Ο αρχαίος κόσμος ήρθε σε εμάς θλιβερά θρυμματισμένος. Μεγάλο μέρος από τα γραπτά του μνημεία χάθηκε, οι οικοδομές σωριάστηκαν, τ’ αγάλματα και τ’ αγγεία κατακομματιάστηκαν και θάφτηκαν κάτω από χώματα, ή κάτω από μεταγενέστερα χτίσματα. Μα το πιο αξιοθρήνητο, η κληρονομιά των αρχαίων παραδόθηκε σ’ εμάς ακρωτηριασμένη, παρεξηγημένη και παραμορφωμένη από τις γενεές που μεσολάβησαν.
Ανάμεσα στην αρχαιότητα και τον νεότερο άνθρωπο στάθηκαν οι ελληνιστικοί χρόνοι, οι χρόνοι της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο μεσαίωνας, που στην ουσία σύρθηκε ως τα χρόνια του διαφωτισμού και της αστικής δημοκρατίας και που κατά ένα τρόπο συνεχίζεται κάτω από τα μάτια μας. Σε όλη τη μακρόσυρτη διαδρομή, που η ζήση ξαναβυθίστηκε στην αγροτική οικονομία και την απολυταρχία κι ο νους στη θολούρα του μύθου, οι άνθρωποι είδαν και αγάπησαν στην αρχαιότητα τη θρησκευτική και μυθική της πλευρά.
Η ελληνική παιδεία είναι στην ουσία δημοκρατική, ρασιοναλιστική και εδωκοσμική. Από τις πιο αγαπημένες έννοιες των σοφών της είναι η “φύση” κι αυτή έρχεται από το ρήμα φύω. Ο κόσμος για την καθαυτό ελληνική αντίληψη είναι αΐδιος. Δεν τον έφτιαξε κανένας θεός ή άνθρωπος, “αλλά ην και αεί και έστιν και έσται”. Βουνά, κάμποι, θάλασσα, φυτά, ζώα, άνθρωποι, μαζί μ’ όλα και οι Θεοί, βλάστησαν από μια αρχική ουσία, την αρχή όπως την είπαν. Η επιστήμη τους αυτή ζήτησε να βρει και αγωνίστηκε να εξηγήσει πως απ’ αυτή φύτρωσαν τα όντα, την γέννηση των όντων, τη rerum naturam, όπως ονόμασε το περίφημο ποίημά του ο Λουκρίτιος. Η διανόησή τους ήταν από μιας αρχής διαλεκτική και εξελικτική.
Το δικό τους φύτρωμα, τη βλάστηση του λαού τους, τη φαντάστηκαν σαν συνέχεια της βλάστησης του κόσμου, της γης πρώτα, που είναι το ασάλευτο θεμέλιο για όλα. Ουρανός και γη έγιναν για να ριζώσει και ν’ ανθίσει ο Ελληνικός λαός, με την ιδιοσυγκρασία, τους πόθους και τις ορμές, με τα ήθη και την παιδεία του. Με την λέξη παιδεία εννοούσαν ότι στις νεότερες γλώσσες λέμε πολιτισμός και ανθρωπισμός μαζί. Ο Επίκουρος ερμηνεύοντας την γνήσια Ελληνική αντίληψη είπε πως οι Θεοί μοιάζουν Έλληνες και μιλούν Ελληνικά και πως μονάχα οι Έλληνες μπορούν να φιλοσοφήσουν, να κάμουν δηλαδή επιστήμη. Ο Λιαντίνης δυόμιση σχεδόν χιλιετίες μετά θα μας το υπενθυμίσει ξανά λέγοντας “καθώς είμαστε ημιμαθείς, και προχειρολόγοι, και πνευματικά νεόπλουτοι, ισχυριζόμαστε πολλές φορές ότι επιστήμη έκαμαν και άλλοι αρχαίοι λαοί. Οι αιγύπτιοι, για παράδειγμα, οι αζτέκοι, οι ασσύριοι, οι κινέζοι, οι χαλδαίοι, οι εβραίοι, οι πέρσες, και λέγε.
Λάθος. Επιστήμη έκαμαν μόνον οι έλληνες.
Επιστήμη, με την έννοια ότι ανακαλύπτεις και οικοδομείς ένα σύστημα εφαρμοσμένων πληροφοριών που η οργανική τους δόμηση έχει τον ειρμό, την ακρίβεια και την αναγκαιότητα της οργανικής τάξης που υπάρχει μέσα στη φύση. Αιτία που κάνει τη φύση και τους νόμους της σύσταση αναλλοίωτη, και αιώνια, και ανώλεθρη.
Σε σύγκριση με τους έλληνες η επιστήμη που έκαμαν οι άλλοι είναι μία επίδοση προεμπειρική. Αστρολογία λόγου χάρη αντί για αστρονομία. Κομπογιαννιτισμός αντί για ιατρική. Ιερατείο και παπαδαριό αντί για φιλοσοφία. Αγροφυλακή αντί για γεωμετρία. Μαγεία και κατηχητικό αντί για ηθική. Κρυφτούλι και αμπάριζα αντί για αθλητισμός. Μουρλοβασιλιάδες από ξύλο ξερό αντί για πολιτική. Και παράβαλε αντίστοιχα.
Σήμερα την έρευνα σε όλους τους χώρους του επιστητού την υπηρετούν εννιακόσιες τόσες επιστήμες, που διδάσκουνται στα πανεπιστήμια της υφηλίου. Αρχή και πηγή και μητρίδα (όπως λέμε πατρίδα) όλου αυτού του βουερού πνευματικού οργασμού που έφερε τον άνθρωπο μετάρσιος να πλήξει τα άστρα , κατά το στίχο του Οράτιου, είναι η Ελλάδα.” Κάθε μεγάλο και όμορφο και αληθινό κρατάει από την αρχαία Ελλάδα. Αν το “Ελληνικό θαύμα” το παίρνουν στη μυστική έννοια, είναι που δεν νοεί ο σύγχρονος άνθρωπος πως οι Έλληνες έζησαν, δεν έγραψαν. Κάθε τι που αξίζει να θαυμάζει και να χαίρεται κανείς από αυτούς έχει την δικαιολογία του.
Οι Έλληνες είδαν το ον σαν κάτι όμορφο και αληθινό. Έτσι το περιέγραψαν με την τέχνη τους δίνοντας του μορφή και με την φιλοσοφία τους το εξήγησαν δίνοντάς του ύλη, υπόσταση. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι γεμάτος από τον φόβο του χριστιανικού μεσαίωνα και του φοβικού μεταφυσικού που αυτός του ρίζωσε βαθιά μέσα του. Έτσι μην μπορώντας να φυλάξει την πόρτα του επέκεινα, την έκλεισε. Έξω από την πόρτα άφησε την δεισιδαιμονία και μέσα έκλεισε τον πεσιμισμό του 19ου αιώνα που είναι και η φιλοσοφική βάση του σήμερα, η ύλη σαν να λέμε. Ενώ η μορφή μας έρχεται έξω από την πόρτα του επέκεινα και είναι η δεισιδαιμονία!
Αλλά ας μην το φιλοσοφούμε τόσο και ας μείνουμε λίγο στους αρχαίους και στην κατανόησή τους. Η τέχνη πρώτα από όλα και η μορφή που έδωσαν στο ον. Ο καημός του θανάτου γέννησε στους Έλληνες την τέχνη. Εκεί που ο φόβος του θανάτου γέννησε στους λαούς τις θρησκείες! Στο πρόβλημα του θανάτου, που για τον άνθρωπο είναι το πρόβλημα των προβλημάτων, οι Έλληνες δεν καταδέχτηκαν να κοροϊδέψουν τον εαυτό τους. Αρνήθηκαν να αυτοεξευτελιστούν. Και αφού δεν το κορόιδεψαν εδώ, στον κίνδυνο και στον αγώνα τον έσχατο, είναι αυτονόητο πως δεν τον κορόιδεψαν και σε τίποτα άλλο. Από αυτό και μόνο μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η Ελληνική τέχνη στάθηκε αρχέτυπο για κάθε κατοπινή τέχνη.
Η λέξη μουσική από την μούσα του Ησίοδου και του Όμηρου και η λέξη θέατρο από την θέαση της τραγωδίας, είναι δύο βασικοί όροι στην Ελληνική τέχνη. Αυτές οι δύο λέξεις περιγράφουν την αντίληψη του ανθρώπου σε εκατόν σαράντα γλώσσες: musik, theater και ας μην σημαίνουν τίποτε για αυτούς σαν όροι!
Τι μπορεί να εξηγήσει ότι αυτές οι δυο λέξεις γίναν πανανθρώπινες; Θα μας το εξηγήσει εύγλωττα ο Λιαντίνης λέγοντας “το εξηγεί η δύναμη της αλήθειας που κρύβει μέσα της η ελληνική τέχνη. Και όχι βέβαια το ότι η Ελληνική γλώσσα είναι η γλώσσα των Θεών, που έλεγε κάποιος πανεπιστημιακός κωφάλαλος”!
