ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ [2]

ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΙΉΊΉ 151
 Ώ ς προς τά ονόματα μέ ιταλική προέλευση.
τά περισσότερα σχηματίζονται άπο αυτούσιο το τοπωνύμιο (61%). Στά ονόματα
πού παραδίδονται μέ παραγωγικές καταλήξεις, ή πιο συνηθισμένη κατάληξη
είναι -ανος (58%).
Άν οί μετακινήσεις τών κατοίκων της Κρήτης μέσα στο ί'διο το νησί γίνονται
σέ περιορισμένη γεωγραφική ακτίνα, δέν συμβαίνει το ίδιο μέ τά άτομα
πού έρχονται άπα άλλα μέρη. "Ετσι, τά εθνικά ονόματα πού παραδίδονται άπο
τίς πηγές μαρτυρούν τήν παρουσία εκεί ατόμων πού κατάγονται άπο τήν Ανατολή
καί τή Δύση: άπο τήν Ίστρία1 καί το Αργυρόκαστρο ως τή Μικρά Ασία
καί τήν Αίγυπτο. Ά ς σημειωθεί δτι άπο τά 29 εθνικά ονόματα μέ προέλευση
ονομασίες διαφόρων άλλων περιοχών, τά μισά σχεδόν είναι βυζαντινής προέλευσης
καί παραπέμπουν σέ καταγωγή άπο περιοχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας,
άπο οπού προήλθε το δνομα. Στις περιπτώσεις αυτές ό κάτοχος τοΰ ονόματος,
πού βρίσκεται τον 14ο ή τον 16ο αιώνα στην Κρήτη, δέν είναι βέβαιο
άν ήλθε τότε άπο τά μέρη αυτά ή άν είχε μεταναστεύσει σέ παλαιότερη εποχή.
Τά περισσότερα εθνικά ονόματα της κατηγορίας αυτής παραδίδονται μέ παραγωγικές
καταλήξεις (84%)" πιο κοινή εϊναι ή κατάληξη -ινος /-ηνος (28%)
καί ακολουθούν οί καταλήξεις -ίτης (21%) καί -ιώτης (14%).
Έκτος άπο τίς παραπάνω κατηγορίες ονομάτων, ήδη αναφέρθηκαν καί άλλες
ενότητες επωνύμων πού υποδηλώνουν γεωγραφική προέλευση καί πρέπει
να συμπεριληφθούν στά εθνικά οικογενειακά ονόματα. Συγκεκριμένα πρόκειται
για τά ακόλουθα ονόματα:
α) ονόματα πού δείχνουν προέλευση άπο ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια
ή καί εθνότητα2. Ανήκουν σέ κατηγορία ονομάτων, τά όποια πρέπει νά προσεγγίζονται
μέ μεγάλη προσοχή, γιατί δέν είναι ούτε εύκολο νά υποστηριχθεί
οτι δηλώνουν άμεσα εθνική καταγωγή, ούτε νά εντοπιστεί χρονικά ή στιγμή
κατά τήν οποία οικογένεια μέ το δνομα αυτό μετανάστευσε στην Κρήτη. Ακόμη,
δέν είναι σίγουρο, άν πράγματι πρόκειται για μετανάστευση3. Τά εθνικά
1. Ή Ίστρία ήταν βενετική κτήση άπο τον 13ο αιώνα καί ή Γαληνότατη Ικανέ κατά
καιρούς πολλές προσπάθειες για τον εποικισμό της. Δύο είναι οί γνωστές μετοικεσίες
Κρητικών στην περιοχή της Ίστρίας" ή πρώτη το 1570 άπο Κρητικούς τοϋ Ρεθύμνου, οί
όποιοι μετέβησαν στην Πόλα μετά τή λεηλασία τοϋ Ρεθύμνου άπο τον Ούλουτσή 'Αλή,
βλ. Μ α ρ γ. Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ί δ η, Ή άλλοτε εν Πόλα της 'Ιατρίας Ελληνική Κοινότης
καί οί εν τή περιφέρεια αυτής ελληνικοί συνοικισμοί (1540-1796), Εκκλησιαστικός Φάρος
12 (1913), σελ. 513. Ό δεύτερος εποικισμός Κρητικών προσφύγων, πού μεταφέρθηκαν
εκεί άπο τον Μοροζίνη, χρονολογείται το 1669, λίγο μετά τήν πτώση τοΰ Χάνδακα στους
Τούρκους, βλ. το άρθρο τοΰ Ρ. Κ a n d 1 e r, Ultima colonia di Greci trasportata in Istria,
Istria 7 (1852), σελ. 60 (το όποιο δέν μπόρεσα νά εντοπίσω)" πρβλ " Α ρ τ ε μ η ς Ξ α ν-
0 ο π ο ύ λ ο υ-Κ υ ρ ι α κ ο ϋ, Ειδήσεις για άγνωστη ελληνική αποικία στην Ίστρία τα
18ο αιώνα, Θησαυρίσματα 10 (1973), σελ. 202 σημ. 3.
2. Βλ. στον πίνακα 1 τήν κατηγορία εθνικών μέ τήν ένδειξη «"Αλλες εθνότητες».
3. Γιά τά προβλήματα της ενότητας αυτής τών εθνικών βλ Λ α ί ο υ, δ.π., σελ. 178.
152 ΒΟΥΛΑ ΚΟΝΤΗ
οικογενειακά ονόματα τής ενότητας αυτής πού εντοπίζονται στις πηγές της
βενετοκρατούμενης Κρήτης είναι τά έξης: Alamano, Anatolicus, Armeni,
Arvaniti καί Arvanitachi, Atingano, Catalano καί Catellanus, Frango καί
Krangopulo, Greco καί Γραικός, Κουρσάρος, Latino, Levanlinus, Romano
καί Romanili, Romeo καί Ρωμιόπουλος, Rosso καί Russeo, Sarachino,
Saraxino καί Sarachinopulo, Sciavo, Sciavero καί Sclavopulo, Spagnolo,
Spanopulo καί Σπανός, Surian καί Surianus, Teutonicus, Turcho, Τουρ-
κάκης καί Turcopulo, Vlaeho, Vulgari, Bulgarus καί Βούλγαρης,
β) ονόματα πού προέρχονται άπο ονομασίες μή συγκεκριμένου γεωγραφικού
χώρου: Apanomeriti, Cambiti, Catomeriti, Noto, Στεριανοπούλλα, Xeno,
Xenico καί Xenicopulo, Xomeriti,
γ) ονόματα, πού είναι πιθανότατα εθνικά, εξαιτίας τών χαρακτηριστικών
εθνικών καταλήξεων τους. Είναι γνωστό δτι ειδικά ή κατάληξη -ιώτης εϊναι,
σχεδόν αποκλειστικά, γνώρισμα εθνικών ονομάτων το 'ίδιο συμβαίνει, σέ μικρότερο
ίσως βαθμό, καί μέ τίς άλλες καταλήξεις. "Ετσι, έχουμε ονόματα πού
πρέπει νά χαρακτηριστούν ώς εθνικά, χωρίς δμως νά είναι δυνατή ή ταύτιση
τους μέ ονομασίες συγκεκριμένων χωριών1. Τά ονόματα τής ενότητας αυτής
είναι τά έξης: Abelachiano, Aeriti, Archioti, Asprioti, Avamamaiti, Cablinoti,
Calosoniti, Camanoti, Caroniti/Gharoniti. Chalichioti, Cochianiti,
Condolioti, Diminiti2, Εύγενιανός, Fluriotti, Geriti, Gialiti, Gulioti,
Καταμαζανός, Labangioti3, Lendariothi, Limeniti, Magidioti/Magridoti/
Μιγιδιώτης, Marmachioti, Melandhioti, Meriti, Messopothamiti, Mettoehiti,
Paleormiti, Parathioti, Pithioti, Poloniati, Prichiati, Protocopiti,
Remegnoti, Rezaniti, Sabiniti, Sarandino4 , Scarmignoti, Sinastioti/Sinaetiotti,
Stiralioti, Ταρχανιώτης/Trachanioti5, Trulino/Τουρλινός, T(h)eria-
1. Ό Τριανταφυλλίδης, δ.π., σελ. 29 § 56, σημειώνει δτι ή αδυναμία ταύτισης οφείλεται
στο γεγονός δτι ε'ίτε δέν ξέρουμε πολλές φορές τά ονόματα μικρών συνοικισμών πού
έχουν περιληφθεί σέ μεγαλύτερη περιφέρεια, είτε τά τοπωνύμια έχουν μετονομαστεί, ή
καί δέν σώζονται.
2. Για τήν πιθανή προέλευση τοΰ ονόματος άπο περιοχή Derrienna της Σικελίας βλ.
B r . L a ν a g n i n i, Demenna e Demenniti, Βυζάντιον. 'Αφιέρωμα στον 'Ανδρέα Ν.
Στράτο, τόμ. Α', 'Αθήνα 1986, σελ. 123-128.
3. "Ισως είναι παραφθορά τοΰ Λαμπανιτσιώτης, τοϋ καταγόμενου δηλ. άπο τή Λαμπα-
νίτσα, χωριό τής Παραμυθιάς, άπο δπου καί ό γνωστός ήπειρώτης λόγιος τοΰ 18ου αί.
Πολυζώης Λαμπανιτζιώτης (βλ. Π. Δ. Π α ν α γ ι ω τ ί δ η, Πολνζώης ό Λαμπανιτσιώτης
και αί εκδόσεις αυτού, ΕΦΣΚ 27 (1895-1899), σελ. 325 καί σημ. 3).
4. Δέν αποκλείεται νά δηλώνει καταγωγή άπο τους 'Αγίους Σαράντα τής Βορείου
Ηπείρου.
5. "Ισως δηλώνει καταγωγή άπο το χωριό Ταρχάνιον τής Θράκης (βλ. Κ. Ά μ ά ν τ ο υ,
Πόθεν το δνομα Ταρχανιώτης, Ελληνικά 2 (1929), σελ. 435-436 ( - Γλωσσικά Μελετήματα,
σελ. 319-320).— Δ. Ι. Π ο λ έ μ η , The Doukai. A Contribution to Byzantine Prosopography,
Λονδίνο 1968, σελ. 183).
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 153
no, Τραγανίτης, Vardhichiü, Vellayti, Vradiano, Zelaiti/Celaiti.
Ή Ιρευνα πού επιχειρήθηκε στις αρχειακές πηγές τής βενετοκρατούμενης
Κρήτης, μέ βάση τίς μνείες τών εθνικών οικογενειακών ονομάτων πού επισημαίνονται
στο νησί, μας επιτρέπει νά συμπεράνουμε δτι 1) τά μισά σχεδόν
άπο τά εθνικά ονόματα προέρχονται άπο τοπωνύμια τοΰ ίδιου τοΰ νησιοΰ,
2) ένας αρκετά μεγάλος αριθμός οικογενειών άπό τήν Ιίελοπόννησο, τά νησιά
τοΰ Αιγαίου, τήν ιταλική χερσόνησο, άλλα καί άπο διάφορα άλλα μέρη μαρ-
τυρεϊται νά έχει εγκατασταθεί στην Κρήτη κατά τήν περίοδο αύτη, καί 3) ενώ
τά εθνικά ονόματα δηλώνουν τήν καταγωγή τών εποίκων, μέ τήν αδυναμία
καθορισμού, Ιστω καί κατά προσέγγιση, τοΰ χρόνου τής μετανάστευσης, υποβαθμίζεται
ή ιστορική σημασία τοΰ ίδιου τοΰ γεγονότος τής εποίκισης. 'Η μελέτη,
ωστόσο, τών εθνικών οικογενειακών ονομάτων προσφέρει μια γενική εικόνα
τόσο τών μετακινήσεων τών πληθυσμών δσο καί τών δεσμών πού είχαν
αναπτυχθεί ανάμεσα στην Κρήτη καί σέ ορισμένες γεωγραφικές περιοχές.
Α. ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑ
ΑΠΟ ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ
1. 'Λγιώτης, άπό το χωριό Άγια Κυδωνιάς
1536: ό μαΐστρο Παΰλος Agiüti, ό γιος του Γεωργιλάς καί ό Θόδωρος Agioti
μνημονεύονται στον κατάλογο στρατευσίμων τών Χανιών1.
2. Άγκαραθέας, άπο τή μονή Άγκαράθου Πεδιάδας
1536: ό Γιάννης Angaratrea [Angarathea;] αναγράφεται στον κατάλογο στρατευσίμων
τοΰ κάστρου Άποκορώνου2.
3. Άμαθιανός, άπο το χωριό Άμαθιανά Κυδωνιάς (;)
τέλη 13ου αι.- α' δεκαετία 14ου αι.: ό Μιχαήλ Amathiano μνημονεύεται ώς
δανειστής τοΰ παπα Νικόλα Periptas3.
1536: è Νικολός Amantriano [Amathiano ;] αναγράφεται στον κατάλογο στρατευσίμων
τοΰ χ. Άρμένοι4· ό Μιχελής Amathiano, ό Μιχάλης Amatriano
1. Γ. II λ ο υ μ ί δ η, Κατάλογος στρατευσίμων Χανίων καί Άποκορώνου στην έκθεση
τοΰ ρίκτορα Μ. Α. Bernardo (1536), Κρ. Χρ. 25 (1973), σελ. 306-307, 314.
2. Ό . π . , σελ. 323.
3. Ζ. Ν. Τ σ ι ρ π α ν λ ή, «Κατάστιχο εκκλησιών καί μοναστηριών τον Κοινοϋ»
(1248-1548). Συμβολή στή μελέτη τών σχέσεων Πολιτείας και 'Εκκλησίας στή βενετοκρατούμενη
Κρήτη, 'Ιωάννινα 1985, σελ. 151 έ'γγρ. 21.
4. Π λ ο υ μ ί δ η, Κατάλογος στρατευσίμων, σελ. 324.
154 ΒΟΊΓΛΛ ΚΟΝΤΗ
[Amathiano;] καί ό Ιΐαΰλος Amatriano [Amathiano;] περιλαμβάνονται
στον κατάλογο στρατευσίμων τοΰ χ. Κάινα1* ό Γεωργιλάς Amathiano
αναφέρεται στον κατάλογο στρατευσίμων τοΰ χ. Surpo2.
1590: ό Γεώργιος Άμαθιανος τοΰ ποτέ Νικόλα, άπο το χ. Άμαθιανά, υπογράφει
ώς μάρτυρας σέ νοταριακο έγγραφο τών Χανιών, σχετικό μέ το
μοναστήρι τοΰ Σωτήρος Χρίστου τοΰ Άσπαλαθέα3 .
1600: ό Νικολός Άμαθιανος τοΰ ποτέ Κωνσταντή υπογράφει ώς μάρτυρας σέ
σύμβαση μαθητείας4.
4. Άμαρ(γ)ιανίτης, άπο το χωριό Άμαριανο Πεδιάδας ή ενδεχομένως άπο το
Άμάρι
13ος od.: -ò όνομα Aiiiorianitis μνημονεύεται στα κατάστιχα 18 καί 19 τοϋ
'Αρχείου τοΰ Δούκα τής Κρήτης5.
1488." ό Μανόλης Άμαριανίτης αναφέρεται σέ διαθήκη6.
1554: ό καλόγερος Ίωαννίκιος επονομαζόμενος Άμαργιανίτης, άπο το μοναστήρι
τοΰ Αγίου Αντωνίου (ή Φανερωμένης) τοΰ χ. Φουρνή Μεραμπέλ-
λου, παραγγέλνει εικονίσματα στο ζωγράφο Πέτρο Πολίτη7 (πρβλ. πιο
κάτω, σελ. 306, λ. ΙΙολίτης).
1573: στον Κωνσταντίνο Amargianiti, γιο τοΰ 'Ιωακείμ, άπο το Καστέλλι
τής Φουρνής, χορηγείται άδεια νά μεταβεί στά Κύθηρα, για νά χειροτονηθεί
παπάς* εγγυητής ό πατέρας του8 .
1581: ό Κωνσταντής Amarianiti εκλέγεται fante al peso del comun στή θέση
τοΰ Γιάκουμου Amarianiti9.
1."0.π., σελ. 329.
2. "Ο.π., σελ. 335.
3. 'Α ν. II. Β ο υ ρ δ ο υ μ π ά κ ι, Κρητικά έγγραφα εκ τής 'Ενετοκρατίας καί Τουρκοκρατίας,
Χριστιανική Κρήτη 2 (1913-15), σελ. 347-348 ^γγρ. II.
4. Μ α ρ ί α ς Γ. Κ ω ν σ τ α ν τ ο υ δ ά κ η , Νέα έγγραφα για ζωγράφους τον Χάνδακα
(ΙΣΤ' αί.) άπο τά αρχεία τον Λούκα και τών νοταρίων τής Κρήτης, Θησαυρίσματα
14 (1977), σελ. 195 Ιγγρ. Ζ'
5. Μ α ρ ί α ς Κ. Χ α ι ρ έ τ η, Τά παλαιότερα Κατάστιχα τοΰ 'Αρχείου τον /1ο?5κ«
τής Κρήτης ώς ίστορικαϊ πηγαί, Κρ. Χρ. 21 (1969), σελ. 512 καί σημ. 36.
6. Κ. Ν. Σ ά θ α, ΚρητικαΙ διαθήκαι, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, τόμ. ΣΤ', Βενετία
1877 (φωτοτ. ανατ. 1972), σελ. 658-659 εγγρ 4.
7. Ά 0. Δ. Π α λ ι ο ύ ρ α, 'Π ζωγραφική είς τον Χάνδακα άπα 1550-1600, Θησαυρίσματα
10 (1973), σελ. 113.
8. Ν. Κ α ρ α π ι δ ά κ η, Administration et milieux administratifs en Crète vénitienne
(XVle siècle), [Παρίσι 1983], Β, σελ. 105 άρ. 65 ( = Περιλήψεις και έκδοση τών έγγραφων
τών registres Α, Β, G, D της busta 55 τοΰ 'Αρχείου τοΰ Δούκα τής Κρήτης: στο
εξής Κ α ρ α π ι δ ά κ η , Α, Β, C, D).
9. Κ α ρ α π ι δ ά κ η, C, σελ. 324 άρ. 111.
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 155
1583: ή Κατερίνα Amarianò καταβάλλει livello για σπίτια στην πόλη τοΰ
Χάνδακα1" ή Ελένη Amargianitissa καί ό Μανόλης Amargianiti περιλαμβάνονται
στους πακτωτές τοΰ Λασιθίου2.
1585: ό Νικολός Amarianiti εκλέγεται fante del peso del comun στή θέση
τοΰ πατέρα του Κωνσταντή, τοΰ οποίου έληξε ή θητεία3.
1612: ό μοναχός Άκάκιος Άμαργιανίτης τοΰ ποτέ Ίωαννικίου, παραχωρεί
στή μονή Άρετίου το μοναστήρι τοΰ Αγίου Αντωνίου στο Καρύδι, στην
περιοχή τοΰ Καστελλιοΰ τής Φουρνής, τοΰ οποίου είναι κτήτορας4.
1616: è Κωνσταντής Άμαργιανίτης τοΰ 'Ιωάννη υπογράφει ώς μάρτυρας σέ
διαθήκη πού συντάσσεται στο μοναστήρι τοΰ Αγίου Αντωνίου Σήμερσο5.
1630-1638: ό Γεώργιος Άμαργιανίτης, άπο το χ. Καινούριο τών Καρών, δημόσιος
νοτάριος, συντάσσει συμβολαιογραφικές πράξεις6.
1635: ό ιερομόναχος "Ιερεμίας Άμαργιανίτης, άπο το μοναστήρι τοΰ Τιμίου
Σταύρου τής Καρδαμούτζας, συντάσσει συμφωνητικό μοιρασιάς7.
1639: ό παπα Μανόλης Άμαργιανίτης, νοτάριος, αναφέρεται σέ νοταριακο
έγγραφο τοΰ μοναστηρίου τοΰ Άρετίου8.
Στις παραπάνω μνείες ας προστεθούν καί οί ακόλουθες πού άφοροϋν το εθνικό
όνομα Amur(g)iano, για το όποιο δμως δέν γνωρίζω άν προέρχεται άπό
το χ. Άμαριανο ή άν δηλώνει καταγωγή άπο τήν Αμοργό ή άλλο μέρος:
1304: ό ποτέ Θωμάς de Porto, κάτοικος Χάνδακα, είχε νοικιάσει στον 'Εμμανουήλ
Amuriano, στον 'Ιωάννη Gradonico, στον Πέτρο de Dragogna,
στον Μιχαήλ Barbo καί στον Μαρίνο Dragumano το χωριό του Μακρυτοΐ-
χος· τώρα, ό γιος του 'Ιωάννης de Porto ανανεώνει τήν ενοικίαση τοΰ τμήματος
πού κατέχει ό 'Ιωάννης Gradonico, κάτοικος τοΰ χ. Μακρυτοϊχος9.
