Η “Πολεοδομική Μελέτη Πειραιώς” αποτέλεσε πρότυπο για όλες τις πόλεις της κλασσικής εποχής.

Ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος ήταν Αρχιτέκτων, Πολεοδόμος, Φυσικός, Μαθηματικός, Μετεωρολόγος και Φιλόσοφος. Γεννήθηκε το 498 π.Χ. και πέθανε το 408 π.Χ. και ήταν γιος του Ευρυφώντα. Θεωρείται ο πατέρας της πολεοδομίας.

Είναι ο πρώτος που συνέλαβε “την πόλεων διαίρεσιν”, δηλαδή την αξία ενός απλού χωροταξικού σχεδίου, που δίνει ικανοποιητικές λύσεις στις λειτουργικές ανάγκες των πόλεων. Σπούδασε αρχιτεκτονική και αστρονομία.

Αναπαράσταση της Βόρειας αγοράς της Μιλήτου.

Είναι πιθανό το 479 π.Χ., όταν ξαναχτίστηκε η Μίλητος, να παρακολούθησε τα έργα και ίσως εργάστηκε σε αυτά σαν μαθητευόμενος αρχιτέκτων. Το 460 π.Χ., όταν είχε ήδη γίνει γνωστός, ο Περικλής του ανέθεσε την εκπόνηση της πολεοδομικής μελέτης του Πειραιώς και την επίβλεψη της κατασκευής. Το 444 π.Χ. ακολούθησε την αποστολή αποικισμού των Θουρίων στη Κάτω Ιταλία και εκπόνησε τη ρυμοτομική μελέτη της πόλης. Εζησε πολλά χρόνια στην Αθήνα.

Τον Ιππόδαμο αναφέρουν στα έργα τους οι Αριστοτέλης, Στοβαίος, Στράβων, Ησύχιος, Φώτιος και Θεανώ. Ο Φώτιος και ο Ησύχιος τον μνημονεύουν σαν μετεωρολόγο. Η Θεανώ η Θουρία του αφιέρωσε το βιβλίο της “Περί Αρετής”. Το έργο του Ιππόδαμου περιλαμβάνει την “Πολεοδομική Μελέτη Πειραιώς”, την “Ιπποδάμειο Αγορά Πειραιώς”, τη “Ρυμοτομική Μελέτη των Θουρίων”, την “Πολεοδομική Μελέτη της Ρόδου”.

Η “Πολεοδομική Μελέτη Πειραιώς” αποτέλεσε πρότυπο για όλες τις πόλεις της κλασσικής εποχής. Κατασκευάστηκαν “γειτονιές”, μικρές ομάδες σπιτιών σε οικόπεδα των 240 τ.μ. για κάθε σπίτι. Τα σπίτια έγιναν σε σειρά με μεσοτοιχία και προσανατολισμό προς νότο. Οπως έδειξαν οι ανασκαφές, ήσαν κατοικίες για τους ελεύθερους πολίτες. Κάθε σπίτι ήταν διώροφη μονοκατοικία με καθημερινό, κουζίνα, ξενώνα και αυλή. Σώζεται η περιγραφή του Αριστοτέλη: “Ιππόδαμος εύρε την των πόλεων διαίρεσιν και τον Πειραιά κατέτεμε”.

Η “Ιπποδάμειος Αγορά του Πειραιά” λεγόταν και “Αγορά των Δημοτών”.Κατασκευάστηκε μεταξύ του λόφου της Μουνιχίας (της σημερινής Καστέλλας) και της βόρειας πλευράς του λιμένα Ζέας. Το 1882 βρέθηκε μια μεγάλη επιγραφή: “Συγγραφή Υποχρεώσεων της εν Ζέα σκευοθήκης του Φίλωνος” που αναφέρει τη θέση της Ιπποδαμείου αγοράς. Στην αγορά αυτή έφθαναν τα εμπορεύματα από το εξωτερικό, αφού πληρωνόταν “τέλος εκτελωνισμού” ίσο με το 1/50 της αξίας τους.

Η “ρυμοτομική μελέτη της πόλης των Θουρίων” στην Κάτω Ιταλία έγινε το 444 π.Χ. Η νέα πόλη κτίστηκε κοντά στη Σύβαρη, στον κόλπο του Τάραντα, που είχε καταστραφεί το 510 π.Χ. Ο Ησύχιος αναφέρει: “…. διελόμενος την πόλιν κατά μεν το μήκος εις πλατείας τέσσαρας, κατά δε το πλάτος εις τρεις”.

Η “πολεοδομική μελέτη της Ρόδου” έγινε το 408 π.Χ. Ο Στράβων αναφέρει τη Ρόδο:“Η δε νυν πόλις εκτίσθη κατά τα Πελοππονησιακά υπό του αυτού αρχιτέκτονος, ως φάσιν, υφ΄ ου και ο Πειραιεύς”.

Πολεοδομικό σχέδιο της Πριήνης.

Το σύστημα ρυμοτομίας του Ιππόδαμου εφαρμόστηκε αργότερα και σε άλλες πόλεις, όπως απέδειξαν ανασκαφές στην Κασσώπη, Πριήνη, Ολυνθο και Αλεξάνδρεια. Το σύστημα αυτό βασιζόταν στη χάραξη παράλληλων δρόμων, που τέμνονται κάθετα, ώστε να δημιουργούνται οικοδομικά τετράγωνα και κανονικές πλατείες και ονομάστηκε“Ιπποδάμειος νέμεσις”. Τα οικοδομικά τετράγωνα είχαν χαραχθεί με ακρίβεια και χωρίστηκαν σε οικόπεδα ίσου εμβαδού. Οι δρόμοι ήταν ευθύγραμμοι και ευρείς και οι πλατείες ευρύχωρες. Οι θέσεις των διοικητικών κτιρίων, των ναών και των κατοικιών ήταν καθορισμένες με ακρίβεια. Για να εξασφαλίσει την υγιεινή λειτουργία των πόλεων ο Ιππόδαμος σχεδίαζε την υδροδότησή τους, φρόντιζε να εφοδιάζονται με άφθονο νερό και τις προσανατόλιζε έτσι ώστε οι κατοικίες να έχουν ήλιο το χειμώνα και δροσιά το καλοκαίρι. Πρόβλεψε κλίσεις στους δρόμους για την απομάκρυνση των νερών της βροχής. Τοποθετούσε τους ναούς και τα δημόσια κτίρια σε περίβλεπτες και οχυρές θέσεις, ώστε να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και να εξασφαλίζεται η άμυνά τους.

Μίλητος, Βόρειο λιμάνι και γύρω περιοχή.

Κατά τον Ιππόδαμο η ιδανική πόλη πρέπει να έχει 10.000 άνδρες κατοίκους, που με τον ανάλογο αριθμό γυναικών, παιδιών, δούλων και ξένων θα φτάνει τους 50.000 κατοίκους. Μελετώντας τα προβλήματα λειτουργίας των πόλεων διαπίστωσε ότι ήσαν συνδεδεμένα με το πολιτειακό σύστημα διοίκησης. Χώρισε τους πολίτες σε τρεις τάξεις:γεωργούς, τεχνίτες και πολεμιστές. Διαίρεσε τη γή σε τρεις μορφές ιδιοκτησίας:ιερή, δημόσια και ιδιωτική. Ολοι οι άρχοντες της πόλης θα πρέπει να είναι εκλεγμένοι.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Ιππόδαμος: “…. πρώτος των μη πολιτευομένων επεχείρησε να είπη τι περί της αρίστης πολιτείας, διαιρέσας την μυρίανδρον τω πλήθει πόλιν εις τρία μέρη, ήτοι το περιλαμβάνον τους τεχνίτας, το τους γεωργούς και το προπολεμούν και τα όπλα έχον. Την χώραν εις την ιεράν, την δημοσίαν και την ιδίαν…”.

Αν και δεν ασχολήθηκε με την πολιτική, ο Ιππόδαμος μελέτησε τα πολιτειακά προβλήματα. Του αποδίδονται τα συγγράμματα: “Περί Πολιτείας” και “Περί Ευδαιμονίας”. Και από τα δύο σώζονται αποσπάσματα στο έργο του Στοβαίου. Το έργο του “Πυθαγορίζουσαι Θεωρίαι” σχολίασε και κατέκρινε ότι είναι ουτοπικό ο Αριστοτέλης. Ο τίτλος του έργου ενισχύει την άποψη των Πυθαγορείων, ότι ο Ιππόδαμος ήταν οπαδός τους.

ΠΗΓΗ