ΤΟ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΣΟΥ ΔΕΝΔΡΟ.

Ψάχνοντας τον προ.προ.προπαππού στο Δίκτυο.---- Η αναζήτηση προγόνων στα ψηφιακά αρχεία του Ελις Αϊλαντ αλλά και άλλες ιστοσελίδες.-----

Η γενεαλογία είναι μόδα.----

Χιλιάδες άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, απόγονοι εποικιστών, μεταναστών, εκτοπισμένων και προσφύγων -ανάμεσα στους οποίους και πολλοί ελληνικής καταγωγής- προσπαθούν να ενώσουν τους χαμένους κρίκους της οικογενειακής τους ιστορίας.

Ενα «αναπροσαρμοσμένο» στην τοπική γλώσσα ξενόφερτο επώνυμο, ή κάποια ιστορία από μια ηλικιωμένη θεία είναι συχνά τα μόνα εφόδια εκείνων που ξεκινούν να συμπληρώσουν το παζλ της πορείας της οικογένειάς τους μέσα στο χρόνο.

Οι ανά τον κόσμο ερασιτέχνες γενεαλόγοι έχουν, όμως, τα τελευταία χρόνια και έναν νέο, ανέλπιστα πολύτιμο σύμμαχο: το Διαδίκτυο.
Kάθε ημέρα, δεκάδες ιδιώτες, φορείς, οργανισμοί και εταιρείες διαθέτουν στο Ιντερνετ μεγάλο όγκο πληροφοριών για άτομα, γεγονότα και προϊόντα. Ανάμεσα σε αυτούς, σε πολλές χώρες έχει ξεκινήσει η ηλεκτρονική καταγραφή αρχείων και βιβλιοθηκών, με σκοπό να γίνονται προσβάσιμα τα στοιχεία στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ενδιαφερομένων.

Την ίδια στιγμή, οι ιστοσελίδες που «ειδικεύονται» στην αναζήτηση προγόνων ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια, ιδίως σε αγορές όπως οι ΗΠΑ και η Αυστραλία, κράτη όπου οι αυτόχθονες αποτελούν πλέον... «γραφικές» μειονότητες. Kάποιοι μάλιστα δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν την «αγορά της γενεαλογίας», τη δεύτερη στο Ιντερνετ μετά την πορνογραφία.
Μια απλή αναζήτηση, χρησιμοποιώντας τους όρους «genealogy», «ancestry» ή «pedigree files», θα φέρει τον ενδιαφερόμενο μπροστά σε χιλιάδες ιστοσελίδες, που όλες παρουσιάζονται ως... οι απόλυτα ειδικοί στο χώρο της γενεαλογίας. «Εκατομμύρια αρχεία στη διάθεσή σας με το πάτημα ενός πλήκτρου», «η παγκόσμια μόνη μηχανή αναζήτησης επωνύμων», «άμεση πρόσβαση σε δεδομένα που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο Ιντερνετ» και άλλα... ηχηρά θα είναι η πρώτη εικόνα.

Πίσω, όμως, από όλα αυτά κρύβεται μια συνήθως καλά οργανωμένη βιομηχανία, που υπόσχεται θαύματα, φυσικά με το αζημίωτο.
Τα sites
Η πρώτη επαφή των περισσοτέρων, όμως, συνήθως δεν είναι οι εμπορικές ιστοσελίδες των εταιρειών που ασχολούνται με τη γενεαλογία, αλλά τα sites κρατικών φορέων και ιδρυμάτων.

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν η δημοσίευση στο Διαδίκτυο των περίφημων αρχείων της νήσου Ελις, πρώτο σταθμό δεκάδων εκατομμυρίων μεταναστών στις ΗΠΑ, από το 1892 ώς το 1954. Στη διεύθυνση www.ellisislandrecords.org, ο επισκέπτης μπορεί πλέον να χρησιμοποιήσει την ειδική μηχανή αναζήτησης για να εντοπίσει τους προγόνους του ανάμεσα στους 22 εκατομμύρια επιβάτες, μετανάστες και ναυτικούς που έφθασαν στις ΗΠΑ μεταξύ των ετών 1892-1924, να δει την κάρτα επιβίβασής τους (με ημερομηνία άφιξης, ηλικία του μετανάστη, οικογενειακή κατάσταση κ.ά.), ακόμα και τη λίστα των επιβατών του καραβιού που τους έφερε στην τότε «γη της επαγγελίας».

Η δημοτικότητα του site ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, αναγκάζοντας τους υπευθύνους του να «περιορίσουν» τη δυνατότητα επισκεψιμότητας: περίπου ένα μήνα από τα εγκαίνιά του, η ιστοσελίδα παραμένει μπλοκαρισμένη τις περισσότερες ώρες της ημέρας.
Αντίστοιχα, δεκάδες δημόσιες υπηρεσίες από όλο τον κόσμο, αλλά και διάφορες υπηρεσίες, φορείς και εκκλησίες δημοσιοποιούν σταδιακά τα αρχεία τους στο Διαδίκτυο.

Οι πηγές του ερασιτέχνη γενεαλόγου είναι ανεξάντλητες: από τις πιο... μακάβριες (αρχεία νεκροταφείων, πιστοποιητικά ή αγγελίες θανάτου) μέχρι τις πιο τεχνοκρατικές (αρχεία εκκλησιών, κατάλογοι επιβατών σε πλοία, στρατιωτικά αρχεία, δημοτολόγια, τηλεφωνικοί κατάλογοι).

Οι περισσότερες, βέβαια, αφορούν τις ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι λείπουν και οι πηγές από Αυστραλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Βέλγιο και πολλές άλλες χώρες που εισέρχονται δυναμικά στην ψηφιακή εποχή.
Σε αυτό το σημείο έρχονται οι εταιρείες. Τα αρχεία αυτά δεν είναι πάντοτε εύκολα προσβάσιμα, ή απαιτούν συνδρομή για να καλύψουν οι εταιρείες τα έξοδα ψηφιοποίησης των αρχείων τους.

Με διάφορα ηχηρά ονόματα (για παράδειγμα, genealogy.com ή ancestry.com) και εντυπωσιακά γραφικά, φιλικά στους «πρωτάρηδες» του Διαδικτύου, οι εν λόγω επιχειρήσεις διατείνονται ότι μπορούν να εντοπίσουν τον «χαμένο» προπάππο από την Πολωνία, τον απένταρο ναυτικό από την Ελλάδα, τον Μεξικανό αντικαθεστωτικό που βρήκε καταφύγιο στις ΗΠΑ, τον Αφρικανό που διέσχισε ως σκλάβος τον ωκεανό. Για να «γλυκάνουν» τον επισκέπτη, κάποια από τα αρχεία διατίθενται δωρεάν.

Τα υπόλοιπα, όμως, κατόπιν συνδρομής, που συνήθως προσφέρεται είτε ετήσια είτε σε μηνιαία βάση και κυμαίνεται από 80 έως 100 δολάρια για την ετήσια και 30-60 για τη μηνιαία.
Οι δελεαστικές προσφορές συνεχίζονται, καθώς ο ερασιτέχνης γενεαλόγος, που απλά ενδιαφέρεται να ανακαλύψει τις ρίζες της δικής του οικογένειας... ανακαλύπτει σταδιακά τα δεκάδες ελκυστικά προϊόντα: προγράμματα λογισμικού (software), προσφορές για δημιουργία ιστοσελίδας στο Ιντερνετ, όπου θα παρουσιάζεται το γενεαλογικό δένδρο της κάθε οικογένειας, βιβλία, περιοδικά, μπλουζάκια, προσφορές για την οργάνωση οικογενειακών επανασυνδέσεων και άλλα τέτοια ενδιαφέροντα.
Προσοχή, όμως.

Αν αποφασίσετε να γίνετε συνδρομητής σε κάποιες από αυτές τις σελίδες, πρέπει να έχετε υπόψη ότι μπορεί κάλλιστα και να εξαπατηθείτε. Για παράδειγμα, η ιστοσελίδα gensuck.com μας αναφέρει περιπτώσεις ανθρώπων, των οποίων η συνδρομή ανανεώθηκε αυτόματα χωρίς τη συναίνεσή τους και χρεώθηκε στην πιστωτική τους κάρτα, ενώ άλλοι διαμαρτύρονται ότι τα στοιχεία που ανακάλυψαν ήταν απαρχαιωμένα, ή δεν ίσχυαν.
Ψάχνοντας για τους δικούς μαςΟι ανάγκες του ελληνικού κοινού είναι, βέβαια, λίγο διαφορετικές. Kατ' αρχήν, είναι απίθανο να ανακαλύψεις στο Διαδίκτυο ανάλογα αρχεία από κάποιες χώρες (όπως η σημερινή Τουρκία, Ρωσία, Ρουμανία κ.ά.), όπου υπήρχαν ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες.

Οι διαδοχικοί πόλεμοι, οι αλλαγές των συνόρων, οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και διάφορες άλλες ειδικές συνθήκες καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη ακόμα και την ύπαρξη δημοτολογίων ή θρησκευτικών, τοπικών και άλλων αρχείων, πόσο μάλλον σε ηλεκτρονική μορφή.

Τα πράγματα είναι σχετικά πιο προσβάσιμα, όταν κάποιος αναζητεί στοιχεία για συγγενείς, που έφυγαν από τη «μητρόπολη» Ελλάδα τις δύο τελευταίες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής διασποράς: από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως την έκρηξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και από τα μέσα της δεκαετίας του '40 ώς τις αρχές της δεκαετίας του '70 (Επισκόπηση της Ιστορίας της Νεοελληνικής Διασποράς, Ι. K. Χασιώτης, εκδ. Βάνιας 1993).

Kαι πάλι, βέβαια, με τον ίδιο γεωγραφικό περιορισμό: ευκόλως προσβάσιμα είναι τα αρχεία από τις ΗΠΑ, τον Kαναδά, την Αυστραλία και τη Γερμανία. Εδώ έρχεται και πάλι το Ιντερνετ.
Οι ιστοσελίδες αποκλειστικά για Ελληνες είναι λίγες• πρόκειται κυρίως για sites που απευθύνονται σε Ελληνοαμερικανούς, που ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν τις χαμένες τους ρίζες στη «μητροπολιτική» Ελλάδα. Kαμία από αυτές δεν μπορεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της μετανάστευσης, έστω σε μια περιοχή. Πολλές, όμως, περιέχουν καταλόγους με επώνυμα, ενώ παραπέμπουν και σε ενδιαφέρουσες πηγές.
Ξεκινώντας
Το πιο απλό, αν δε σας λένε Παπαδόπουλο, Δημητρίου, Αντωνίου κ.λπ. (οπότε, ούτως ή άλλως θα έχετε σοβαρό πρόβλημα να ξεχωρίσετε τους προγόνους από τους συνονόματους), μπορείτε να κάνετε μια πολύ, πολύ απλή αρχή: πηγαίνετε σε κάποια από τις μεγάλες «μηχανές αναζήτησης» (π.χ. Yahoo, Altavista) και πληκτρολογήστε το επώνυμό σας. Σε λίγα δευτερόλεπτα θα έχετε μια ιδέα από τους... πιθανούς συγγενείς σας, με οποιαδήποτε παρουσία στο Ιντερνετ. Οσο πιο ασυνήθιστο είναι το επώνυμο, τόσο πιο αξιόπιστα τα αποτελέσματα. Δοκιμάστε διαφορετικές «εκδοχές» του επωνύμου, καθώς η «ηχητική» και η ορθογραφική απόδοσή του μπορεί να διαφέρουν.
Για όσους, επίσης, επιθυμούν να κάνουν μια πιο «επιστημονική» αναζήτηση, υπάρχουν δεκάδες sites που προσφέρουν δωρεάν οδηγίες για «πρωτάρηδες» στη δημιουργία γενεαλογικού δένδρου.

Επισκεφθείτε sites όπως το greeklegacy.com, greekfamilies.com, daddezio.com, mediterraneangenweb. org, για να πάρετε μια ιδέα για το τι μπορείτε να βρείτε.
Επίσης, μην παραλείψετε να ασχοληθείτε με τις διάφορες mailing lists, που υπάρχουν σε όλες τις διευθύνσεις του είδους, όπου Ελληνοαμερικανοί ψάχνουν για κάποιον συγγενή ή κάποια πληροφορία σχετικά με την οικογένειά τους (γίνονται και θαύματα).
Οι πιο «προχωρημένοι» μπορούν να ανταλλάξουν εργασία με άλλους ερασιτέχνες γενεαλόγους από όλο τον κόσμο: πολλά sites (π.χ. genexchange.com) ειδικεύονται στο να «αντιστοιχούν» αναζητήσεις, να σας φέρουν δηλαδή σε επαφή με ανθρώπους από την περιοχή που ζητείτε, οι οποίοι θα μπορέσουν να ψάξουν για εσάς τοπικά αρχεία, αν εσείς αντίστοιχα τους εξυπηρετήσετε ανάλογα στην Ελλάδα (για τους συγγενείς που ψάχνουν αυτοί).
Ακούγονται όλα αυτά δύσκολα; Το ζήτημα είναι η εξοικείωση με το μέσο, υποστηρίζουν οι ειδικοί.

Από εκεί και έπειτα, ειδικά εφόσον αναζητείτε κάποιον στις ΗΠΑ, τον Kαναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία ή τη Γερμανία, το Ιντερνετ μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμο εργαλείο επικοινωνίας με τις υπηρεσίες εκείνες που διαθέτουν αρχεία.

Ξεκινώντας από τα «βασικά» και εντοπίζοντας τοπικά και χρονικά την έρευνά σας, μπορείτε πλέον να κινηθείτε αυτόνομα, ψάχνοντας σε βιβλιοθήκες, δημοτολόγια, τηλεφωνικούς καταλόγους και προσωπικές ιστοσελίδες. Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι απογοητευτικά, αλλά και απρόσμενα εντυπωσιακά.
Πού οφείλεται η νέα μόδα
Γιατί, όμως, κάποιος να προσπαθεί ν' ανακαλύψει ποιοι ήταν οι πρόγονοί του, άνθρωποι που έζησαν και πέθαναν πολλές γενεές πριν από αυτόν;

Γιατί αυτή η «μανία» με τα γενεαλογικά δένδρα και με διερεύνηση του οικογενειακού παρελθόντος;
«Η αναζήτηση αυτή πηγάζει από την εσωτερική ανάγκη να βρούμε τη θέση μας στο ιστορικό νήμα που έχουν υφάνει οι πρόγονοί μας, με απώτερο σκοπό να προσδιορίσουμε το νόημα της ύπαρξής μας», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Ελένη Kουλούτζου. «Ως άνθρωπος, δηλαδή, νιώθω μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, το οποίο διερευνώ, με σκοπό να ανακαλύψω τον εαυτό μου. Προσπαθώ να ανακαλύψω χαρακτηριστικά, ταλέντα και ιδιαιτερότητες των προγόνων μου, για να βρω τα «πώς» και τα «γιατί» του παρόντος της δικής μου ζωής».
Η διερεύνηση του γενεαλογικού δένδρου χρησιμοποιείται μάλιστα και από τους επιστήμονες της ψυχανάλυσης. «Η μέθοδος αυτή ονομάζεται Γενεογραμματική και είναι μια μέθοδος διάγνωσης της δυναμικής μιας οικογένειας μέσα στις γενεές και της θέσης του ατόμου σε αυτήν.
 Ομως, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανάλυσή της».
Αντίστοιχα, ψάχνοντας να βρούμε ποιοι είναι οι πρόγονοί μας, αναζητούμε ένα κομμάτι μας σε αυτούς. «Η διαδικασία αυτή είναι όμορφη, αλλά ενέχει έναν κίνδυνο», εξηγεί η κ. Kουλούτζου. «Να ασχοληθούμε ελαφρά, να αποδώσουμε τα πώς και τα γιατί του παρόντος σε μια αόριστη κληρονομικότητα, χωρίς να πάρουμε την ευθύνη της δικής μας συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, να αποδώσουμε τη δική μας επιθετικότητα σε κάποιον πρόγονο, που εμφάνιζε ανάλογες συμπεριφορές».

Γιατί είναι «μόδα» η διερεύνηση του γενεαλογικού μας δένδρου; Γιατί σήμερα; «Παλαιότερα, ήταν προνόμιο μόνο των ευγενών, αυτοί έψαχναν την καταγωγή τους, ακόμα αγόραζαν και τίτλους ευγενείας.

Ο περισσότερος, όμως, κόσμος έπρεπε να ασχοληθεί με το παρόν, με την επιβίωσή του. Αντίθετα σήμερα, όταν πλέον έχεις λύσει το βιοποριστικό, έχεις πλέον την πολυτέλεια να κοιτάξεις στο παρελθόν και να το διερευνήσεις. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό, στον βαθμό βέβαια που δεν εξελίσσεται σε μανία, σε ψυχαναγκασμό».

Του Γιώργου Λιάλιου