Το συγκεκριμένο κείμενο είναι συνοπτικά μια ιστορική απάντηση σε μια διαδικτυακή φίλη που προ καιρού είχε σχολίασει ένα άρθρο μου που αναφερόνταν στον πολιτικό άνδρα της πάλαι ποτέ Αθηναικής Δημοκρατίας <Περικλή>> και τον οποίο κατανόμασε ως τον μεγαλύτερο ‘’’Δημαγωγό’’ και ‘’Απατεώνα’’ επειδή υλοποίησε ένα τεράστιο έργο ‘’’κλέβοντας’’ το συμμαχικό Ταμείο!!!!!
Ας δούμε λοιπόν εάν είχε δίκιο η όχι η φίλη μας............
Αυτό το χρωστούσε κυρίως στο ναυτικό της, που είχε παίξει καθοριστικό ρόλο για τη νίκη των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ., η οποία ανάγκασε τον Ξέρξη να επιστρέψει ντροπιασμένος στην Περσία.
Τον επόμενο χρόνο στη μάχη των Πλαταιών ηττήθηκε οριστικά ο περσικός στρατός που είχε μείνει στην Ελλάδα με αρχηγό τον Μαρδόνιο.
Δύο χρόνια αργότερα οι Αθηναίοι τέθηκαν επικεφαλής μιας μεγάλης συμμαχίας ελληνικών πόλεων, κυρίως από τα νησιά του Αιγαίου και τη Μικρά Ασία!
Η συμμαχία συνέχισε τον πόλεμο εναντίον των Περσών, μεταφέροντάς τον στα μικρασιατικά παράλια και στην ανατολική Μεσόγειο, έχοντας ως διακηρυγμένο στόχο να εξαλείψει οριστικά την περσική απειλή.
Κέντρο της συμμαχίας ήταν η Δήλος, το μικρό νησί των Κυκλάδων στο κέντρο του Αιγαίου, όπου βρισκόταν το σημαντικότερο ιερό των Ιώνων.
Εκεί βρισκόταν το κοινό ταμείο της συμμαχίας, δηλαδή τα χρήματα που συνεισέφεραν κάθε χρόνο οι σύμμαχοι για την κοινή πολεμική προσπάθεια.
Η ηγεσία της συμμαχίας ανήκε όμως αναμφισβήτητα στους Αθηναίους, οι οποίοι αποφάσιζαν και διεξήγαν τις πολεμικές επιχειρήσεις όλο και περισσότερο μόνοι τους, χωρίς τη συμβολή των υπόλοιπων συμμάχων!!!
Το 454 π.Χ. οι Αθηναίοι πήραν την απόφαση να μεταφέρουν το ταμείο της συμμαχίας στην πόλη τους, κάτι που τους έδινε τη δυνατότητα να διαχειρίζονται τα χρήματα χωρίς να χρειάζεται να δίνουν λογαριασμό στους συμμάχους.
Έτσι η συμμαχία μετατράπηκε σε ηγεμονία, καθώς η χρηματική συμβολή που κατέβαλλαν οι σύμμαχοι στο κοινό ταμείο μετατράπηκε σε φόρο που ήταν πλέον υποχρεωμένοι να πληρώνουν στην Αθήνα!!!!
Καθοριστική για τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου στην Αθήνα ήταν η παρέμβαση του Περικλή, ο οποίος έπεισε τους Αθηναίους να χρησιμοποιήσουν το κεφάλαιο που είχε συγκεντρωθεί, και μπορούσαν πλέον να το διαχειρίζονται ελεύθερα, για να υλοποιήσουν ένα εξαιρετικά φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα.
Ωστόσο υπάρχει μια ακόμη καθοριστική παράμετρος που επέτρεψε την ανοικοδόμηση των ιερών στην Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή της Αττικής.......
Πέρα από την αύξηση των εσόδων από την ολική κυριαρχία της Αθήνας στον χώρο του Αιγαίου ήταν και η πλήρης εκμετάλλευση των μεταλλείων αργύρου στο Λαύριο!!!!!
Το ταμείο της Αθήνας αντιστοιχούσε στο κολοσσιαίο ποσό των 10.000 ταλάντων πριν ξεκινήσει το οικοδομικό σχέδιο!!
Για να καταλάβει ο σύγχρονος αναγνώστης το μέγεθος των ποσών που αναφέρθηκε θα προσπαθήσουμε να το δείξουμε με σύγχρονα παραδείγματα.
Ο καθηγητής Victor Davis Hanson στο βιβλίο του ''Πελοποννησιακός Πόλεμος'' αναφέρει ότι το ποσό των 6.000 ταλάντων θα αντιστοιχούσε σε σημερινές αποπληθωρισμένες τιμές σε (3) δισεκατομμύρια δολάρια!!
Αυτό το αποθεματικό ισοδυναμούσε με 36 εκατομμύρια εργάσιμες ώρες ή με 100 δραχμές κατά κεφαλήν εισόδημα για τους 300.000 κατοίκους της Αθήνας και της Αττικής, ένα ποσό που, θεωρητικά, επαρκούσε για να ναυπηγηθούν 6.000 τριήρεις!!!
Σε σύγκριση με τη σημερινή αγοραστική αξία το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο να έχει μια μικρή πόλη όπως η Λάρισα το ποσό των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ρευστό χρήμα στα ταμεία της!!!!
Ταυτόχρονα ο τεράστιος στόλος βοηθούσε την Οικονομία της Αθήνας να μειώσει τα ποσοστά ανεργίας, αφού τα κατώτερα φτωχά στρώματα μπορούσαν να απασχοληθούν στο στόλο ως ερέτες (κωπηλάτες).
Αξίζει να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι η πραγματική δύναμη του Αθηναϊκού στόλου ήταν ο ''Ερέτης'', όσο κι αν ακούγεται περίεργο στα αυτιά του σύγχρονου αναγνώστη!!!
Η πραγματική εικόνα της τριήρης διαφέρει από αυτή που οι περισσότεροι από μας έχουν σχηματίσει μέσα από τον κινηματογράφο.
Ο Ερέτης ήταν Αθηναίος πολίτης που αμειβόταν για την εργασία του και γι αυτό την έκανε όσο πιο σωστά και ευσυνείδητα γινόταν.
Μια εκτίμηση είναι ότι με τα χρήματα από το Δήλιο ταμείο (5.000 τάλαντα) η Αθήνα θα μπορούσε να ναυπηγήσει 1.000 τριήρεις και να τις έχει εν πλω για 6 μήνες!!
Αν σκεφτούμε ότι την εποχή της παντοδυναμίας της πόλης ο Αθηναϊκός στόλος αριθμούσε 200 πλοία τα οποία και δεν μπορούσε να τα έχει ταυτόχρονα εν πλω, καταλαβαίνουμε ότι ο Περικλής έχασε μια ευκαιρία να αποφύγει τον πόλεμο και να καταστήσει την Μεσόγειο μια Αθηναϊκή ‘’’Λίμνη’’!!!!!
Όμως η Οικονομία και η Πολιτική, είναι δύο έννοιες τόσο στενά δεμένες μεταξύ τους που συχνά ταυτίζονται!!
Η απόφαση του Περικλή να ξεκινήσει το τεραστίων διαστάσεων οικοδομικό του έργο δεν είναι απλά και μόνο μια πολιτική απόφαση αλλά μας δείχνει και το μέγεθος του πλούτου της Αρχαίας Αθήνας!!
Σύμφωνα με τις πλέον μετριοπαθείς εκτιμήσεις ένα ποσό γύρω στα 2.000 τάλαντα θα πρέπει να ξοδεύτηκε για το οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή.
Συγκεκριμένα, 400 με 500 τάλαντα θα πρέπει να χρειάστηκαν μόνο για την ανέγερση του Παρθενώνα!!
Το κόστος για την ανοικοδόμηση των Προπυλαίων έχει υπολογιστεί σε 200 τάλαντα!!
Αναλυτικά η πρώτη και κρισιμότερη απόφαση ήταν να αναδιαμορφώσουν το σημαντικότερο ιερό της πόλης, την Ακρόπολη, που την είχαν πυρπολήσει οι Πέρσες το 480 π.Χ., και να κατασκευάσουν νέους ναούς στη θέση των κατεστραμμένων, με πρώτο τον μεγάλο εκατόμπεδο ναό της Αθηνάς, ο οποίος χτιζόταν ακόμη όταν ο στρατός του Ξέρξη κατέλαβε την Αθήνα και έκαψε την Ακρόπολη.
Τους ταλαιπωρημένους από τη φωτιά σφονδύλους των κιόνων του ναού αυτού τους εντοίχισαν οι Αθηναίοι στο βόρειο τείχος της Ακρόπολης, ώστε βλέποντάς τους να θυμούνται τη βεβήλωση που είχε υποστεί το ιερό της Αθηνάς.
Με τα χρήματα που είχαν πλέον στη διάθεσή τους θέλησαν να ανεγείρουν στην ίδια θέση έναν μεγαλύτερο και λαμπρότερο ναό για τη θεά, αυτόν που ονομάζουμε σήμερα Παρθενώνα!!!
Πόση σημασία απέδιδαν οι Αθηναίοι στις νίκες τους εναντίον των Περσών, ιδιαίτερα μάλιστα στον Μαραθώνα, όπου πολέμησαν μόνοι, χωρίς βοήθεια από τους άλλους Έλληνες, φαίνεται από το γεγονός ότι αφιέρωσαν στην Ακρόπολη σχεδόν 40 χρόνια μετά τη μάχη, γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα, ένα τεράστιο χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς (είχε ύψος 9 m μαζί με τη βάση), έργο του Φειδία!!!!
Το άγαλμα αυτό, σύμφωνα με την επιγραφή που το συνόδευε, είχε γίνει με το ‘’δέκατο’’ από τα λάφυρα της μάχης του Μαραθώνα.
Η θεά εικονιζόταν όρθια με κράνος, ασπίδα και δόρυ.
Το λοφίο του κράνους και η αιχμή του δόρατος του αγάλματος φαίνονταν από το Σούνιο, όταν η ατμόσφαιρα ήταν διαυγής!!
Εκτός από την ανοικοδόμηση και τη νέα διαμόρφωση της Ακρόπολης το οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή περιελάμβανε την κατασκευή και άλλων ναών σε ιερά της Αττικής, ενός νέου τελεστηρίου για την τέλεση των Μυστηρίων της Δήμητρας και της Περσεφόνης στην Ελευσίνα, ένα στεγασμένο ὠδεῖον δίπλα στο Διονυσιακό θέατρο, στους νότιους πρόποδες της Ακρόπολης, για τις μουσικές εκδηλώσεις, καθώς και άλλα δημόσια κτήρια.
Προβλεπόταν επίσης η κατασκευή μεγάλων και πολυδάπανων αγαλμάτων των θεών, την πρώτη θέση ανάμεσα στα οποία είχε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, έργο του Φειδία, που στήθηκε μέσα στον Παρθενώνα!!
Σκοπός του σχεδίου αυτού δεν ήταν μόνο να στολίσει την Αθήνα και να προβάλει τη δύναμή της κάνοντάς την τη λαμπρότερη πόλη της Ελλάδας, αλλά και να δώσει δουλειά στους τεχνίτες, τους επαγγελματίες και τους εργάτες της πόλης και να την καταστήσει κέντρο των τεχνών!!!!
Έτσι. η Αθήνα απέκτησε τα μνημεία για τα οποία είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο ακόμη και σήμερα!!!
Η απάντηση στο ερώτημα, αν έπρεπε να εφαρμόσει ο Περικλής το πρόγραμμά του, είναι δύσκολη και σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα απλό ναι ή όχι................
Ο αείμνηστος και σπουδαίος αρχαιόλογος Μανώλης Ανδρόνικος στο βιβλίο του <<ΑΚΡΟΠΟΛΗ>> αναφέρει τα εξής:
«Και μόνον ο ‘’Παρθενών’’ αποτελεί το λαμπρό μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας του Περικλέους και όπως εκείνη κατόρθωσε να φτάσει σε μια ανεπανάληπτη έκφραση της δημοκρατίας, έτσι και αυτό υψώνεται μοναδικό και ανεπανάληπτο.
Γιατί ο ναός αυτός αφιερώνεται σε μια θεότητα, την Αθηνά, που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την αποθέωση της αθηναϊκής πολιτείας ή καλύτερα την θεϊκή της ουσία»!!!!
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι ο Περικλής αποτελεί την πιο λαμπρή πολιτική προσωπικότητα της αρχαίας Ελλάδας που κατάφερε να αλλάξει την όψη της Αθήνας τόσο στην πολιτική της διαδρομή όσο και στην πνευματική και καλλιτεχνική της πορεία, και να χαρίσει στην πόλη της Αθήνας τον Χρυσό της Αιώνα!!!
Ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή ήταν όλος έργο ενός ανθρώπου που αγάπησε τον κόσµο του, την Αθήνα, πιο πολύ από τον εαυτό του και πίστεψε τόσο πολύ στους συμπολίτες του ώστε να αντλήσει τη σχεδόν ''αυθάδικη'' δύναμη για να πειραματιστεί με τους ίδιους τους όρους της ανθρώπινης ύπαρξης!!
Το ευρύτατο πείραμά του θα τον δικαίωνε ιστορικά, καθώς το θάρρος της κολοσσιαίας δημιουργίας του θα γεννούσε έναν κόσμο που όμοιό του δεν είχε ξαναδεί η κλασική αρχαιότητα.
Και δεν θα ξανάβλεπε ίσως ποτέ η Οικουμένη στους αιώνες που θα έρχονταν!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Γιώργος Χαβαλές
i.jpg)
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου