Ηλέκτρα: «Η Παγωμένη στο Χρόνο»

Η Ηλέκτρα από πολύ μικρή ζει δραματικά γεγονότα, δυσβάσταχτα, που θα σημαδέψουν την ψυχή της και το μέλλον της. Ο πατέρας της αναχωρεί για έναν πόλεμο, που ούτε τον καταλαβαίνει ούτε την ενδιαφέρει. Σε λίγο θα φύγει και η μητέρα της, συνοδεύοντας την αδελφή της Ιφιγένεια στην Αυλίδα, όπου θα ανακαλύψουν, πως θέλουν να την θυσιάσουν. Η Ηλέκτρα μένει ολομόναχη στο σπίτι και γαντζώνεται πάνω στον μικρότερο αδελφό της Ορέστη, τον οποίο και μεγαλώνει. Η ανάμνηση του πατέρα της είναι δεμένη με την φοβερή σκέψη, ότι μπορεί να κινδυνεύει και η ίδια απ’ αυτόν. Η μητέρα της τριγυρίζει με τον εραστή της και δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτήν.

Ενδόμυχα ελπίζει, ότι ο γυρισμός του πατέρα θα αλλάξει τη ζωή της. Διαψεύδεται όμως σκληρά, και ο κόσμος αναποδογυρίζει στην εφηβεία της, όταν επιστρέφει ο Αγαμέμνων και δολοφονείται από την μητέρα της, η οποία αμέσως παντρεύεται τον εραστή και συνεργό της, ο αδελφός της φυγαδεύεται από τον παιδαγωγό του, για να μην δολοφονηθεί, και η Ηλέκτρα μένει έρημη χωρίς κανένα στήριγμα. Είναι η νόμιμη διάδοχος του θρόνου και όμως απειλείται μέσα στο παλάτι του πατέρα της από τον πατρυιό της. Κουβαλάει από μικρή ένα ασήκωτο βάρος, το οποίο δεν μπορεί να αντέξει. Σέρνεται παρά την θέλησή της σε έναν λευκό γάμο, αφού μητέρα και πατρυιός την δίνουν σε έναν φτωχό γεωργό και όχι σε αρχοντόπουλο της περιοχής, φοβούμενοι ότι ένας αριστοκράτης γαμπρός θα τους εκθρονίσει.

Η Ηλέκτρα νεκρώνει από συναισθήματα και «παγώνει» μέσα στον χρόνο. Αρνιέται οποιαδήποτε χαρά, αρνιέται τις ερωτικές σχέσεις με τον σύζυγό της, ο οποίος την σεβάσθηκε πλήρως, δικαιώνοντας έτσι το όνομά της, που προέρχεται από το α-λέκτρον = χωρίς κρεβάτι, αλλά και από το ήλεκτρον, που πάλι σημαίνει το αργυρό, το βασιλικό κρεβάτι, που ποτέ της δεν είχε. Η λεπτή ιδιοσυγκρασία της βαθιά πληγωμένης Ηλέκτρας δεν είναι ευπροσάρμοστη σε τέτοιες μεταβολές. Θα αργήσει να παραδεχθεί το οριστικό των γεγονότων και τα συντρίμμια που είναι γύρω της. Ο πατέρας της είναι νεκρός, τα αδέλφια της δεν ξέρει αν ζουν, η μητέρα της έχει μεταβληθεί σε μέγαιρα, η ζωή της κινδυνεύει από τον πατρυιό της.

Η σύγκρουση τάσεων και ικανοτήτων

Η τάση της Ηλέκτρας να εκδικηθεί συγκρούεται με την πλήρη ανικανότητά της για κάτι τέτοιο. Σιγά- σιγά ο,τιδήποτε μισεί η αποδιωγμένη κόρη, θα έχη την μορφή και το όνομα της μητέρας της. Ανίσχυρη να αναμετρηθεί με την τρομερή μητέρα της, η Ηλέκτρα θα περιμένει μετέωρη την επιστροφή του σωτήρα- αδελφού της, που θα της φέρει την λύτρωση. Η μόνη πικρή ασχολία, που έχει, είναι να μαζεύει για ατέλειωτα χρόνια μίσος μέσα στην καρδιά της, το οποίο όμως θα είναι ικανή να το διοχετεύσει στον φυγάδα αδελφό της, για να του οπλίσει το χέρι. Είναι η μόνη ικανότητα, που έχει. Η τραγική Ηλέκτρα είναι η αδύναμη φιγούρα εκείνου, που δεν έχει κότσια να εκδικηθεί και εκδικείται μέσω αντιπροσώπου, επιβεβαιώνοντας το απόφθεγμα «Η κόλασή μας είναι οι άλλοι».

Για την Ηλέκτρα όμως και τον Ορέστη η δολοφονία της μητέρας τους και του Αίγισθου δεν φέρνει την λύτρωση. Τα δύο τραγικά αδέλφια, εκμηδενισμένα και διαλυμένα από την μητροκτονία, θα βρεθούν σε ακόμη αθλιώτερη θέση με δύο ακόμη φόνους και θα αποξενωθούν περισσότερο μεταξύ τους. Χωρίς η πικρία τους να βρίσκει διέξοδο, βουλιάζουν σε μίαν άβυσσο, που τους καταπίνει και τους «παγώνει» μέσα στην ατέλειωτη μηχανή του χρόνου.

Ο ίδιος ο Ευριπίδης είναι σε αδιέξοδο και σκαρφίζεται τον από μηχανής θεό, για να «ξεπαγώσει» τους δύο τραγικούς Ατρείδες, προσφέροντάς τους την κάθαρση και την λύτρωση. Παραδόξως ο Ευριπίδης δεν εκτιμά αυτήν την φθηνή λύση και θα ρίξει ριπές εναντίον του θεού Απόλλωνος, ο οποίος, ενώ ενθάρρυνε την μητροκτονία, κατόπιν παραδέχεται ότι μπορεί να έκανε και λάθος.

Η Ηλέκτρα, ο Ορέστης και ο Ερμής στον τάφο του Αγαμέμνονα. (Ερυθρόμορφη πελίκη, δ΄ αι. π.Χ., Μουσείο Λούβρου.)

Η Ηλέκτρα και ο Ορέστης μετά την τρομερή βουτιά στα σκοτεινά μονοπάτια του εγκλήματος, βασανισμένοι από τις τύψεις και τον πόνο, θα επανέλθουν σε μία «ομαλή» ζωή, από την οποία θα απουσιάζουν οι λέξεις αθωότητα και χαρά. Δεν θα μάθουμε ποτέ, εάν ο Ευριπίδης πιέσθηκε από την άρχουσα τάξη των πλούσιων χορηγών να αποχαυνώσει τους ανθρώπους, ώστε να περιμένουν σαν ανόητοι αργόσχολοι έναν θεό να τους δώσει λύση, διότι ο επίλογός του είναι σαρκαστικός: «...κι όποιος άνθρωπος μπορεί μες την ζωή του να χαίρεται χωρίς καμμιά δυστυχία, αυτός μονάχα ζει καλά και είν’ ευτυχισμένος...».

Ναι, αλλά πως θα εμποδίσουμε την εισβολή του τυχαίου και απρόβλεπτου μέσα στην ζωή μας; Πως θα αποτρέψουμε τα συνταρακτικά γεγονότα, που αναποδογυρίζουν τον κόσμο μας; Μήπως με λιβάνια, ξόρκια, κεράκια, και προσευχούλες; Τι υποκρισία! Μόνον ο Επίκουρος είναι άξιος να δώσει την λύση λέγοντας: «Αφήστε ήσυχους τους θεούς και χρησιμοποιήστε το μυαλό σας». Αν οι στρατιώτες του Βιετνάμ διάβαζαν την Ηλέκτρα, θα προτιμούσαν να πάνε φυλακή ως λιποτάκτες, παρά να ζήσουν την μεγαλύτερη κόλαση στην ζωή, δηλαδή την διαπίστωση ενός λάθους, το οποίο είναι αδύνατον πλέον να διορθώσουν, γιατί τα σφαγμένα μωρά του Βιετνάμ θα στοιχειώνουν το μυαλό τους, όπως και το δικό μας. Και οι θεοί φημίζονται για την ανικανότητά τους να κάνουν κάτι, προ πάντων δε ο μισάνθρωπος και μισογύνης Γιαχβέ.

http://freeinquiry.gr