Οι Αρμένιοι της Νάξου 16ος - 20ος αιώνας

 

Η ύ­παρ­ξη του Ε­σταυ­ρω­μέ­νου αυ­τού μού έ­γι­νε γνω­στή α­πό τον Κα­θο­λι­κό ε­φη­μέ­ριο της Νά­ξου, π. Εμ­μα­νου­ήλ Ρε­μούν­δο... Στην ο­πί­σθια ό­ψη του υπάρ­χει ε­πι­γρα­φή γραμ­μέ­νη στις 3 Α­πρι­λί­ου 1819 στα λα­τι­νι­κά, που α­πο­δει­κνύ­ει ό­τι ή­ταν δω­ρε­ά των βε­νε­τι­κής κα­τα­γω­γής α­δελ­φών Ια­κώ­βου και Κων­στα­ντί­νου Barozzi, υιών του Ιε­ρω­νύ­μου Barozzi, στην ε­κεί λα­ϊ­κή κα­θο­λι­κή Α­δελ­φό­τη­τα του Τι­μί­ου Σταυ­ρού.

 Η συ­νύ­παρ­ξη της αρ­με­νι­κής αυ­τής ε­πι­γρα­φής με τη λα­τι­νι­κή, σ’ έ­να α­φιέ­ρω­μα της κα­θο­λι­κής λα­τρεί­ας, και μά­λι­στα του λα­τι­νι­κού τυ­πι­κού, πα­ρου­σιά­ζει ι­διαί­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον και α­πο­τε­λεί το έ­ναυ­σμα για τη διε­ξα­γω­γή μί­ας πε­ραι­τέ­ρω έ­ρευ­νας α­να­φο­ρικά με την αρ­με­νι­κή πα­ρου­σί­α στη νή­σο Νά­ξο κα­τά τους πα­ρελ­θό­ντες αιώ­νες.

Μί­α εν­δια­φέ­ρου­σα και ά­γνω­στη ενπολ­λοίς πτυ­χή της αρ­με­νι­κής πα­ρου­σί­ας στον ελ­λα­δι­κό χώ­ρο α­πο­τε­λεί και η ύ­παρ­ξη αρ­με­νι­κής κοι­νό­τη­τας στη νή­σο Νά­ξο κα­τά την Τουρ­κο­κρα­τί­α (1566-1821), ί­σως δε και πα­λαιό­τε­ρα.

Η πρώ­τη σχε­τι­κή μνεί­α σε να­ξια­κές πη­γές γί­νε­ται στα 1539, κα­τά την ε­πο­χή του Δου­κά­του του Αι­γαί­ου (1207-1566), ό­ταν σε συμ­βό­λαιο α­γο­ρα­πω­λη­σί­ας υ­πο­γρά­φει με­ταξύ άλ­λων ως μάρ­τυ­ρας κά­ποιος κυρ Ιω­άν­νης Αρ­μέ­νης. Ω­στό­σο, δεν εί­ναι βέ­βαιο ό­τι κα­τά την πε­ρί­ο­δο ε­κεί­νη εί­χε ή­δη συ­γκρο­τη­θεί στο νησί αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα, ού­τε α­πο­κλεί­ε­ται ε­ντε­λώς και το εν­δε­χό­με­νο το εν λό­γω πρό­σω­πο να ή­ταν α­πλώς κά­ποιος με­μο­νω­μέ­νος Ελ­λη­νορ­θό­δο­ξος με μα­κρινή αρ­με­νι­κή κα­τα­γω­γή.

Σε κά­θε πά­ντως πε­ρί­πτω­ση η ύ­παρ­ξη αρ­με­νι­κής κοι­νό­τη­τας στη Νά­ξο μαρ­τυ­ρεί­ται του­λά­χι­στον α­πό τις αρ­χές του 17ου αιώ­να στον Μπούρ­γο, την ο­χυ­ρω­μέ­νη συ­νοι­κί­α της Χώ­ρας Νά­ξου βο­ρεί­ως του Κά­στρου, κύ­ριο τό­πο κα­τοι­κί­ας των Ελλή­νων Ορ­θο­δό­ξων της πρω­τεύ­ου­σας του νη­σιού. Σύμ­φω­να με πλη­ρο­φο­ρί­ες, οι Αρμέ­νιοι της Νά­ξου δια­τη­ρού­σαν να­ΐ­σκο, ο ο­ποί­ος δεν σώ­ζε­ται σή­με­ρα, α­φιερω­μέ­νο στον Ά­γιο Γρη­γό­ριο, πι­θα­νό­τα­τα τον Φω­τι­στή, ε­νώ σύμ­φω­να με μί­α άλ­λη, λι­γό­τε­ρο πι­θα­νή εκ­δο­χή, οι Αρ­μέ­νιοι εί­χαν ως ε­νο­ρί­α τους τον Ά­γιο Ιω­άν­νη τον Πρό­δρο­μο στον Μπούρ­γο της Χώ­ρας, γνω­στή και ως «Α­η Γιάν­νη του Για­λού», έ­ξω α­πό τον ο­ποί­ο ε­τά­φη ο αρ­χι­μαν­δρί­της τους Ο­χάν Σε­μι­τζιάν (1636).

Το 1624 η κοι­νό­τη­τα των Αρ­με­νί­ων του νη­σιού α­ριθ­μού­σε 38 μέ­λη και θε­ω­ρεί­ται ότι εί­χε ως ε­πί­κε­ντρό της την πε­ριο­χή της Α­γί­ας Πα­ρα­σκευ­ής - Α­γί­ου Ιω­άν­νου Χώ­ρας Νά­ξου, πλη­σί­ον της πα­ρα­λί­ας. Το δε 1754 υ­πήρ­χαν στην Νά­ξο 22 Αρ­μέ­νιοι, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου ε­νός ιε­ρέ­ως, το 1758 α­νέρ­χο­νταν στους 25, ε­νώ με­τά τα Ορ­λω­φικά (1770-74) λέ­γε­ται ό­τι πα­ρέ­μει­ναν στο νη­σί μό­λις 7 Αρ­μέ­νιοι, εκ των ο­ποί­ων δύ­ο απε­βί­ω­σαν στη Νά­ξο και οι υ­πό­λοι­ποι α­πε­χώ­ρη­σαν, κά­τι που ό­μως δεν φαί­νε­ται να ευ­στα­θεί, δε­δο­μέ­νου ό­τι σώ­ζο­νται, ό­πως θα δού­με και πα­ρα­κά­τω, γρα­πτές μαρ­τυ­ρί­ες και υ­λι­κά κα­τά­λοι­πα της ε­πα­να­στα­τι­κής και προ­ε­πα­να­στα­τι­κής πε­ριό­δου που α­πο­δει­κνύ­ουν το α­ντί­θε­το.

Έ­χουν μά­λι­στα κα­τα­γρα­φεί σε δι­καιο­πρα­κτι­κά έγ­γρα­φα του α΄ μι­σού του 18ου αιώ­να τα ο­νό­μα­τα ο­ρι­σμέ­νων Αρ­με­νί­ων του νη­σιού, ό­πως π.χ. Χα­τζή Αρού­πης, Χα­τζή Αρ­μέ­νης, Χα­τζή Αρ­τίμ (Αρντίν) και Κε­βώρ (Κε­βόρ­κ), οι ο­ποί­οι πι­στεύ­ε­ται ό­τι α­σκού­σαν το ε­πάγ­γελ­μα του χρυ­σο­χό­ου και του αρ­γυ­ρα­μοι­βού (σα­ρά­φη). Άλ­λα ε­παγ­γέλ­ματα που α­σκού­σαν οι Αρ­μέ­νιοι της Νά­ξου λέ­γε­ται ό­τι ή­ταν ε­κεί­να του ρά­πτη, του υ­πο­δη­μα­το­ποιού, του μα­γεί­ρου, του αρ­το­ποιού, του ξυ­λουρ­γού και του ο­ρει­χαλ­κουρ­γού.

 Στα τέ­λη δε του 17ου αιώ­να (1687) μαρ­τυ­ρεί­ται η ύ­παρ­ξη κά­ποιου χρυσο­χό­ου ο­νό­μα­τι Αρ­τίμ(η) ή Αρ­ντί­μη, πι­θα­νό­τατα Αρ­με­νί­ου, ο ο­ποί­ος κα­τοι­κού­σε μα­ζί με την Α­μορ­για­νή σύ­ζυ­γό του Αρ­με­λή­να Βα­σι­λι­κή στον συ­νοι­κι­σμό του Νιό Χω­ριού της Χώ­ρας, κο­ντά στο πα­λιό Πα­ρα­πόρ­τι, δί­πλα α­πό την οι­κί­α της α­δελ­φής του Αγ­γε­λί­νας. Μας έ­χουν ε­πί­σης δια­σω­θεί, βά­σει δι­η­γή­σε­ων, τα ο­νό­μα­τα των Αρ­μενί­ων αρ­χι­μαν­δρι­τών Ο­χάν Σε­μι­τζιάν (αρ­χές 17ου αι.) και Ιε­ρε­μί­α (μέ­σα 18ου αι.).

Ε­πι­πλέ­ον, ε­ντο­πί­ζε­ται σε έγ­γρα­φα της Τουρ­κο­κρα­τί­ας το το­πω­νύ­μιο «του Άρ­με­νου» (1691) ή «το α­μπέ­λι του Αρ­μέ­νη» (1726) στις Κε­χρές, κο­ντά στο πε­δι­νό χω­ριό Τρί­πο­δες (Βί­βλος), κά­τι που α­πο­τε­λεί έν­δει­ξη για την ύ­παρ­ξη κά­ποιας υ­πο­τυ­πώ­δους αρ­με­νι­κής πα­ρου­σί­ας και ε­κτός της πό­λε­ως της Νά­ξου. Στην ί­δια δε ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή υ­πάρ­χουν και τα αρ­με­νικής προ­φα­νώς προ­έ­λευ­σης το­πω­νύ­μια «του Βαρ­δή» και «του Βαρ­δα­λή», τα ο­ποί­α ό­μως πι­θα­νό­τε­ρο εί­ναι να μην συν­δέ­ονται με αρ­με­νι­κούς, αλ­λά ί­σως με κρη­τι­κούς ε­ποι­κι­σμούς, δε­δο­μέ­νου ό­τι το βα­πτι­στι­κό ό­νο­μα «Βαρ­δής» έ­χει μεν αρ­με­νι­κή κα­τα­γω­γή, ωστό­σο εί­ναι κατ’ ε­ξο­χήν δια­δε­δο­μέ­νο στην Κρή­τη, απ’ ό­που με­τα­νά­στευ­σαν κα­τά και­ρούς πλη­θυ­σμοί προς τη Νά­ξο.

Οι Αρ­μέ­νιοι της Νά­ξου ε­θε­ω­ρού­ντο φρό­νι­μοι και ερ­γα­τι­κοί, ε­νώ οι σχέ­σεις τους με τους Ελ­λη­νορ­θο­δό­ξους συ­ντο­πί­τες τους ή­σαν κα­τά κα­νό­να αρ­μο­νι­κές, πλην ί­σως μί­ας μό­νο πε­ρι­πτώ­σε­ως, ό­ταν στις 7 Μα­ΐ­ου 1636 ε­πήλ­θε στους κόλ­πους τους ορ­γή και α­γα­νά­κτη­ση, λό­γω της αρ­νή­σε­ως του ορ­θο­δό­ξου ιε­ρα­τεί­ου να τε­λέ­σει τη νε­κρώ­σι­μο α­κο­λου­θί­α του προρ­ρη­θέ­ντος Αρ­με­νί­ου αρ­χι­μαν­δρί­τη Ο­χάν Σε­μι­τζιάν.

Ε­πι­φα­νής Αρ­μέ­νιος, ο ο­ποί­ος έ­ζη­σε για κά­ποιο χρο­νι­κό διά­στη­μα στο νη­σί, υπήρ­ξε ο Ιω­σήφ Kaiser (Ά­γκυ­ρα 1768 - Κων­στα­ντι­νούπο­λη 1838), ιε­ρο­σπου­δα­στής της ε­κεί Σχο­λής Λα­ζα­ρι­στών. Α­να­φέ­ρε­ται ε­πί­σης ότι έ­χα­σε τη ζω­ή του α­πό πυ­ρο­βο­λι­σμό κά­ποιος Κα­θο­λι­κός Αρ­μέ­νιος, εν μέ­σω των ε­ορ­τα­στι­κών εκ­δη­λώ­σε­ων του ελ­λη­νορ­θο­δό­ξου λα­ού για την έ­παρ­ση της σημαί­ας της Ελ­λη­νι­κής Ε­πα­νά­στα­σης στη Χώ­ρα Νά­ξου (6 Μα­ΐ­ου 1821).

Η τε­λευ­ταί­α αυ­τή γρα­πτή μαρ­τυ­ρί­α, σε συν­δυα­σμό με την ύ­παρ­ξη Ε­σταυ­ρω­μέ­νου με αρ­με­νι­κή ε­πι­γρα­φή, μα­ζί με λα­τι­νι­κή, στην κο­ρυ­φή του στο σκευο­φυ­λά­κιο του κα­θε­δρι­κού να­ού των Κα­θο­λι­κών στο Κά­στρο της Χώ­ρας (βλέπε φωτό) , α­πο­τε­λεί έν­δει­ξη ό­τι πι­θα­νόν οι λι­γο­στοί Αρ­μέ­νιοι της τουρ­κο­κρα­τού­με­νης Νά­ξου να ή­σαν Αρ­με­νο­κα­θο­λι­κοί, του­λά­χι­στον κα­τά τις αρ­χές του 19ου αιώ­να, κά­τι α­νά­λο­γο με τους Ελ­λη­νο­κα­θο­λι­κούς ή «Ου­νί­τες» που πι­στεύ­εται ό­τι υ­πήρ­χαν τον 17ο αιώ­να στη Νά­ξο και σε άλ­λα νη­σιά του Αι­γαί­ου.

 Α­νε­ξαρτή­τως πά­ντως της δογ­μα­τι­κής τους ταυ­τό­τη­τας, για την ο­ποί­α δεν μπο­ρού­με να κά­νου­με πα­ρά μό­νο ει­κα­σί­ες, γε­γο­νός πα­ρα­μέ­νει ό­τι στη Νά­ξο δια­πι­στώ­νεται η ύ­παρ­ξη μί­ας ο­λι­γά­ριθ­μης, πλην ό­μως ευ­διά­κρι­της αρ­με­νι­κής κοι­νό­τητας κα­τά τους χρό­νους της Τουρ­κο­κρα­τί­ας.

