ΡΟΥΠΕΛ ΤΟ ΑΠΟΡΘΗΤΟ

Γραμμή Μεταξά-Οχυρό Ρούπελ
Ιστορικά Στοιχεία
Η τοποθεσία που βρίσκεται στην οχυρή τοποθεσία που αναφέρεται ακόμα και από Βυζαντινούς χρονογράφους από τον 13ο Αιώνα ως Ρουπέλιον ή Ροπέλιον όταν ο Θεώδορος Β. Λάσκαρις νίκησε το 1256 τον Βούλγαρο στρατηγό Δραγωτά όπου είχε στασιάσει.
Κατα την πρώτη φάση του Α'Βαλκανικού πολέμου την τοποθεσία την κατείχαν Τουρκικά στρατεύματα όπου τελικά πήγανε στα Γιαννιτσά για να ανακόψουν τον προελαύνοντα Ελληνικό στρατό. Κατά τον Β' Βαλκανικό πόλεμο τα Ελληνικά τμήματα που φύλαγαν το οχυρό νίκησαν τους Βούλγαρους.
 Το 1914 μετά την ένρξη του Α' Παγκοσμίου πολέμου η Ελλάδα οχύρωσε για πρώτη φορά την τοποθεσία αυτή και δημιουργήθηκε το οχυρό ανάσχεσης Ρούπελ. Τον Μαιο του 1916 ισχυρή Γερμανοβουλγαρική δύναμη εισέβαλε στο στενωπό του Ρούπελ και αποκρούστηκε από την φρουρά του οχυρού. Θέλωντας να διατηρήσει τότε η Ελλάδα την ουδετερότητα της παρέδωσε την τοποθεσία στην αντίπαλη παράταξη.

Το 1936 ξεκίνησε το πιο φιλόδοξο στρατιωτικό πρόγραμμα στην Ελλάδα η κατασκευή των οχυρών της γραμμής Μεταξά όπως ονομάστηκε μετά, όπου θα μας προστάτευε από εισβολές από το έδαφος της Βουλγαρίας. Πράγματι το οχυρό ποτέ δεν κατάφεραν να το καταλάβουν ο Γερμανικός στρατός παρα μόνο όταν υπερφαλαγγίστηκε ολόκληρη η αμυντική γραμμή και μόνο .. οταν η αντίσταση ήτανε μάτεα παραδόθηκε στους κατακτητές.
Οχυρώσεις
Οι οχυρώσεις του αποτελούνταν από το συγκρότημα Ουσίτα στα δυτικά του κυρίου οχυρού που βρισκόταν χαμηλότερα ακριβώς δίπλα στον Στρυμόνα. Το κύριο οχυρό αποτελούνταν από τα εξής συγκροτήματα, Εισόδου, Μονών Λαβέ, Προφήτη Ηλία, Εξόδου και Νωτιαίας Αμύνης αποτελούσαν την κύρια τοποθεσία του οχυρού.
Οι υπόγειες στοές που έφταναν τα 4250 μέτρα και στο συγκρότημα Ουσίτα υπήρχε και σταθμός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Τα 123 επιφανειακά του έργα (εκ'των οποίων 13 που άνηκαν στο συγκρότημα Νωτιαίας αμύνης ήταν ατελείωτα) ήταν, 4 απλά και 18 διπλά πολυβολεία, 2 πολυβολεία πλαγιοφύλαξης, 2 διπλά και 1 μονό αντιαρματικό πολυβολείο, 2 αντιαεροπορικά πολυβολεία, 3 μονά και 1 διπλό ολμοβολείο, 22 παρατηρητήρια, 2 σκέπαστρα προβολέων, 2 σταθμούς οπτικού, 14 απλές εξόδους, 3 εξόδους με πολυβόλο, 1 απλό 1 διπλό και 1 τριπλό βομβιδοβολείο.
Ο οπλισμός του αποτελείτο από 2 πυροβόλα των 75mm, 5 αντιαρματικά των 37mm, 1 αντιαεροπορικό των 20mm, 1 αντιαεροπορικό των 37mm, 5 όλμους των 81mm, 85 πολυβόλα, 25 οπλοπολυβόλα, 53 βομβιδοβόλα και επανδρώνονταν από 27 αξιωματικούς και 950 υπαξιωματικούς και οπλίτες.
Μεταξύ του οχυρού Ρούπελ και Καρατάς είχε οργανωθεί κέντρο αντίστασης αποτελούμενο κυρίως από έργα εκστρατείας και επανδρώνονταν από ένα τάγμα πεζικού.
Η Μάχη στο Οχυρό Ρούπελ.
Α' Παγκόσμιος πόλεμος
Πολύ γνωστή από τους δύο παγκοσμίους πολέμους είναι η οχυρή στενωπός του Ρούπελ, που σχηματίζεται μεταξύ του όρους Αγκίστρου και των ανατολικών προσβάσεων του Μπέλες, (μέσα από τη στενωπό αυτή ρέει ο ποταμός Στρυμόνας και κοντά στη βόρεια έξοδο της βρίσκεται η ελληνοβουλγαρική μεθόριος).
Λόγω της στρατηγικής της σημασίας μετά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο κατασκευάσθηκε στη θέση αυτή ανασχετικό σύστημα οχυρών, από το οποία ισχυρότερο ήταν αυτό του Ρούπελ, που βρίσκεται προς τη βόρεια έξοδο της στενωπού.
Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο καταλήφθηκε στις 26 Μαΐου 1916 από τις βουλγαρογερμανικές δυνάμεις, κάτω από τις εξής συνθήκες: Στις 9.45' ώρα ο Διοικητής του οχυρού ταγματάρχης Μαυρουδής ανέκοψε την προέλαση 2 βουλγαρικών συνταγμάτων της 7ης Μεραρχίας, τα οποία αφού πέρασαν το πρωί τη μεθόριο, προήλασαν προς το οχυρό. Ο ταγματάρχης Μαυρουδής εκτελώντας διαταγές άρχισε να βάλλει με το πυροβολικό κατά των συνταγμάτων αυτών, με αποτέλεσμα να ανακόψει την κίνηση τους.
 Στη συνέχεια όμως μετά από συνεννόηση με τον Υπουργό Στρατιωτικών διατάχθηκε να παραδώσει το φρούριο, εφ' όσον το επιτιθέμενο στράτευμα βρισκόταν υπό τη διοίκηση Γερμανού αξιωματικού. Έτσι το οχυρό παραδόθηκε μαζί με το βαρύ οπλισμό του στο Γερμανό αξιωματικό Τιλ.
Β' Παγκόσμιος πόλεμος
6 Απριλίου
H γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 05.15 της 6ης Απριλίου. Για τον κανονισμό των βολών πυροβολικού είχε μεταφερθεί στα βόρεια του Στρυμόνα ένα δέσμιο στη γη αερόστατο, η παρουσία του ήταν προκλητική καθώς η ελληνικές δυνάμεις στερούσαν από αεροπορική κάλυψη. Ελάχιστα λεπτά αργότερα άρχισαν οι επιθέσεις από αεροσκάφη στούκας, στόχος τους εκτός από το οχυρό ήταν και το Κέντρο Αντίστασης Καπίνας.
Η γερμανική επίθεση στα ανατολικά του Ρούπελ
Στα ανατολικά του αριστερού υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου έδρασαν τα τάγματα ΙΙ/125 & ΙΙΙ/125, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της επίθεσης έπρεπε πρώτα να καταλάβουν το ύψωμα 350 στο διάκενο των οχυρών Ρούπελ-Καρατάς. Για να μην καταληφθεί το ύψωμα πολέμησαν, η διμοιρία του φυλακίου Κούλας, και του 3ου λόχου προκάλυψης. Το ΙΙ/125 τάγμα πλησίασε, στις 06.40, το ύψωμα 350 και το κατέλαβε με αιφνιδιαστική επίθεση, ακολουθούμενο από το ΙΙΙ/125.
Επίθεση του ΙΙΙ/125 γερμανικού τάγματος
Εκμεταλλευόμενοι τις πτυχώσεις του εδάφους, οι Γερμανοί έφθασαν σε απόσταση 200 μ. από τα έργα του οχυρού Ρούπελ. Οι υπερασπιστές του οχυρού μαζί με την βοήθεια του Καρατάς και του πυροβολικού κατάφεραν να αποκρούσουν και της τρεις επιθέσεις του τάγματος.
Διείσδυση του ΙΙ/125 γερμανικού τάγματος στα νώτα του Ρούπελ
Οι Γερμανοί του ΙΙ/125 τάγματος υποβλήθηκαν σε παρόμοιες δοκιμασίες, αλλά ήταν ο μόνος πραγματικός κίνδυνος για τις ελληνικές δυνάμεις καθ’όλοι την διάρκεια του αγώνα. Από τους 100 άντρες πέρασαν οι 60 με μια ομάδα βαρέων πολυβόλων και μια ομάδα διαβιβαστών. Οι υπόλοιποι λόχοι του τάγματος γνώρισαν την καταστροφή. Ο 5ος λόχος σχεδόν διαλύθηκε. Ο 8ος κατάφερε να περάσει το βράδυ της 6-7/4 και ενώθηκε με τα υπόλοιπα τμήματα το μεσημέρι της 7/4 με πολύ μεγάλες απώλειες.
7 Απριλίου
Την αυγή του 7ης Απριλίου συγκροτήθηκαν τρεις περίπολοι του Ρούπελ με αποστολή την εκκαθάριση της περιοχής από τους εχθρούς και την αποκατάσταση της τηλεφωνικής επικοινωνίας. Αποτέλεσμα αυτής της περιπολίας ήταν η σύλληψη 14 αιχμαλώτων με 3 συσκευές ασυρμάτου και 2 όλμους. Επίσης δεν έλειψαν οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί, μάλιστα στις 7-8/4 τα στούκας χρησιμοποίησαν βόμβες 500 κιλών. Η υποχώρηση των Γερμανών και οι μικρές απόλυες των Ελλήνων υπερασπιστών ανύψωσαν το ηθικό των Ελλήνων. Ο Παπακωνσταντίνου σημειώνει χαρακτηριστικά: "Το ηθικών των στρατιωτών υπέροχον. Τους βομβαρδισμούς και την κόλασιν πυρός υποδέχοντο με ζητωκραυγάς".
Αγώνες εναντίον των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ
Η παρουσία των Γερμανών στα νότια του οχυρού Ρούπελ απασχόλησε τις ελληνικές δυνάμεις. Η διμοιρία αρμάτων που θα ενεργούσε με το απόσπασμα του Παπαχατζή δεν χρησιμοποιήθηκε λόγω εδαφικών δυσχερειών. Εναντίων των Γερμανών που είχαν καταλάβει το παρατηρητήριο της 7ης πυροβολαρχίας στο ύψωμα Τεπελάρ κινήθηκαν δύο διμοιρίες του 3ου λόχου υπό των Νιάνου και Παπαχατζή υπό τον ανθυπολοχαγού Καρατζά. Μετά από ολοήμερη μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να απωθήσουν τους Γερμανούς στο ύψωμα Γκολιαμά ανάμεσα στο χωριό Κλειδί και το λόφο Λουτρών.
8 Απριλίου
Στις 6:00 το πρωί της 8ης Απριλίου το οχυρό Ρούπελ δέχτηκε νέο σφοδρό βομβαρδισμό από την αεροπορία και το πυροβολικό, που συνεχίστηκε όλη την ημέρα. Οι Γερμανοί του ΙΙΙ/125 τάγματος ετοιμάστηκαν για νέα επίθεση με τρεις ομάδες εδάφους και μία διμοιρία σκαπανέων. Για το σκοπό αυτό ενισχύθηκε με δύο διμοιρίες του 13ου και 14ου λόχου.Οι απώλειες του οχυρού την ημέρα αυτή ήταν ένας νεκρός και τέσσερις τραυματίες οπλίτες ενώ οι υλικές ήταν ελάχιστες. Σημαντικές, αντίθετα, ήταν οι απώλειες του εχθρού. Ενέργειες για την εξουδετέρωση των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ. Πιο σοβαρή ήταν η κατάσταση στα νότια του οχυρού αφού το ΙΙ/125 τάγμα ενισχύθηκε από την κάθοδο των γερμανών δυνάμεων της 5ης Ορεινής Μεραρχίας στα δυτικά του Στρυμόνα.
Η κατάσταση χειροτέρεψε για την ελληνική πλευρά γιατί η Ομάδα Μεραρχιών διέταξε τα τάγματα του 41 Συντάγματος Πεζικού να επιστρέψουν στης αρχικές τους θέσεις μάχης. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη καθώς η επόμενη προγραμματισμένη ενέργεια ήταν η διάβαση του Στρυμόνα από την 5η Ορεινή Μεραρχία.
9 Απριλίου
Το οχυρό Ρούπελ υπέστη βομβαρδισμούς πυροβολικού και αεροπορίας και την ημέρα αυτή. Μέχρι το μεσημέρι οι βομβαρδισμοί ήταν μικρής έντασης αλλά από τις 14:00 μετατράπηκαν σε σφοδρούς. Στις 12:30, όμως, όταν επρόκειτο να εφορμήσουν τα τμήματα κρούσης, το ελληνικό πυροβολικό εξαπέλυσε στους χώρους εξόρμησης το φονικό πυρ και προκλήθηκαν πολλές και βαριές απόλυες στους Γερμανούς. Μετά από αυτό τα γερμανικά τμήματα άρχισαν να οπισθοχωρούν. Οι απόλυες του οχυρού ήταν πέντε νεκροί και έντεκα τραυματίες. Στις 17:00 προσήλθαν Γερμανοί κήρυκες για να γνωστοποιήσουν την συνθηκολόγηση του ΤΣΑΜ ζητώντας την παράδοση του οχυρού.
Ο διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται και ότι θα συνεχίσει τον αγώνα στερούμενος άλλων διαταγών.
Ο κήρυκας διαβεβαίωσε στην στρατιωτική του τιμή ότι δεν επρόκειτο για απάτη και όρισε συνάντηση για την 6:00 της επόμενης 10/4. Το οχυρό επικοινώνησε με τη Μεραρχία όπου κοινοποίησε την συνθηκολόγηση. Η αντίδραση των ανδρών του οχυρού ήταν ότι ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστή. Την επομένη 10 Απριλίου 1941 έλαβε χώρα η παράδοση του οχυρού.

Τα γερμανικά τμήματα "μας εσεβάσθησαν και μας ετίμησαν", σύμφωνα με την έκθεση Πλευράκη. Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα και απέδωσαν τιμές. Ο εντεταλμένος για την παραλαβή του οχυρού Γερμανός αξιωματικός συγχάρηκε τον διοικητή του, Ταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο, διαβεβαιώνοντας τα συγχαρητήρια και το θαυμασμό των ανωτέρων του. Τόνισε μάλιστα ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό. Σχετικά με τις απόλυες των εμπολέμων στον αριστερό υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου, ο Πλευράκης σημειώνει στην έκθεση του: "Αι απώλειαι ασήμαντοι έναντι τοιούτου αγώνος ώστε περιορισθεί σε 4 νεκρούς αξιωματικούς και 40 άνδρες τραυματίες 2 αξιωματικοί και 150 άνδρες. Απεναντίας του αντιπάλου βαρύτατε ως μαρτυρούν τα υπάρχοντα νεκροταφεία και ας αποσιωπώ δια λόγους σκοπιμότητος".

ΡΟΠΕΛΙΟΝ ή ΡΟΥΠΕΛΙΟΝ
Βυζαντινή ονομασία της συγχρόνου κλεισωρείας Ρούπελ. Σχηματιζομένης υπό του ορούς Τσιγκέλι και, Σουλτανίτσα, έχει μήκος δέκα περίπου χλμ., δι αυτής δε διέρχεται ο Στρυμών ποταμός, παραπλεύρως δε αυτού επί μεν της αριστεράς όχθης η αμαξιτή οδός, επί δε της δεξιάς η ημιονική. H κλεισορεια αύτη είναι υψίστης στρατιωτικής σημασίας, καθ όσον αποτελεί την μοναδικήν διάβασιν, δια της οποίας εξυπηρετείται η επικοινωνία μεταξύ της πεδιάδος των Σε,ρρών και της περιοχής των Ποροΐων. Ενταύθα ο αυτοκράτωρ της Νικαίας Θεόδωρος Β ο Λάσκαρις ενίκησε κατά κράτος το 1256 τον στρατηγόν του Δραγωτάν, βουλγαρικής καταγωγής, όστις στασιάσας ειχεν οχυρωθή εκεί. Το όνομα του Ροπελίου διεσώθη μέχρι σήμερον εις το χωρίον Ρούπελ κείμενον εις απόστασιν ο ωρών από των Σερρών και μιας ώρας προς Β. της θέσεως Δερβέν, εκ της οποίας ο Στρυμών αναστομούται εις την πεδιάδα των Σερρών.