Ορέστης και Ηλέκτρα (Επεισόδιο 7)

Επεισόδιο 7: Η μαιευτική του Παιδαγωγού και η αρχή του υπερκόσμου
Του Νίκου Λυγερού
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου

Ο Ορέστης κι ο Πυλάδης βρίσκονται στο κέντρο της σκηνής.

Ορέστης, ενώ βλέπει τον Παιδαγωγό να φτάνει.
Δάσκαλε! ΣτονΠυλάδη. Πυλάδη, ιδού ο δάσκαλός μου.

Ο Παιδαγωγός μπαίνει από τη δεξιά πλευρά στηριζόμενος σ’ ένα ραβδί. Ο Ορέστης του πιάνει το χέρι κατά τον αρχαϊκό τρόπο.

Παιδαγωγός
Ο δάσκαλός σου γέρασε, Ορέστη. Κοπίασα για να σας συναντήσω.

Πυλάδης, πιάνοντάς του κι εκείνος το χέρι.
Σε περιμέναμε με ανυπομονησία.

Ορέστης
Μπορεί ο χρόνος να άφησε τα σημάδια του στο κορμί σου, μα το πνεύμα σου είναι ακόμη τόσο ζωντανό!

Παιδαγωγός, χαμογελώντας.
Επειδή οι ιδέες δεν ασπρίζουν, το δίχως άλλο.

Ορέστης
Μερικές παραμένουν αιωνίως μαύρες και αφήνουν βαθιά σημάδια στο στήθος.

Παιδαγωγός
Είσαι ακόμη αποφασισμένος να σκοτώσεις τον τύραννο;

Ορέστης
Περισσότερο από ποτέ! Κάθε μου σκέψη τείνει σ’ αυτή την αναγκαιότητα.

Παιδαγωγός
Είναι σπάνιοι οι άνθρωποι οι ικανοί να αντιμετωπίσουν μια αναγκαιότητα.

Πυλάδης
Ο Ορέστης ζει με το συναίσθημα της αναγκαιότητας της δικαιοσύνης.

Ορέστης
Άσε τα συναισθήματα, θολώνουν τη σκέψη.

Παιδαγωγός
Κάνεις λάθος, Ορέστη! Τα συναισθήματα είναι τα κύρια στοιχεία της σκέψης.

Ορέστης
Ωστόσο η σκέψη δεν πρέπει να αποστασιοποιείται για να ασκείται;

Παιδαγωγός
Η σκέψη αξιοποιεί με νοημοσύνη όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, για να δημιουργήσει ένα έργο.

Ορέστης
Το έργο μου θα είναι μοναδικό: η κάθαρση. Η δικαιοσύνη εισχώρησε μέσα μου. Τα χέρια μου έχουν γίνει ζυγός και ξίφος. Θα γίνω μάστιγα για τον τύραννο!

Παιδαγωγός
Έχεις, ωστόσο, ζυγίσει καλά πριν επιδιώξεις να κόψεις;

Ορέστης
Ναι, από την πλευρά μου είμαι σίγουρος. Ήχησε η ώρα της δικαιοσύνης!

Παιδαγωγός
Κι η ιδιοφυΐα ακόμη, αυτός ο διάμεσος ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, δεν γνωρίζει τη βεβαιότητα. Σιωπή. Ορέστη, μην ξεχνάς τη διδαχή τού Ικάρου: το φως καίει.

Ορέστης
Ωστόσο, δάσκαλε, ο χρησμός των Δελφών είναι σαφής!

Παιδαγωγός
Ακριβώς, τούτο ουδόλως υπάρχει σ’ αυτή την τακτική… δεν πρέπει να ικανοποιείσαι ακολουθώντας τις οδηγίες και εκπληρώνοντας την αποστολή σου. Πρέπει να κατανοήσεις και να φανταστείς. Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση.

Πυλάδης
Και η φαντασία παίρνει την εξουσία!

Παιδαγωγός
Εκεί που το προφανές βλέπει μόνον στοιχεία διάσπαρτα δίχως καμία σχέση, ο μυημένος αποκρυπτογραφεί τα σημάδια, συλλαμβάνει το κλειδί τού κώδικα και κατανοεί το περιεχόμενο του μηνύματος. Και η ερμηνεία, ενίοτε, είναι πιο θεμελιώδης από το εμφανές περιεχόμενο.

Ορέστης
Όμως αν η κάθε πρόοδος της γνώσης μας είναι μία ανακάλυψη της έκτασης της άγνοιάς μας, τι να κάνουμε;

Παιδαγωγός
Να σκεφτόμαστε!