Έ­κτο­τε χά­νο­νται τα ί­χνη των Αρ­με­νί­ων του νη­σιού, του­λά­χι­στον στις γνω­στές σ’ ε­μάς δη­μο­σιευ­μέ­νες γρα­πτές πη­γές. Ω­στό­σο, η Μι­κρα­σια­τι­κή Κα­τα­στροφή έ­ναν πε­ρί­που αιώ­να αρ­γό­τε­ρα (1922) θα φέ­ρει εκ νέ­ου στη Νά­ξο, μα­ζί με τους Ελ­λη­νορ­θο­δό­ξους Μι­κρα­σιά­τες, και λι­γο­στούς Αρ­με­νί­ους, ό­πως την οι­κο­γέ­νεια Γρη­γο­ρί­ου και Ι­σα­βέλ­λας Α­βε­ντι­σιάν ή τη Σμυρ­νιά Αρ­μέ­νισ­σα α­ρι­στο­κρά­τισ­σα “Madame Marie”, α­γνώ­στων λοι­πών στοι­χεί­ων. 

Οι δύ­ο λοιπόν α­δελ­φοί λα­οί, α­κο­λου­θώ­ντας για α­κό­μη μί­α φο­ρά την κοι­νή τους μοί­ρα, θα εγκα­τα­λεί­ψουν τη γε­νέ­θλια γη τους και θα ε­γκα­τα­στα­θούν ως πρό­σφυ­γες πλέ­ον στην «Πα­λαιά Ελ­λά­δα» και εν προ­κει­μέ­νω στο νη­σί της Νά­ξου, α­πο­τε­λώ­ντας έ­κτο­τε α­να­πό­σπα­στο κομ­μά­τι της νέ­ας, της δεύ­τε­ρής τους πα­τρί­δας. Σή­με­ρα πλέ­ον δεν υ­πάρ­χουν οι­κο­γέ­νειες στη Νά­ξο που φέ­ρουν πα­λαιά αρ­με­νι­κά ε­πώνυ­μα. Ω­στό­σο, η α­νά­μνη­ση της αρ­με­νι­κής πα­ρου­σί­ας στο νη­σί θα πα­ρα­μεί­νει ζωντα­νή στους κόλ­πους των γε­ρο­ντό­τε­ρων, α­νε­ξί­τη­λη δε για τις νε­ώ­τε­ρες γε­νιές μέ­σα α­πό τις σω­ζό­με­νες γρα­πτές πη­γές.

Θα ή­θε­λα να εκ­φρά­σω τις θερ­μές μου ευ­χα­ρι­στί­ες στους π. Εμ­μα­νου­ήλ Ρε­μούνδο, κα­θο­λι­κό ε­φη­μέ­ριο Νά­ξου, κ. Ιε­ρώ­νυ­μο Ρε­μούν­δο, φω­το­γρά­φο, κα Μα­ρί­α Παπα­γιάν­νη, αρ­χειο­νό­μο, κ. Α­να­στά­σιο Ναυ­πλιώ­τη, κα­θη­γη­τή, κα­θώς και στους κ. Μά­ικ Τσι­λι­γκι­ριάν και κ. Α­γκόπ Τζε­λα­λιάν για τη συμ­βο­λή τους στη συγ­γρα­φή του πα­ρό­ντος άρ­θρου. 

Θα­νά­σης Δ. Κω­τσά­κης Δρ. Ι­στο­ρί­ας του Πο­λι­τι­σμού

Αρμενικά Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013 τεύχος 79

Δημοσιεύτηκε 6th August 2015 από τον χρήστη ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ

Τοποθεσία: Νάξος, Νάξος και Μικρές Κυκλάδες, Ελλάδα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Οι Αρμένιοι της Νάξου 16ος - 20ος αιώνας"

Οι ονομασίες των 12 μηνών και ημερών στην Αρχαία Ελλάδα

 Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε ή δεν έχει βρεθεί κάποιο επίσημο θρησκευτικό ημερολόγιο που να προσδιορίζει τις ημέρες των εορτών του έτους. Μόνο στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. ο Αθηναίος Νικόμαχος συνέταξε έναν κώδικα θρησκείας για την πόλη των Αθηνών. Τον κώδικα τον έγραψε βουστροφηδόν επάνω σε τοίχους που είχαν στηθεί γι’ αυτό το σκοπό. Το ημερολόγιό του κατέγραφε τις ετήσιες θυσίες, τις θυσίες που γίνονταν κάθε δυο χρόνια κτλ.

Από τον κώδικα έχουν σωθεί μόνο μερικά αποσπάσματα κι από τις μοναδικές πληροφορίες που παίρνουμε απο αυτόν γίνεται φανερό το πλήθος των δεδομένων που μας λείπουν προκειμένου να έχουμε πλήρη εικόνα για τις λατρευτικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων.

Οι Αθηναίοι κάθε χρόνο όριζαν ως ένα από τα ανώτερα κρατικά αξιώματα το βασιλέα, με ρόλο να επιστατεί σε θέματα θρησκείας. Σαν δικαστής ήταν πρόεδρος του δικαστηρίου που ήταν αρμόδιο να δικάζει υποθέσεις ασέβειας. Το ιερατικό του καθήκον ήταν ο προσδιοριμός των ημερομηνιών που γίνονταν οι γιορτές.

Ο πρώτος αττικός μήνας άρχιζε με την εμφάνιση της νέας σελήνης (νουμηνία) μετά τη θερινή ισημερία, δηλαδή γύρω στις 15 Ιουλίου. Ο πρώτος μήνας (μέσα Ιουλίου – μέσα Αυγούστου) του αττικού ημερολογίου ήταν ο Εκατομβαιών που είχε πάρει το όνομά του από τα Εκατόμβαια, μία γιορτή που γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα. Κατά τη διάρκεια του μήνα γιορτάζονταν στην Αθήνα εκτός από τα Εκατόμβαια, τα Κρόνια, τα Συνοίκια και τα Παναθήναια (με κορυφαία τη μέρα των γενεθλιών της Θεάς Αθηνάς, στις 28 του μήνα).

Ο δεύτερος μήνας (μέσα Αυγούστου – μέσα Σεπτεμβρίου) ονομαζόταν Μεταγειτνιών και είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή Μεταγείτνια προς τιμή του Απόλλωνα, του θεού που παράστεκε στην αλλαγή γειτόνων. Το μήνα αυτό γίνονταν και τα Ηράκλεια στο Κυνόσαργες.

Ο τρίτος μήνας του έτους (μέσα Σεπτεμβρίου – μέσα Οκτωβρίου) ονομαζόταν Βοηδρομιών κι είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή Βοηδρόμια που γινόταν κι αυτός προς τιμή του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές του μήνα ήταν τα Γενέσια, μια γιορτή της Αρτέμιδος Αγροτέρας, και τα Μυστήρια που είχαν διάρκεια πολλών ημερών

Ο τέταρτος μήνας (μέσα Οκτωβρίου – μέσα Νοεμβρίου) ονομαζόταν Πυανεψιών, από τη γιορτή Πυανέψια που γινόταν και πάλι προς τιμή του Απόλλωνα. Το μήνα αυτό γιορτάζονταν πολλές γιορτές όπως τα Προηρόσια, τα Οσχοφόρια, τα Θήσεια, τα Στήνια, τα Θεσμοφόρια, τα Χαλκεία και τα Απατούρια

Ο πέμπτος μήνας (μέσα Νοεμβρίου – μέσα Δεκεμβρίου) ονομαζόταν Μαιμακτηριών, από τη γιορτή Μαιμακτήρια που γινόταν προς τιμή του Δία, επειδή τον θεωρούσαν θεό των θυελλών (μαίμαξ = θυελλώδης). Το μήνα αυτό γίνονταν στην Αθήνα και τα Πομπαία.

Ο έκτος μήνας (μέσα Δεκεμβρίου – μέσα Ιανουαρίου), είχε το όνομα Ποσειδεών, από τα Ποσείδεα μια γιορτή προς τιμή του Ποσειδώνα. Το μήνα αυτό γίνονταν ακόμη τα Αλώα και τα Κατ’ αγρούς Διονύσια.

Ο έβδομος μήνας (μέσα Ιανουαρίου – μέσα Φεβρουαρίου) ονομαζόταν Γαμηλιών, από τη γιορτή Γαμήλια, τον “ιερό γάμο” του Δία με την Ήρα. Άλλη γιορτή του μήνα ήταν τα Λήναια.

Ο όγδοος μήνας ήταν ο Ανθεστηριών (μέσα Φεβρουαρίου – μέσα Μαρτίου). Ο μήνας είχε πάρει το όνομά του από τα Ανθεστήρια που γίνονταν προς τιμή του Διονύσου. Άλλη γιορτή του μήνα ήταν τα Διάσια.

Ο ένατος μήνας (μέσα Μαρτίου – μέσα Απριλίου) ονομαζόταν Ελαφηβολιών, από τη γιορτή Ελαφηβόλια, προς τιμή της Άρτεμης. Επίσης γιορτάζονταν Ασκληπίεια, τα εν άστει Διονύσια και τα Πάνδια.

Ο δέκατος μήνας (μέσα Απριλίου – μέσα Μαΐου) ονομαζόταν Μουνιχιών από τη γιορτή Μουνίχια προς τιμή της Άρτεμης. Ο μήνας είχε ακόμη την Εορτή του Έρωτα (στις 4 του μήνα), την Πομπή προς το Δελφίνιον και τα Ολυμπιεία.

Ο ενδέκατος μήνας (μέσα Μαΐου – μέσα Ιουνίου) ονομαζόταν Θαργηλιών από τη γιορτή Θαργήλια, προς τιμή της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Άλλες γιορτές ήταν τα Βενδίδια, τα Πλυντήρια και τα Καλλυντήρια.

Και ο δωδέκατος μήνας ονομαζόταν Σκιροφοριών από τη γιορτή Σκιροφόρια προς τιμή του Ποσειδώνα. Τον ίδιο μήνα γιορτάζονταν τα Διιπόλιεια και τα Διισωτήρια.Στο αττικό ημερολόγιο κανένας μήνας δεν έχει πάρει το όνομά του από κάποια γιορτή της Αθηνάς μολονότι η Αθηνά ήταν η θεά της πόλης. Τα ονόματα έχουν την τάση να ευνοούν γιορτές του Απόλλωνα και της Άρτεμης.

Επίσης όλα τα ονόματα των εορτών είναι στον πληθυντικό αριθμό.

https://www.pronews.gr/istoria/844018_oi-onomasies-ton-12-minon-kai-imeron-stin-arhaia-ellada

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Οι ονομασίες των 12 μηνών και ημερών στην Αρχαία Ελλάδα"

Επώνυμα απο την Ηλεία

Επώνυμα που απαντώνται στην Ηλεία και έχουν προέλθει από χωριά, πόλεις, επαρχίες ακόμη και από χώρες.

Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι προεστοί υπέγραφαν με το όνομα του χωριού καταγωγής τους, ακόμη και οι στρατιώτες στα διάφορα στρατόπεδα, αναφέρονταν και αυτοί με το όνομα του χωριού τους.

Αβράμης, από το Αβράμιο Αχαΐας.

Αγριδόπουλος, από Αγρίδι.

Αγάλος, Αγαλιώτης, από το Αγάλω Αρκαδίας.

Αγιαβλασίτης, από τον Άγιο Βλάσιο.

Αγραπιδοχωρίτης, από Αγραπιδοχώρι Ηλείας.

Αγριδιώτης, από Αγρίδι Αρκαδίας, ή Καλαβρύτων.

Αδάμης, Αδαμόπουλος, Αδαμίδης, από Αδάμιο Αργολίδας.

Αθηναίος, από Αθήνα.

Ακοβίτης, από Άκοβα.

Αλβανιώτης, από Άλβαινα.

Αλητζελεπιώτης, από Αλή Τσελεπή (Αμαλιάδα).

Αλμπουνιώτης, Αρμπουνιώτης, από τον Άρμπουνα Καλαβρύτων.

Αμπαριώτης, από Αμπάρι.

Αμπελάς, από Αμπελάκια.

Αναπλιώτης, από το Νάυπλιο (Ανάπλι).

Αντζουνάς, από Αντζουνά Μεσσηνίας.

Αντραβιδιώτης, από την Ανδραβίδα.

Αντρονιώτης, Αντρωνίτης, από το Αντρώνι.

Αποσκίτης, από Απόσκια Γορτυνίας,

Αρβανιτάκης, από Αρβανιτιά ή από Αρβανίτικη οικογένεια.

Αργίτης, από Άργος.

Αρκαδινός, από Αρκαδιά (Κυπαρισσία).

Αρμένης, από Αρμενία.

Αρμπουνιώτης, από Άρμπουνα.

Αττίκος, από την Αττική.

Βαλτεσινιώτης, από το Βαλτεσινίκο Αρκαδίας.

Βαρδουνιώτης, από τα Βαρδούνια, ή Μπαρδούνια.

Βαρζελιώτης, Μπαρζελιώτης, από το Μπάρτζελι.

Βαχλιώτης, από την Βάχλια Αρκαδίας.

Βελημαχίτης, από Βελημάχι Αρκαδίας.

Βενέτης, Βενετσανόπουλος, από Βενετία.

Βερβενιώτης, από Βέρβενα Κυνουρίας.

Βερβινιώτης, από Βερβινή.

Βερτσάτος, από Μπερτσιά.

Βιδιακιώτης, από Βιδιάκι

Βούλγαρης, από Βουλγαρία.

Βούρτσης, από Βούρτσι Αρκαδίας.

Βουτσιώτης, Βουτζιώτης από το Βούτσι Αρκαδίας.

Βρυνιώτης Βρύνας, από Βρύνα Ηλείας.

Βρυσιώτης, από Βρύσες.

Βυτινιώτης, από την Βυτίνα Αρκαδίας.

Γαρατζιώτης, από Γαράντζα Μεσσηνίας.

Γαργαλιάνος, από Γαργαλιάνους.

Γαστουνιώτης, από Γαστούνη Ηλείας.

Γενοβέζος, από Γένοβα.

Γερακάρης, από Γερακάρη Ιωαννίνων.

Γερακίτης, από Γεράκι.

Γερμενίτης, Γιαρμενίτης, από Γιάρμενα (Φολόη).

Γερμουτζόπουλος, από Γερμουτζάνι.

Γκέλμπεσης, από Γκέρμπεσι

Γκρέκας, από Γκραίκα Ηλείας.

Γκρεκιώτης, από το Γραίκα.

Γομοστιώτης, από το Γομοστό Αχαΐας.

Γραβιάς, από Γραβιά.

Δάρας, Δαριώτης, από Δάρα Αρκαδίας.

Δέλγας, από Δέλγα (Πέτρα) Μεσσηνίας.

Δεσινιώτης, από το Δεσινό Καλαβρύτων.

Δούκας, από Δούκα Ηλείας.

Δρουβιώτης, από Δρούβα Ηλείας.

Δρυμώνας, από Δρυμώνα Αιτωλακαναρνίας.

Επιταλιώτης, από το Επιτάλιο.

Ζατουνίτης, από Ζάτουνα.

Ζαχολίτης, από Ζάχολη.

Ζακυνθινός, από την Ζάκυνθο.

Ζελεχοβίτης, από Ζελέχοβα (Αμυγδαλιές Ανδρίτσαινας).

Ζητουνιάτης, από το Ζητούνι.

Ζουπατιώτης, από την Ζουμπάτα Αχαΐας.

Καγιάφας, από Καϊάφα Ηλείας.

Κακαλέτρης, από Κακαλέτρι Λακωνίας.

Κακοταρίτης, από Κακοτάρι Λασιώνος.

Κακούρης, από Κακούρι Αρκαδίας.

Καλαβρίας, από Καλαβρία Ιταλίας.

Καλαματιανός, από Καλαμάτα.

Καλαμπρέζος, Καλαβρέζος, από Καλαβρία Ιταλίας.

Καλαρίτης, από τους Κλαρίτες.

Καλιτζιώτης, Καλιτζόπουλος, από Καλίτσα Αμαλιάδας.

Καλλιμάνης, από Καλλιμάνι Ηλείας.

Καλυβιώτης, από τα Καλύβια.

Καλφιώτης, από Κάλφα Αχαΐας.

Καμενιτσιώτης, από την Καμενίτσα Αρκαδίας.

Καμπιώτης, από τον Κάμπο.

Κανδύλης, Κανδύλας, Κανδυλιώτης, από την Κανδύλα Αρκαδίας.

Κανιώτης, από το Κάνι.

Καντούνης, από την Κατούνα Αιτωλακαναρνίας.

Καπαρέλης, από το Καπαρέλι.

Καπελιώτης, Καπέλλης, Καπελές, από Κάπελη (χωριά δάσους Φολόης).

Καρατουλιώτης, από Καράτουλα Ωλένης.

Καρβουνιάρης, από Καρβουνιάρη Μεγαλούπολης.

Καρδιακαυτιώτης, από Καρδιακαύτι.

Καρέλας, από το Καρελλά Αττικής

Καρνέζης, από Καρνέσι (Πράσινο) Αρκαδίας.

Καρυανός, από Καρυά.

Καρυτινός, από Καρύταινα Αρκαδίας.

Καστρινός, από το Κάστρο.

Κατζαριώτης, από Κατσαρού.

Κατσικαρώνης, από Κατσικάρι.

Κατσίμπελης, από Κατσίμπελι Αρκαδίας.

Καυκανιώτης από Καυκανιά Ηλείας.

Κερπινιώτης, από Κερπινή Καλαβρύτων.

Κεφαλληνός, από Κεφαλλονιά.

Κλεινδιώτης, από Κλεινδιά Ηλείας.

Κοζανίτης, από Κοζάνη.

Κομιώτης από Κώμη.

Κομποθρέκας, από Κομποθρέκα Βουπρασίας.

Κοντοβαζαινίτης, από Κοντοβάζαινα Γορτυνίας.

Κοσκινάς, από Κοσκινά Ηλείας.

Κουβελιώτης, από Κούβελα Μεσσηνίας.

Κουλουγλιώτης, από Κούλουγλι (Οινόη Ηλείας.

Κουμανιώτης, από το Κούμανι Φολόης.

Κουρουνιώτης, από Κουρουνιού.

Κουρτέσης, από Κουρτέσα, ή Κουρτέσι Ηλείας.

Κουφόπουλος, από Κουφόπουλο.

Κρανίτης, από Κρανιά.

Κρεκούκης, Κρεκουκιώτης, από Κρεκούκι.

Κρεστενίτης, από Κρέστενα.

Κρητικός, από Κρήτη.

Κυπρούλης, Κυπριώτης από Κύπρο.

Λαγανόπουλος, Λαγανιώτης, από Λαγανά.

Λαγκαδινός, από Λαγκάδια Γορτυνίας.

Λαλιώτης, από Λάλα.

Λάππας, από Λάπππα Αχαΐας.

Λαστιώτης, από Λάστα Αρκαδίας.

Λάττας, από Λάττα.

Λαύκας, από Λαύκα Κορινθίας.

Λεβιδιώτης, από το Λεβίδι Αρκαδίας,

Λειβαδίτης, από Λειβαδιά.

Λεονταρίτης, από Λεοντάρι Αρκαδίας.

Λεπενιώτης, από την Λεπενού Αιτωλακαναρνίας.

Λευκαδίτης, από Λευκάδα.

Λεχουρίτης, από Λεχούρι Καλαβρύτων.

Λιαπάτης, από Λιαπάτες.

Λιβέρης, Λιβεριάδης, από Λιβερία.

Λουριώτης, από τον Λούρο.

Μαγουλιανίτης, από Μαγούλιανα.

Μαζαράκης, Μαζαρακιώτης, από Μαζαράκι.

Μακρυνιώτης, από Μακρύνεια Αιτωλακαναρνίας.

Μαλεβίτης, από Μαλεβό.

Μαμαλούγκας, από Μαμαλούκα (Αμυγδαλιά Αρκαδίας)

Μάνεσης, Μανεσιώτης, από Μάνεσι Αχαΐας

Μανιάτης, Μανιώτης, από Μάνη.

Μαραζιώτης, από τα Μαράζια (Δαφνοχώρι) Φωκίδας.

Μαραθιάς, από Μαραθιά.

Μαρινάκης, από το Μαρινάκι (Άγιος Δημήτριος Ήλιδας).

Ματεσιώτης, από το Μάτεσι της Ηλείας.

Μεσολογγίτης, από Μεσολόγγι.

Μεσσήνης, από Μεσσηνία.

Μηλιώτης, από Μηλιές.

Μετσοβίτης, από Μέτσοβο Ιωαννίνων.

Μισύρης, από Αίγυπτο (παλιά λεγόταν Μισύρι).

Μίχος, Μιχόπουλος, από του Μίχα Αχαΐας.

Μοναστηριώτης, από Μοναστηράκι Γορτυνίας.

Μόσχοβος από Μόσχα.

Μουζάκης, από Μουζάκι Ηλείας.

Μουρτέζης, από Μούρτεζα.

Μπάλας, από του Μπάλα.

Μπαρακίτης, από Μπαρακίτικα.

Μπαρδουνιώτης, από Μπαρδούνια.

Μπαρδούσης, από Βαρδούσια, η Μπαρδούσια όρη.

Μπάστας, από Μπάστα Μεσσηνίας.

Μπερτσάτος, από Μπερτσιά.

Μπέτσης, από το Μπέτσι Ηραίας.

Μπεχριώτης, από Μπέχρου.

Μπισκίνης, από το Μπισχίνι.

Μποντανιώτης, από Μποντιά.

Μποταΐτης, από Μποντιά.

Μπουζιώτης, από Μπούζα.

Μπραϊμάκης, από το Μπραϊμάκι.

Μπράτης, από το Μπράτι Ηλείας.

Μπρουμαζιώτης, από το Μπρουμάζι.

Μωραΐτης, από Μοριά.

Ναυπλιώτης, από Ναύπλιο.

Νέζερης, Νεζερίτης, από τα Νεζερά.

Ξηρομερίτης, από Ξηρόμερο Αιτωλακαναρνίας.

Παργινός, από Πάργα.

Παρνασσάς, από Παρνασσό.

Πάτρας, Πατρινός, από Πάτρα.

Περδικάρης, από Περδικάρι.

Περσενίτης, από Πέρσενα.

Πέττας, από το Πέτα Αρκαδίας.

Πλανήτερος, από Πλανητέρου Καλαβρύτων.

Πλασκωβίτης, από την Πλάσκωβα.

Πλατανίτης, Πλατανιάς, από Πλατάνια Μεσσηνίας.

Πόθος, από του Πόθου.

Πορετζάνος, από Πορετζό.

Πυργιώτης, από τον Πύργο.

Ραδαίος, Ραδέας, από του Ράδου Αρκαδίας.

Ρετουνιώτης, από την Ρετούνη.

Ρουμελιώτης, από Ρούμελη.

Ρωμεσιώτης, από Ρώμεσι.

Σαμιώτης, από την Σάμο.

Σαμπανιώτης, Σιαμπάνης, από το Σαμπάνι.

Σαρακίνης, από το Σαρακίνι Αρκαδίας.

Σελασιώτης, από τα Σελλά Αχαΐας.

Σιδηροκαστρίτης, από Σιδηρόκαστρο Μεσσηνίας.

Σινάνος, από την Μεγαλόπολη (πρώην Σινάνου).

Σκιαδάς, Σκιαδόπουλος, Σκιαδαρέσης, από το Σκιαδά Αχαΐας.

Σκλίβας, από Σκλήβα Ηλείας.

Σκούρας, από το Σκούρα Τριταίας.

Σμερνιώτης, από την Σμέρνα Ηλείας..

Σμυλιώτης, Σμυλιοτόπουλος, από Σμύλα Ηλείας.

Σμυρνής, Σμυρναίος, από Σμύρνη.

Σουδενιώτης, από Σουδενά (Λουσσοί) Καλαβρύτων.

Σούλης, Σουλιώτης, από Σούλι

Σουλιμιώτης, από το Σουλιμά Μεσσηνίας.

Σπατιώτης, από Σπάτα Αχαΐας.

Σταμίρης από κάστρο Στάμιρο Πηνείας.

Στούπας, από Στούπα Μεσσηνίας.

Τζελεχοβίτης, από Τζελέχοβα.

Τουρκάκης, από την Τουρκία.

Τριπολιτσιώτης, από την Τρίπολη.

Τσάκωνας, από Τσακώνα, η Τσακώνικα Μάνης.

Τσάμης, από Τσαμουριά.

Τσελεπής, από το Αλή Τσελεπή.

Τσερεγκούνης, από το Τσερεγκούνι Λασιώνος - Κορινθίας.

Τσιπιανίτης, από Τσίπιανα.

Τσουράκης, από Τσουράκι Ανδρίτσαινας.

 - Φ -

Φίλιας, από του Φίλια Καλαβρύτων.-Φλαμπούρης, από το Φλάμπουρο Αχαΐας.

Φλοκιώτης, Φλόκας, από Φλόκα Ηλείας.-Φράγκος, από Φραγκιά.

Φραγκούλης, από Φραγκιά.-

 - Χ -

Χαβαριώτης, από Χάβαρι Ηλείας.

Χαϊκάλης, από Χαϊκάλι Αχαΐας.-Χανιάς, από Χανιά Κρήτης.

Χελιώτης, από Χέλι Κορινθίας,-Χέλμης, από Χέλμη Αμαλιάδας.

Χοζοβίτης, από Χόζοβα Τριποτάμων.-Χρέππας, από Χρέπα Αρκαδίας.

Χωραϊτης, από Χώρα Γορτυνίας.-Χωρέμης, από το Χωρέμη Αρκαδίας.

Ψαριώτης, από Ψάρι Ηραίας. 

Κώστας Παπαντωνόπουλος Γονική Κατηγορία: Μελέτες, Πνευματικά Παρατσούκλια- Παρωνύμια

https://www.antroni.gr/index.php/o-topos-mas/meletes-pnevmatika/paratsoyklia-paronymia/854-2013-07-08-23-48-46

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Επώνυμα απο την Ηλεία"

ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

 

 

Ονόματα χωριών, τοπωνυμίων, ονομάτων Αρβανίτικης προέλευσης.----

 Μερικά από τα ονόματα χωριών, οικισμών, τόπων κ.λ.π που ακολουθούν σύμφωνα με τον Κ. Μπίρη αναφέρονται σε επώνυμα Αρβανιτών στρατιωτών ή καπεταναίων ή και σε ομώνυμα χωριά ή και τοπωνύμια, βουνά κ.λ.π. του τόπου προέλευσής τους. ----
Άλλα σύμφωνα με άλλες πηγές έχουν προέλευση αρβανίτικη και αυτό φαίνεται από την ερμηνεία της ονομασίας τους στα αλβανικά, π.χ...........

-Άρλα, χωριό της Δύμης το οποίο το 1699 λεγόταν Άρουλα. Η ονομασία του κατά τον Θωμόπουλο έχει αλβανική προέλευση και σημαίνει πολλοί αγροί μαζί. Κατ’ άλλους ήτο το όνομα μιας συζύγου αγά και κατά τους Βυζαντινούς η λέξη άρουλα σημαίνει φωκίον, πύραυνον (είδος μαγκαλιού). Ο Κ. Ν. Τριανταφύλλου δεν αποδέχεται την άποψη του Wasmer ότι η λέξη είναι σλαβική και σημαίνει αετός. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…: Υπάρχει στην Ζάκυνθο τοποθεσία Άρουλα στην περιοχή Γύρι.

-Βυθούλκα ή Μπεθούλκα, οικισμός της κοινότητας Πετροχωρίου. Η λέξη είναι αλβανική και σημαίνει τον ερυθροπώγωνα, τον κοκκινογένη, εδώ το όνομα του πρώτου οικιστού. Υπήρξε οικογένεια στην Ζάκυνθο το 1505, προερχόμενη από την Αχαΐα.[1] Αναφέρεται συνοικισμός Βυθούλκα στο δήμο Αθηναίων ως μεταγενέστερη προσάρτηση, οικισμός Βυθούλκα στο δήμο Δύμης και οικισμός Βυθούλκας του δήμου Στυρέων Ευβοίας.

-Γολέμι ή Γκολέμι ή Γουλέμι, χωριά: στην Τριταία όπου αποτελούσε μια ενορία με την Χιόνα και το Κουτροχώρι, Γκολέμι στη Θήβα, στην Τριφυλία, Αιτωλία, Λάρισαν, οικισμός της κοινότητας Μάνεσι και ύψωμα κοντά στο χωριό Ζουμπάτα του Παναχαϊκού και τοπωνύμιο στην Ολυμπία. Το 1534 ευρίσκεται οικογένεια Γολέμη στη Ζάκυνθο εκ χωρίου Δράκα, εξελληνισθείσα. Λέγεται ότι ήλθαν εκ Πατρών. Τον 16ο αιώνα απαντά οικογένεια Γολέμι ή Βολέμι στην Κεφαλληνία. Ο Θωμόπουλος αναφέρει ότι η λέξη Γκολέμη είναι βουλγάρικης προέλευσης και σημαίνει «μεγάλος». Ο Wasmer υποστηρίζει ότι η προέλευση του ονόματος είναι σλαβική και σημαίνει μέγας τόπος, αρνείται δε ότι είναι το όνομα του οικιστού ή κυρίου της εκτάσεως, [2] που είναι και το πιθανότερο γιατί ο Σάθας στα Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας αναφέρει σε έγγραφο της 1ης Απρίλη του 1512, την Οικογένεια του Στρατιώτη Pasha Golemi. «…Pasha Golemi che ha ducati 4, habbi ducati 5…».
-Γριζούμψας (κουρούνας) βλ. χωριό: Γουρζούμισα [3]

-Ζώγα, χωριό των Φαρών όπου το 1903 οι μισοί κάτοικοί του μιλούσαν αρβανίτικα. Σήμερα είναι οικισμός της κοινότητας Σταροχωρίου. Το όνομα το πήρε από τον πρώτο οικιστή ή κύριο της περιοχής. Ζώγ στα αλβανικά σημαίνει πτηνό.[4]

-Καγκάδης (τραγουδιστής). Υπάρχει χωριό στην Αχαΐα (517 κάτοικοι το 1981 και σε 85 μ. υψόμετρο), Καγκαδαίοι στην Καρυστία Ευβοίας (31 κάτοικοι το 1981 και υψόμετρο 80 μ.) και τοπωνύμιο Καγκάδι στην Αττική. Οικογένεια Καγκάδη υπήρχε το 1534 στην Ζάκυνθο, εγγεγραμμένη εν τη Χρυσοβίβλω εκ Κεφαλληνίας και ετέρα το 1709 σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898).

-Καλέντζης: (όνομα που αναφέρεται στο μοιρολόγι του Μανόλη Μπλέση). Χωριά Καλέντζι στην Τριταία Αχαΐας, Ήπειρο, Κορινθία, Αττική (Μαραθώνας), Καλέντζι ή Μάνινα Βλυζανών-Αστακού και Εύβοια (Καλέντζι Ταμυναίων, επαρχίας Καρυστίας). Σύμφωνα με τον Ι. Ε. ΠΕΠΠΑ: «.. Το τοπωνύμιον είναι μάλλον Αλβανοτουρκικόν. Συμπεραίνεται κάθοδος από το Καλέντζι της Δωδώνης εις Αιτωλίαν, Αχαΐαν, Κορινθίαν, Αττικήν και Εύβοιαν, ως προελέχθη την εποχή της Τουρκοκρατίας, πιθανότατα την εποχή των βίαιων εξισλαμισμών της Ηπείρου (περί το 1600) αφού το Καλέντζι είναι Αλβανοτουρκικόν επωνύμιον». Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Οικογένεια Καλέντζη υπήρχε το 1555 στη Ζάκυνθο καταγόμενη από το Χλουμούτσι αλλά και χωρίον εσώζετο με την ίδια ονομασία στη Ζάκυνθο το 1516 και παραμένει ως τοπωνύμιο στην περιοχή Τραγάκι. Το χωρίον Καλέντζι καταστράφηκε τελείως από τους πειρατές. Ο Πουκεβίλλ υποθέτει ότι η ονομασία Καλέντζι είναι πιθανόν αλβανικής καταγωγής….

-Καλούσι, χωριό στους πρόποδες του Ωλονού στα Δ. του Κούμανι. Αν και υπάρχουν πολλά τοπωνύμια που η προέλευση του ονόματός τους είναι αλβανική, στο Καλούσι σύμφωνα με τον Κ. Ν. Τριανταφύλλου, δεν ομιλούσαν τα αρβανίτικα. Φέρεται να είναι έκταση ενός Καλούση αρχικά. Ο Σάθας στα Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας αναφέρει τον Petro Calossi ως επί κεφαλής των αλβανών Στρατιωτών στην Νάπολη της Ιταλίας στις 16 Μάρτη του 1504.

-Κασνέσης (όνομα που αναφέρεται στο μοιρολόγι του Μανόλη Μπλέση). Ο συνοικισμός Κασνέσι ή Καζνέζι (πρώην δήμου Φαρών) που εντάχθηκε στην κοινότητα Γουρζούμισα. Στο δήμο Δύμης αναφέρονται τα Καζνεσέικα. Στα αλβανικά η λέξη σημαίνει θησαυρός και η οικογένεια Κασνέση κατήλθε από την Χειμάρα της Β. Ηπείρου. Το 1522 αναφέρεται οικογένεια αρχαία ελληνοαλβανική στην Ζάκυνθο (Λ. Ζώης: Λεξικό…). Μερικοί το αναγράφουν και ως Καρνέσι και το τοποθετούν στη θέση του σημερινού Καταρράκτη (Λόπεσι). .[5] Υπάρχει Κασνέσι Θεσπιέων στη Λιβαδειά το Μαυρονέριον και στην Καρδίτσα (βλ. δήμο Καλλιφωνίου).

-Κόκλας: χωριά στη Βοιωτία αι Πλαταιαί, στο Άργος, στην Ηλεία το Πηγάδι και Κόκλα στο δήμο Κρωπίας. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό….Υπήρχε στη Ζάκυνθο το 1513 οικογένεια Κόκλα εκ Πελοποννήσου καθώς και στο χωριό των Βαλυμών και τοποθεσία στην περιοχή Δράκα το 1748.

-Κομποθέκρας (χειρόβολο από σίκαλη): χωριά Κομποθέκρα στο Βάλτο της Αιτωλοακαρνανίας και στο Αργοστόλι της Κεφαλληνίας (Κομποθεκράτα). Επίσης χωριό στην Αχαΐα κοντά στις Βελιτσές και το Μιχόι. Σύμφωνα με τον Κ. Ν. Σάθα υπήρξε οικογένεια ελληνοαλβανική Κομποθέκρα , συγκεκριμένα αναφέρει στα Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας και σε έγγραφο της 16ης Απριλίου του 1512, ως και αλλού, τον Ανδρέα Κομποθέκρα «…Andrea Compotechara che ha ducati 6, habi ducati 5…» Οικογένεια Κομποθέκρα υπήρχε το 1545 και 1640 στη Ζάκυνθο σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898).

-Κουρτέσης: χωριά Κουρτέσι στην Ηλεία, στην Καρδίτσα, στο Μαργαρίτι της Πρέβεζας, στον δήμο Κλεωνών της Κορινθίας. Σύμφωνα με τον Ι. Ε. Πέππα: υπάρχει χωριό Kurtaj 28 χιλιόμετρα Β. της Σκόδρας. Διαφαίνεται κίνησις εποίκων από Ήπειρον προς Ηλείαν, προς Κορινθίαν. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε στην Ζάκυνθο οικογένεια εκ Κύπρου το 1564, εκ Κρήτης το 1663 και άλλη αρχαία εκ Λεχαινών.

-Κούτσης (κουτάβης), χωριά: Κούτσι στην Κορινθία, στην Ναυπλία, στην Νεμέα, στην Ολυμπία, Κούτσιστα στο δήμο Αγράφων. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό….Υπήρχε στη Ζάκυνθο το 1510 οικογένεια Κούτση εκ Σκουληκάδων αναγεγραμμένη εν τη Χρυσοβίβλω.

-Κράλι, χωριό που ταυτίζεται με το σημερινό Αγ. Νικόλαο καθώς και με τις αρχαίες Ευρυτειές, οι οποίες ο Π. Καράμπελλας δεν δέχεται ότι βρισκόντουσαν στο Κράλι. Το 1903 σύμφωνα με τον Κορύλλο οι μισοί κάτοικοι αυτού ήσαν αλβανόφωνοι και σύμφωνα με τον Θωμόπουλο η ονομασία προήλθε από τον άλλοτε κύριο της εκτάσεως αναφέρει δε ότι η λέξη Κράλη είναι σλάβικη και σημαίνει «ηγεμόνας». Υπήρξε οικογένεια Κράλη στην Ζάκυνθο το 1781, σύμφωνα με τον Λ. Ζώη.

-Κριεκούκης (κοκκινοκέφαλος, κοκκινομάλλης), χωριά: Κριεκούκι στη Βοιωτία αι Ερυθραί, στην Αιτωλία το Καστράκι, στην Ηλεία το Πελόπιον.

-Λαλικώστα ή Λαλουκώστα, το χωριό Φαρραί της Αχαΐας. Στα αλβανικά Λάλου ή Λάλα = ο γυναικάδελφος και πάντως Λαλι(ου)κώστας είναι ο ιδρυτής.[6]

-Λάλουσι, το σημερινό χωριό Σταροχώρι, στο οποίο πριν 50 χρόνια ομιλούσαν την αλβανική. Η ονομασία του από τον τιμαριούχο (ή την οικογένεια των οικιστών) Λάλουσι.[7]

-Λόγγος, χωριό επί της οδού Πατρών – Αιγίου, που υπαγόταν στην Πάτρα αλλά μετά το 1830 υπήχθη στην Αιγιάλειαν. Στα αλβανικά Λόγγα σημαίνει χωρίον ελεύθερων γεωργών (Wasmer) .[8] Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό….Υπήρχε στη Ζάκυνθο το 1554 οικογένεια Λόγγου εκ Γαλάρου. Αναφέρεται Λογγός του δήμου Δαφνουσίων επαρχίας Λοκρίδος, Λογγός δήμου Αλιφείρας επαρχίας Ολυμπίας, Λόγγος Αχμέτ Αγά δήμου Τρικαίων νομού Τρικκάλων.

-Λόπεσης (όνομα που αναφέρεται στο μοιρολόγι του Μανόλη Μπλέση), χωριά: Λιόπεσι στα Μεσόγεια (Παιανία), στα Καλάβρυτα οι Άγιοι Θεόδωροι, στην Ηλεία το Κρυονέρι, στην Πάτρα ο Καταρράκτης, στην Αργολιδοκορινθία δύο, το Λεόντειον και η Γοννούσα. (Για την ετυμολογία του Λιόπεσι Αττικής βλ. υποσημείωση εκεί όπου το ποιήμα του Μανόλη Μπλέση).

Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχαν στην Ζάκυνθο: οικογένεια Λιόπεση αλβανικής καταγωγής το 1544 και Λόπεση το 1506.

Σύμφωνα με τον Ι. Ε. ΠΕΠΠΑ (Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως): «…το Λιόπεσι είναι τοπωνύμιον αλβανικό και μνημονεύεται την Β΄ ενετοκρατία. Πολυπληθή τοπωνύμια μνημονεύονται από την β. Ήπειρο μέχρι την Ν. Ελλάδα. Ο δρόμος του Λιόπεσι ακολουθεί: Δίβρη-Κουρβέλεσι-Θεσπρωτία-Ηλεία-Καλάβρυτα-Κόρινθον-Πάρνηθα-Μεσόγεια-Άνδρον και Ηλεία-Αρκαδία και Μεσσηνία-Λακωνία.

α) Ο δρόμος Δίβρης-Τίρανα περνά από αυχένα, προς βορά το όρος Αλαμάνο, νοτίως το όρος Λόπεσι (2020 μ.).
β) Όρος Λόπεσι (1946) 12 χλμ. ΒΔ. του Τεπελενίου, ο αρχαίος Τόμορος.
γ) Χωριό Lopsit Martolozu 12χλμ ΒΔ. του Τεπελενίου.»

-Μαζαράκης, χωριά: Στην Αχαΐα επί του Παναχαϊκού ήσαν δύο χωριά λόγω κατολισθήσεως του ενός έγινε το άλλο έναντι του πρώτου. Το 1899 οι κάτοικοι ομιλούσαν την αλβανική και σύμφωνα με το Λεξικό του Ελευθερουδάκη το χωρίον συνωκίσθη από Μαζαρακαίους Αλβανούς. Και στην Ηλεία και τοποθεσία χωρίου Μπάστα , εκ του αλβανικού γένους των Μαζαρακαίων ή εξ οικογενείας Μαζαράκη ή οποία εστρατεύθη και πήρε το μέρος ως τιμάριον.[9] Κάτω Μαζαράκι ή Μαζαράκι Δύμης εις το οποίο κατήρχοντο οι ποιμένες εκ του Άνω Μαζαράκι του Παναχαϊκού. Μαζαράκι τσιφλίκι του Αλή πασά των Ιωαννίνων και χωρίον εις Παραμυθιάν της Ηπείρου. Υπήρξε χωριό Μάζι στα ΝΑ της Αλβανίας και Μαζαίοι (αλβ. Μαζαρακαίοι) οι οποίοι κατήλθον προς το τέλος του 14ου αιώνα υπό τον Φύλαρχον Λιώσαν. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε το 1518 οικογένεια εκ των εν τη Χρυσοβίβλω. Περί της οικογενείας αυτής αναφέρεται ότι είναι αλβανικής καταγωγής αλλά και πατριά Μαζαρακαίων μνημονεύεται και υπό των Βυζαντινών. Πρώτος εγκατασταθείς στην Ζάκυνθο ήτο κάποιος «Στρατιώτης» Μαζαράκης που αφίχθη από την Νάυπακτο το 1499. Αναφέρεται και Μαζαράκι δήμου Τανάγρας και Αυλίδος επαρχίας Θηβών.

-Μάνεσης[10] (βραδύς), χωριά: Μάνεσι στην Πάτρα, στα Καλάβρυτα, στη Ναυπλία, στη Μεσσηνία, στη Λοκρίδα.

Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε στην Ζάκυνθο οικογένεια πιθανόν εκ Κεφαλληνίας το 1502 όπου πολλοί αρματολοί το 1502 από την ήπειρο και την Πελοπόννησο μετέβησαν στην Κεφαλληνία προς φρούρησιν αυτής και έλαβαν τιμάρια. Η οικογένεια φέρεται να κατάγε6ται εκ Πατρών.

-Ματαράγκας, χωριό Ματαράγκα της επαρχίας Πατρών που ανήκε πριν το 1974 στη Ηλεία. Η ονομασία προήλθε από αλβανούς φεουδάρχες.

Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρξε στην Ζάκυνθο οικογένεια είτε εξ Αλβανίας, είτε εκ των τιμαρίων τα οποία περιήλθαν εις την σουλτανική κυριότητα, μετά την εκ της Ελλάδος αναχώρησιν των «Στρατιωτών», είτε εκ των εν τη Κάτω Ιταλία μεταναστευσάντων Ελλήνων και εκείθεν καταφυγόντων εις Κεφαλληνία και Ζάκυνθο κατά τον 15ο αιώνα. Αναφέρονται: Ματαράγκα δήμου Βουρφάδος επαρχίας Πυλίας, Ματαράγκα δήμου Δρυόπης επαρχίας Τροιζηνίας, Ματαράγκα δήμου Μακρυνείας επαρχίας Μεσολογγίου, Ματαράγκα δήμου Τιτανίου επαρχίας Καρδίτσης, Ματαραγκάτα δήμου Ομαλών νομού Κεφαλληνίας.

-Μίραλι[11], ή Μίραλη, ή Μοίραλι: χωριό στα Α. της Χαλανδρίτσης. Το Μοίρα (όπως και το Άνω και Κάτω Μοίρα που είναι άλλο χωριό του Παναχαϊκού στο βάθος της μονής Ομπλού) έχουν αλβανική ρίζα (μίρε = καλός), αλλά μάλλον πρόκειται για οικογενειακό όνομα οικιστού ή ιδιοκτήτου της εκτάσεως χωρίς να αποκλείεται αυτή η οικογένεια να ήταν ελληνική και να είχε επώνυμο Μοίρας ή Μοίραλης. Το Μοίρα κατοικείτο από αλβανόφωνους ποιμένες και το όνομά του θυμίζει τον οικιστή και τιμαριούχο. Μέχρι σήμερα λέγεται: στου Μοίρα. Εκεί και η τοποθεσία Λυκούρεσι η οποία θυμίζει, σύμφωνα με την παράδοση, την διάσωση βρέφους αρπαγέντος υπό λύκου ο οποίος κατεκρημνίσθη εκεί και έτσι δόθηκε το όνομα στην τοποθεσία.[12]Αναφέρεται και το Μιραλί δήμου Ελατείας επαρχίας Λοκρίδας.

-Μιχόϊ (Μιχοί ή Μιχή), χωριό της Δύμης επί της Μώβρης, είναι αλβανική εκφορά της λέξεως Μιχαήλ και πήρε την ονομασία του από το όνομα οικιστού ή κυρίου της εκτάσεως.[13]

-Μπαρδικώστα, χωριό επί του Παναχαϊκού (Κρυσταλλόβρυση) αναφερόταν και ως Μπαντρούσα αλλά και Μπάρδι εις Ναυπλίαν και Μαρδάκι εις Γορτυνίαν και όρος Μπάρδι εις Ήπειρον, ονομασία εκ του τιμαριούχου και οικιστού. Η λέξη είναι αλβανική και σημαίνει λευκός.[14]

-Μπάστας, χωριά Μπάστα στην Μεσσηνία το Πλατύ, δύο στην Ηλεία. (Ο συνοικισμός Μπάστα της κοινότητας Χελιδονίου μετονομάστηκε σε «Κρυονέρι». ΦΕΚ156/Α/8-8-1928). Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε το 1510 οικογένεια αρχαία ελληνοαλβανική.

-Μπεντένης, χωριά: Μπεντένι δύο στην Ηλεία, δύο στην Αρκαδία. (Η κοινότητα Μπεντενίου Ηλείας μετονομάστηκε σε κοινότητα Πεύκης και ο ομώνυμος οικισμός Μπεντένι σε Πεύκη.-ΦΕΚ156/Α/8-8-1928).

-Μπολιώτη, χωριό κοντά στο Κούμανι Φαρών. Από το 1955 μετονομάστηκε σε Χαραυγή. Το όνομα ίσως προέρχεται από αλβανόν οικιστή.

-Μπόρσας (πουγκής), χωριό Μπόρσι στο Καστράκι της Ηλείας. (Στο ΦΕΚ. 256/28/8/1912 είχαν αναγνωρισθεί οι συνοικισμοί Μπόρσι Ζουλιάτικα, Κόκλα, Νέα Πικέρνη και Σούβαρδον ως συνοικισμοί της κοινότητας Καπελέτον). Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε οικογένεια Μπόρση στην Ζάκυνθο, χωρίς να αναγράφεται ημερομηνία. Αναφέρεται Μπόρσια στο δήμο Μυκηνών.

-Μπούας[15] (όνομα που αναφέρεται στο μοιρολόγι του Μανόλη Μπλέση), χωριά Μπούα στο Γύθειο, Μπούγα[16] στην Αττική και στην Αχαΐα, επί του Ερυμάνθου Η ονομασία προήλθε από το επίθετο Μπούας (αλβ.= ο υδατώδης). Υπάρχει το χωριό Λαλάζ Μπούγα στην Θεσσαλία και επίσης χωριό Μπούγα στην Άρτα και τοπονύμιο ανάμεσα στα χωριά Γερακάρη και Κούκιεσι στην Ζάκυνθο Ο αλβανός Μπούας κατείχε τον 14ο αιώνα την Ναύπακτο.[17]Αναφέρονται: Μπούγα δήμου Ανδανίας Μεσσηνίας, Μπούγα δήμου Τανάγρας Ωρωπού και Μπούγα δήμου Υσιών επαρχίας Άργους.

Υπάρχει χωριό Μπούγα στην περιοχή των γκέγκηδων στις πηγές του Μπογιάνα ποταμού (Αλβανία).

«Στο επικό ποίημα που αφιέρωσε ο Τζάνε Κορωναίος στον περίφημο Αρβανίτη στρατιώτη των αρχών του 16ου αιώνα Μερκούρη Μπούα, αναφέρονται δύο ανίψια του Αρβανίτη Δεσπότη της Άρτας Μουρίκη Μπούα Σγούρου….
Κι ο Κάρλος τ’ Αγγελόκαστρου αφέντωσε κι εμπήκεν,
Κι όπου ποτέ δεν τώριζε δικόν το εποίκεν.
Κα δύο ανεψίδια Μπούα του κύρ Μουρίκη,
Εκρύβησαν κι εφύγασι, γυρεύει δε τα βρίσκει,
………………………………………………»[18]

Σύμφωνα με τον Ι. Ε. ΠΕΠΠΑ «…υπήρξε μικροσυνοικισμός με την ονομασία Μπούγα στα δυτικά της Φενεού εκ του ονόματος της μεγάλης φυλής των Μπούα…»

Επίσης από το όμορο του Γκέρμπεσι χωριό Καρούσι κατάγονται οικογένειες με το επώνυμο Μπούσιας που ίσως να σχετίζεται με το επώνυμο Μπούας, όπως και το επίσης όμορο χωριό Μουρίκι η ονομασία του οποίου μπορεί να σχετίζεται με το όνομα Μουρίκης.

Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε το 1546 οικογένεια Μουρίκη ελληνοαλβανική εγγεγραμμένη εν τη Χρυσοβίβλω….

-Μπούζης (χειλάς), χωριά: Μπούζι στην Κορινθία, στην Μεσσηνία, στην Φθιώτιδα τα Τρίκορφα.

-Μπούκουρας (ωραίος), χωριό Μπούκουρα στην επαρχία Πατρών Ν.Δ. της Κάτω Αχαΐας, σήμερα Κρίνος. Στο Β.Δ. 2/1912 (ΦΕΚ.256/Α/28-12-1912) αναφέρεται ότι αναγνωρίζεται ως κοινότητα έχουσα υπέρ τους τριακοσίους κατοίκους και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως ο συνοικισμός Μπούκουρα. Η ονομασία του στα αρβανίτικα σημαίνει το ωραίον, και προήλθε από το επίθετο της οικογενείας των πρώτων οικιστών .[19] Αναφέρεται και Μπουκουρομπέχραμα δήμου Δύμης και Μπούκουρον δήμου Κοθωνίων νομού Τρικκάλων.

-Μπούμπας (μαμούνας), χωριό: Μπούμπα στην Κούμανη Πατρών. Στο Β.Δ. 4/1912 (ΦΕΚ.256/Α/28-12-1912) αναφέρεται ότι αναγνωρίζεται ο συνοικισμός Μπούμπα της κοινότητας Κούμανη, πρώην δήμου Φαρών. Η λέξη είναι βουλγάρικη και σημαίνει πεταλούδα, αλλά βρίσκεται και χωριό Μπούμπια στην Πρεμετή. Ευρέθη οικογένεια Μπούμπα στην Ζάκυνθο το 1550.[20]

-Μπράτι, το χωριό πολύλοφο από το 1956 ή Αγ. Μαρίνα πρίν. Βρίσκεται κοντά στη μονή Μαρίτσας απέναντι από το Σανταμέρι και το όνομά του είναι αλβανικό εκ των οικιστών του.[21] Ο Θωμόπουλος όμως αναφέρει ότι η λέξη Μπράτι είναι σλαβική και σημαίνει «αδελφός». Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε οικογένεια πατριαρχική Μπράτη στην Ζάκυνθο εκ χωρίου Κιούκεσι το 1503 και άλλαι εκ Πατρών το 1568. Εκτός από το Μπράτι του δήμου Δύμης αναφέρεται και Μπράτι δήμου Μυρτουντίων επαρχίας Ηλείας.

-Ρένεσης (ψεύτης), χωριό: Ρένεσι στην Αχαΐα το Ξηροχώρι Στο Β.Δ. 3/1912 (ΦΕΚ.256/Α/28-12-1912) αναφέρεται ότι αναγνωρίζεται ο συνοικισμός Ρένεσι ως κοινότητα έχουσα ολιγότερους των τριακοσίων κατοίκους αλλ’ έχοντας σχολείον. Με το Διάταγμα ΦΕΚ. 156/Α/8-8-1928. η κοινότητα Ρένεσι μετονομάζεται εις κοινότητα Ξηροχωρίου και ο συνοικισμός Ρένεσι της κοινότητας Λόπεσι (Κρυονέρι) μετονομάζεται σε Ανάληψη. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε οικογένεια στρατιωτική Ρένεση στην Ζάκυνθο εξ Αλβανίας το 1502 των Αγγέλου, Γεωργίου και Γκίνη που πήγαν εκεί από την Ήπειρο, την Πελοπόννησο και την Μεθώνη για να φρουρήσουν το νησί. Αναφέρεται και το Ρένεσι δήμων Τροπαίων και Λαγκαδίων της επαρχίας Γορτυνίας.

-Σκούρας, χωριά Σκούρα (μετά το Σταυροδρόμι) στην Αχαΐα και στην Λακωνία, Σκουροχώρι στην Ηλεία.

-Σπάτας (σπάθας), χωριά: Σπάτα στην Αττική (Κρωπία), Μαραθώνα και στην Ηλεία. Σπαθία Ελληνικά και Σπάτα αρβανίτικα είναι η μεταξύ του Ελμπασάν και Βερατίου περιοχή της Τοσκαριάς.[22] (Στο ΦΕΚ. 256/28/8/1912 είχαν αναγνωρισθεί οι συνοικισμοί Σπάτα, Βάρδα και Κώμη, ως συνοικισμοί της κοινότητας Ψάρι). Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε οικογένεια Σπάτα στην Ζάκυνθο το 1509 αλλά και επώνυμο της οικογένειας Μπούα και άλλη οικογένεια εκ Λευκάδος το 1653. Από το 1628 αναφέρεται τοπωνύμιο Σπάθα στην περιοχή Μπανάτου.

-Τοπόλοβα[23], χωριό επί του Παναχαϊκού (Αγία Παρασκευή) στο οποίο οι κάτοικοι το 1903 ομιλούσαν την αλβανική. Φέρεται όμως από τον Wasmer το όνομα να είναι σλαβικό και να σημαίνει τόπο με λεύκες.[24] Ο Φαλμεράιερ Ιάκ. Φίλ,: Ιστορία της χερσονήσου του Μοριά κατά τον μεσαίωνα. Εκδόσεις: Μεγάλη Πορεία – Αθήνα 2002 αναφέρει ότι οι συλλαβές –οβα είναι σλαβικές (Τοπόλοβα). Με το Β.Δ. 20/9/1955 (ΦΕΚ 287/10.10.1955) «Περί μετονομασίας συνοικισμών, κοινοτήτων κ.λ.π..»…14) Ο συνοικισμός Τοπόλοβα της κοινότητας Πετρωτού, μετονομάζεται Αγία Παρασκευή.[25]

-Τόσκεσι, χωριό της Τριταίας, αλλά και Τόσκεσι στη Μεσσηνία , στο Λεοντάρι, στα Τρίκαλα στο Μπεράτι και στην Πάργα. Τόσκες είναι αλβανική φυλή.[26]

Τρεστενά ή Δρεσθενά, χωριό που βρισκόταν στα υψώματα των Βραχναιίκων επί της παλαιάς οδού Πατρών προς Δύμην. Ο Παναγιωτόπουλος αναφέρει ότι η σημερινή του ονομασία είναι Σταυρός, εκεί υπάρχει ύψωμα σταυρός και πίσω απ’ αυτόν η θέσις παλιοχώρι όπου πιθανόν να ήτο το χωριό. Για το όνομά του υπάρχουν πολλές εκδοχές: ότι έχει αλβανική ρίζα η οποία σημαίνει αμπέλι, ο Wasmer υποστηρίζει ότι είναι σλαβική και σημαίνει τόπος καλαμιών, Ο Κ. Α. Ρωμαίος (Πελοποννησιακά) ότι είναι σλαβικό. Το 1713 ήτο μία ενορία με το Τσουκαλά.[27]

Ο Φαλμεράιερ Ιάκ. Φίλ. τα Τρέστενα ή Δρέσθενα τα συνδέει με τη σλαβική λέξη τερστένα που σημαίνει καλάμι, περιοχή γεμάτη καλάμια, από το ταρστ, τάρστιτσα, ταρστένιτσα και ταρστένα.

Με το άρθρο μόνο του Β.Δ. 20/9/1955 (ΦΕΚ. 287/10.10.1955) «Περί μετονομασίας συνοικισμών, κοινοτήτων κ.λ…» …4) Οι συνοικισμοί Γκερμπεσαίϊκα και Δρεσθενά της κοινότητας Βραχναιΐκων, μετονομάζονται, ο μεν πρώτος Στεφάνη, ο δε δεύτερος Σταυρός.

Αναφέρονται: Τρεστενά δήμου Βουφαγίων επαρχίας Γορτυνίας και Τρεστενά δήμου Θυρέας επαρχίας Κυνουρίας. Επίσης αναφέρονται και τα Δρεσθενά του δήμου Κροκυλείου της επαρχίας Δωρίδος.

-Τσαπόγας (ψηλοπόδαρος), χωριά Τσαπόγα: στην επαρχία Πατρών και στην Αρκαδία τα Μαλλωτά. Ο Θωμόπουλος αναφέρει ότι η λέξη Τσαπόγα είναι βουλγάρικη (Τζα – Μπόγα) και σημαίνει «για το θεό».

