα ποιήματα υμνούν ατέλειωτα την κοπέλλα για τα φτειασίδια της, τα στολίδια της, τα βραχιόλια της, τα σκουλαρίκια της, τα βαμμένα φρύδια της, τα δαχτυλιδωτά μαλλιά της, τους στρογγυλούς γοφούς, τα μεταξωτά, που τυλίγουν το κορμί της –και πάει λέγοντας.
Η Σαπφώ δεν χρειάζεται τίποτα. Με μία λέξη της πυροδοτεί το πάθος, την τρέλλα του έρωτα, την μαγεία της ομορφιάς. Στοχεύει στην καρδιά χωρίς «φετίχ», χωρίς «τοτέμ». Πόσους επηρέασε αυτή η γυναίκα; Όλους τους μεγάλους. Τον Πίνδαρο, τον Βακχυλίδη, τον Θέογνι, τον Οβίδιο, τον Οράτιο, τον Κάτουλο, τον Λογγίνο, την «Παλατινή Ανθολογία». Την έβαλαν στο μάτι και οι κωμωδιογράφοι Αντιφάνης, Άμφις, Έφιππος. Στην νεώτερη Ποίηση επηρέασε τον λόρδο Βύρωνα, τον Λεοπάρντι («Σημειώσεις του Μάλτε Λάουρ Μπίργκε»). Ενέπνευσε τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Οδυσσέα Ελύτη. Την Σαπφώ υπερασπίστηκαν μεγάλοι φιλόλογοι όπως οι Βέλκερ, Κλάιν, Σρίφτ, Ρέιναχ, Βιλαμόβιτς, που προσπάθησαν να αποκαταστήσουν ηθικά την μεγάλη ποιήτρια όλων των εποχών.
| Η Σαπφώ είναι έμπλεη παθών, έχει πληθωρική δύναμη του πνεύματος, που ξεπετιέται σαν χείμαρρος μέσα από τα δυνατά της έργα. Πως λοιπόν να μην τρέπει σε φυγή τους ανελεύθερους ανθρώπους της Ρώμης και του Χριστιανισμού; |
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου