Μεγ. Αλέξανδρος………η κατάληψη της Πέτρας του Χοριήνη (327 π.Χ)

Γράφει ο Χείλων

Μόλις κατέλαβε και τον τελευταίο θύλακα αντίστασης στη Σογδιανή, ο Αλέξανδρος προέλασε προς την Παρειτακηνή. Τα περισσότερα βουνά της Παρειτακηνής ξεπερνούν σε ύψος τα 6.500 μ, τους περισσότερους μήνες του έτους καλύπτονται από χιόνια και το έδαφος είναι πολύ δύσβατο. Είχε πληροφορηθεί ότι πολλοί Παρειτάκες υπό τον ύπαρχο της περιοχής Χοριήνη και αρκετούς υπάρχους γειτονικών περιοχών είχαν συγκεντρωθεί σε μία οχυρή τοποθεσία, την αποκαλούμενη Πέτρα του Χοριήνη.

Η ακριβής τοποθεσία του εν λόγω βράχου είναι εντελώς άγνωστη και η πλειονότητα των ιστορικών αποφεύγει να κάνει οιαδήποτε εκτίμηση, ίσως διότι ο μεν Αρριανός τον τοποθετεί στην Παρειτακηνή ο δε Κούρτιος στην Ναύτακα. Στο παρόν άρθρο υιοθετείται η άποψη, που θέλει την Πέτρα του Χοριήνη κοντά σ’ έναν παραπόταμο του Ώξου, τον σημερινό Βακς και την διασαφηνίζουμε στο τέλος του άρθρου.

Η άποψη του Αρριανού

Ο εν λόγω βράχος είχε ύψος 20 στάδια (περίπου 3.697 μ) περίμετρο 60 στάδια (περίπου 11.092 μ.) ήταν απόκρημνος σε όλες τις πλευρές του και είχε μόνο μία πρόσβαση. Αυτή ήταν ένα φυσικό μονοπάτι τόσο στενό ώστε ακόμη και η διέλευση ενός ατόμου ήταν δύσκολη. Τέλος στη βάση του βράχου, υπήρχε βαθύ φαράγγι, που δυσκόλευε ακόμη περισσότερο την προσέγγιση στρατού.

Ο Αλέξανδρος, που πριν λίγες εβδομάδες είχε καταλάβει την θεωρητικά εξίσου απόρθητη Σογδιανή Πέτρα, προπαρασκεύασε προσεκτικά και συστηματικά την πολιορκία. Έκοψε τα πανύψηλα έλατα, που βρίσκονταν γύρω από το βράχο και κατασκεύασε σκάλες για να κατεβάσει το στρατό στο φαράγγι. Χώρισε τους άντρες σε τέσσερις βάρδιες, ανέλαβε την πρωινή και ανέθεσε τις τρεις βραδινές στους Περδίκκα, Λεοννάτο και Πτολεμαίο αντίστοιχα. Παρόλο που εργαζόταν ολόκληρη η στρατιά, με δυσκολία προχωρούσαν 20 πήχεις (περίπου 9 μ) το πρωί και ακόμη λιγότερο το βράδυ, διότι έπεφτε πυκνό χιόνι και υπήρχαν σημαντικές ελλείψεις στα εφόδια.

Όρη Τατζικιστάν

Όταν επιτέλους κατέβηκαν στο φαράγγι, έμπηξαν πασσάλους στο στενότερο σημείο του και κατασκεύασαν μία πρόχειρη πεζογέφυρα. Κατασκεύασαν προκαλύμματα, για να προφυλάσσονται από τα εχθρικά τοξεύματα και μόλις έφτασαν σε απόσταση βολής, άρχισαν να βάλλουν κατά των Παρειτακηνών στις επάλξεις. Οι υπερασπιστές του οχυρού, που μέχρι πρότινος αισθάνονταν απρόσβλητοι και μάλλον διασκέδαζαν με ότι θεωρούσαν ανώφελη προσπάθεια, θορυβήθηκαν. Ο Χοριήνης ζήτησε μέσω αγγελιαφόρου από τον Αλέξανδρο να του στείλει τον Οξυάρτη (πατέρας της Ρωξάνης και πεθερός του Αλεξάνδρου) ο οποίος όταν του ανέφερε τον τρόπο με τον οποίον συμπεριφέρεται ο βασιλέας σε όσους του αντιστέκονται και σε όσους προσφέρουν τη συμμαχία τους, ο Χοριήνης παραδόθηκε διατηρώντας την εξουσία που ήδη κατείχε.