Γιατί ο άνθρωπος όσο και να τον ταΐζουν σανό τα συστήματα και οι θρησκείες, όσο και να μένει ένας ανόσιος όχλος, εντούτοις έχει έμφυτη μέσα του την φυσική όρεξη για γνώση.
Αν την μορφή την έχουμε από την τέχνη, την ύλη την έχουμε από την φιλοσοφία. Αλλά όπως είπαμε οι Έλληνες έζησαν δεν έγραψαν. Και για να ακριβολογήσουμε όπως αυτοί μας δίδαξαν, τότε θα πούμε οι Έλληνες έγραψαν αυτό που έζησαν και δεν έγραψαν αυτό που θα ήθελαν να ζήσουν! Αυτή την φράση πρέπει να έχουμε κάθε φορά που διαβάζομε το συμπόσιο, τον Φαίδρο, μέχρι την τετραφάρμακο και τον Ζήνων. Η κοινωνική ζωή των Ελλήνων είναι μία διαρκείς εξέλιξη. Μία πάλη μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας σε πολιτικό επίπεδο, που φιλοσοφικά εκφράζονται -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- με τον ιδεαλισμό η πρώτη και με τον υλισμό η δεύτερη. Η πάλη που σε πολιτικό έδαφος γίνετε με την κίνηση μαζών, έχει το πνευματικό της καθρέφτισμα στην φιλοσοφία. Η ιδέα είναι η σπίθα που ξεπετιέται από το χτύπημα των σπαθιών. Οι ιδεολογίες αντιλαλούν πάθη, ορμές, πόθους, ελπίδες. Άρα η κοινωνία γεννά τις ιδέες και όχι το αντίστροφο, όπως ο αφύσικος χριστιανισμός μας δίδαξε!
Εμείς οι νεότεροι, που τον κόσμο εκείνο τον ξέρουμε από τα μνημεία του λόγου και της τέχνης και είναι στενά τα ενδιαφέροντά μας, συνηθίσαμε να πιστεύουμε πως το μεγάλο στην αρχαιότητα είναι το ποίημα ή το δουλεμένο μάρμαρο. Όμως πέρα από αυτά και προϋπόθεση για όλα είναι η οικονομική ανάπτυξη και οι συνέπειές της, η γέννηση του δήμου, οι κοινωνικοί αγώνες και η δημιουργία της νέας δημοκρατικής πολιτείας.
Ανάμεσα στα τόσα δημιουργήματα που ξεχωρίζουν τον Έλληνα από τον βάρβαρο και τον γεμίζουν περηφάνια, το μονάκριβο είναι η πολιτεία του. Η σημαντικότατη αυτή πλευρά των αρχαίων έφτασε αργά στην συνείδηση του νεότερου ανθρώπου, γιατί καθώς ο ίδιος έβγαινε από την μεσαιωνική αντάρα μαγκωμένος μέσα σε αυταρχικές, θεοκρατικές μοναρχίες, παραπεταμένος στο περιθώριο, δεν έμπαινε στο πραγματικό νόημα της Ελληνικής πολιτείας.
Είναι κάμποσοι Ευρωπαίοι και μερικοί δικοί μας αγουροξυπνημένοι, που θρηνούν, γιατί οι ένδοξοι πρόγονοί μας έμειναν χωρισμένοι σε μικρές αντίμαχες πολιτείες. Η “κακομοιριά” της χωρισμένης και κομματιασμένης Ελλάδας, έγινε αγαπημένο μοτίβο της προπαγάνδας. Κάθε δέντρο κρίνετε από τον καρπό του. Ενότητα αχάλαστη είχαν οι ανατολικές μοναρχίες, η αυτοκρατορική Ρώμη, το βυζάντιο, η αυτοκρατορία των σουλτάνων. Καμιά από τις αυτοκρατορίες αυτές δεν παρουσίασε την απόδοση της κομματιασμένης “αλληλοσπαρασσόμενης” Ελλάδας.
Η ενωμένη Ελλάδα δεν θα ήταν Ελλάδα πια!
Οι Ελεγείες του Ντουίνο (Ράινερ Μαρία Ρίλκε)
ΠΗΓΗ: Τι είναι τελικά ο αρχαίος κόσμος;
Από: http://eineken.pblogs.gr/2012/02/ti-einai-telika-o-arhaios-kosmos.html
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου