ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΑΘΗΝΑΙΚΩΝ ΣΥΝΟΙΚΙΩΝ

Η ονοματοθεσία αθηναϊκών συνοικιών και περιοχών---

 Aθηναϊκά τοπωνύμια, τα οποία σχετίζονται με τη δράση συγκεκριμένων ανθρώπων που έζησαν στην Αθήνα.-----

«Γαλάτσι»

   Μια από τις παλιές αθηναϊκές οικογένειες ήταν η οικογένεια Γαλάκη. Φαίνεται πως κάποιος απόγονός της αγόρασε κτήματα στην περιοχή και από το γεγονός αυτό προήλθε το σημερινό τοπωνύμιο. Η ετυμολογική αυτή ανάλυση είναι λογικοφανής, δεδομένου ότι στο αθηναϊκό ιδίωμα συχνά το φώνημα «κι» αποδιδόταν «τσι» (π.χ. Καρύτση, Χαλκούτσι κ.ά.) (εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, φύλλο της 24^ης Φεβρουαρίου 2011). Αν η ετυμολογική αυτή ανάλυση ευσταθεί, το τοπωνύμιο πρέπει να γράφεται «Γαλάτση» ως δηλωτικό του αρχικού κτήτορα της περιοχής.

«Γουδή»

    Για χρόνια στα σχολικά βιβλία, στον Τύπο, στις διάφορες επιγραφές το τοπωνύμιο γραφόταν εσφαλμένα «Γουδί» κι έτσι αλλοιωνόταν η ιστορική πραγματικότητα. Ύστερα όμως από έρευνα που έκανε η κ. Βασιλική Καραγιάννη, μέλος της Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή, οι αρμόδιες κρατικές – δημοτικές υπηρεσίες διόρθωσαν τη γραφή του τοπωνυμίου, το οποίο προέρχεται από μια ιστορική ναυτική οικογένεια των Σπετσών, πολλά μέλη της οποίας διακρίθηκαν για την πολύπλευρη προσφορά τους στην επανάσταση του 1821. Σε αναγνώριση της προσφοράς τους η Πολιτεία τα αντάμειψε παραχωρώντας τους τη φερώνυμη έκταση στο κέντρο της Αθήνας.
Απόγονος της οικογένειας ήταν ο Δημήτριος Γουδής (γεννήθηκε στις Σπέτσες το 1824), ο οποίος υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Ήταν ο πρώτος Έλληνας που ναυπήγησε ατμόπλοιο και πρωτοστάτησε για την επικράτηση της ατμήλατης ναυτιλίας (εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, φύλλο της 17^ης Ιουνίου 2006).
Κατά τις δυο πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα στον Τύπο της εποχής γίνεται συχνά αναφορά σε κάποιον απόγονο του προηγουμένου, το Δημήτριο Γουδή, ο οποίος είχε μεγάλη ατμοπλοϊκή εταιρεία. Το πλοίο του «Αδριατικός» εκτελούσε καθημερινά το δρομολόγιο Πειραιάς – Μεσσήνη (Ιταλίας) μεταφέροντας και την ευρωπαϊκή αλληλογραφία, ενώ τα ατμόπλοια της εταιρείας «Κρήτη», «Ναύπλιον» και «Πελοπόννησος» κυριαρχούσαν στις θαλάσσιες εμπορικές μεταφορές (εφημερίδες ΕΜΠΡΟΣ, φύλλα της 30^ης Οκτωβρίου 1903 και 6^ης Αυγούστου 1915 και ΣΚΡΙΠ, φύλλα της 30^ης Απριλίου 1898 και 30^ης Οκτωβρίου 1904).
Όσο για την έκταση που είχε παραχωρηθεί στην οικογένεια «Γουδή» το μεγαλύτερο μέρος της καταπατήθηκε ή ενσωματώθηκε σε γειτονικές συνοικίες.

«Εξάρχεια»

    Παλιά η περιοχή ονομαζόταν «Πιθαράδικα» λόγω των εργαστηρίων κατασκευής πιθαριών που είχαν εγκατασταθεί εκεί (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλα της 4^ης Δεκεμβρίου 1895 και της 27^ης Ιουλίου 1898). Σταδιακά το παλιό τοπωνύμιο αντικαταστάθηκε από το νεότερο «Εξάρχεια». Αυτό προήλθε από κάποιον Ηπειρώτη έμπορο (πιθανόν καταγόμενο από την Κόνιτσα Ιωαννίνων) ονόματι Έξαρχο, ο οποίος είχε κατάστημα στην οδό Θεμιστοκλέους. Εκεί συνέρρεαν καταναλωτές από διάφορες αθηναϊκές συνοικίες λόγω της μεγάλης ποικιλίας προϊόντων που διέθετε.