Ο στρατός υπέστη μεγάλες κακουχίες και στερήσεις σε τρόφιμα κατά την πολιορκία, αλλά ο Χοριήνης μετά την παράδοσή του ανακούφισε τις επισιτιστικές τους ανάγκες χορηγώντας σιτάρι, κρασί και παστό κρέας για δύο μήνες. Όταν μάλιστα τους είπε ότι αυτά ήσαν λιγότερα από το 1/10 των εφοδίων που είχε συγκεντρώσει για τις ανάγκες της πολιορκίας, ο Αλέξανδρος τον εκτίμησε περισσότερο, διότι η απόφασή του να παραδοθεί βασιζόταν στη λογική και όχι στην ανάγκη.

Αυτή είναι η εκδοχή του Αρριανού. Στην εντυπωσιακή ασυμφωνία των πηγών για τα γεγονότα του 328 π.Χ., ο Κούρτιος θέλει τον Αλέξανδρο μετά την Πέτρα του Χοριήνη να απαλλάσσεται από τον Σπιταμένη και να διεξάγει την εκστρατεία στη Γαζάβα.

Η άποψη άλλων ιστορικών

Σύμφωνα με τους Κουίντο Κούρτιο Ρούφο (Quintus Curtius Rufus) Στράβωνaκαι Πλούταρχο, ο αντίπαλος του Μεγ. Αλεξάνδρου ονομαζόταν Σισιμίθρης, ήταν σατράπης της Ναυτάκας (σημερινό Σακριζάμπ στο Ουζμπεκιστάν) περιοχής των Σογδιανών και είχε εργαστεί σκληρά για να οχυρώσει τα περάσματα στην χώρα του και να τα καταστήσει αδιάβατα. Αυτός είχε καταφύγει, με τη μητέρα του και τα παιδιά, σε ένα φυσικό φρούριο που προστατευόταν από μια βαθιά χαράδρα, την οποία διέρρεε ορμητικός ποταμός. Ο Αλέξανδρος ωστόσο, κατασκεύασε ένα φράγμα και στη συνέχεια τα στρατεύματά του ανενόχλητα άρχισαν να τοξεύουν το φρούριο. Κατόπιν απέστειλε τον Οξυάρτη στον Σισιμίθρη ο οποίος μετά από αρκετούς δισταγμούς και ενάντια στις συμβουλές της μητέρας του, αποφάσισε να παραδοθεί. Ο Αλέξανδρος τον διατήρησε ως κυβερνήτη, διασφαλίζοντας την προοπτική της επαρχίας (Quintus Curtius, 8.2.19-33). Ο Σισιμίθρης παρέδωσε στον Αλέξανδρο ένα μεγάλο αριθμό υποζυγίων και 2.000 καμήλες, ο οποίος αργότερα προσφέρθηκε να ανταποδώσει με 30.000 υποζύγια τα οποία είχε λάβει ως λεία από τους Σάκες (Quintus Curtius, 8.4.19-20).

Στην Επιτομή του Μετς (Έργο με ιστορικές αναφορές ύστερης αρχαιότητας, το οποίο καλύπτει τις κατακτήσεις του Μεγ. Αλεξάνδρου μεταξύ Υρκανίας και νότιας Ινδίας. Ο συγγραφέας είναι ανώνυμος, αν και οι αναφερόμενες πηγές ταυτίζονται με αυτές του ιστορικού Κλειτάρχου) ο Σισιμίθρης αναγνωρίζεται επίσης ως κύριος της Ναυτάκας (Thomas, σ. 6, παρ. 19) αλλά ο συγγραφέας της Επιτομής αναφέρει επίσης τον Χοριήνη να έχει παραδοθεί στον Αλέξανδρο και να γίνεται κατόπιν σύμμαχός του (Thomas, σ. 9, παρ. 28-29) υπονοώντας ότι στο σπίτι του ο Αλέξανδρος συνάντησε την Ρωξάνη, την όμορφη κόρη του Οξυάρτη.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου 58.3-4) ο Αλέξανδρος πέτυχε την παράδοση του «απόκρημνου και απρόσιτου» βράχου χρησιμοποιώντας έξυπνα την δειλία του Σισιμίθρη. Ο Στράβων (11.11.4) τοποθετεί εσφαλμένα το βράχο του Σισιμίθρη στην Βακτριανή, συγχέοντάς τον με τον βράχο του Αριαμάζη και η σύγχυση συνεχίζεται με τον προσδιορισμό ως το καταφύγιο της Ρωξάνης. Επικαλούμενος ιστορικούς του Αλεξάνδρου, περιέγραψε το φρούριο με ύψος 15 στάδια και περίμετρο του 80 στάδια, στοιχεία που δεν ταιριάζουν με τα αντίστοιχα του Αρριανού και πιθανώς αναφέρεται στον «βράχο του Αριαμάζη».

Αλέξανδρος και Κρατερός σε κυνήγι ελάφου_μωσαϊκό_Πέλλα_300 π.Χ

Διασαφηνίσεις

Είναι σαφές από τις ανωτέρω αναφορές ότι ο Σισιμίθρης ήταν το ίδιο πρόσωπο που ο Αρριανός ονομάζει Χοριήνη, παρά την άποψη του A.B Bosworth ότι τα δύο ονόματα ανήκαν σε δύο διαφορετικά άτομα. Πιθανότατα Σισιμίθρης ήταν το σωστό όνομα. Ο Wilhelm Geiger ισχυρίζεται ότι Χοριήνης είναι επίθετο που αναφέρεται στην προέλευση του Σισιμίθρη, ενώ ο P. Faure ισχυρίζεται ότι ήταν τίτλος που σημαίνει «αρχηγός» ερμηνεύοντας την φράση του Αρριανού ως «ο βράχος του αρχηγού Σισιμίθρη». Η ύπαρξη όμως Αρμενικής ονομασίας Xorīan, Xorēam ή Xorēan, την οποία ο Heinrich Hübschmann συνδέει με τον Chorienes, δεν φαίνεται να ενισχύει την ερμηνεία ως τίτλου.

Το πιθανότερο είναι ότι Χοριήνης ήταν ονομασία ή αναφορά τοποθεσίας και οι ιστορικοί του Μεγ. Αλεξάνδρου, στους οποίους βασίσθηκε ο Αρριανός, εσφαλμένα την εξέλαβαν ως το όνομα του ιδιοκτήτη……….νομίζοντας ότι «βράχος Χοριήνη» σημαίνει «ο βράχος που ανήκει στον Χοριήνη». Ο ιστορικός W. Heckel πρόσφατα παρουσίασε μια παρόμοια ερμηνεία, αναφέροντας ότι η σύνδεση μεταξύ του ονόματος Χοριήνης (Chorienes) και της ονομασίας Kūh-e Nūr είναι πιθανώς εσφαλμένη

Η επαρχία της Παρειτακηνής στην οποία έδραζε το φρούριο του Χοριήνη, αποτελούσε τμήμα της Σογδιανής η οποία αντιστοιχεί στην σημερινή επαρχία της Χισάρ (Hesār) στο Τατζικιστάν. Ο δε βράχος πιθανότατα είναι το σημερινό όρος Kūh-e Nūr και ο χείμαρρος ο ποταμός Βακς.

Επανερχόμενοι στον Αρριανό, διαπιστώνουμε ότι μετά την Πέτρα του Χοριήνη ο Αλέξανδρος προχώρησε προς τα Βάκτρα, αφού έστειλε τον Κρατερό με 600 ιππείς, την τάξη του (Η μακεδονική φάλαγγα χωριζόταν σε τάξεις πεζών, οι οποίες αναφέρονται με το όνομα του ηγήτορά τους και στις οποίες υπηρετούσαν ομοεθνείς Μακεδόνες) και τις τάξεις των Πολυπέρχοντα,Άτταλου και Αλκέτα, εναντίον των Κατάνη και Αυστάνη, των μόνων Παρειτακηνών αξιωματούχων, που αρνήθηκαν να υποταχθούν. Έγινε σκληρή μάχη, κατά την οποία σκοτώθηκε ο Κατάνης, 120 ιππείς, 1.500 πεζοί και συνελήφθη ο Αυστάνης. Όλη η επικράτεια της τέως Αχαιμενιδικής αυτοκρατορίας είχε υποταχθεί πλέον στον Αλέξανδρο και εν όψει της επικείμενης εισβολής στην Ινδία ο Κρατερός προσκολλήθηκε στην υπόλοιπη στρατιά στα Βάκτρα.

Βιβλιογραφία – πηγές

Αρριανός Δ 18-19
Πλούταρχος «Αλέξανδρος» 23, 47.7
Διόδωρος ΙΖ β.κγ, λ
Κούρτιος 8.1.21, 43, 4.21-κ.ε
alexanderofmacedon.info
P. Faure, “La vie quotidienne des armées d’Alexandre”, Paris, 1982.
W. Geiger, “Alexanders Feldzüge in Sogdiana”, Programm der kaiserlichen Studienanstalt, Neustadt, 1884.
N. G. L. Hammond, “Three Historians of Alexander the Great”, Cambridge, 1983.
W. Heckel, “Chorienes and Sisimithres,” Athenaeum N.S. 64, 1986, pp. 223-26.
P. H. Thomas, ed., “Incerti Auctoris Epitoma Rerum Gestarum Alexandri Magni”, Leipzig, 1968.

ΠΗΓΗ