1. Pietro Castrofilaca, Deserittione del Regno di Candia, cod. Marc. It. VI,
156 coli. 6005, φ. 45Γ (στο έξης P. Castrofilaca). Οί παραπομπές γίνονται στή νέα φυλ-
λαρίθμηση τοϋ χειρογράφου.
2. "Ο.π., φ. 54Γ, 56ν .— Σ τ . Γ. Σ π α ν ά κ η, Συμβολή στην ιστορία τον Λασιθίου
κατά τή βενετοκρατία, Ηράκλειο 1957, σελ. 46, 61 εγγρ. 12, 128 σημ. 218 (στο έξης
Σ π α ν ά κ η, Λασίθι).
3. Κ α ρ α π ι δ ά κ η, C, σελ. 429 άρ. 384.
4. Σ τ έ φ . Ξ α ν θ ο υ δ ί δ η , Κρητικά συμβόλαια εκ τής Ενετοκρατίας, Χριστιανική
Κρήτη 1 (1912), σελ. 46-47 εγγρ. XII καί σελ. 360.
5. Ό . π . , σελ. 56-57 Ιγγρ. XVI.
6. "Ο π., σελ. 143-144 έγγρ. LIV, 196-197 Ιγγρ. LXXV, 201-202 εγγρ. LXXVII.
Πρβλ. Σ π. Π. Θ ε ο τ ό κ η , Εισαγωγή εις τήν ερειηιαν τών μνημείων τής ιστορίας τον
Ελληνισμού καί ιδία της Κρήτης εν τω Κρατικώ Άρχείω τοΰ Βενετικού Κράτους, Κέρκυρα
[1926], σελ, 85.
7. Ξ α ν θ ο υ δ ί δ η , Κρητικά συμβόλαια, σελ. 182-183 έγγρ. LXIX.
8. Ό . π . , σελ. 225-227 έγγρ. LXXXVIH.
9. Pietro Pizolo, notaio in Gandia, τόμ. Β' (1304-1305), έκδ. S. C a r b o n e ,
Βενετία 1985, σελ 32 Ιγγρ. 759 (στο έξης Pietro Puolo, Π).
156 ΒΟΓΛΑ ΚΟΝΤΗ
1304: è πρεσβύτερος Μ. Amurian υπογράφει ώς μάρτυρας σέ νοταριακές
πράξεις1.
1304: ό Μάρκος, γιος τοΰ ποτέ 'Εμμανουήλ Amuriano, κάτοικος τοΰ χ. Μα-
κρυτοϊχος, νοικιάζει στον Γεώργιο Romano, κάτοικο τοΰ ίδιου χωριοΰ,
γη καί αμπέλια στο χωριό αυτό2.
1368-1369: το 1368 ό Μιχαήλ Amuriano απαλλάσσεται άπο τήν υποχρέωση
νά απασχοληθεί σέ αμπέλι στο χ. Σκαλάνι3" το 1369 οφείλει νά παραιτηθεί
άπο τήν κατοχή σπιτιών στο χ. Μακρυτοΐχος4.
1391: ό Μιχάλης Amurgiano, επονομαζόμενος Caçiano, μνημονεύεται δτι
θεραπεύτηκε άπό τραΰμα5.
πριν άπο τό 1578: ο Θεοτόκης Άμουργιανος αναφέρεται στά κατάστιχα τοΰ
νοταρίου Μιχαήλ Μαρά6.
5. Άμαρινίτης, πιθανότατα άπο το Άμάρι
1540: ό Κωστής Amariniti εκλέγεται scriba ponderis, προκειμένου νά συμπληρωθεί
ή θητεία τών τεσσάρων χρόνων τοΰ 'Ιωάννη Paduin7 (πρβλ.
πιο κάτω, σελ. 257, λ. Paduin).
1573: ό Μανόλης Amarmiti ζητά νά τον αντικαταστήσει ό γιος του Κωνσταντί-
νος στο αξίωμα τοΰ peso del Commun8.
1577: è 'Ιάκωβος Amariniti τοΰ Κωνσταντίνου εκλέγεται fante al peso del
comun, για τέσσερα χρόνια, στή θέση τοΰ Κωνσταντίνου Amariniti9.
6. 'Άπεζανιαηης, άπο τή μονή Άπεζανών Καινούργιου
1566-1584: ό ιερομόναχος Ίωνάς Άπεζανιώτης, άπο το μοναστήρι τής Παναγίας
Γεθσημανή, αναφέρεται κτήτορας τοΰ Σιναϊτικοΰ κώδικα άρ. 309
(1586)10.
Ι . ' Ό . π . , σελ. 39-41 εγγρ. 773-775.
2. Ό . π . , σελ. 99-100 εγγρ. 906-907.
3. E l i s a b e t h S a n l s c h i , Régestes des Arrêts Civils et des Mémoriaux (1363-
1399) des Archives du Duc de Crète, Βενετία 1976, σελ. 10 άρ. 40.
4. Ό . π . , σελ. 37 άρ. 161.
5. Ό . π . , σελ. 302 άρ. 1358.
6. Κ. Δ. Μ έ ρ τ ζ ι ο υ, Σταχνολογήματα άπα τά κατάστιχα τοϋ νοταρίου Κρήτης
Μιχαήλ. Μαρά (1538-1578), Πεπραγμένα Α' Διεθνούς Κρητολογικοϋ Συνεδρίου, τόμ. Β'
( Κρ. Χρ. 15-16, 1961-62), σελ. 304.
7. Κ α ρ α π ι δ ά κ η, Α, σελ. 68 άρ. 224.
8. Κ α ρ α π ι δ ά κ η, Β, σελ 99 άρ. 39.
9. Ό . π . , σελ. 203 άρ. 255.
10. Μ. Ι. Μ α ν ο ύ σ α κ α, Ή χειροτονία ιερέων τής Κρήτης άπα το μητροπολίτη Κορίνθου.
("Εγγραφα τοΰ ΙΣΤ αιώνα), ΔΧΑΕ περ. Δ' 4 (1964-1965), σελ. 326 σημ. 6-8.
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 157
7. Άριώτης καί Ario, άπο το χωριό Vescovado d'Ario Ρεθύμνου
1299: ό Νικηφόρος Arioti, πρώην βιλλάνος τοΰ μοναστηρίου τής Αγίας Βαρβάρας,
περιλαμβάνεται στους εκατό απελεύθερους βιλλάνους, τών οποίων
τά ονόματα μνημονεύονται στον πρώτο κατάλογο πού συνοδεύει τό κείμενο
τής συνθήκης μεταξύ Βενετών καί Καλλέργη1.
1405: ό Πέτρος Ario, άπό τά Χανιά, δέν έχει κατηγορηθεί ποτέ για ανθρωποκτονία
2.
8. 'Ασίζης, άπό τό χωριό "Ασος τής Σητείας ή ενδεχομένως άπο τήν "Ασσο
τής Μ. Ασίας3
1323: ό παπα 'Ιωάννης Assiti αναγράφεται στον κατάλογο τών εκατόν τριάντα
Ελλήνων κληρικών πού υπάγονται στή δικαιοδοσία τοΰ λατίνου αρχιεπισκόπου
Κρήτης4.
9. Βαγιωνίτης, άπο το χωριό Βαγιονιά Μονοφατσίου
1378: ό 'Ιάκωβος Vagioniti, κάτοικος τοΰ χ. Cacou, μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε
άπό τραΰμα5.
10. Βαθιανός, άπο το χωριό Βάθεια (σημ. Βαθύ Έλαίας) Πεδιάδας
1280: ό Ιωάννης Avathiano, κάτοικος βούργου Χάνδακα, έχει νοικιάσει άπό
τον 'Ιάκωβο Quirino τοΰ ποτέ Πέτρου, κάτοικο Χάνδακα, γή στο χ. Ρουσ-
σοχώρια6.
1368: ό Σκορδίλης Vathiano έχει σέ γονικό έ'ναν κήπο στο χ. Ανώγεια7.
1369: ό 'Εμμανουήλ Vadiano [Vathiano;], puer του Δημητρέλου Mauroceno,
μνημονεύεται οτι θεραπεύτηκε άπο τραΰμα8.
1. Κ. Δ. Μ έ ρ τ ζ ι ο υ, Ή συνθήκη 'Ενετών - Καλλέργη και οί συνοδεύοντες αυτήν
κατάλογοι, Κρ. Χρ. 3 (1949), σελ. 276 άρ. 23.
2. Duca di Candia, Ducali e lettere ricevute (1358-1360, 1401-1405), εκδ. F r .
T h i r i e t , Βενετία 1978, σελ. 192 Ιγγρ. 188 (στο έξης Duca di Gandia, Ducali).
3. Βλ. Τ σ ι κ ρ ι τ σ ή - Κ α τ σ α ν ά κ η , Συμβολή, σελ. 40.
4. Σ τ ε ρ. Γ. Σ π α ν ά κ η, Σνμβολή στην εκκλησιαστική ιστορία τής Κρήτης κατά
τή Βενετοκρατία, Κρ. Χρ. 13 (1959), σελ. 251 καί σημ. 25. Κατά τον Σπανάκη το τοπωνύμιο
Άσίτες προήλθε άπο το Ονομα τοϋ οικιστή τοϋ χωρίου 'Ασίτη. Πρβλ. Ζ. Ν. Τ σ ι ρ-
π α ν λ ή, Νέα στοιχεία σχετικά μέ τήν εκκλησιαστική ιστορία τής βενετοκρατούμενης
Κρήτης (13ος-17ος αί.) άπα ανέκδοτα βενετικά έγγραφα, Ελληνικά 20 (1967), σελ. 77.
5. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 205 άρ. 852.
6. Leonardo Marcello, notaio in Candia, 1278-1281, εκδ. M. C h i a u d a n o καί
A. L o m b a r d o , Βενετία 1960, σελ. 95 Ιγγρ. 266 (στο εξής Leonardo Marcello).
7. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 28 άρ. 120.
8. Ό π., σελ. 147 άρ. 390.
158 ΒΟΓΛΑ ΚΟΝΤΗ
1379: ό Θεόδωρος Vatiano, κάτοικος τοΰ χ. 'Επισκοπή Χερσονήσου, μνημονεύεται
δτι θεραπεύτηκε άπό τραΰμα1 .
1390: ή "Ελενα, σύζυγος τοΰ Νικολάου Vafiano [Vathiano;J, κάτοικος κάστρου
Τεμένους, μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε άπό τραΰμα2 .
1394: ό Μιχάλης Vatiano, pecorarius τοΰ Μιχαήλ Molida, κατοίκου τοΰ χ.
'Επισκοπή, μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε άπό τραΰμα3 .
*11. Βραδιάρης*, άπό τό χωριό Βραδιάρης Τεμένους
1268: οί κληρικοί Δημήτριος καί Ιωάννης Vradiari συγκαταλέγονται στους
εκατόν τριάντα "Ελληνες κληρικούς, οί όποιοι υπάγονται στή δικαιοδοσία
τοΰ λατίνου αρχιεπισκόπου Κρήτης5.
1320: ό 'Αντώνιος Vradhiari δηλώνει δτι δέν επιθυμεί νά εξασκήσει ξανά το
επάγγελμα τοϋ κρεοπώλη6.
12. Γαλιψιανός, άπο το χωριό Γαλίφα Πεδιάδας
1300: για τον Κώστα, γιό τοΰ βιλλάνου 'Ιωάννη Califiano, εγγυώνται στον
'Ιωάννη Çapani, κάτοικο Χάνδακα, ή Plecti Fornaria καί ή κόρη της Μαρία,
γιαγιά καί μητέρα τοϋ Κώστα, κάτοικοι Χάνδακα7.
1368: ό Στρατήγης Galifiano μνημονεύεται δτι τραυμάτισε τόν Γιάννη Smurdi,
κάτοικο τοΰ χ. Καρκαδιώτισσα8.
1374: ό Γιάννης Galifiano ορίζεται μάρτυρας σέ υπόθεση διεκδίκησης βιλλάνου
9.
1539: ό Μανόλης Galifiano εκλέγεται comandator extraordinario senza sellarlo
στή θέση τοΰ Λινάρδου Vernando1 0.
1. Ό.π., σελ. 215 άρ. 944.
2. "Ο.π., σελ. 292 άρ. 1324. Άν δέν πρόκειται για παραφθορά τοΰ ονόματος, τότε
πιθανότατα το Vafiano να προέρχεται άπο το χ. Βαφές Άποκορώνου.
3. Ό . π . , σελ. 354 άρ. 1642.
4. Ό Τσιρπανλης (Νέα στοιχεία, σελ. 73 σημ. 2) θεωρεί δτι το εθνικό όνομα προέρχεται
άπό το τοπωνύμιο, ένώ αντίθετα ή Κατσανάκη (Σνμβολή, σελ. 31) σημειώνει οτι
το τοπωνύμιο προήλθε άπο το επώνυμο.
5. Τ σ ι ρ π α ν λ ή , Νέα στοιχεία, σελ. 73 καί σημ. 2, 87 Ιγγρ. Α'.— Τ ο ΰ ϊ δ ι ο υ,
Κατάστιχο, σελ. 142 Ιγγρ. 7.
6. Duca di Candia, Bandi (1313-1329), Ικδ. P a o l a R a 11 i - V i d u 1 i c h,
Βενετία 1965, σελ. 106 εγγρ. 287 (στο έξης Duca di Candia, Bandi).
7. Pietro Pizolo, notaio in Candia, τόμ. A' (1300), έ'κδ. S. C a r b o n e , Βενετία
1978, σελ. 220 Εγγρ. 479 (στο έξης Pietro Pizolo, I).
8. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 144 άρ. 361.
9. Ό.π., σελ. 193 άρ. 778.
10. Κ α ρ α π ι δ ά κ η , Α, σελ. 51 άρ. 164.
ΤΑ ΕΘΜΚΛ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 159
1541 : στή θέση τοΰ ποτέ 'Εμμανουήλ Galifiano εκλέγεται κήρυκας ό Μάρκος
Berti1.
*13. Γαριπον, άπό τό χωριό Γαρίπα Μονοφατσίου
1368: ό Γεώργιος, γιος τής Έργίνας Garipu, κάτοικος Χάνδακα ad Zangariam,
μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε άπό τραΰμα2.
14. Γανδιοζος καί Γαβιδιώτης, άπό τή Γαΰδο
1271-1279: τό 1271 ό 'Ιωάννης Gaudioso εξουσιοδοτεί τον Ματθαίο Mudacius
καί τον Μάρκο Geno, κατοίκους Χάνδακα, νά δώσουν εξοφλητική
απόδειξη στον Ματθαίο Doto, κάτοικο τής συνοικίας τοΰ Αγίου Νικολάου
τής Βενετίας3- το 1279 ό Ιωάννης υπογράφει ώς μάρτυρας σέ νοταριακές
πράξεις4.
1280-1281: ό Νικόλαος Gaudioso υπογράφει ώς μάρτυρας σέ νοταριακές πράξεις
5- τό 1281 ό Νικόλαος Gaudioso, κάτοικος Χάνδακα, δανείζεται χρήματα
άπό τήν Ίακωβίνα, χήρα τοΰ Νικολάου Gisi, κάτοικο Χάνδακα6.
13ος αι.: τό δνομα Gavidiotis αναφέρεται στά κατάστιχα 18 καί 19 τοΰ Αρχείου
τοΰ Δούκα τής Κρήτης7.
1304: ό Laudesius Barbi, κουρέας, κάτοικος κάστρου Ρεθύμνου, δίνει εξοφλητική
απόδειξη στον Νικόλαο Goro, κάτοικο Χάνδακα, επίτροπο τής ποτέ
Μαρίας, συζύγου τοΰ ποτέ Σιμωνέτου Gaudioso, παπουτσή, για τήν dimissoria
πού ή Μαρία είχε αφήσει μέ τή διαθήκη της στην ανεψιά της
Φραντζέσκα, κόρη τοΰ Barbi8.
15. Γονρνιώτης καί Γορνάς, άπό χωριό Γούρνες (σέ διάφορα μέρη τής Κρήτης)
1300: ό Φραγκίσκος de Molino δίνει εξοφλητική απόδειξη στον Ανδρέα de
Raynaldo για χρέος του στον Γεώργιο Gurnioti9.
1345: ό ποτέ Μιχαήλ Gorna, παπουτσής, είχε σπίτι στή ruga inagistra πού
1. Ό.π., σελ. 89 άρ. 292.
2. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 130 άρ. 211.
3. Imbreviature di Pietro Scardoii (1271), έκδ. A n t . L o m b a r d o , Τορίνο
1942, σελ. 51 Ιγγρ. 132 (στο έξης Pietro Scardon).
4. Leonardo Marcello, σελ. 50-51 Ιγγρ. 132, 134-136, 52 Ιγγρ. 137, 53 εγγρ. 144.
5. Ό.π., σελ. 57 εγγρ. 155, 58-59 Ιγγρ. 159, 81 εγγρ. 222, 114-115 Ιγγρ. 323-324,
132 Ιγγρ. 378, 136 Ιγγρ. 389, 150 Ιγγρ. 435.
6. Ό.π., σελ. 184 Ιγγρ. 551.
7. Χ α ι ρ έ τ η, 7'ά παλαιότερα Κατάστιχα, σελ. 512 καί σημ. 37.
8. Pietro Pizolo, 11, σελ. 149-150 εγγρ. 1017.
9. Pietro Pizolo, Τ, σελ. 211 Ιγγρ. 455.
160 BOTAΑ ΚΟΝΤΗ
μετά τό θάνατο του είχε περιέλθει στή χήρα του Μαρία- τό κατέχει τώρα
ή κόρη του "Ελενα, χήρα τοΰ Λαυρεντίου Eurlano, σιδηρουργού1 (πρβλ.
πιό κάτω, σελ. 242, λ. Furiano).
1373-1379: τό 1373 ό Μάρκος Gorna, κάτοικος Χάνδακα, μνημονεύεται δτι
τραυμάτισε τόν Γεώργιο Fariseo, bordonarius2' τό 1379 κατηγορείται
δτι τραυμάτισε τόν 'Ιωάννη, γιο τοΰ Δημήτρη de la Tore, άπό τήν Αμμόχωστο,
κάτοικο Χάνδακα3.
*16. Διαβατινός, άπό τό χωριό Diavattùli, στην περιοχή τοΰ Χάνδακα
1322: οί αδελφοί 'Ιωάννης καί Διαβατινός, γιοι τοΰ Çucolei, κάτοικοι τοΰ χ.
Στόλοι τοΰ ευγενούς Πέτρου Venerio, κατηγορούνται δτι κινήθηκαν αρματωμένοι
εναντίον τών servientes τοϋ κάστρου Μονοφατσίου4. Έδώ το
εθνικό χρησιμοποιείται ώς βαφτιστικό.
1391: ό 'Εμμανουήλ Diavatino, επονομαζόμενος Stravoiani, κάτοικος τοΰ χ.
Mesochefala, μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε άπό τραΰμα5 .
17. Έμπαρίτης, άπό τό χωριό "Εμπαρος Πεδιάδας
1363: ό Νικόλαος Embariti, βιλλάνος, κάτοικος τοΰ χ. Παναγιά, παντρεύτηκε
τήν Άννίτζα, σκλάβα τοΰ Μιχαήλ Beto, ή οποία είχε φύγει πριν άπό
χρόνια" τώρα ό Beto τή διεκδικεί, καθώς καί τά πέντε παιδιά πού έχει
αποκτήσει στό μεταξύ μέ τόν Embariti6.
1583: è Γιώργης Emtaritti [Embaritti;] μνημονεύεται μεταξύ τών πακτω-
τών τοΰ Λασιθίου7.
*18. Θοδωρίκης, άπό τό χωριό Todorici, στην περιοχή τοΰ Χάνδακα
1394: ό Πέτρος Todorici, κάτοικος τοΰ χ. Asprocorio, μνημονεύεται δτι θεραπεύτηκε
άπό τραΰμα8 .
1583: ό Μιχάλης Thodorici καταβάλλει livello για σπίτια στό βοΰργο τοΰ
Χάνδακα9 .
1. B r u n e h i l d e I m h a u s , Les maisons de la Commune dans le district de
Candie au XlVe siècle, Θησαυρίσματα 10 (1973), σελ. 136 εγγρ. 2.
2. S a n t s c h i, Régestes, σελ. 171 άρ. 615.
3. Ό.π., σελ. 210 άρ. 899.
4. Duca di Candia, Bandi, σελ. 119-120 εγγρ. 319.
5. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 313 άρ. 1405.
6. "Ο.π., σελ. 97 άρ. 8.
7. P. Castrofilaca, φ. 54ν.— Σ π α ν ά κ η, Λασίθι, σελ. 51 εγγρ 12.
8. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 352 άρ. 1629.
9. P. Castrofilaca, φ. 39r