Πυλάδης
Μόνον που εμείς πρέπει να δράσουμε.

Παιδαγωγός
Μια πράξη που οδηγεί στην απώλεια μιας ζωής, δεν μπορεί να είναι ουδέτερη. Πρέπει λοιπόν να την έχουμε διπλά σκεφτεί.

Ορέστης
Δάσκαλε, τώρα νομίζω πως ξέρω τι ζητάς να με κάνεις να ομολογήσω.

Παιδαγωγός
Κι εγώ αυτό νομίζω.

Ορέστης
Σου οφείλω τη ζωή και τη σκέψη ακόμη, και δεν θέλω να σου κρύψω τίποτε. Έζησα όλα τα παιδικά μου χρόνια στην εξορία, στη σκιά της δόξας, δίχως ελπίδα. Μεγαλώνοντας κατόπιν, έμαθα πως οι επιλογές μας ήταν θεμελιώδεις στην ανάπτυξη της ύπαρξής μας. Έπειτα κατάλαβα πως ήμασταν δεμένοι με την ουσία μας δίχως δεσμά και τούτο υπήρξε για μένα η ανακάλυψη της ελεύθερης βούλησης. Εισακούοντας τα λόγια του χρησμού, συνειδητοποίησα πως μπορούσα να επιλέξω να σκοτώσω ή όχι. Χρόνος. Δεν είμαι μια καταδίκη, είμαι ο δράστης. Δεν μπορώ να ζω γνωρίζοντας ότι ο δολοφόνος του πατέρα μου, ο βασανιστής τής αδερφής μου, ο δήμιος της πατρίδας μου ακόμη ζει και βασιλεύει ως τύραννος για το λαό μου.

Παιδαγωγός, με φρόνηση και γαλήνη.
Μίλα Ορέστη, μίλα. Χρόνος. Άφησε τα υγρά τού σώματος να κυλήσουν και ελευθέρωσε το πνεύμα σου.

Ορέστης
Δάσκαλε, δεν είμαι δολοφόνος. Δεν σκοτώνω για ευχαρίστηση. Ούτε ακόμη και για εκδίκηση. Διότι θεωρώ πως ο νόμος των αντιποίνων είναι μια βάρβαρη εφεύρεση. Αν σκοτώνω, είναι από καθήκον. Έχω, απέναντι στον πατέρα μου, ένα καθήκον μνήμης. Και δεν έχω το δικαίωμα να ξεχάσω την αδικία που διαπράχτηκε.

Παιδαγωγός
Έχεις μεγάλη ψυχή, Ορέστη, και γι’ αυτό θα υποφέρεις.

Ορέστης
Και πώς θα μπορούσα να εγκαταλείψω μέσα στη δυστυχία, την φτωχή του την αδερφή την Ηλέκτρα;

Παιδαγωγός
Αν σου μιλώ έτσι, Ορέστη, δεν είναι για να υπονομεύσω το σχέδιό σου και να σου αποδείξω πως είναι αβάσιμο. Είναι μόνο και μόνο για να σε κάνω να συνειδητοποιήσεις πως τα μαρτύρια του πνεύματος δεν αρχίζουν παρά μόνον τη στιγμή που νομίζουμε πως όλα έχουν τελειώσει. Η δράση σου αναμφίβολα θα ελευθερώσει την Ηλέκτρα και τον λαό σου, μα εσύ δεν θα απελευθερωθείς! Αντίθετα, θα σε δέσει με τον κόσμο των νεκρών.

Πυλάδης
Όσο πιο δίκαιος είναι ο σκοπός, τόσο το δίλημμα είναι μεγαλύτερο.

Παιδαγωγός
Ακριβώς, Πυλάδη, τούτο δω είναι όλο το πρόβλημα.

Πυλάδης
Να ξέρεις, Ορέστη, πως όποια κι αν είναι η επιλογή σου, θα με βρεις στο πλευρό σου.

Ορέστης
Το ξέρω, Πυλάδη. Ξέρω πόσο πολύτιμη είναι η φιλία σου και ευχαριστώ τη γενιά σου που σε ανάθρεψε. Όμως ο δάσκαλός μου συλλογίζεται στον κόσμο των ιδεών.

Παιδαγωγός
Κάτι τρομερό ετοιμάζεται. Ο ορεινός άνεμος σηκώθηκε· σύντομα, μια νέα καταιγίδα θα πέσει πάνω σ’ αυτή τη χώρα.

Ορέστης
Πολυαγαπημένε μου δάσκαλε, εσύ που είσαι η γνώση και η συνείδησή μου, μην ανησυχείς καθόλου για μένα. Το τέχνασμα της Πυθίας και το στρατήγημα του Απόλλωνα θα με προστατεύσουν καλύτερα απ’ ό,τι μια ασπίδα, μια πανοπλία κι ένας ολόκληρος στρατός.

Παιδαγωγός
Δεν ανησυχώ καθόλου για το κορμί σου, μόνον για το πνεύμα σου που είναι η ψυχή της ζωής. Έχεις σκεφτεί για το μέλλον;

Ορέστης
Μου έκοψαν το παρελθόν και πλήγωσαν το παρόν μου. Δεν έχω χρόνο για το μέλλον.

Παιδαγωγός
Εκεί, ωστόσο, θα κυλήσει η ζωή σου.

Ορέστης
Αρνούμαι να σκεφτώ τη ζωή μου όταν εκείνη των άλλων βρίσκεται σε κίνδυνο και μπορώ να τους προστατέψω. Να δολοφονούμε, ακόμη κι έναν φονιά, είν’ ένα λάθος, μα να μην κάνουμε τίποτε, θα ήταν μια καταδίκη για τους αθώους. Σιωπή. Προτιμώ να δώσω τον θάνατο παρά να τον βλέπω να πέφτει πάνω στους αθώους.

Παιδαγωγός
Συλλαμβάνω τη σκέψη σου. Και έχεις ίσως ήδη υπερβεί εκείνη του δασκάλου σου.

Ορέστης
Ποτέ δεν θα έχω τη δική σου συνείδηση, ούτε θα κατέχω τη γνώση σου.

Παιδαγωγός
Η ουσία δεν βρίσκεται εκεί. Δεν αρκεί να ζούμε για τη δικαιοσύνη, πρέπει να δρούμε για τη δικαιοσύνη. Κ’ αυτό ενίοτε απαιτεί θυσίες.

Πυλάδης
Ακριβώς έτσι!

Παιδαγωγός
Σ’ αυτό το σημείο είναι που ο Ορέστης υπερέβη τη διδασκαλία μου. Ανακάλυψε μια νέα αρχή.

Πυλάδης
Για ποια αρχή μιλάς;

Παιδαγωγός
Για την αρχή του υπερκόσμου. Σιωπή. Η νοημοσύνη έχοντας συνείδηση της ανυπαρξίας μίας οδού μέσα στον κόσμο, διασχίζει τον υπερκόσμο για να πετύχει τον στόχο της.

Πυλάδης
Κι αυτή η αρχή εφαρμόζεται στην περίπτωσή μας;

Παιδαγωγός
Ιδανικά, Πυλάδη! Ο Ορέστης ανακάλυψε πως μέσα στον κόσμο του καλού δεν υπάρχει οδός για τη δικαιοσύνη. Ως εκ τούτου είναι αναγκασμένος να εγκαταλείψει αυτόν τον κόσμο για να βρει την οδό που ονομάζεται κάθαρση, για να επιστρέψει εν τέλει στον κόσμο του καλού και να προσπαθήσει να ξαναβρεί τη γαλήνη.

Ορέστης
Αυτή η διαδρομή είναι, Πυλάδη, που ο δάσκαλός μου φοβάται για το πνεύμα μου. Απευθυνόμενος στον Παιδαγωγό. Μα δεν πρέπει, δάσκαλε! Εσύ δεν είσαι που διδάσκεις πως η ελευθερία δεν αποκτάται παρά μόνον αφού έχουμε εγκαταλείψει όλες μας τις ελπίδες, δίχως γι’ αυτό να νιώθουμε κανέναν φόβο;

Παιδαγωγός
Είναι αλήθεια! Ωστόσο, σου έμαθα επίσης πως η ελευθερία και η ανεξαρτησία έχουν τιμή.

Ορέστης
Το ξέρω: τα μαρτύρια του πνεύματος…

Παιδαγωγός, τον συμπληρώνει.
που ενίοτε μεταμορφώνονται σε φοβερές Ερινύες!

Ορέστης
Τα φωτεινά βέλη του Απόλλωνα τις κρατούν μακριά. Χρόνος. Όσο για τα μαρτύρια, η Ηλέκτρα θα είναι δίπλα μου και θα με προστατεύει!

Σκοτάδι.

Πηγή: http://www.lygeros.org/0187-gr.html