-Φούντης (πάτος), χωριό Φουνταίϊκα και Φουντανέϊκα Καλύβια στο δήμο Πελλάνης της Επαρχίας Λακεδαίμονος, και επώνυμο Φουντάς στο χωριό Μουρίκι και αλλού. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό…υπήρχε οικογένεια Φούντη στην Ζάκυνθο που εξέλιπε καθώς και τοποθεσία Φούντα στην περιοχή χωρίου Λούκα..

-Χαϊκάλης (κάλι= άλογο), χωριά: Χαϊκάλι στην Πάτρα και στην Μεσσηνία το Αχλαδοχώρι (Αναφέρεται Χαϊκάλι στο δήμο Αιπείας και στο δήμο Πεταλιδίου της επαρχίας Πυλίας). Oι κάτοικοι του χωριού Χαϊκάλι Πατρών (Δύμης) το 1903 σύμφωνα με τον Κορύλλο (Χωρογραφία) ήσαν οι μισοί αλβανόφωνοι και έχουν κατέβει από την Σάπια βρύση του Παναχαϊκού. Το όνομά του θυμίζει τον πρώτο κύριο της περιοχής.[28] Στο Β.Δ. 2/1912 (ΦΕΚ.256/Α/28-12-1912) αναφέρεται ότι αναγνωρίζεται ως κοινότητα έχουσα υπέρ τους τριακοσίους κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαιδεύσεως ο συνοικισμός Χαϊκάλι. Υπάρχει και Χαϊκάλι στην Ναύπακτο (Παλαιόπυργον). Επίσης απαντάται οικογένεια στην Ζάκυνθο το 1522 καταγόμενη από την Πάτρα και ετέρα το 1645-1675 εκ Πατρών ως και εκ Λευκάδος το 1555.[29] Το επώνυμο Χαϊκάλης απαντάται στον υπ. αριθ’ 95 κώδικα της βιβλιοθήκης Αλεξίου Κολυβά εν φ. 2α όπου ευρίσκονται χρονικά σημειώματα των ετών 1578-1589 (Ν. Ελληνομν. τ. 13.(1916), σ. 135, 357).

Βλέπουμε λοιπόν ότι ακόμη μέχρι και σήμερα (όσα χωριά δεν μετονομάσθηκαν) να υπάρχουν στην Αχαΐα, στην Ήλιδα, στην Τριφυλία, Μεσσηνία και αλλού με ονόματα πιθανής αρβανίτικης προέλευσης. Υπάρχουν στην Ηλεία τα χωριά: Καγκάδι, Κακαρούκα, Καράτουλα, (όπως και Καράτολα στην Κυνουρία), Κόκλα, Κουρτέσι, Κριεκούκι, (όπως και στην Αιτωλία), Λυκούρεσι (όπως και στη Γορτυνία), Λιόπεσι, Μαζαράκι, Μάζι, Μουζάκι (όπως και στην Αρκαδία), Μπάστα, Μπεντένι, Μπόρσι, Σκουροχώρι, Σούλι, Σπάτα. Στην επαρχία Πατρών: Γκέρμπεσι, Καλέντζι (όπως και στην Αιτωλία), Λόπεσι, Μαζαράκι, Μάνεσι, Μπούκουρα, Μπούμπα, Ρένεσι, Σκούρα, Χαϊκάλι κ.ά. Στα Καλάβρυτα: Γκέρμπεσι, Καρούσι, Λόπεσι, Μάνεσι, κ.ά. στην Μεσσηνία: Λικούρεσι, Μάνεσι, Μπάστα κ.ά. [30]

Επίσης θα πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι από χάρτη της περιοχής των Γκέκηδων φαίνεται να υπάρχει χωριό Σκόδρα και λίμνη Σκόδρα (στο χωριό Γκέρμπεσι της Αχαΐας υπάρχουν οικογένειες με το επώνυμο Σκόνδρας που ίσως έχει σχέση καταγωγής με το χωριό και τη λίμνη Σκόδρα) , ως επίσης και χωριό Δίβρη στη γραμμή Jirecek (γραμμή νοητή που χωρίζει τους Γκέκηδες από τους Τόσκηδες). Θα αναφέρω βέβαια και τον Σκόνδρα Μουσταφά Πασά ο οποίος είχε εκστρατεύσει κατά της Ελλάδος και ήτο Δαλμάτης το γένος και Οθωμανός το θρήσκευμα και υιός του Ιμπραχήμ Πασά Σκόνδρα εγγονός δε του Καρά Μαχμούτ Πασά Σκόνδρα που είχε εκστρατεύσει κατά του Μαυροβουνίου όπου ηττηθείς υπ’ αυτών εφονεύθη και «οι Μαυροβούνιοι διετήρουν την κεφαλήν αυτού ως τρόπαιον νίκης»[31]. Στις 10 Αυγούστου 1846 ο Γεωργάκης Σκόνδρας κάτοικος Δίβρης (αλλά ως εικάζεται θα πρέπει να έχει καταγωγή από το Γκέρμπεσι) απευθύνεται στην Εξεταστική Επιτροπή των Στρατιωτικών Εκδουλεύσεων και του χορηγείται πιστοποιητικόν «εις ένδειξιν αληθείας των αγώνων του υπέρ της πατρίδος» και «αμοιβής των αγώνων αυτού». Είχε προηγηθεί, 20 Ιουνίου 1845, έγγραφος πιστοποίηση των αγώνων του από τους στρατηγούς: Δημήτριο Πλαπούτα και Βασίλειο Πετμεζά. Ο Γιωργάκης Σκόνδρας επικεφαλής είκοσι πέντε συγχωριανών του πολέμησε στο Πούσι, στην Πάτρα και στο Μεσολόγγι.

Αναφέρεται ότι ο βασιλιάς της Σικελίας και της Νεαπόλεως Κάρολος Α΄ αγόρασε από τον Αλβανό φύλαρχο Παύλο Γρόπα μια περιοχή που εξουσίαζε στην κοιλάδα του Άψου (ο Άψος είναι ποταμός της Αλβανίας δυτικά από το Βεράτι). Υπάρχει τοποθεσία στο χωριό Γκέρμπεσι της Αχαΐας με την ονομασία Γκρόπα [32]. Η λέξη Γ(κ)ρόπες είναι ρουμάνικη αλλά και αλβανική και σημαίνει χάσμα, κοίλος τόπος. Η ονομασία όμως δεν δόθηκε στα τοπωνύμια ή στα χωριά από την διαμόρφωση του εδάφους αλλά μάλλον από τον κύριο της έκτασης, τον φύλαρχο ή απόγονο αυτού. Οικογένεια Γρόπα υπήρχε το 1515 στην Ζάκυνθο καθώς και τοποθεσία στην περιοχή Τραγάκι και σύμφωνα με οικογενειακές παραδόσεις άλλη οικογένεια καταγόμενη εκ χωρίου πλησίον των Καλαβρύτων που ονομαζόταν άλλοτε Σωτηροπούλου και έφυγε κατά τα Ορλωφικά το 1779, προσλαβούσα το επώνυμο της καταγωγής της, σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898). Υπήρχε και το χωριό της Αχαΐας Γρόπα που ήταν ένα εκ των επτά Τσετσεβοχωρίων[33] (Αραγόζαινα, Γρόπα, Βερίνου, Μυρόβρυση, Μάγειρα, Δοκαναίϊκα και Συνανιά στα ανατολικά των Πατρών) που μετονομάστηκε σε Λάκκα, όπως έχουμε προαναφέρει. Αλλά και στην ήπειρο υπήρχε Γρόπα.

«Το χωριό Λούκοβο βρίσκεται κοντά στις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Οι κάτοικοί του είναι άποικοι από την Δημοκόρη του Πωγωνίου που εκατοίκησαν εδώ το 1565… ευχής έργο θα ήτο να περιηγείτο τις άπασαν την Χαονίαν και ιδία τα μέρη τα έχοντα αρχαιολογικά όπως τα χωριά του Κουρβελεσίου και Βερατίου και τας Ιεράς μονάς της Αρδενούσης, Κόδρας και Κουκαμιάς…».[34] (στο χωριό Γκέρμπεσι της Αχαΐας υπάρχουν οικογένειες με το επώνυμο Κόρδας που ίσως έχει σχέση καταγωγής με τα χωριά αυτά). Και στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (τόμος 10ος σελ. 314) αναφέρεται πρόταση από τους Μύλους Ναυπλίου με ημερομηνία 18 Μαΐου 1824 προς το Βουλευτικό για προαγωγή, μεταξύ άλλων του Κίτζου Κόρδα (του οποίου δεν αναφέρει τόπο καταγωγής) στο βαθμό της εκατονταρχίας. Στις 20 Μαΐου με προβούλευμα του εκτελεστικού που καταχωρείται στον τόμο 2 των Αρχείων, ενεκρίθη η προαγωγή, μεταξύ των άλλων, και του Κίτζου Κόρδα. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε οικογένεια Κόρδα στην Ζάκυνθο αλλά δεν αναφέρει έτος.

Επίσης στο ίδιο λεξικό αναφέρεται οικογένεια της ομώνυμης Στρατίκη που υπάρχει στον Προφήτη Ηλία, το έτος 1681 και άλλη το έτος 1720 εκ Γαργαλιάνων. Στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (τόμος 15Γ΄ σελ. 28) αναφέρεται σε κατάσταση αποκοπής παραγωγής λαδιού, με ημερομηνία 16 Μαΐου 1822, στην Αρκαδία, το επώνυμο Στρατήκης.

Επίσης αναφέρονται οικογένειες Τζώρτζη, το 1852, Ντε Τζώρτζη το 1505 εκ Βενετίας και άλλη εκ Ταράντου και Δετζώρτζη (De Giorgio) εκ Τάραντος, ετέρα εκ Μπάρι 1594 και άλλη εκ Κύπρου 1588, εκ Κων/πόλεως το 1623 και ετέρα το 1817.

Παλαιά οικογένεια στο Γκέρμπεσι ήταν του Κατσίνα και Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε παρώνυμο στην Ζάκυνθο Κατσίνας.
Άλλη τοποθεσία στο χωριό Γκέρμπεσι είναι η Κιάφα κοντά στο βουνό Σουρμπάνι[35]. Η λέξη είναι αρβανίτικη και σημαίνει αυχένας, ρίζα βουνού.

Μία άλλη τοποθεσία στο χωριό Γκέρμπεσι λέγεται Κιούρκα [36] και θα πρέπει να συσχετιστεί με το όνομα του capo των αλβανών στρατιωτών, Chiurga Bua, τον οποίο αναφέρει ο Σάθας στα Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας. Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε οικογένεια Κιούρκα ή Κιούλκα στην Ζάκυνθο αλβανικής καταγωγής αλλά και δήμος το 1545 και οικογένεια εκ Ναυπλίου το 1581. Κάποιος Κιούλκας αναφέρεται σε δημοτικό άσμα κατά την ελληνική εθνεγερσία: Σήκω Κιούλκα και πήγαινε / σήκω Κιούλκα και φεύγα / και πάψε και τον πόλεμο κι απ’ όλα και τους σκλάβους / γιατ’ έφτασε ο Ντέρβ – Αλής με δυό με τρείς χιλιάδες. / όσο ειν’ ο Κιούλκας ζωντανός τους Τούρκους δεν φοβάται (Από Άγι Θέρο: Δημοτικά τραγούδια σελ. 55).

(Από το βιβλίο μου: Γκέρμπεσι, διαδρομή στους αιώνες).
====================================================
[1] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[2] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[3] Ο οικισμός Γουρζούμισα ανεγνωρίσθη ως ιδία κοινότητα έχουσα 300 και πλέον κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαιδεύσεως με το Β.Δ. 3/1912 (ΦΕΚ: 256/28-8-1912). Στο Κατάστιχο Τιμαρίων Β. Δ. Πελοποννήσου, 1461/1463 (βλ. Β. Παναγιωτόπουλος ως άνω) αναφέρεται ως Τιμάριο με αύξοντα αριθμό 82, αλβανόφωνο χωριό με ονομασία Grozoymista με 20 οικογένειες και Τιμαριωτικό εισόδημα 1349. Σύμφωνα με τον Κ. Ν. Τριανταφύλλου: Ιστορικό Λεξικό των Πατρών, αναγιγνώσκεται χωρίον στα «Πελοποννησιακά» Η΄450 και ως Γαζάμισα που χωρίς αμφιβολία είναι η Γουρζούμισα. Το 1879 είχε 834 κατοίκους, το 1889 είχε 906, το 1896 είχε 1007 και το 1907 είχε 1002 κατοίκους
[4] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[5] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[6] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[7] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[8] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.

[9] Τιμάριο: (timar) Επί τουρκοκρατίας, φέουδο με ετήσιο εισόδημα κάτω από είκοσι χιλιάδες άσπρα, τα οποία παραχωρούσαν στους σπαχήδες έναντι στρατιωτικής υπηρεσίας. (Χαλίλ Ιναλτζίκ: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία-Εκδ. Αλεξάνδρεια) Στη Μακεδονία, Ήπειρο και Θεσσαλία τα τιμάρια λεγόντουσαν τσιφλίκια. (Γεωργίου Φίνλευ: Ιστορία της Τουρκοκρατίας και της Ενετοκρατίας στην Ελλάδα, Εκδόσεις Τολίδη – Αθήνα)

[10] Σύμφωνα με τον Ι. Ε. ΠΕΠΠΑ (Μεσαιωνικές σελίδες της Κορινθίας και Μορέως): Μάνεσι: εις την Λατινική Mane = η πρωία ή επήρε το πρωί, άρα Μάνεσης = πρωινός. Σύμφωνα με τον Δ. ΤΣΙΛΛΥΡΑ (ΑΓΙΑ ΛΑΥΡΑ κ.λ.π. ως άνω): Μάνεσι παράγεται εκ του Μάνα =συκαμινέα (κοινώς: μουριά), όπως έχει στα προηγούμενα αναφερθεί.

[11] Το Μίραλι αναφέρεται στο Νο 5 και με ημερομηνία 5/8/1733 έγγραφο Διανομής πατρικής περιουσίας , που συντάχθηκε στο Καλούσι, των Δικαιοπρακτικών εγγράφων του Αγαμ. Τσελίκα. Επίσης αναφέρεται και στο Νο 43 και με ημερομηνία 1/3/1759 έγγραφο πώλησης ελαιοδένδρων , που συντάχθηκε στη Μονή Ομπλού.
[12] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[13] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[14] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.

[15] Σύμφωνα με τον Κ. Μπίρη «…Οι Μπουαίοι είχαν έδρα τους το Δυράχιον…μία μεγάλη περιοχή γύρω στην Σκόδρα λεγόταν από το όνομά τους Μπούαιανα…από το 1333 αρχίζει να διακλαδίζεται η φάρα των Μπουαίων με τα επωνύμια νέων γεναρχών όπως Μπούας Σπάτας, Μπούας Κούκης, Μπούας Γρίβας κ.λ., μετά δε τον 16ο αιώνα έπαψε να αναφέρεται το πατρογονικό Μπούας και οι οικογένειες αυτές συνεχίστηκαν μόνο με το πατρώνυμο ή με το όνομα του γενάρχη τους: Σπάτας, Κούκης, Γρίβας, ίσως δε, Μουρίκης, Μερκούρης κ.α. Άλλες επιφανείς φάρες της μεσαιωνικής αρβανιτιάς ήσαν οι Λιόσηδες, αρχηγοί των Μαλακασαίων και των Μαζαρακαίων, οι Ματαραγκαίοι κ.λ.π.»

[16] Το Μπούγα στη Αχαΐα αναφέρεται σε έγγραφο της 9ης Μαρτίου 1768 πώλησης αγρών: «…διο κοματηα χοράφια εις τόπον καλούμενον Μπ(ου)γα…..Ομολογία του Γιανακη Αντριοπλου δηα τα χοραφηα που μου πουλησε ις του Πουγα κοματηα δηο γροσηα 41.» (Τσελίκας: Ταδικαιοπρακτικά….66). Ομοίως αναφέρεται και στο έγγραφο 84, από 30 απριλίου 1782 αφιέρωσης αγρών, αμπέλων και οικοπέδων στο μοναστήρι της Χρυσοποδαριτίσσης από τον Σωτ. Λόντο: «…το δε στερά και τα χοραφια όλα εν τοις αυτοίς ορίοις όσα ευρίσκουνται και εις του Μπούγα δύο ζευγαριών χωράφια και τα οσπήτια….»
[17] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[18] βλ. Κ. Μπίρη ως άνω.
[19] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[20] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[21] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[22] βλ. Κ. Μπίρη ως άνω.

[23] Αναφέρεται και στα έγγραφα με αριθμό: 52, 3/9/1762 και 53, 5/10/1762 που συντάχθηκαν στην Μονή Ομπλού και αναφέρονται σε πώληση αγρών, ως και στο με αριθμό 85 που συντάχθηκε στην Πάτρα στις 20/5/1782 και αποτελεί βεβαίωση κυριότητος αγρών (Τσελίκας).
[24] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[25] Μ. Χουλιαράκη: Γεωγραφική, Διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος 1821-1971-Εθν. Κέντρο Ερευνών-Αθήνα 1976.
[26] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[27] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[28] Κ. Ν. Τριανταφύλλου: ως άνω.
[29] Λ. Ζώη: Ιστορικό και Λαογραφικό Λεξικό Ζακύνθου.
[30] Βλ. Κ. Μπίρη ως ά.
[31] Λάμπρου Κουτσονίκα: Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.
[32] Υπάρχει τοπωνύμιο Γκρόπα στο χωριό Μάτεσι της Ηλείας (Ι. Μ. Μαθόπουλος: Πριν ξεχαστούν. (Λαογραφικά θέματα)-Μάτεσι Ηλείας-2001).
[33] Εκ του Τσεβή που είναι υποκοριστικό της Παρασκευής.
[34] Σπύρου Στούπη :ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΟΙ – ως άνω.

[35] Σύμφωνα με τον Λ. Ζώη: Λεξικό Ιστορικό και Λαογραφικό της Ζακύνθου – Αθήναι 1963 (πρώτη έκδοση 1898): Υπήρχε τοποθεσία Ζουρμπάνη στην Ζάκυνθο στην περιοχή Μαριών.

[36] Υπάρχει τοπωνύμιο Κιούρκα στο χωριό Μάτεσι της Ηλείας (Ι. Μ. Μαθόπουλος: Πριν ξεχαστούν. (Λαογραφικά θέματα)-Μάτεσι Ηλείας-2001).

http://gerbesi.wordpress.com/

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ"

Η καταγωγή των Βουλγάρων και η εγκατάστασή τους στη βαλκανική χερσόνησο

Οι Βούλγαροι ζουν εδώ και πολλούς αιώνες δίπλα μας. Ιστορικά, οι διαμάχες τους με τους Έλληνες είναι ένα φαινόμενο μάλλον συχνό που ανά διαστήματα βρίσκεται σε έξαρση. Οι πιο πρόσφατες προστριβές συναντώνται κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού  Αγώνα και του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου.... Παραδόξως, και παρατηρώντας το ζήτημα μέσα από ένα ιστορικό πρίσμα, οι σχέσεις αναμεταξύ μας διάγουν μια περίοδο καλών και στενών σχέσεων και ιδιαίτερα ύστερα και από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ευρωπαϊκή ένωση, καθιστώντας την γειτονική χώρα και έναν δημοφιλή τουριστικό, κυρίως χειμερινό, προορισμό. 

Ποιοι ακριβώς είναι λοιπόν οι γείτονές μας; Πώς και πότε εμφανίστηκαν μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι;

Χρυσό βυζαντινό νόμισμα. Ο Κωνσταντίνος Δ´ (652 – 14 Σεπτεμβρίου 685) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορα

          Για πρώτη φορά αναφέρονται το 480, όταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ζήνων τους κάλεσε για βοήθεια εναντίον των Οστρογότθων. Για να τους ξεχωρίσουμε από τους Βούλγαρους της μέσης μεσαιωνικής περιόδου και έπειτα, τους έχουμε δώσει την ονομασία Πρωτοβούλγαροι και αυτό για να ξεκαθαρίσουμε και να κατανοήσουμε πως οι Βούλγαροι δεν ήταν μια ενιαία φυλή. Οι πρωτοβούλγαροι ήταν ένας τουρκικός λαός, παρόμοιος με τους Ούννους, τους Άβαρους και τους Χαζάρους. Επομένως, ανήκαν στην μεγάλη τουρανική οικογένεια, με το χαρακτηριστικό χαλκοκίτρινο χρώμα και τα σχιστά μάτια, όπως οι σημερινοί ντόπιοι κάτοικοι των κεντροασιατικών κρατών.

          Ως τον 4οαι ζούσαν στον βόρειο Καύκασο, αλλά με την προέλαση των Ούννων εγκαταστάθηκαν πιο δυτικά. Αφού υποτάχτηκαν αρχικά στους Άβαρους και κατόπιν στους δυτικούς Του – κίουε, αυτούς που τελικά ονομάστηκαν απλώς “Τούρκοι”, κατόρθωσαν στα τέλη του 5ουαι να ιδρύσουν ανάμεσα στη Μαιώτιδα λίμνη (Αζοφική θάλασσα) και το Κουμπάν, δικό τους κράτος, τη “Μεγάλη Βουλγαρία”. Από εκεί ενεργούσαν επιδρομές εναντίον της βυζαντινής αυτοκρατορίας όπως το 493, το 499, το 502 και το 535.

          Τον 7οαι με ηγεμόνα τον Κοβράτο έκλεισαν ειρήνη με τον Ηράκλειο, που του απέμεινε και τον τίτλο του πατρικίου. Μετά τον θάνατο του Κοβράτου (660), το κράτος της Μεγάλης Βουλγαρίας, διασπάστηκε εξαιτίας της προέλασης ενός άλλου τουρκικού λαού, των Χαζάρων. Έτσι, ένα τμήμα τους θα παραμείνει στην παλιά του περιοχή και θα δηλώσει υποταγή στους Χαζάρους. Ένα δεύτερο τμήμα θα κινηθεί προς τον βορρά και θα ιδρύσει τη “Βουλγαρία του Βόλγα”, ενώ ένα τρίτο με αρχηγό τον Ασπαρούχ, τον τρίτο γιο του Κοβράτου, εγκαθίσταται ανάμεσα στον Δνείστερο και τον Δούναβη, ακριβώς στο βόρειο σύνορο της αυτοκρατορίας. Αυτό λοιπόν το τρίτο τμήμα είναι που θα μας απασχολήσει, όπως απασχόλησε εντόνως και τους βυζαντινούς.

          Ο Ασπαρούχ θα αρχίσει τις επιδρομές εναντίον της αυτοκρατορίας. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ θα οργανώσει το 680 μια μεγάλη εκστρατεία, αλλά τα βυζαντινά στρατεύματα θα τραπούν σε φυγή, με τους Βούλγαρους να προχωρούν νοτιότερα. Το 681, που θεωρείται το έτος ίδρυσης της Βουλγαρίας, θα κλειστεί η συνθήκη ειρήνης με τους Βυζαντινούς και μάλιστα με την υποχρέωση να καταβάλουν ετήσιους φόρους στον Ασπαρούχ. Αλλά το σημαντικότερο στοιχείο έγκειται στο γεγονός πως για πρώτη φορά στην ιστορία του ρωμαϊκού – βυζαντινού κράτους, η αυτοκρατορία αναγκάζεται να δεχτεί την ίδρυση ενός νέου κράτους εισβολέων μέσα στην επικράτειά της! Οι Βούλγαροι στάθηκαν βεβαίως και τυχεροί, υπό την έννοια ότι ακριβώς εκείνη την εποχή το βυζάντιο έδινε τον ύστατο αγώνα, ακόμα και της ίδιας του της ύπαρξης εναντίον των επιδρομών των Αράβων. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄, ο ήρωας της επιτυχημένης αντίστασης στην πρώτη πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες, σίγουρα έδωσε πολλά στον Ασπαρούχ, αλλά στην άκρη του μυαλού του είχε την έγνοια πως μόλις τελείωνε με τους Άραβες θα ερχόταν η σειρά των Βουλγάρων. Ωστόσο ο Κωνσταντίνος Δ΄ το 685 και μόλις τριάντα τριών ετών θα πεθάνει, με τους διαδόχους του να στέκονται ανίκανοι στην προσπάθεια υποταγής του νεοσύστατου βουλγαρικού κράτους. Και σα να μην έφτανε αυτό, επί του ηγεμόνα Τέρβελ (701 – 718) οι Βούλγαροι θα αρχίσουν νέες επιδρομές και θα φτάσουν μέχρι και τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Γ΄ θα κλείσει νέα συνθήκη ειρήνης που καθόριζε τα σύνορα των δυο κρατών και γίνεται λόγος για οικονομικές και εμπορικές σχέσεις.

Νόμισμα με τη μορφή του Θεοδοσίου Γ´

          Ακριβώς μετά τον θάνατο του Τέρβελ (718) το βουλγαρικό κράτος θα περάσει μια μεγάλη εσωτερική κρίση, πολιτική και εθνολογική. Η πρώτη ξέσπασε στους κόλπους της βουλγαρικής ηγεσίας, ενώ η δεύτερη με το ντόπιο σλαβικό στοιχείο. Διότι, όταν οι Βούλγαροι πέρασαν τον Δούναβη, βρήκαν πολυάριθμους σλαβικούς πληθυσμούς που τους υπέταξαν.  Στην περίπτωση τους Βουλγαρίας πρώτα ιδρύθηκε το κράτος και κατόπιν δημιουργήθηκε το έθνος! Το κράτος υπήρξε ο κύριος συντελεστής στη διαδικασία για την οριστική διαμόρφωση του βουλγαρικού λαού. Το κράτος ήταν στις αρχές βουλγαρικό (τουρκικό) και όχι σλαβοβουλγαρικό, όπως φαίνεται από τη στρατιωτική του οργάνωση και τους θεσμούς, με παρόμοιες δομές όπως ένα κεντροασιατικό των λαών της στέπας. Για τους Πρωτοβούλγαρους το πρόβλημα ήταν όχι μόνο να επιβάλλουν την κυριαρχία τους, αλλά και να συμβιώσουν με το πολυαριθμότερο σλαβικό στοιχείο. Παρ’ όλες τις προσπάθειες των Βουλγάρων, για αρκετό διάστημα τα δυο στοιχεία διατηρούν την αυτοτέλειά τους. Σχεδόν έναν αιώνα μετά από τη ίδρυση του κράτους, το 764 η σλαβική φυλή των Σεβέρων είχε ακόμα τον δικό της άρχοντα, ενώ για τους πρωτοβούλγαρους επιγραφές διασώζουν τουρκικά ονόματα και θεσμούς τουρανικούς. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει ότι οι Σλάβοι είχαν ξεχωριστή κρατική οργάνωση μέσα στο βουλγαρικό κράτος. Όμως, οι Βούλγαροι που ήταν μειονότητα, θα καμφθούν σιγά – σιγά από τον αριθμητικό όγκο των Σλάβων. Η συγχώνευση έγινε βαθμιαία και όχι πάντα ειρηνικά. Στο νέο αυτό κράτος οι Βούλγαροι έδωσαν το όνομα και το κρατικό πλαίσιο και οι Σλάβοι τη λαϊκή βάση και φυσικά τη γλώσσα.

          Στα μέσα του 8ουαι υπήρξε ένταση στις βυζαντινοβουλγαρικές σχέσεις. Κύρια αιτία ήταν η προσπάθεια των Βουλγάρων να διευρύνουν τη λαϊκή τους βάση με προσάρτηση σλαβικών φυλών που κατοικούσαν σε βυζαντινά εδάφη. Ο Κωνσταντίνος Ε΄, ο επονομαζόμενος Κοπρώνυμος, που του δόθηκε αυτός ο μειωτικός χαρακτηρισμός από την εκκλησία μια που ήταν εικονομάχος αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένας από τους μεγαλύτερους βυζαντινούς αυτοκράτορες, προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους. Εγκατέστησε στη Θράκη πληθυσμούς με πολεμική εμπειρία από τη Μικρά Ασία, τους οποίους επιχορήγησε πλουσιοπάροχα, ενώ προσπάθησε να ενισχύσει τη φιλοβυζαντινή μερίδα μέσα στο βουλγαρικό κράτος. Με μια σειρά εκστρατειών, έφτασε κοντά σε αυτό που όπως έλεγε ήταν ο σκοπός της ζωής του, να εξαφανίσει τη Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι πράγματι έφτασαν ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική καταστροφή, αλλά παρ’ όλα αυτά άντεξαν. Και όταν πέθανε ο Κωνσταντίνος Ε΄ μάλλον ανάσαναν.

χάρτης με το κράτος του Ασπαρούχ

          Ο 9οςαι υπήρξε περίοδος αναπτύξεως για το βουλγαρικό κράτος. Η συνεπής πολιτική ικανών ηγεμόνων εδραίωσε τη θέση τους στη βαλκανική και πέτυχε την εσωτερική συνοχή. Οι Βούλγαροι κατόρθωσαν να επιβάλλουν την πολιτική τους οργάνωση στους ανοργάνωτους σλαβικούς πληθυσμούς, ενώ η ομαλή διαδοχή των ηγεμόνων εξασφάλισε την πολιτική ισορροπία. Στα δυτικά τους σύνορα οι περιστάσεις ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές γι’ αυτούς. Το κράτος των Αβάρων κατέρρευσε από τα χτυπήματα του Καρλομάγνου και οι Βούλγαροι, επωφελούμενοι από το γεγονός αυτό, επεκτάθηκαν ως τον μέσο Δούναβη και τον Τίσσα, όπου έγιναν γείτονες με τους Φράγκους και όπως καταλαβαίνουμε είχε δυσμενείς συνέπειες για το Βυζάντιο. Ένα ισχυρό γειτονικό κράτος, που ασκούσε επιρροή στους σλαβικούς πληθυσμούς του Βυζαντίου, ήταν επικίνδυνο. Η επέκταση των Βουλγάρων προς τα δυτικά απειλούσε τις βυζαντινές κτήσεις στην Παννονία (ουγγρική πεδιάδα) και στη Δαλματία, ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα φραγκικά κράτη είχαν εδραιωθεί πολιτικά και οι Άραβες είχαν πετύχει σημαντικές κατακτήσεις στην Ευρώπη. Επομένως, μια νέα σύγκρουση Βυζαντινών και Βουλγάρων ήταν αναπόφευκτη.

          Αυτή η νέα περίοδος για το βουλγαρικό κράτος αρχίζει με ηγεμόνα τον Κρουμ, πιο γνωστό ως Κρούμο (803 – 814). Ήταν ένας πρωτόγονος, ως προς τη συμπεριφορά και τον χαρακτήρα, αλλά ικανός πολεμιστής και με μεγάλες οργανωτικές ικανότητες. Εδραίωσε τη δύναμή του στο εσωτερικό και στράφηκε εναντίον του Βυζαντίου. Λίγο πριν από το Πάσχα του 809 καταλαμβάνει τη σημαντικότατη θρακική πόλη, τη Σερδική (Σόφια). Οι απώλειες των βυζαντινών στρατευμάτων και του άμαχου πληθυσμού ήταν μεγάλες. Η Σερδική ήταν σπουδαίο στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο και η άλωσή της άφηνε ακάλυπτες σημαντικές διόδους για τη Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ δυσχέραινε την επικοινωνία και την οικονομία του Βυζαντίου, αφού ήταν, επιπλέον, ένας σημαντικός κόμβος στην περίφημη “βασιλική οδό” που από τη Ναϊσό (Νις) οδηγούσε στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Κρούμος αιχμαλωτίζει τον Νικηφόρο Α΄ (Ρώμη, Βατικανή Βιβλιοθήκη)

          Το 811 ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄, έπειτα από πολύμηνη προετοιμασία και πολλά διοικητικά και οικονομικά μέτρα εναντίον των Σλάβων της Θράκης, όπως η βίαιη εγκατάσταση χριστιανικών πληθυσμών, ετοιμάστηκε για πόλεμο. Ο Νικηφόρος απέρριψε τις προτάσεις ειρήνης του Κρούμου και εισέβαλε στη Βουλγαρία. Αφού κατέλαβε την Πλίσκα τη πρωτεύουσα των Βουλγάρων, εξόντωσε τη “φρουρά της αυλής” του Κρούμου, που το Ανώνυμο Χρονικό ανεβάζει σε 12χιλ., και αφάνισε 50χιλ. από το βουλγαρικό στράτευμα! Κάποια όμως αταξία στον βυζαντινό στρατό επέτρεψε στους Βούλγαρους να οργανώσουν την αντεπίθεσή τους, αφού έκοψαν τις διόδους για να εμποδίσουν τη φυγή των Βυζαντινών. Στη μεγάλη μάχη που έγινε στις 26 Ιουλίου του 811 στις κλεισούρες του Αίμου, ο βυζαντινός στρατός καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Ο ίδιος ο Νικηφόρος Α΄ έπεσε στη μάχη και ο Κρούμος κατασκεύασε από το κρανίο του άτυχου Νικηφόρου ένα επιχρυσωμένο κύπελλο για να πίνει το κρασί του! Η πτώση του Νικηφόρου πανικόβαλε και σόκαρε τους Βυζαντινούς, όχι τόσο για την ειδεχθή συμπεριφορά απέναντι στη σορό του αυτοκράτορα, όσο για το ότι από το θάνατο του αυτοκράτορα Ουάλη (ή Βάλη) το 378 στη μάχη της Αδριανούπολης εναντίον των Οστρογότθων, ποτέ κανένας αυτοκράτορας δεν είχε σκοτωθεί σε μάχη.

          Έπειτα, ο Κρούμος συνέχισε, όχι απλώς να παρενοχλεί, αλλά να απειλεί άμεσα την ίδια την αυτοκρατορία. Την άνοιξη του 812 κατέλαβε τη Δεβελτό, πόλη του Εύξεινου Πόντου και εγκατέστησε τους κατοίκους της αλλού. Οι επιδρομές του ανάγκασαν τους πληθυσμούς σημαντικών πόλεων της Θράκης να τις εγκαταλείψουν. Μετά τις επιτυχίες αυτές, ο Κρούμος ζήτησε να γίνει συνθήκη ειρήνης, με βάση αυτή που είχε συναφθεί το 716 με τον Θεοδόσιο Γ΄. Επίσης ζήτησε ανταλλαγή πολιτικών προσφύγων. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβές απέρριψε τις προτάσεις και έτσι ο Κρούμος πολιόρκησε τον Οκτώβρη του 812 τη Μεσημβρία και την κατέλαβε παίρνοντας σημαντικά αποθέματα σε χρυσό και υγρό πυρ.

ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ’ στο θρόνο. Βυζαντινή απεικόνιση

          Λίγο αργότερα, το Βυζάντιο θα περάσει μια από τις δυσκολότερες στιγμές του. Ο Κρούμος με μεγάλες δυνάμεις εκστράτευσε εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Αφού πρώτα πολιόρκησε την Αδριανούπολη, έφτασε ως τα τείχη της Πόλης. Εκεί ο Κρούμος κατανόησε, δείχνοντας μεγάλο ρεαλισμό, πως ήταν αδύνατο να την καταλάβει, με τα πανίσχυρα τείχη της και τον πολυάριθμο στρατό να την υπερασπίζεται. Όμως, φεύγοντας κατέκαψε τα προάστια της Κωνσταντινούπολης, λεηλάτησε πολλές πόλεις και κατέλαβε την Αδριανούπολη, την οποία κατέστρεψε και οι 12χιλ. κάτοικοί της, μαζί με άλλους 40χιλ. αιχμαλώτους άλλων πόλεων, μεταφέρθηκαν στα βόρεια του Δούναβη, στη σημερινή Βεσσαραβία, όπου σχημάτισαν χωριστή αποικία με το όνομα Μακεδονία. Οι εξόριστοι Έλληνες έμειναν εκεί ως το 837, οπότε και επαναστάτησαν και κατόρθωσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους με πλοία που είχε στείλει για τον σκοπό αυτό στις εκβολές του Δούναβη ο αυτοκράτορας Θεόφιλος (829 – 842).

          Ο Κρούμος πέθανε ξαφνικά το 814 και τον διαδέχτηκε ο γιος του Όμουρταγκ (814 – 831). Ο νέος ηγεμόνας έπρεπε να αντιμετωπίσει τους Φράγκους και για να αποφύγει τον διμέτωπο αγώνα, επεδίωξε να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τους Βυζαντινούς. Το 815 υπογράφεται τριακονταετής ειρήνη. Ο πρώτος όρος της συνθήκης αναφέρεται στον καθορισμό των συνόρων των δυο κρατών. Η συνοριακή γραμμή άρχιζε από τη Δεβελτό, προχωρούσε προς τα δυτικά και διέσχιζε τον ποταμό Τούντζα, περνούσε ανάμεσα από Αδριανούπολη και Φιλιππούπολη και κατέληγε βόρεια στον Αίμο. Οι Σλάβοι που ήταν υπήκοοι του Βυζαντίου παρέμεναν εκεί, ενώ αυτοί που δεν υπάγονταν στην αυτοκρατορία και κατοικούσαν στα παράλια, θα επέστρεφαν στη χώρα τους. Άλλος όρος μιλούσε για ανταλλαγή αιχμαλώτων. Γενικά και οι άμεσοι διάδοχοι του Όμουρταγκ διατήρησαν τις καλές σχέσεις με το βυζάντιο. Όμως δεν έλειψαν και από τα δυο μέρη εχθρικές επιχειρήσεις που έπλητταν τις πόλεις της Θράκης.

Η δολοφονία του Βάρδα η Καίσαρα στα πόδια του Μιχαήλ Γ ‘

Τον Μαλαμίρ και τον Πρεσιάμ διαδέχτηκε ο Βόρις (852 – 889), που συνέχισε την πολιτική των προκατόχων του: διατήρησε φιλικές σχέσεις με το Βυζάντιο, προσπάθησε να επεκτείνει τη βουλγαρική επιρροή στον μέσο ρου του Δούναβη και ήρθε σε συνεννόηση με τους Φράγκους, αλλά το πιο σημαντικό επίτευγμά του ήταν η αποδοχή του χριστιανισμού του ανατολικού δόγματος φέρνοντας οριστικά τη χώρα του στη σφαίρα επιρροής του Βυζαντίου.

Μια ματιά στο εσωτερικό του μεσαιωνικού βουλγαρικού κράτους θα ήταν χρήσιμη για να κατανοήσουμε βαθύτερα αυτόν τον λαό. Ο Κρούμος και οι διάδοχοί του αγωνίστηκαν για να καταστείλουν τις φυγόκεντρες τάσεις των ημιανεξάρτητων τοπικών αρχηγών και εφάρμοσαν μια συγκεντρωτική πολιτική, που είχε ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η κρατική εξουσία. Οι τοπικοί αρχηγοί των επαρχιών αντικαταστάθηκαν από διοικητικά όργανα που εξαρτιόνταν απευθείας από την ηγεμόνα. Σ’ αυτήν την πολιτική τους οι ηγεμόνες στηρίχτηκαν κυρίως στους Βογιάρους που αντιπροσώπευαν τη μεγάλη ιδιοκτησία και παράλληλα ενίσχυσαν με τη νομοθεσία τους θεσμούς.

Ο Κρούμος ήταν ο πρώτος ηγεμόνας που θέσπισε νόμους στο κράτος του και ο Όμουρταγκ έθεσε τις βάσεις της διοικητικής οργανώσεως. Η πρώτη αυτή νομοθεσία περιλάμβανε κυρίως μέτρα προστασίας της ελεύθερης ιδιοκτησίας της γης. Στη Βουλγαρία υπήρχαν τον 9οαι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι Βογιάροι και οι ελεύθεροι χωρικοί. Υπήρχαν επίσης πάροικοι εξαρτημένοι από το κράτος ή τους Βογιάρους. Γενικά ο πληθυσμός ήταν αγροτικός και κτηνοτροφικός που την ανάπτυξή του ευνοούσε η διαμόρφωση του εδάφους με τις μεγάλες και εύφορες πεδιάδες. Λίγο αργότερα αναπτύχθηκε σημαντικά η οικονομία με το εμπόριο, αφού η χώρα είχε μια καίρια θέση για τη διακίνηση εμπορευμάτων. Αυτό που έλειπε ήταν η βιομηχανία και εξυπηρετούταν από το βυζάντιο. Σιγά – σιγά, άρχισαν να αναπτύσσονται κάποιες πόλεις σε σημαντικά κέντρα, όπως η Βάρνα, η Πρεσλάβα, η Πλίσκα και αργότερα η Σόφια. Και ο Κρούμος και ο Όμουρταγκ ανέπτυξαν μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα. Τα κτήρια, τα έργα τέχνης και η καθημερινή ζωή θα είναι βαθιά επηρεασμένα από το Βυζάντιο και τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό.

χάρτης της βυζαντινής αυτοκρατορίας γύρω στο 500 μ. Χ.

Η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους και της νεοεισελθούσης χριστιανικής θρησκείας. Διότι ούτε οι Βούλγαροι, ούτε οι Σλάβοι είχαν δικό τους αλφάβητο. Οι Βούλγαροι έφεραν βέβαια από την Ασία μια ρουνική γραφή, αλλά ή χρήση της ήταν περιορισμένη και μυστικιστική και δεν μπόρεσε ποτέ να καλύψει τις ανάγκες του κράτους και των κατοίκων. Ο εκχριστιανισμός ήταν για τους Βούλγαρους όχι μόνο θρησκευτική και πνευματική ανάγκη, αλλά και πολιτική επιλογή για τη συνένωση των Πρωτοβουλγάρων και των ειδωλολατρών Σλάβων. Παρά τις μετέπειτα αρκετές πολεμικές αναμετρήσεις των Βουλγάρων με τους Βυζαντινούς, το βουλγαρικό κράτος είχε για τα καλά δεθεί πολιτιστικά και πνευματικά με το άρμα της ανατολικής αυτοκρατορίας, φέρνοντάς το μέσα στη μεγάλη βυζαντινή κοινοπολιτεία.

Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης ..................

Ενδεικτική βιβλιογραφία και πηγές

• Ostrogorski G. , Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, Εκδ. Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος
• Α.Α. Vasiliev, Ιστορία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, Εκδ. Πάπυρος
• Dmitry Obolensky, Η βυζαντινή Κοινοπολιτεια, Εκδ. Βάνιας
• http://www.fuenterrebollo.com/faqs-imperio/715-717-solido-teodosio3.html
• http://www.wikiwand.com/az/Asparux_xan
• http://www.mixanitouxronou.gr/i-alazoniki-ekstratia-tou-vizantinou-aftokratora-nikiforou-a%CE%84-enantion-tou-kroumou-o-voulgaros-ton-nikise-ke-ekane-to-kranio-tou-epargiro-diskopotiro-simfona-me-tis-paradosis-tis-stepas/
• http://shoebat.com/2015/10/16/muslims-go-to-the-tomb-of-the-prophet-joseph-and-set-it-on-fire-but-the-tomb-miraculously-is-unharmed/
• http://www.wikiwand.com/en/Michael_III
• https://in.pinterest.com/explore/byzantine-empire-map/

https://eranistis.net/wordpress/2017/01/29/%ce%b7-

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η καταγωγή των Βουλγάρων και η εγκατάστασή τους στη βαλκανική χερσόνησο"