Στη χώρα μας τα οικογενειακά ονόματα συνδέονται με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες σε διάφορες περιόδους, τα ήθη και τα έθιμα, την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και τις περιπέτειες του Ελληνισμού: εθνικοί, απελευθερωτικοί αγώνες, πόλεμοι, ξερίζωμα πληθυσμών από τις εστίες τους, μετανάστευση, προσωπικά και οικογενειακά δράματα, βεντέτες κ.ά.
Πλήθος επιθέτων περιγράφουν σωματικά χαρακτηριστικά, επαγγελματικές δραστηριότητες, συγγενικές σχέσεις, ζώα, πουλιά και φυτά, προσωνύμια (παρατσούκλια) που η ετυμολογία τους συχνά οφείλεται σε διάφορες πανάρχαιες ντοπιολαλιές της πατρίδας μας.
Αρκετά επώνυμα προέρχονται από παρατσούκλια (Περήφανος, Πονηράκης, Φονιάς), ζώα και έντομα (Κατσίκης, Ποντικός, Ψύλλος), χρώματα (Μαύρος, Κόκκινος), επαγγέλματα (Νομικός, Μπακάλης, Παπλωματάς, Ψωμάς), φρούτα (Πορτοκάλης, Νεράτζης), γεωγραφικές περιοχές (Μακεδόνας, Κρητικός, Ρουμελιώτης) κ.ά.
Αλλα πάλι ανήκουν σε παλιές οικογένειες πολιτικών, στρατιωτικών, λογίων κ.ά. από την εποχή της Αλωσης ώς την Επανάσταση του '21 καθώς επίσης και άλλων εθνικής και τοπικής εμβέλειας προσώπων της ελληνικής Ιστορίας.
Στα Επτάνησα που επί αιώνες βρίσκονταν υπό ξένη κατοχή, πολλές οικογένειες είχαν τίτλους ευγενείας και μάλιστα με οικόσημο! Αρκετές από αυτές ακόμα και σήμερα διαθέτουν οικογενειακά κειμήλια ιστορικής αξίας.
ΓΡΑΤΣΙΑΣ. ΕΠΩΝΥΜΟ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ GRAZIA=ΧΑΡΗ - ΕΥΛΟΓΙΑ =ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ = GRAZIE ΚΙ ΕΧΕΙ ΒΓΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΟΠΩΣ ΤΟ ΓΡΑΙΚΟΣ ΑΠ ΤΟ GRECO ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ G ΓΙΝΕΤΑΙΓ Ο ΤΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΚΙΝΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΣΥΛΛΑΒΗ ( ΑΠΟ ΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ ΣΕ ΛΗΓΟΥΣΑΣΤΗ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΚΙ ΑΠΟ ΠΡΟΠΑΡΑΛΗΓΟΥΣΑ ΣΕ ΛΗΓΟΥΣΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ) ΚΑΙΠΡΟΣΤΙΘΕΤΑΙ ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΣΙΓΜΑ.ΚΑΤΑ ΚΑΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΤΟ ΘΕΩΡΩ ΩΣ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
Mαναμουνιας. μαναμουνιας, ο κλαψιαρης (το λενε τα παιδια στα Καμενα Βουρλα).
Μαντακας. μαντακας, τσιμπουρι των σκυλιων (Κρητη).
Μαργελος Μαργελλης. μαργελος «κλεισετε τα ματια μαργελα» (στιχος του Γρυπαρη στη «Ζουχραε»).
Μαστραπας. μαστραπας, δοχειο για υγρα, τουρκ masrapa.
Ματσας. ματσα ή πανω κεραια του καταρτιου.
Μαυραγανης. μαυραγανι, ειδ. σιταριου, με μαυρο αγανο ή αγανι, ο αθερας του σταχυου.
Μαυρουδης Μαυρουδης. μαυρουδι, το μαυρο κρασι.
Μελιγκουνακης. μελιγκονι, μυρμηγκι
Μπαλασκας. μπαλασκα, η φυσιγγιοθηκη
Μπαρμπαρεσος. μπαρμπαρεσα, ναυτικος ορος «απολαβειον», αλλα και εθνικο.
Μπασιας ή Μπασιας. Ετσι ονομαζει ο γυναικαδελφος τον αντρα της μεγαλυτερης αδελφης στην Θρακη. Ισως και απο το πασιας ή πασιας.
Μπιτσος Μπιτσιος. μπιτσος, μικροκαμωμενος, μπιτσιο, παιχνιδι ηπειρωτικο, ισως απο το βενετς. pizzolo μικρος.
Μποτης. μποτι ειδ. κανατι αλλα και απο το Παναγιωτης.
Μπουμπουρας. μπουμπουρος μπαμπουρι, ο τζιτζιρας, εντομο που πετα και βουιζει, ισως ονοματοποιημενο.
Παλιουρας. παλιουρο, ο παλιουρος των αρχαιων, αγκαθωτο χαμοκλαδο.
Παπαρας. παπαρα, κεφαλι χωρις τριχες, ψωμι βρεγμενο σε νερο.
Πατακος. πατακος-πατακιος (Κρητη) μικροσωμος και ασχημος, αρχ. παταικος ισως απο το Φοινικικο ptah ή patah τα μικροσωμα ειδωλα των θεων στις πλωρες των φοινικικων πλοιων.
Πατσουρεας Πατσουρακης. πατσουρης σιμος.
Παχνης Παχνος. παχνι φατνη.
Περπυρης.ισως να σημαινει πλουσιος, που εχει πολλα.
Ειδικά ως προς το επίθετο Γρατσίας έχω διαφορετική άποψη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο επίθετο συναντάται και σε χρόνους προγενέστερους της Λατινοκρατίας (βλ. αφιέρωση σε φορητή εικόνα του 10ου αιώνα στη Μονή Φωτoδότου στη Νάξο). Η μορφή του επιθέτου από τότε τουλάχιστον και μέχρι τη δημιουργία του ελληνικού κράτους ήταν Γρατζήας και είναι επίθετο Ελλήνων ορθοδόξων και μόνον.
Το επίθετο μέχρι μέσα του 19ου αιώνα συναντάται μόνο στα χωριά της ορεινής Νάξου Απείρανθος, Φιλώτι και Δαμαριώνα.
Έχω δε την άποψη ότι το επίθετο χαρακτηρίζει τον κάτοικο της ορεινού Νάξου που ζει γύρωθεν του όρους Ζευς ή Ζας ή Ζήας (ακόμα και σήμερα υπάρχουν ηλικιωμένοι βοσκοί στην Κρήτη που για να ορκιστούν χρησιμοποιούν τη φράση "Μα το Ζήα").
Παρακαλώ όποιον μπεί στον κόπο να διαβάσει το σχόλιό μου, να μου πει την άποψή του αναφορικά με τα όσα υποστηρίζω για την προέλευση του συγκεκριμένου επιθέτου.
ευχαριστώ
Ηλίας Γρατσίας
ilgratsias@yahoo.gr