«Κηπούπολη Κυπριάδου»

    Η συνοικία συνορεύει με το Γαλάτσι, τη Λαμπρινή, τη Ριζούπολη, το τέρμα Πατησίων και τη Γκράβα. Η ίδρυσή της συνδέεται με ενέργειες του μηχανικού Επαμεινώνδα Κυπριάδη. Το 1919 ίδρυσε εταιρεία και άρχισε να χτίζει σε μεγάλη έκταση που είχε αγοράσει ο πατέρας του μια πρότυπη από πολεοδομική άποψη συνοικία. Άνοιξε δρόμους με πλατιά πεζοδρόμια, κατασκεύαζε πρασιές γύρω από τις οικοδομές και ρυμοτόμησε την περιοχή με μεγάλες πλατείες κατάφυτες από λουλούδια. Στο ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό της η συνοικία οφείλει το όνομά της.

«Κουκάκη»

    Η ονοματοθεσία της συνοικίας σχετίζεται με τη μεγάλη βιοτεχνία κατασκευής κρεβατιών που λειτουργούσε προπολεμικά στη λεωφόρο Συγγρού κοντά στο Φιξ και ανήκε σε κάποιον Κουκάκη.

«Κουντουριώτικα»

    Το Φθινόπωρο του 1922 έφθασαν στην Ελλάδα χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μ. Ασία και την Ανατολική Θράκη. Η Πολιτεία και η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων μερίμνησαν για τη στέγασή τους δημιουργώντας – εκτός των άλλων ελληνικών πόλεων και χωριών-  συνοικισμούς στην Αθήνα και στον Πειραιά, όπως στην Καισαριανή, στο Βύρωνα, στη Ν. Ιωνία, στην Κοκκινιά και αλλού. Το 1924 με πρωτοβουλία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη δόθηκε για τη συγκρότηση προσφυγικού συνοικισμού μια μεγάλη, σχεδόν ακατοίκητη τότε, περιοχή εκτεινόμενη από την (σημερινή) Αμερικάνικη πρεσβεία ως τη συνοικία του Γκύζη και το λόφο του Λυκαβηττού. Ήδη από το 1926 ο συνοικισμός αυτός είχε δημιουργηθεί και αναφερόταν στον Τύπο ως «συνοικισμός Κουντουριώτη» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλα της 24^ης Ιανουαρίου 1926, 2ας Δεκεμβρίου 1928 και 31^ης  Ιουλίου 1929). Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκαν τα «Κουντουριώτικα».

«Μακρυγιάννη»

    Μετά το τέλος  της επανάστασης του 1821 το κράτος, για να στηρίξει οικονομικά τους οπλαρχηγούς οι οποίοι λιμοκτονούσαν, τους χορήγησε εκτάσεις γης. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ι. Μακρυγιάννης. Η Πολιτεία του έδωσε μια μεγάλη έκταση – γεγονός που προκαλούσε την οργή και πολλών συναγωνιστών του – εκτεινόμενη στη νοτιοανατολική, τη νότια και τη νοτιοδυτική πλευρά της Ακρόπολης . Ένα τμήμα του «κτήματος Μακρυγιάννη» (προς την πλευρά της σημερινής λεωφόρου Συγγρού) πουλήθηκε από τους κληρονόμους του στρατηγού κι έτσι η συνοικία που σταδιακά δημιουργήθηκε διατήρησε το όνομα του αρχικού κτήτορα.

«Προμπονάς»

    Στις αρχές του 20^ου αιώνα ζούσε στην Αθήνα ο Νάξιος γιατρός και φαρμακοποιός Δημήτριος Προμπονάς. Είχε γίνει γνωστός σ’ όλο σχεδόν τον ελληνισμό από το γεγονός ότι θεράπευε την κήλη με τη χρήση ελαστικών επιδέσμων δικής του κατασκευής. Μάλιστα  διατηρούσε φαρμακευτικό οίκο στην Αθήνα επί της οδού Πειραιώς 5. Καθημερινά δημοσιεύονταν στις εφημερίδες ρεκλάμες της επιχείρησής του και γράμματα ασθενών που είχαν θεραπευτεί με τους κηλεπιδέσμους του (εφημερίδες ΣΚΡΙΠ, φύλλα της 25^ης Νοεμβρίου 1910, 29^ης Αυγούστου 1926, ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 25^ης Δεκεμβρίου 1911 κ.ά.). Παράλληλα με την ιατρική και επιχειρηματική του δραστηριότητα αναμίχτηκε στα κοινά. Το 1925 είχε εκλεγεί βουλευτής Νάξου (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 17^ης Μαΐου 1925). Από την  περιουσία που απέκτησε κληροδότησε στο δήμο Αθηναίων μια μεγάλη έκταση κι έτσι η συνοικία που δημιουργήθηκε πήρε το όνομά του.

«Χαυτεία»

    Πρόκειται για ορισμένα οικοδομικά τετράγωνα γύρω από τη διασταύρωση της οδού Αιόλου με την οδό Σταδίου. Η περιοχή οφείλει την ονομασία της σε ένα καφενείο που λειτουργούσε εκεί το 19^ο αιώνα, ιδιοκτήτης του οποίου ήταν κάποιος ονόματι Χαύτας (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλα της 23^ης Ιουνίου 1912 και 1^ης Οκτωβρίου 1953). 
 by chronontoulapo
Βαρβάκειος: Ο Ιωάννης Λεοντίδης ήταν εθνικός ευεργέτης από τα Ψαρά κατά μία εκδοχή, ή από το Αϊβαλί κατά μία άλλη. Το παρατσούκλι «βαρβάκης» του το χάρισαν όταν ήταν μικρός οι συμμαθητές του, για το διαπεραστικό του βλέμμα που τους θύμιζε το ομώνυμο πουλί –είδος γερακιού– που ζει στα Ψαρά και την Ήπειρο. Πλοίαρχος εμπορικού πλοίου, καταδρομέας κατά τον ρωσσοτουρκικό πόλεμο του 1770 και κατόπιν αυλικός σύμβουλος στην αυλή της Αικατερίνης της Ρωσίας, επιδόθηκε σε κοινωφελή έργα σε Ελλάδα και Ρωσία και δώρισε με τη διαθήκη του το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος, για την ίδρυση μεταξύ άλλων του Βαρβάκειου Λυκείου. Το νεοκλασικό κτίριο του λυκείου ανεγέρθηκε το 1859, απέναντι από την Δημοτική Αγορά της οδού Αθηνάς, κάηκε το 1944 στα Δεκεμβριανά και κατεδαφίστηκε το 1956. Το όνομά του το κράτησε, τελικά, η αγορά.
Κλαυθμώνος: Ίσως η γνωστότερη ιστορία ανεπίσημης ονοματοδοσίας έχει ως εξής: τις καλές ημέρες που η μονιμότητα ήταν άγνωστη λέξη για τους δημόσιους υπαλλήλους, κάθε φορά που άλλαζε η κυβέρνηση, οι Παυσανίες –οι απολυμένοι, δηλαδή– μαζεύονταν στα καφενεία γύρω από το Υπουργείο Εσωτερικών και έκλαιγαν… την απόλυσή τους. Ο δημοσιογράφος της Εστίας, Δημήτρης Καμπούρογλου, εμπνεύστηκε και έγραψε για πρώτη φορά το όνομα Πλατεία Κλαυθμώνος, το οποίο επικράτησε μέχρι σήμερα, έναντι των επίσημων ονομάτων της, που στο πέρασμα των χρόνων ήταν κάθε άλλο παρά λίγα: Πλατεία Αισχύλου, Πλατεία Νομισματοκοπείου, Πλατεία 25ης Μαρτίου, Πλατεία Δημοκρατίας και Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης.
Πεντάγωνο: Αν έχετε δοκιμάσει να μετρήσετε τις γωνίες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, θα έχετε σίγουρα διαπιστώσει πως δεν είναι πέντε. Γιατί λέμε τότε Πεντάγωνο την περιοχή γύρω από το μετρό Εθνική Άμυνα; Σίγουρα κάπου πάει το μυαλό σας. Η φιλοαμερικανική πολιτική της εποχής είναι μία εξήγηση, η ειρωνεία που εκφραζόταν από τις αριστερές εφημερίδες προς τις φιλοαμερικανικές πολιτικές των κυβερνήσεων του ’50 και του ‘60 είναι μία άλλη. Δεν γνωρίζουμε ποια από τις δύο ευσταθεί, αλλά θα προτιμήσουμε τη δεύτερη.
Αιόλου: Ο πρώτος δρόμος που χαράχτηκε όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, το 1905, ξεκινούσε από τους Αέρηδες, ήτοι το ηλιακό Ωρολόγιο του Κυρρήστου κάτω από την Ακρόπολη. Τα ανάγλυφα που απεικονίζουν τους οκτώ ανέμους, τα οποία θαυμάζουμε και σήμερα στις οκτώ πλευρές του, έκαναν τους μελετητές της εποχής να υποθέσουν εσφαλμένα πως επρόκειτο για Αρχαίο Ναό του Αιόλου. Η αλήθεια –ότι ήταν ηλιακό ρολόι μέσα και ανεμολόγιο έξω– αποκαταστάθηκε με τα χρόνια, αλλά τα ονόματα Αέρηδες και Αιόλου διατηρήθηκαν, για την περιοχή και τον δρόμο αντίστοιχα.
 Σύνταγμα: Στις 3 Σεπτεμβρίου του σωτήριου έτους 1843, ο εξεγερμένος λαός –υποστηριζόμενος, τελικά, και από τον στρατό– απαιτούσε «Σύνταγμα», φωνάζοντας αυτή τη μία και μόνη λέξη έξω από το παλάτι του Όθωνα, ήτοι τη σημερινή Βουλή. Η Πλατεία έως τότε ονομαζόταν Ανακτόρων, ενώ στο σχέδιο πόλεως αναφερόταν ως Πλατεία Θουκυδίδου.
 Θησείο: Γιατί λέμε Θησείο τον Ναό του Ηφαίστου στο λοφάκι της Αρχαίας Αγοράς, που έχει χαρίσει το όνομά του στην ευρύτερη περιοχή; Γιατί, κάποια στιγμή, απλά μπερδευτήκαμε. Ο ναός αυτός, που είναι και ο καλύτερα διατηρημένος αρχαίος ναός της Αθήνας, κτίσθηκε το 450-440 π.Χ., και απλά τυχαίνει να βρίσκεται στον ίδιο χώρο –μέσα στην Αρχαία Αγορά δηλαδή– με το πραγματικό Θησείο. Αυτό το τελευταίο δεν έχει καμία σχέση με θυσίες, παρά τον ευρύτατα διαδεδομένο μύθο: ήταν ένα ιερό που κτίσθηκε το 471-468 π.Χ. για να ταφούν τα οστά του θρυλικού βασιλιά της πόλης Θησέα που ο Κίμων έφερε από τη Σκύρο.
 Γκύζη: Ο ζωγράφος προς τιμήν του οποίου ονομάστηκε το μικρό κάθετο στην Αλεξάνδρας δρομάκι το 1901 ονομαζόταν, ως γνωστόν, Νικόλαος Γύζης και όχι Γκύζης. «Γκύζη» τον έλεγαν στη Γερμανία, όπου έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του, και για άγνωστο λόγο το δημοτικό συμβούλιο που αποφάσισε να τον τιμήσει μετά θάνατον επέλεξε αυτήν την εκδοχή του ονόματός του. Όταν η Αθήνα επεκτάθηκε προς τα Τουρκοβούνια, η πλατεία αλλά και ολόκληρη η περιοχή που απλώθηκε γύρω της πήραν το όνομα του δρόμου, ο οποίος εν τω μεταξύ μεγάλωσε και πήρε τις σημερινές του διαστάσεις. 
Ιερά Οδός: Ένα από τα λίγα ονόματα που έχουν αντέξει στην Ιστορία χωρίς να παραποιηθούν ή να «μετακινηθούν» γεωγραφικά, η Ιερά Οδός ήταν ο δρόμος που διέσχιζε –για 22 χιλιόμετρα– η πομπή των Ελευσινίων Μυστηρίων. Ξεκινούσε από το Ιερό της Ελευσίνας και κατέληγε στην Ιερά Πύλη των Αθηνών, ερείπια της οποίας σώζονται σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, εκεί δηλαδή όπου καταλήγει και η σημερινή Ιερά Οδός. Όταν χαράχθηκε το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο της Αθήνας, από τους Κλεάνθη και Σάουμπερτ, στις αρχές του 19ου αιώνα, ο δρόμος που λεγόταν έως τότε Δρόμος του Μωρηά ξαναπήρε την αρχαία του ονομασία.

Διαβάστε περισσότερα στο: http://www.in2life.gr/features/notes/article/209368/athhnaika-toponymia-h-polh-ehei-tis-dikes-ths-istories.html
Πηγή: www.in2life.gr
Διαβάστε περισσότερα στο: http://www.in2life.gr/features/notes/article/209368/athhnaika-toponymia-h-polh-ehei-tis-dikes-ths-istories.html
Πηγή: www.in2life.gr