Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και η βύθιση του τουρκικού στόλου, χωρίς πόλεμο!
Σχέδια Βενιζέλου-Μεταξά
Στα ιστορικά αρχεία του υπουργείου Άμυνας υπάρχουν δυο σχέδια- με την ένδειξη «άκρως απόρρητο»- που αφορούν την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης χωρίς πόλεμο (!) και την βύθιση του τουρκικού στόλου στην Μεσόγειο!
Εμπνευστές τους ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ιωάννης Μεταξάς και ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης που διέβλεπαν τον τουρκικό επεκτατισμό ο οποίος απειλούσε ολόκληρη την Ελλάδα και την επικίνδυνη αλλαγή στο συσχετισμό των ναυτικών δυνάμεων των δυο χωρών στο Αιγαίο.
Τα σχέδια είχαν εκπονηθεί πριν την μικρασιατική εκστρατεία, είχαν εγκριθεί από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, αλλά δεν πραγματοποιήθηκαν για λόγους που αναφέρονται στην συνέχεια.
Έμειναν όμως στο περιθώριο της ιστορίας και γι αυτό έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον…
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ
Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο η Ελλάδα χάρις το περίφημο θωρακισμένο θωρηκτό Αβέρωφ, όχι μόνο είχε κυριαρχήσει πλήρως σε όλο το ανατολικό Αιγαίο απελευθερώνοντας τα νησιά του από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά είχε κλείσει τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλλια από όπου αυτός όσες φορές προσπάθησε να εκπλεύσει γνώρισε τη συντριβή.
Η επανάληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων επισφραγίστηκε με την υπογραφή της συνθήκης των Αθηνών μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδος.
Η συνθήκη που υπογράφηκε στις 14/27 Νοεμβρίου 1913, έπαυσε επίσημα τις εχθροπραξίες μεταξύ τους, παραχωρώντας τη Μακεδονία την Ήπειρο, την Κρήτη και κάποια νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα.
Η Υψηλή Πύλη δεν αποδεχόταν την εκχώρηση στην Ελλάδα όσων νησιών βρίσκονταν κοντά στα Δαρδανέλλια, αλλά και γενικότερα την εκχώρηση των μεγάλων νησιών στο βορειοανατολικό Αιγαίο, όπως η Χίος και η Μυτιλήνη.
Ήδη ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα σε συζήτηση με τον Άγγλο ομόλογό του τον Ιανουάριο του 1914, υπογράμμισε την νομιμότητα των τουρκικών διεκδικήσεων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, δηλώνοντας ότι αν η Ελλάδα δεν παραχωρούσε οικειοθελώς τη Χίο και τη Μυτιλήνη, η Τουρκία θα τα αποσπούσε διά της βίας.
Αλλά και ο Διεθνής παράγοντας όχι μόνο δεν στήριζε αποφασιστικά την Ελλάδα στην διαφαινόμενη διένεξη, αλλά τόσο η Αγγλία όσο και η Γαλλία προέτρεπαν τον Βενιζέλο να προβεί σε παραχωρήσεις αποκλείοντας κάθε πιθανότητα για αμυντική συμμαχία και ναυτική βοήθεια.
Για να αλλάξει τις ισορροπίες στο Αιγαίο και να αμφισβητήσει έμπρακτα την Ελληνική κυριαρχία, η Οθωμανική Αυτοκρατορία προέβη στην παραγγελία ενός μεγάλου θωρηκτού τύπου υπερντρετνοτ στην Αγγλία το οποίο καθελκύστηκε στις 21 Αυγούστου 1913, αλλά και ενός ακόμη (Rio de Janeiro) στις 10 Δεκεμβρίου 1913 (μετονομάστηκε σε σουλτάνος Οσμάν Ι), αποκτώντας πλέον σοβαρή ναυτική υπεροπλία στο Αιγαίο.
Παρά τις επίμονες προειδοποιήσεις του Γενικού Επιτελείου για την ανεπιθύμητη εξέλιξη, η κυβέρνηση υποτίμησε τον κίνδυνο και δεν αντέδρασε άμεσα προλαβαίνοντας τουλάχιστον να αγοράσει το Rio de Janeiro.
Το πρόβλημα για την Ελλάδα δεν περιοριζόταν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά αφορούσε και την Μακεδονία καθώς η ναυτική υπεροχή της Τουρκίας θα εμπόδιζε την μεταφορά ελληνικού στρατού από τον Νότο προς τον Βορρά για να αντιμετωπίσει την ελλοχεύουσα Βουλγαρία, οδηγώντας οποιαδήποτε ελληνική αμυντική προσπάθεια σε βέβαιη αποτυχία.
Ομοίως όλα τα μεγάλα λιμάνια της Χώρας όπως ο Πειραιάς και η Θεσσαλονίκη, θα έμεναν στο έλεος του Τουρκικού ναυτικού.
ΒΥΘΙΣΑΤΕ ΤΟΝ ΣΤΟΛΟ ΣΤΗΝ ΜΑΛΤΑ
Καθώς ο Αύγουστος που είχε οριστεί ως ημερομηνία παράδοσης των δύο πλοίων στην Τουρκία πλησίαζε, η Ελλάδα προσπάθησε την τελευταία στιγμή να ισορροπήσει την κατάσταση στο Αιγαίο αγοράζοντας δύο θωρηκτά από την Αμερική τα οποία μετονομάστηκαν Κιλκίς και Λήμνος.
Όμως τα δύο αυτά θωρηκτά ήταν παλαιάς τεχνολογίας, είχαν μικρή δύναμη πυρός, ενώ δεν μπορούσαν να αναπτύξουν υψηλές ταχύτητες πλεύσης και οι Έλληνες ιθύνοντες τα χαρακτήριζαν ως ″πλωτές χελώνες”.
Τα δύο πλοία ήταν εντελώς ακατάλληλα για να διατηρήσουν το ισοζύγιο ισχύος στο Αιγαίο, ενώ κόστισαν ακριβότερα από όσο κόστισε το Rio de Janeiro στους Τούρκους.
Έτσι, στο δεύτερο τρίμηνο του 1914, η Ελλάδα είχε βρεθεί σε πραγματική απορία πως να αντιδράσει απέναντι στην Τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο. Διατυπώθηκαν σκέψεις απελπισίας όπως αυτή του ναυάρχου Κουντουριώτη, να ενεδρεύσει στη Mάλτα με ένα υποβρύχιο την πλεύση των δύο θωρηκτών προς την Κωνσταντινούπολη και να τα βυθίσει αιφνιδιαστικά παίρνοντας την ευθύνη προσωπικά.
Το ζήτημα όμως περιπλεκόταν καθώς υπήρχε η φήμη ότι ανάμεσα στα πληρώματα των δύο σκαφών θα υπήρχαν Άγγλοι αξιωματικοί και ναύτες.
Έτσι το σχέδιο ναυάγησε…
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ
Ο Βενιζέλος ήθελε οπωσδήποτε να αποφύγει έναν νέο πόλεμο για τον λόγο αυτό απέστειλε απεσταλμένο στην Κωνσταντινούπολη με τη μυστική αποστολή να προτείνει στην Τουρκία συγκυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Ο αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Μεταξάς ως υπαρχηγός του Γενικού επιτελείου στις πολλές συναντήσεις του με τον πρωθυπουργό, του τόνιζε ότι αν η Τουρκία αποκτούσε την ναυτική υπεροπλία δεν θα περιοριζόταν στα νησιά, αλλά ίσως επεδίωκε μια νέα αναμέτρηση στη Μακεδονία, καθώς λόγω των μη επαρκών συγκοινωνιών, η Ελλάδα δεν θα προλάβαινε να μεταφέρει εγκαίρως στρατεύματα στον Βορρά.
Σε εκείνη την δύσκολη συγκυρία ο Μεταξάς μελέτησε και συνέταξε από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο του 1914 το περίφημο άκρως απόρρητο σχέδιο εκπόρθησης των Δαρδανελλίων χωρίς προηγούμενη κήρυξη πολέμου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το σχέδιο προέβλεπε ένα ταχύ Ελληνικό προληπτικό συντριπτικό χτύπημα εναντίον του εχθρού με αιφνιδιαστική μεταφορά τριών μεραρχιών από την ηπειρωτική Ελλάδα στα στενά των Δαρδανελλίων.
Πιο συγκεκριμένα, τα Α΄, Β΄ και Γ΄ Σώματα Στρατού θα προετοίμαζαν μια μεραρχία πλήρους σύνθεσης, κατάλληλα εφοδιασμένη και εξοπλισμένη χωρίς να προβούν σε τοπική επιστράτευση ώστε να μην προκαλέσουν υποψίες στον εχθρό.
Το σύνολο του εκστρατευτικού Σώματος θα ήταν 27.000 οπλίτες που θα επιβιβάζονταν σε επιταγμένα ατμόπλοια στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη.
Τα ατμόπλοια θα μετέφεραν το εκστρατευτικό Σώμα στην Λήμνο, όπου θα ενοποιούνταν οι δύο στολίσκοι και ακολούθως θα αποβίβαζαν τις ελληνικές δυνάμεις αιφνιδιαστικά στα Δαρδανέλλια στον μυχό του κόλπου του Ξηρού, όπου θα είχαν μεγάλη αριθμητική υπεροχή έναντι των μικρών δυνάμεων του εχθρού που δεν θα είχε προλάβει να επιστρατευτεί.
ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή απόβαση ήταν ότι ο ελληνικός στόλος θα είχε επιτεθεί και θα είχε βυθίσει το σύνολο του τουρκικού στόλου που βρισκόταν ανεπτυγμένος στην περιοχή, κάτι που θα ήταν πολύ πιθανό αφού ο ελληνικός στόλος θα χτυπούσε πρώτος συντριπτικά, χωρίς να έχει προηγηθεί κήρυξη πολέμου.
Η απόβαση θα ξεκινούσε το μεσονύκτιο θα διαρκούσε 24 ώρες και η επιχείρηση θα έπρεπε να ολοκληρωθεί σε 5 μέρες.
Οι Έλληνες θα υπερείχαν έναντι των Τούρκων 4:1, τα τουρκικά στρατεύματα που δεν ξεπερνούσαν τους 7.000 ενόπλους ήταν διεσπαρμένα στη χερσόνησο και η στρατιωτική συντριβή τους ήταν σχεδόν βέβαιη.
Αφού το εκστρατευτικό σώμα θα καταλάμβανε τα οχυρά των Στενών από τους Τούρκους, ο ελληνικός στόλος θα έπλεε ανενόχλητος προς τον Βόσπορο και θα απειλούσε με τα πυροβόλα του την Κωνσταντινούπολη.
Ταυτόχρονα το εκστρατευτικό σώμα θα προωθούσε τις δυνάμεις του προς την Κωνσταντινούπολη για να καθηλώσει τα τουρκικά στρατεύματα που θα αποστέλλονταν από Βορρά για να ανακαταλάβουν τα πυροβολεία των Στενών.
Καθώς η Τουρκία θα είχε δεχθεί ένα συντριπτικό ναυτικό αλλά κυρίως ηθικό χτύπημα, η Ελλάδα θα πρότεινε εκεχειρία και διαπραγματεύσεις ζητώντας κυρίως να εξασφαλίσει τα κεκτημένα.
Το σχέδιο ουσιαστικά παραβίαζε κάθε διεθνή νομιμότητα αφού δεν προέβλεπε κήρυξη πολέμου ούτε διακοπή διπλωματικών σχέσεων, αλλά καθιστούσε πολύ πιθανή μια ελληνική νίκη καθώς και την εξασφάλιση των ελληνικών κεκτημένων.
Η διεθνής καταφορά εναντίον της Ελλάδας θα σιγούσε, αφού η Ελλάδα βρισκόταν ουσιαστικά σε αυτοάμυνα αντιμετωπίζοντας την συνεχή πολεμική απειλή των Τούρκων σε λόγια και σε έργα.
Υπέρ του προληπτικού συντριπτικού χτυπήματος στα Δαρδανέλια είχαν εκφραστεί ο Βασιλιάς (αν και δεν είχε δώσει την έγκρισή του για το σχέδιο), ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Β. Δούσμανης, και ο υπουργός Ναυτικών Κ. Δεμερτζής.
Στις 28 Ιουνίου 1914 όμως ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάρδος, διάδοχος του θρόνου των Αψβούργων, δολοφονήθηκε από τον Σέρβο εθνικιστή Γαβρίλο Πρίντσιπ στο Σεράγεβο της Βοσνίας.
Η δολοφονία αυτή οδήγησε σε πολεμική ανάφλεξη όλη την Ευρώπη και συνεπακόλουθα η Αγγλία δέσμευσε τα δύο ελλιμενισμένα τουρκικά θωρηκτά, σώζοντας απρόσμενα την Ελλάδα την τελευταία κυριολεκτικά στιγμή.
Η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέστησε έτσι τις παραχωρήσεις αυτές περιττές.
Πηγές
Ιωάννης Β. Δασκαρολης
Μεταξάς Ιωάννης, Το προσωπικό του ημερολόγιο (τόμος Β1), εκδόσεις Γκοβόστη.
Μελέτη περί των δυνατών πολεμικών επιχειρήσεων μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
Υπέράσπισις των νήσων Λέσβου, Χίου και Σάμου εναντίον Τουρκικής επιθέσεως
Σχέδιο εκστρατείας βάσει της καταστάσεως της 10ης Ιουνίου 1914
Η Ιστορία του εθνικού διχασμού κατά την αρθρογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Ιωάννη Μεταξά, εκδόσεις Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1994.
https://www.militaire.gr/i-katalipsi-tis-konstantinoypolis-kai-i-vythisi-toy-toyrkikoy-stoloy-choris-polemo-schedia-venizeloy-metaxa/?utm_source=projectagora&utm_medium=contentdiscovery
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου