Η «διά βίου παιδεία» αποτελεί διαχρονική και πλήρη παιδευτική διαδικασία. Θεμελιώνεται σε αξιολογική προβληματική έχοντας διαλεκτική διάσταση, κατοχυρώνοντας τη γνώση ως θεμέλιο της ατομικής ευδαιμονίας και κατ’ επέκταση της πολιτικοκοινωνικής αυτοπραγμάτωσης.
Η αρετή και η αλήθεια προβάλλονται ως μια διαρκής και ισόβια σπουδή αγωνιστικότητας και άμιλλας, σε όλες τις πτυχές και τα επίπεδα του ανθρωπίνου βίου. Τουτέστιν, η παιδευτική διαδικασία εμπλέκεται πολυσχιδώς στην εμπειρία της καθημερινότητας. Η μεταγλώττιση του όρου «διά βίου παιδεία» σε «διά βίου μάθηση» (που ευρέως χρησιμοποιείται σήμερα) υποβαθμίζει το περιεχόμενο της «διά βίου παιδείας» σε περιεχόμενο αυτοματικής γνωσιθηρίας και τεχνο-μηχανιστικής κατάρτισης για την εξυπηρέτηση των αναγκών του σημερινού μοντέλου του χρηματοοικονομικού ωφελιμισμού, στο οποίο οι αγορές άρχουν.
Πεποίθηση μου είναι πως η «διά βίου παιδεία» δύναται να πραγματωθεί στα πλαίσια των αρχών της παιδείας όπως προβάλλεται στην κλασσική φιλοσοφία και συγκεκριμένα στην Πλατωνική θεωρία. Αδιάλειπτος στόχος μια τέτοιας Παιδείας είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η οποία οδηγεί στην ορθή και εις βάθος ανάλυση, και μετέπειτα στη σύνθεση και δημιουργία καινής γνώσης.
Ο Πλάτων με την απαράμιλλη παραβολή του Σπηλαίου στο βιβλίο Ζ΄ στο έργο του ‘Πολιτεία’, θέτει το ερώτημα: «Ποία λοιπόν είναι η παιδεία εκείνη που θα οδηγήσει τους αιχμαλώτους στην ελευθερία τους, που θα χειραγωγήσει τους αμαθείς στη γνώση και εν τέλει στην επιστήμη;». Δια της λογικοαποδεικτικής μεθόδου (και συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας την «εις άτοπον απαγωγή») αποδεικνύει πώς η συστηματική συνεχής και αβίαστα παρεχόμενη μεθοδική παιδεία είναι η μόνη οδός για τη διέγερση της γνωστικής πρωτοβουλίας των πολιτών, που θα τους οδηγήσει στην ‘επιστήμη’. Κατά τον Πλάτωνα, επιστήμη είναι η άμεση εποπτεία του αγαθού, η θέαση της αλήθειας δια της μεθέξεως στα πράγματα και στις ιδέες, στα αίτια και στα αιτιατά, στα αρχέτυπα και στις εικόνες. Η επιστήμη κατά την Πλατωνική της διάσταση αποτελεί τη μόνη οδό για την αυτοσυνείδηση του ατόμου και την ορθή λειτουργία της κοινωνίας-πολιτείας. Το άτομο καθίσταται δίκαιο και σώφρον, ενάρετο και εύδαιμον.
«Η παιδεία, καθάπερ ευδαίμων χώρα, πάντα τ’ αγαθά φέρει» τονίζει αποφατικά ο πνευματικός πατέρας του Πλάτωνα, Σωκράτης.
Η εσωτερική σχέση της ευδαιμονίας με τη σωφροσύνη και τη δικαιοσύνη διατυπώνεται ξεκάθαρα στο απόσπασμα:
«Οἵ γε ὀρθῶς πεπαιδευμένοι σχεδόν ἀγαθοί γίνονται» (Πλάτωνος, Νόμοι, Α1, 644α) και «ὁ ἀγαθός ἀνήρ σώφρων ὤν καί δίκαιος εὐδαίμων ἐστί καί μακάριος, ἐάν τε μέγας καί ἰσχυρός, ἐάν τε μικρός καί ἀσθενής ᾖ, καί ἐάν πλουτῇ καί μή» (Πλάτωνος, Β΄ Νόμοι ΒΙΙ, 660α). Δηλαδή «οι ορθώς πεπαιδευμένοι σχεδόν αγαθοί γίνονται». Ή «ο αγαθός ανήρ που είναι σώφρων και δίκαιος είναι μακάριος και ευδαίμων, και εάν είναι μεγάλος και ισχυρός και αν είναι μικρός και ασθενής και αν πλουτεί και αν δεν πλουτεί».
Επιπρόσθετα, απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της Πλατωνικής παιδευτικής αποστολής αποτελεί η αποσύνδεσή της από καθαρά χρησιμοθηρικούς και αλλότριους σκοπούς.
«τὴν δὲ (παιδεία) εἰς χρήματα τείνουσαν ἤ τινά πρὸς ἰσχύν, ἢ καὶ πρὸς ἄλλην τινὰ σοφίαν ἄνευ νοῦ καὶ δίκης, βάναυσόν τ’ εἶναι καὶ ἀνελεύθερον καὶ οὐκ ἀξίαν τὸ παράπαν παιδείαν καλεῖσθαι»(Πλάτωνος, Νόμοι, Α1, 644α).
Δηλαδή «η παιδεία η οποία κατατείνει σε χρήματα ή σε κάποια ισχύ ή στην απόκτηση κάποιας άλλης σοφίας χωρίς νου και δικαιοσύνη είναι βάναυση και ανελεύθερη και δεν είναι άξια να ονομάζεται καθόλου παιδεία».
Όπως επιγραμματικά διατυπώνει και ο Πλατωνικός μαθητής Αριστοτέλης στο έργο του ‘Πολιτικά’, «τὸ δὲ ζητεῖν πανταχοῦ τὸ χρήσιμον ἥκιστα ἁρμόττει τοῖς μεγαλοψύχοις καὶ τοῖς ἐλευθερίοις»[Πoλιτικά 1338b].
Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι το Πλατωνικό σύστημα παιδεύσεως αντιδιαστέλλεται του υφιστάμενου, σκληρού τεχνοκρατικού εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο υπηρετεί το σύγχρονο και καθολικό νεοφιλελεύθερο μοντέλο, προσφέροντας ως επί το πλείστον στείρο ανελαστικό γνωστικό βάθος και απόλυτα εξειδικευμένη εκπαίδευση.
Καλώ λοιπόν όλους εμάς τους δασκάλους, αλλά πρωτίστως τους συντάκτες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, οι οποίοι εν πολλοίς υποθήκευσαν (εκών άκων) την Παιδεία στις ανάγκες της εργασιακής αγοράς και υποβάθμισαν το σημαίνοντα ρόλο της καλλιέργειας του λόγου και της κριτικής σκέψης, να στραφούμε στην ημετέρα παίδευσιν και στα κλασσικά παιδευτικά πρότυπα. Οφείλουμε να πραγματώσουμε το διαλεκτικό χαρακτήρα της παιδείας, επιστρέφοντας στο ‘Σπήλαιο’ απ΄ όπου ξεκινήσαμε αμαθείς, με στόχο τη μεταλαμπάδευση της γνώσης στους μαθητές μας κατά την Πλατωνική θεώρηση. Τοιουτοτρόπως, όλοι μαζί αλλά και ο καθένας ξεχωριστά, εφ’ ω ετάχθη, θα δημιουργήσουμε ευδαίμονα άτομα και κοινωνία ευδαιμονούσα.
Δρ. Γιώργος Χάιλος
Πανεπιστημιακός-Μαθηματικός
Πηγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου