Κύπρος :Βρέθηκε η αρχαιότερη οργανωμένη βιβλιοθήκη στην Μεσόγειο.

Πινακίδα απο την βιβλιοθήκη στην Πύλα :Ένα από τα εκπληκτικά στοιχεία των νέων ευρημάτων είναι πως οι ψημένες σε κλίβανο πινακίδες από πηλό που βρέθηκαν ήταν φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να τοποθετούνται σε ράφια όπως των σύγχρονων βιβλιοθηκών

Συντάκτης: Παναγιώτης Γεωργουδής

Η αρχαιότερη οργανωμένη βιβλιοθήκη στην Μεσόγειο με την μορφή σημερινών σύγχρονων βιβλιοθηκών σε ράφια και όχι αρχείων, βρέθηκε στην Κύπρο στην αρχαία Μυκηναϊκή πόλη, Πύλα, στην τοποθεσία Κοκκινόκρεμος, πλησίον της Λάρνακας, από την αρχαιολογική ομάδα της διδάκτορος αρχαιολογίας και επίτιμης διευθύντριας προιστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων Ηρακλείου Αθανασίας Κάντα.
 Ήδη η διεθνής αρχαιολογική κοινότητα μετά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και την έκδοση βιβλίου στην Αγγλική γλώσσα που φέρει την υπογραφή της κ. Κάντα και του κ. Βάσου Καραγιώργη, έχει στρέψει το βλέμμα της και στην Κύπρο αναμένοντας τα περαιτέρω. Το συγκλονιστικό αυτό αρχαιολογικό εύρημα, μαζί με άλλα πολυσήμαντα Μινωικά, Μυκηναικά κ.λ.π., το οποίο θεωρείται από ειδικούς η κορυφαία ανακάλυψη των τελευταίων τουλάχιστον πενήντα χρόνων 
στην Κύπρο, χρονολογείται τον 12ο αιώνα π. Χ. και ανοίγει νέους επιστημονικούς και ιστορικούς ορίζοντες όχι μόνο για την γνώση του πολιτισμού της Κύπρου αλλά για μία συνολικότερη και σφαιρικότερη θεώρηση της πολιτισμικής διαδρομής του Μυκηναικού και Μινωικού πολιτισμού, δηλαδή του συνόλου της αρχαιοελληνικής παράδοσης πριν την γεωμετρική περίοδο και τα κλασικά χρόνια.

Ένα από τα εκπληκτικά στοιχεία των νέων ευρημάτων είναι πως οι πινακίδες που βρέθηκαν από πηλό ψημένες σε κλίβανο, ήταν φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να τοποθετούνται σε ράφια, όπως οι σύγχρονες βιβλιοθήκες και στην ράχη τους υπάρχουν γράμματα για να μπορεί ο αναγνώστης να μάθει με τίτλους το εσωτερικό τους περιεχόμενο. Η υψηλού επιπέδου αυτή οργανωτική και διοικητική λειτουργία της γνώσης, ως πρόδρομης μορφής βιβλίου εκείνης της εποχής που συναντάται πρώτη φορά από πλευράς ευρημάτων, αναδύει άγνωστες πλευρές της εξέλιξης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού προς έρευνα .

Υποδηλώνει προχωρημένες πολιτικές και πνευματικές διεργασίες την Μυκηναική περίοδο με στρατηγική επιλογή της εξουσίας την οργανωμένη γνώση. Αν όμως αποδειχθεί πως η εν λόγω βιβλιοθήκη είχε σε κάποιο βαθμό και δημόσιο χαρακτήρα, δηλαδή είχαν πρόσβαση ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, τότε ενδέχεται να μετατοπίζεται η δημιουργία της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας και κατ’ επέκταση της Δυτικής, από τον 7οπ.Χ. αιώνα στον 12ο π.Χ. αιώνα. Με αυτήν την πιθανότητα θα έχουμε ανατροπή των πολιτισμικών και ιστορικών παραμέτρων του Ελληνικού πολιτισμού !! Ταυτόχρονα ο τύπος γραφής είναι η λεγόμενη Κυπρομινωική , όπως είχε χαρακτηρισθεί από τον Έβανς, επειδή μοιάζει αρκετά με την Μινωική Γραμμική Α΄ και δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί μέχρι σήμερα.

Αρχαιολογικός χώρος στην Πύλα Κύπρου

Κυπρομινωική γραφή έχει βρεθεί σε πινακίδες στην Ουγκαρίτ και στην περιοχή των Φιλισταίων της Παλαιστίνης, που αναφέρει η Βίβλος, ως Κρήτες. Επιπρόσθετα η κ. Κάντα τονίζει πως η Πύλα της Κύπρου, έχει όμοια χαρακτηριστικά με την μεγαλύτερη Μυκηναική ακρόπολη στην Κρήτη της Καστροκεφάλας στον Αλμυρό Ηρακλείου. Η ανασκαφή συνεχίζεται εφέτος σε συνεργασία με Βελγικά Πανεπιστήμια και αναμένονται εκπλήξεις.

Σαν τα σημερινά βιβλία

Συνέντευξη στον  Παναγιώτη Γεωργουδή

-Κυρία Κάντα, πως είναι το τοπίο στην Πύλα της Κύπρου;

Ένας επίπεδος λόφος κοντά στη θάλασσα και την πόλη της Λάρνακας που τώρα βρίσκεται μέσα στο χώρο των αγγλικών βάσεων, μια πατέλα όπως θα λέγαμε στην κρητική διάλεκτο, είχε τραβήξει την προσοχή των ανθρώπων της εποχής του Χαλκού.

Ο λόφος του Κοκκινόκρεμου έχει μέγιστο ύψος περίπου 63 μέτρα και τώρα απέχει περίπου 8οο μέτρα από τη θάλασσα, ενώ κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού φαίνεται ότι στους πρόποδές του σχηματιζόταν μικρό λιμάνι. Η έκταση της, σχεδόν επίπεδης κορυφής, είναι περίπου 240 στρέμματα. Η εύρεση θησαυρών χρυσών και χαλκών αντικειμένων οδήγησε στην αρχή της εξερεύνησης του λόφου. Μεγάλοι Κύπριοι αρχαιολόγοι, ο Πορφύριος Δίκαιος αρχικά και σε μεγαλύτερη έκταση ο Βάσος Καραγιώργης ανέσκαψαν τμήματα του λόφου. Η κλασική πλέον δημοσίευση της ανασκαφής στην Αγγλική γλώσσα το 1984 αποτέλεσε σταθμό στη μελέτη της εγκατάστασης των Μυκηναίων στην Κύπρο.

-Υπάρχει οχυρωμένη ακρόπολη;

Στον Κοκκινόκρεμο υπάρχει μια οχυρωμένη ακρόπολη ,του λεγόμενου από τους αρχαιολόγους τύπου CASEMATE. Δηλαδή, ο λόφος περιβάλλεται από ένα συνεχή τοίχο, μικρού σχετικά πάχους που αποτελεί τον εξωτερικό τοίχο των κτιρίων που βρίσκονται στο εσωτερικό της κορυφής του λόφου. Ο συνεχής αυτός τοίχος δίνει την εντύπωση ισχυρής οχύρωσης όταν τον βλέπει κανείς από τη γύρω περιοχή. Ακροπόλεις τύπου CASEMATE υπάρχουν σε διάφορα σημεία της Μικράς Ασίας, ωστόσο δεν μοιάζουν με το παράδειγμα της Πύλας.

Παρόμοιες όμως υπάρχουν στην Κρήτη και στη Μυκηναϊκή Ελλάδα. Η ακρόπολη της Πύλας διακρίνεται για την έντονη παρουσία Μινωικών και Μυκηναϊκών αγγείων. Τα περισσότερα Μινωικά αγγεία ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο σχήμα που οι αρχαιολόγοι ονομάζουν αμφοροειδή κρατήρα. Τέτοια αγγεία χρησιμοποιούνταν για την ανάμιξη οίνου με νερό, φτιάχνοντας κρασί, αφού οι αρχαίοι δεν έπιναν τον οίνο σκέτο.
Τα χρησιμοποιούσαν σε συμπόσια και συχνά τα έβαζαν σε τάφους μαζί με τα αγγεία πόσης που ήταν αναγκαία για τα συμπόσια αυτά. Πρόκειται για συνήθεια διαδεδομένη στον Κρητο-μυκηναϊκό κόσμο του 14ου και 13ου αιώνα, μέχρι τις αρχές του 12ου αιώνα.

-Πως ξεκίνησε η περιπέτεια της ανασκαφής στην Πύλα ;

Το 2010, όταν βρισκόμουν στη διεύθυνση του Μουσείου Ηρακλείου και συνεργαζόμουν με τον Βάσο Καραγιώργη για την μελέτη των εισαγμένων Κυπριακών αντικειμένων στην Κρήτη καθώς και των μιμήσεών τους, συζητούσαμε συχνά για τα προβλήματα του τέλους της Εποχής του Χαλκού στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, τις επιδρομές διαφόρων Ελληνικών φύλων Μυκηναϊκής προέλευσης, και άλλων στοιχείων από την Ιταλία και Σαρδηνία αλλά και για το γενικότερο αναβρασμό που επικρατούσε στην περιοχή προς το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα και κατά τον 12ο αιώνα, γνωστά και από Αιγυπτιακά κείμενα ως επιδρομές των λαών της θάλασσας. Τα θέματα αυτά μας είχαν απασχολήσει και κατά το παρελθόν σε σειρά μελετών. Η παρουσία εξειδικευμένων Μινωικών αγγείων στην Πύλα, αλλά και οι ομοιότητες που παρουσιάζει με την Μυκηναϊκή ακρόπολη της Καστροκεφάλας Αλμυρού Ηρακλείου, τη μεγαλύτερη Μυκηναϊκή ακρόπολη της Κρήτης, που μελετώ και ανασκάπτω από τα φοιτητικά μου χρόνια είχαν κεντρίσει το ενδιαφέρον μου για την Πύλα.

Αρχαιολογικός χώρος στην Πύλα Κύπρου

Αποφασίσαμε λοιπόν με τον καθηγητή Καραγιώργη ότι ήταν πλέον καιρός για μια νέα ανασκαφή στην Πύλα, ώστε να ερευνήσουμε πιο πρόσφατες θεωρίες της έρευνας, που είχαν αναπτυχθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Πράγματι η ανασκαφή αυτή έγινε κατά το 2010 και 2011. Τα αποτελέσματά της δημοσιεύθηκαν πριν λίγο στην Αγγλική γλώσσα.

-Τι ευρήματα εντοπίστηκαν τότε;

Βρέθηκαν και άλλα Μινωικά αγγεία, μεταξύ αυτών και αμφοροειδής κρατήρας με θέμα σύλληψης άγριου ταύρου, άλλα αγγεία παρόμοιου σχήματος με κόσμηση χταποδιών και ένας Μυκηναϊκός αμφοροειδής κρατήρας με παράσταση άρματος και πουλιών. Ένας Σαρδηνιακός αμφορέας που είχε επισκευασθεί με πλάκες μολύβδου στη χώρα καταγωγής του ήταν από τα σημαντικά ευρήματα της ανασκαφής που δημοσιεύθηκαν στο σχετικό τόμο.
Το 2012, ενώ ήμουν πλέον διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, συνέχισα μόνη μου την ανασκαφή στην Πύλα, σε άλλο σημείο του λόφου. Τα αποτελέσματα ήταν εντελώς απρόσμενα και έχουν χαρακτηρισθεί ως τα σημαντικότερα ευρήματα των τελευταίων χρόνων για την αρχαιολογία της Κύπρου.

-Ποια είναι είναι αυτά τα ευρήματα;

Αποκαλύφθηκε ότι συνεχίζεται η οχύρωση τύπου CASEMATE και σε αυτό το σημείο του λόφου και μάλιστα βρέθηκε η Πύλη της οχύρωσης της Πύλας. Προφανώς, όπως συμβαίνει σε όλες τις Μυκηναϊκής εποχής ακροπόλεις υπήρχαν Πύλες που επέτρεπαν την επαφή με τον έξω κόσμο. Πύλη στη συγκεκριμένη οχύρωση δεν είχε βρεθεί.

Δεξιά και αριστερά της Πύλης αυτής ήρθαν στο φως δωμάτια και υπαίθριοι χώροι. Τα δωμάτια ήταν γεμάτα αγγεία στη θέση τους πάνω στα πατώματα. Ένα βέλος παρόμοιο με βέλη που βρίσκονται στη Μυκηναϊκή Ελλάδα και την Κρήτη ήταν πεσμένο στο πάτωμα ανάμεσα στα αγγεία. Κοντά του βρέθηκε μια Μυκηναϊκή κύλικα, δηλαδή ένα πήλινο κολονάτο ποτήρι, πολύ κοινό στην Πελοπόννησο και την κυρίως Ελλάδα. Μόνο άλλο ένα τέτοιο βέλος υπάρχει δημοσιευμένο από την Κύπρο και αυτό βρέθηκε στη Μυκηναϊκή ακρόπολη στη Μάα Παλαιόκαστρο κοντά στην Πάφο.

Σε άλλο δωμάτιο δίπλα στην Πύλη βρέθηκε ένας Σαρδηνιακός αμφορέας μεταφοράς προϊόντων, και πιο πέρα ήρθε στο φως το μεγάλο εύρημα της ανασκαφής, 3 κομμάτια πινακίδων της λεγόμενης Κυπρομινωικής γραφής. Τα δύο κομμάτια κόλλησαν μεταξύ τους, ενώ το τρίτο ανήκει σε άλλη πινακίδα.

Οι ψημένες σε κλίβανο πινακίδες από πηλό που βρέθηκαν ήταν φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να τοποθετούνται σε ράφια όπως των σύγχρονων βιβλιοθηκών . Η πινακίδα περιείχε περιληπτικά τα θέματα που είχαν οι υπόλοιπες πινακίδες της βιβλιοθήκης για να γνωρίζει ο αναγνώστης τη θεματολογία του κάθε ραφιού.

Το όνομα Κυπρομινωική γραφή δόθηκε στη γραφή της Κύπρου από τον Σερ Άρθουρ Έβανς, τον ανασκαφέα της Κνωσού, λόγω της ομοιότητας των σημείων της γραφής αυτής με τη Γραμμική Α, γραφή της Μινωικής Κρήτης. Η γραφή αυτή, όπως και η Γραμμική Α, είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο της αποδίδει μια ολόκληρη συλλαβή.

Η Κυπριακή αυτή γραφή δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί. Την γνωρίζουμε μόνο από λίγα ευρήματα. Έχουν σωθεί πήλινες πινακίδες, σημεία γραπτά και εγχάρακτα πάνω σε αγγεία διαφόρων ειδών, επιγραφές σε πήλινες «μπάλες», σε σφραγίδες και σφραγιδοκυλίνδρους.

Εκτός από την Κύπρο η Κυπρομινωική γραφή έχει βρεθεί και στην αρχαία Ουγκαρίτ, στα παράλια της Συρίας, αλλά και στην Παλαιστίνη τη χώρα των Φιλισταίων που κατά τη Βίβλο είχαν καταγωγή από την Κρήτη.

-Άλλες τέτοιες πινακίδες έχουν βρεθεί στην Κύπρο;

Οι πήλινες πινακίδες που έχουν βρεθεί μέχρι τώρα στην Κύπρο είναι ελάχιστες. Πρόκειται για 4 πινακίδες που προέρχονται όλες από την Έγκωμη, μεταξύ αυτών είναι και η πινακίδα που έχει διασώσει το πιο αρχαίο δείγμα της γραφής αυτής στην Κύπρο και χρονολογείται γύρω στο 1600 – 1550 π.Χ. Η αρχαία πόλη της Έγκωμης, μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Κύπρου σήμερα δυστυχώς βρίσκεται στηνκατεχόμενη από τους Τούρκους περιοχή, κοντά στην αρχαία κυπριακή Σαλαμίνα και οι έρευνες αλλά και η συντήρηση της πόλης έχει σταματήσει.

-Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των πινακίδων της Πύλας;

Οι πινακίδες της Πύλας είναι γραμμένες σε σειρές σημείων και από τις δύο πλευρές. Σημεία της γραφής φέρει και η ράχη τους. Τα λίγα αυτά σημεία ήταν όπως οι τίτλοι στις ράχες των βιβλίων σήμερα. Από αυτό είναι προφανές ότι ήταν τοποθετημένες σε ράφια όπως και τα σύγχρονα βιβλία. Έτσι οι γραφείς της εποχής θα μπορούσαν να δουν το περιεχόμενο κάθε πινακίδας με μια ματιά.

Οι πινακίδες της Πύλας ήταν ψημένες σε κλίβανο, σε αντίθεση με αυτές της Μινωικής Κρήτης που ήταν άψητες, απλά στεγνωμένες στον ήλιο και έχουν σωθεί μόνο όταν οι χώροι όπου ήταν αποθηκευμένοι καταστράφηκαν από πυρκαγιά η οποία έψησε και τις πινακίδες.

Το διοικητικό επίπεδο οργάνωσης που διαφαίνεται από τον τρόπο κατασκευής και χρήσης των πινακίδων της Πύλας είναι πολύ εξελιγμένο. Το ιστορικό και αρχαιολογικό πλαίσιο εύρεσης τους είναι σαφές. Η ακρόπολη της Πύλας είχε ένα πολύ σύντομο διάστημα ζωής.

 Φαίνεται ότι κτίζεται στα τελευταία χρόνια του 13ου αιώνα και εγκαταλείπεται ή καταστρέφεται στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. και πιο συγκεκριμένα γύρω στο 1170 με 1175. Η χρονολογία αυτή του τέλους της ακρόπολης προσδιορίζεται από ένα σκύφο, ένα αγγείο πόσης εισαγμένο από την Αργολίδα. Οι πινακίδες λοιπόν που βρέθηκαν πεσμένες στο πάτωμα του δωματίου δίπλα στην Πύλη ήταν σε χρήση τη στιγμή του τέλους της ακρόπολης.

Οι εργασίες στην Πύλα συνεχίζονται και φέτος και ελπίζουμε και τα επόμενα χρόνια. Η ανασκαφή θα γίνει τέλη Οκτωβρίου – Νοέμβριο του 2014, με μια μεγάλη συνεργασία με τα βελγικά Πανεπιστήμια του Leuven και τον καθηγητή Joachim Bretschneider και της Louvain la Neuve με τον καθηγητή Jan Driessen, γνωστό από τις σημαντικές έρευνές του στο λόφο Μπούφο κοντά στο Σείσι, με τη συμμετοχή φοιτητών και επιστημονικού προσωπικού.
www.efsyn.gr
ΠΗΓΗ