Αιώνες πριν, οι άνθρωποι φανταζόταν πλάσματα τρομακτικά και δαιμονικά.--- Πλάσματα παράξενα και απόκοσμα, συχνά αποτελέσματα ανίερων ενώσεων μεταξύ αταίριαστων οντοτήτων.---- Κάθε μυθολογία, κάθε πολιτισμού περιέχει ιστορίες για τέρατα αφύσικα με ιδιότητες μοναδικές και συνήθως δαιμονικές.
Για τους λαογράφους είναι λαϊκές ιστορίες εμπνευσμένες από άτομα χαμηλής μόρφωσης και νοητικής ικανότητας. Για πολλούς καλοθελητές πρόκειται για λάθη στην αναγνώριση γνωστών ζώων σε μη ιδανικές συνθήκες φωτισμού. Για τους ιστορικούς, βέβαια είναι αστειότητες και για τους επιστήμονες είναι επιστημονική φαντασία. Και ποιοι πιστεύουν τελικά σε αυτήν την ιστορία;
Οι “τρελοί” ερευνητές, που “χάνουμε τον χρόνο” μας ψάχνοντας ιστορίες για “αγρίους” (αν δεν είστε ένας απ’ αυτούς καλύτερα σταματήστε την ανάγνωση, ξαπλώστε και ανοίξτε την τηλεόραση).
Η ελληνική μυθολογία (και Ιστορία) βρίθει με τέτοιες ιστορίες και όντα. Αυτά τα πλάσματα κατά κανόνα δεν είναι ποτέ αγαθοποιά άλλα δαιμονικά και τρομακτικά, εκτός κάποιων εξαιρέσεων. Πάντα βασάνιζαν τους κατοίκους ολόκληρων περιοχών μέχρι να δώσει την λύση ένας ήρωας. Ωστόσο, στην ελληνική μυθολογία, υπήρξαν κάποια όντα των οποίων ο ρόλος ήταν διφορούμενος.
Τέτοια πλάσματα ήταν οι θρυλικοί (;) Κένταυροι. Οι Κένταυροι ήταν μυθικά ανθρωπόμορφα πλάσματα, τα οποία η φαντασία των ανθρώπων διαμόρφωσε σε όντα με διττή φύση: μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα. Στην τέχνη συχνά τονίζεται ο διφυής αυτός χαρακτήρας τους και αποδίδονται ρωμαλέοι και μυώδεις σε παραστάσεις δραστήριες στις οποίες θα αναφερθούμε αργότερα.
Η προέλευση τους
Η προέλευση αυτών των πλασμάτων είναι σκοτεινή και δυσεξιχνίαστη. Μια ερμηνεία όμως που φαίνεται λογική είναι πως επρόκειτο για άγρια φυλή ανθρώπων η οποία ζούσε σε ορεινά μέρη, βουνά, αλλά και πεδιάδες της Ηλίδος, της Αρκαδίας αλλά κυρίως της Θεσσαλίας. Άγρια φυλή με βίαια και αχαλίνωτα ένστικτα σε κάθε έκφραση της ζωής τους.
Πιθανώς αυτή η φυλή να επιδιδόταν στην αρχή σε ιππασία και κυνήγι άγριων ταύρων και άλλων θηρίων. Ένας μύθος που σώζεται από τον Σέρβιο (βασιλιάς της Θεσσαλίας) αναφέρει πως ένας βασιλιάς της εποχής είχε αναθέσει στους ιππείς αυτούς να επαναφέρουν τα βόδια ή τους ταύρους της περιοχής που είχαν απομακρυνθεί. Οι ιππείς αυτοί λοιπόν οδήγησαν τα χαμένα ζώα πίσω στον αρχικό τόπο βοσκής τους ερεθίζοντας τα με το βούκεντρο (επίμηκες ραβδί με αιχμηρή άκρη για να ενοχλούν τα βοοειδή και να τα καθοδηγούν έτσι). Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η ετυμολογία της λέξης Κένταυρος από το κεντείν + ταύρος.
Μια άλλη εκδοχή, ωστόσο, είναι πως οι Κένταυροι δεν υπήρξαν ποτέ με την μορφή που παρουσιαζόταν στην τέχνη και την παράδοση. Σύμφωνα με τον μυθογράφο Παλαίφατο, ο βασιλιάς της Θεσσαλίας Ιξίων για να απαλλάξει την χώρα του από κοπάδια άγριων ζώων που την κατέστρεφαν, ανέθεσε σε έφιππους τοξότες από τη Νεφέλη της Θεσσαλίας την εξόντωση τους. Και πράγματι, αυτοί οι ιππείς κατόρθωσαν να απαλλάξουν την περιοχή από τα ανεπιθύμητα και βλαβερά αυτά άγρια ζώα. Γι’ αυτό και από πολύ παλιά είχε δημιουργηθεί ο μύθος ότι οι Κένταυροι γεννήθηκαν από τον Ιξίονα και τη Νεφέλη, μια άποψη που θα αναλύσουμε παρακάτω.
Και οι δύο προηγούμενες εκδοχές παρουσιάζουν τους Κενταύρους ως έφιππους άντρες που κυνηγούσαν κι έπιαναν άγρια ζώα. Άρα η αφετηρία του μύθου των Κενταύρων προκλήθηκε από την έντονη έκπληξη που ένιωσαν όσοι δεν ήξεραν ιππασία βλέποντας άντρες να ιππεύουν με τόση δύναμη κι ένταση σε άλογα. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, αναφερόμενος σε σχετικό μύθο γράφει: “Πολλοί πιστεύουν ότι οι Κένταυροι που γεννήθηκαν από τον Ιξίονα και την Νεφέλη είναι οι πρώτοι που επιχείρησαν να ιππεύσουν άλογα. Γι’ αυτό και αρχικά ονομάστηκαν Ιπποκένταυροι. Όσοι παρακολουθούσαν από μακριά τα καλπάζοντα άλογα, καθώς έβλεπαν τους αναβάτες κολλημένους και σκυμμένους πάνω στον αυχένα του ζώου, είχαν την εντύπωση όχι ότι βλέπουν άνθρωπο να ιππεύει, αλλά ένα νέου είδους όν αυτοτελές, με το κεφάλι του ανθρώπου και το σώμα του αλόγου. Φυσικό ήταν μετά από αυτό να σχηματίσουν την εικόνα περίεργων πλασμάτων, τα οποία ήταν κατά το ήμισυ ίπποι και κατά το άλλο ήμισυ άντρες. Από εκείνη τη στιγμή η φαντασία ων Ελλήνων έπλασε τα διφυή αυτά όντα”.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ένα πολύ ενδιαφέρον ιστορικό γεγονός. Όταν οι Κονκισταδόρες αποβιβάστηκαν στον Νέο Κόσμο (την Αμερική), προκειμένου να τους “εκπολιτίσουν”, οι ντόπιοι κάτοικοι ξαφνιάστηκαν. Όταν είδαν τους έφιππους στρατιώτες να τους επιτίθενται τότε οι ντόπιοι Μάγιας και Αζτέκοι, μη γνωρίζοντας το άλογο, θεώρησαν ότι οι έφιπποι στρατιώτες ήταν ένα ον με το άλογο.
Τους θεώρησαν δηλαδή υπερφυσικά όντα, συνδυασμό αλόγου και ανθρώπου, δηλ. σαν Κενταύρους. Το περιστατικό αυτό χρησιμοποιείται για αν εξηγήσει όπως είδαμε και προηγουμένως το φαινόμενο των Κενταύρων στην Ελλάδα. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως οι Έλληνες γνώριζαν το άλογο από πολύ παλιά και μια τέτοια παρερμηνεία δεν θα ήταν δυνατή.
Πως θα μπορούσε άλλωστε αφού το άλογο, όχι απλά ήταν γνωστό στην Αρχαία Ελλάδα αλλά χρησιμοποιούταν ευρέως.
Ο Όμηρος (Ιλ. Α 268) αναφερόμενος στους Κενταύρους τους χαρακτηρίζει “φήρας ορεσκόμενους” (= άγριους). Και αυτό αληθεύει καθώς σε όλη την ελληνική μυθολογία οι Κένταυροι, με εξαίρεση τον Χείρωνα και τον Φόλο, λογιζόταν ως ερωτομανείς και ασελγείς τόσο που θύμιζαν τους Σάτυρους.
Ας σημειώσουμε εδώ πως Κένταυροι και Σάτυροι έμοιαζαν κι εξωτερικά: οι Σάτυροι ήταν συνδυασμός ανθρώπου και τράγου και, όπως και οι Κένταυροι, είχαν και αυτοί την φήμη ερωτομανών και ασελγών πλασμάτων, κάτι που αποτυπώνεται και στις καλλιτεχνικές απεικονίσεις τους, οποίες έχουν υπερβολικά μεγάλους φαλλούς.
Οι Κένταυροι ήταν αγροίκοι, ληστές και άρπαγες γυναικών. Φημιζόταν επίσης και για την αγάπη τους για το ποτό, καθώς συχνά μεθούσαν και δημιουργούσαν πρόβλημα και καυγάδες, ακόμα και με ημίθεους όπως ο Ηρακλής.
Γι’ αυτό και η λέξη “κένταυρος” ήταν συχνά συνώνυμη με το “ασελγής”, “υβριστής” και “αγροίκος”. Η ελληνική μυθολογία, θέλοντας να ανταποκριθεί σ’ αυτήν την εικόνα που έδιναν οι Κένταυροι τους απέδωσε πατέρα αμαρτωλό, υβριστή και ασελγή, τον Ιξίονα. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ο Ιξίονας ήταν βασιλιάς της Θεσσαλίας. Ωστόσο ήταν γνωστός αμαρτωλός, από τους μεγαλύτερους στην Αρχαία Ελλάδα, για τον οποίο είχε ακουστεί μάλιστα πως ήταν ένοχος συγγενικής αιματοχυσίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιξίονας ερωτεύθηκε την Ήρα κι επιδίωκε να έρθει σε σαρκική επαφή μαζί της.
Ο Δίας τον συγχώρεσε μια φορά γι’ αυτό το αμάρτημα και μάλιστα τον εξάγνισε ο ίδιος αλλά οργίστηκε ιδιαίτερα όταν ο Ιξίονας δεν συμμορφώθηκε(κατ’ άλλους μελετητές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ο Δίας εξάγνισε τον Ιξίονα για παλιότερο αμάρτημα αλλά, ως αχάριστος, ο Ιξίονας δεν σεβάστηκε τον Δία και θέλησε να έρθει σε σαρκική επαφή με την Ήρα).
Έτσι ο Δίας, έφτιαξε ένα ομοίωμα της Ήρας από νεφέλη (σύννεφο) και του το έστειλε. Από την ένωση τους γεννήθηκε ο ανθρωποφυής Κένταυρος. Ωστόσο, ο Κένταυρος ήταν ανθρώπινη μορφή και προκειμένου να εξηγηθεί η διπλή φύση των Κενταύρων, πλάστηκε ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο ο Κένταυρος είχε ερωτική επαφή με μια φοράδα και από αυτή την ένωση δημιουργήθηκαν οι Κένταυροι με την γνωστή τους μορφή. Μόνο με μια τέτοια ανίερη ένωση θα μπορούσε να εξηγηθεί εξάλλου η ύπαρξη τέτοιων πλασμάτων. Μια άλλη εκδοχή μιλά για τον Κένταυρο ως παιδί του Απόλλωνα και της Στίλβης και αδελφό του Λαπίθου. Έτσι, οι Λαπίθιδες (απόγονοι του Λαπίθου) και οι Κένταυροι (ως απόγονοι του Κενταύρου) ήταν συγγενείς.
Οι Κένταυροι στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία
Μια από τις πρώτες αναφορές είναι ένα περιστατικό σύμφωνα με το οποίο όταν δημιουργήθηκαν μεταξύ των Λαπίθιδων και των Κενταύρων διαφορές για την διανομή της πατρικής εξουσίας κι έγινε μάχη μεταξύ τους. Μετά την μάχη, οι Κένταυροι διαλύθηκαν και αργότερα συμφιλιώθηκαν με τον Πειρίθου, τον βασιλιά των Λαπιθίδων.
Εδώ, η παράδοση αναφέρει ακόμη ένα περιστατικό που έλαβε χώρα στους γάμους του Πειρίθου με την πανέμορφη Ιπποδάμεια. Στο γαμήλιο συμπόσιο οι Κένταυροι ήπιαν το κρασί γρήγορα και μέθυσαν. Ο πιο δυνατός από αυτούς, ο Ευρυτίωνας, όταν πλησίασε η νύφη να τους χαιρετίσει, πήδηξε από το σκαμνί του, αναποδογύρισε το τραπέζι και την έσυρε κάτω τραβώντας την από τα μαλλιά. Και οι άλλοι Κένταυροι ακολούθησαν αμέσως το παράδειγμα του Ευρυτίωνα και άρπαξαν τις γυναίκες εκεί κοντά. Ο Πειρίθους και ο Θησέας, που ήταν καλεσμένος στον γάμο, οργίστηκαν με την ασέλγεια των Κενταύρων και όρμησαν πάνω τους. Έκοψαν τη μύτη και τ’ αφτιά του Ευρυτίωνα και με την βοήθεια Λαπιθών τον πέταξαν έξω. Πολλούς τους σκότωσαν και τους υπόλοιπους τους έδιωξαν από την χώρα. Αργότερα όμως, οι Κένταυροι συγκεντρώθηκαν κι έκαναν αντεπίθεση. Ακολούθησε σφοδρή μάχη στην οποία πήρε μέρος, στο πλευρό του Πειρίθου και των Λαπίθιδων, ο Θησέα. Η μάχη έγινε στο Πήλιο και μετά τη μάχη όσοι Κένταυροι επέζησαν κατέφυγαν στο Φενεό της Αρκαδίας και στο Μαλέα και από τότε επιδιδόταν μόνο σε ληστείες και φόνους εναντίον των περιοίκων Στο Πήλιο μάλιστα κάποτε, ο Πηλέας κινδύνευσε να σκοτωθεί από Κενταύρους. Σώθηκε από τον Χείρωνα, τον μόνο συνετό από τους Κενταύρους. Σύμφωνα με άλλες πηγές όμως οι Κένταυροι αιφνιδίασαν και κατέσφαξαν τους Λαπίθιδες και όταν οι επιζήσαντες κατέφυγαν στην Φολόη, οι εκδικητικοί Κένταυροι τους εξεδίωξαν και μετέτρεψαν την Φολόη σε ληστρικό οχυρό.
To επόμενο περιστατικό λαμβάνει χώρα στο σημερινό όρος Φολόη. Ο Κένταυρος Φόλος, ο οποίος κατοικούσε εκεί, φιλοξενούσε τον Ηρακλή καθώς αυτός πήγαινε να κυνηγήσει τον Ερυμάνθιο κάπρο. Σε ένα από τα πλούσια γεύματα του ο Ηρακλής ζήτησε κρασί αλλά ο Φόλος δίσταζε αρχικά
Ο Ηρακλής τότε επέμεινε και θύμισε στον Φόλο ότι ο Διόνυσος είχε αφήσει ένα κρασοπίθαρο στους Κενταύρους, τέσσερις γενιές πριν, με την παραγγελία να ανοιχτεί αυτό όταν το ζητήσει ο Ηρακλής. Όταν το πιθάρι ανοίχτηκε οι πλησιέστεροι Κένταυροι ελκύστηκαν από την δυνατή μυρωδιά του κρασιού και έτρεξαν να το αρπάξουν. Οπλίστηκαν τότε με τεράστιους βράχους, ξεριζωμένα έλατα, αναμμένους δαυλούς και μπαλτάδες κι επιτέθηκαν εναντίον της σπηλιάς του Φόλου. Ο Φόλος φοβισμένος, κρύφτηκε.
Ο Ηρακλής τότε φάνηκε αντάξιος του θρύλου του. Σκότωσε τους δύο πρώτους, τον ’γριο και τον ’γχιο με καταιγισμό από αναμμένα κάρβουνα. Τότε επενέβη η Νεφέλη, η φερόμενη ως μητέρα του Κενταύρου, που έριξε δυνατή μπόρα και χαλάρωσε τη χορδή από το τόξο του Ηρακλή κι έκανε το έδαφος πιο ολισθηρό. Ο Ηρακλής, αντάξιος του ονόματος του, συνέχισε την μάχη και σκότωσε κι άλλους Κενταύρους, ανάμεσα σε αυτούς και τους Όρειο και Υλαίο.
Οι υπόλοιποι Κένταυροι τότε έτρεξαν μέχρι το όρος Μαλέα (ή το Πήλιο) όπου και βρισκόταν ο Χείρων. Η συμπλοκή συνεχίστηκε και οι Κένταυροι για να επιτεθούν, χρησιμοποιούσαν πεύκα κομμένα σύρριζα καθώς και μεγάλες πέτρες, αναμμένους δαυλούς και κοντάρια τα οποία χρησιμοποιούσαν για να σκοτώσουν τα βόδια. Ωστόσο, παρόλη την αριθμητική υπεροχή τους νικήθηκαν και όσοι από αυτούς έμειναν κατέφυγαν διωκόμενοι από τον Ηρακλή. ’λλοι πήγαν με τον Ευρυτίωνα στη Φολόη, άλλοι στον ποταμό Εύηνο με τον Νέσσο, μερικοί στα όρη Μαλέα και τέλος κάποιοι στη Σικελία όπου και σκοτώθηκαν από τις Σειρήνες. Κάποιους μάλιστα τους δέχτηκε ο Ποσειδών στην Ελευσίνα και τους έκρυψε σε ένα βράχο.
Κάποιοι όμως θανατώθηκαν από τον Ηρακλή και ανάμεσα σε αυτούς και τον Όμαδο από την Αρκαδία ο οποίος ήθελε να βιάσει την Αλκυόνη, την αδερφή του Ευρυσθέα. Ο Ηρακλής σταμάτησε να σκοτώνει Κενταύρους όταν ο Φόλος σκοτώθηκε κατά λάθος από ένα βέλος του Ηρακλή που το περιεργαζόταν.
Συγκεκριμένα όταν ο Φόλος έθαβε τους νεκρούς Κενταύρους τράβηξε ένα από τα βέλη του Ηρακλή και το περιεργάστηκε. Απόρησε μάλιστα πως ένα τέτοιο βέλος μπορούσε να σκοτώσει με μια αμυχή μονάχα ένα τόσο δυνατό πλάσμα όσο ο Κένταυρος. Τότε το βέλος γλίστρησε από τα χέρια του και τον κάρφωσε στο πόδι και τον σκότωσε επιτόπου. Η εξήγηση για τα τόσο φονικά βέλη του Ηρακλή είναι πως ο Ηρακλής είχε βουτήξει τα βέλη του στα ξεσκισμένα σωθικά της Λερναίας Ύδρας και τα βέλη αυτά γέμισαν δηλητήριο από τα οποία και η καθεμία αμυχή ήταν μοιραία. Ο Ηρακλής έθαψε τον Φόλο με βασιλικές τιμές και ονόμασε το βουνό Φολόη. Ένα άλλο αποτέλεσμα της μάχης βλέπουμε και στον κοντινό ποταμό ’νιγρο ο οποίος απέκτησε μεγάλη δυσοσμία, από τις πηγές του μέχρι το όρος Λάπιθος, επειδή ο Κένταυρος Πυλήνωρ, γρατσουνισμένος από βέλος του Ηρακλή κατέφυγε εκεί για να καθαρίσει την πληγή του (άλλοι φέρουν ως αίτιο τα αντικείμενα που πέταξε στον ποταμό ο Μελάμποδας τα οποία χρησιμοποίησε για την κάθαρση των θυγατέρων του Προίτου, σύμφωνα με τον Απολλώνιο τον Ρόδιο). Μετά τον θάνατο των Κενταύρων, ο Ηρακλής εξαγνίστηκε από τον Εύμολο και μυήθηκε στα μυστήρια της Ελευσίνας.
Κατά την παράδοση μάλιστα, τα μικρά Ελευσίνια μυστήρια καθιερώθηκαν από την Θεά Δήμητρα για να τιμηθεί ο καθαρμός του Ηρακλή για το φόνο των Κενταύρων.
Ωστόσο, ο Ηρακλής , όσους Κενταύρους κι αν σκότωσε, ένας Κένταυρος τον σκότωσε. Ή περίπου δηλαδή.
Όταν ο Ηρακλής γυρνούσε από την Καλυδώνα με την νεαρή σύζυγο του Δηιάνειρα, θέλησε να περάσει τον ποταμό της Αιτωλίας Εύηνο και ο Κένταυρος Νέσσος που ήταν πορθμέας προσφέρθηκε να τους περάσει στην απέναντι όχθη δωρεάν. Αφού πέρασε πρώτα τον Ηρακλή απέναντι, κρατώντας στην αγκαλιά του την Δηιάνειρα, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το πάθος του για την πανέμορφη σύζυγο του Ηρακλή και προσπάθησε να την απαγάγει και να την βιάσει. Ο Ηρακλής τότε τον κάρφωσε με ένα από τα θανατερά του βέλη.
Ο Νέσσος, λίγο πριν πεθάνει, για να εκδικηθεί τον ήρωα, έπεισε την Δηιάνειρα να βάψει με το αίμα του τον χιτώνα του Ηρακλή και αν τον φυλάξει ως μαγικό φυλαχτό και αν τον δώσει στον σύζυγο του όταν υποπτευόταν ότι την απατούσε ή τι σκόπευε να τον απατήσει. Όταν λοιπόν ο Ηρακλής ερωτεύτηκε την Ιόλη, η Δηιάνειρα του έστειλε ως δώρο τον χιτώνα με το αίμα του Νέσσου. Όταν ο ήρωας φόρεσε τον χιτώνα, αυτός κόλλησε στο δέρμα του και του προκάλεσε φριχτούς πόνους. Μάταια ο Ηρακλής προσπαθούσε να απαλλαγεί από το καταραμένο ρούχο. Τρελαμένος από τον πόνο, άναψε μια μεγάλη πυρά στο όρος Αίτνα κι εκεί έπεσε για να πεθάνει. Την τελευταία στιγμή όμως, ο πατέρας του Ζευς, τον ανύψωσε στους ουρανούς και τον έκανε αθάνατο.
Κένταυρους όμως δεν σκότωσε μόνο ο Ηρακλής αλλά και μια γυναίκα. Η Αταλάντη που σκότωσε τον Υλαίο και τον Φοίκο οι οποίοι όταν συνάντησαν την αδάμαστη κοπέλα σε κάποιο δάσος της Αρκαδίας αποπειράθηκαν να την βιάσουν. Η Αταλάντη σκότωσε του δύο κτηνάνθρωπους σε μάχη σώμα με σώμα. ’λλες πηγές όμως μιλούν για το περιστατικό λίγο διαφορετικά.
Η Αταλάντη συμμετείχε στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου μαζί με πολλούς ήρωες από όλοι την Ελλάδα(ανάμεσα τους ο βασιλιάς των Λαπιθών Πειρίθους από την Λάρισα, ο Νέστορας, ο Πηλέας, ο ’δμητος, ο Ιάσονας από την Ιωλκό και άλλοι). Η Αταλάντη (η μόνη γυναίκα στο κυνήγι) πήρε θέση στο δεξιό άκρο του σχηματισμού για το κυνήγι και δύο Κένταυροι, ο Υλαίος και ο Ροίκος αποφάσισαν να την βιάσουν βοηθώντας ο ένας τον άλλο εναλλάξ. Μόλις έτρεξαν προς το μέρος της η Αταλάντη τους αντιλήφθηκε και τους σκότωσε με το τόξο της.
Ο Κένταυρος Χειρωνας
Ο Κένταυρος Χείρωνας, ήταν ο πιο συνετός απ’ όλους και γνωστός για τις γνώσεις του. Δεν ανήκε στο γένος του Ιξίονα αλλά λέγεται πως ήταν γιος της Ωκεανίδας Φιλύρας που τον απέκτησε με τον Κρόνο όταν αυτή μεταμορφώθηκε σε φοράδα Διακρινόταν ιδιαίτερα γιατί τον χαρακτήριζε η σύνεση και η σωφροσύνη. Ήταν ευγενικός και πράος, αντίθετα με τους υπόλοιπους βίαιους κενταύρους. Ο Όμηρος τον περιγράφει ως “δικαιότατον” και ο Πίνδαρος ως “σώφρων”. Ήταν πολύ σοφός και με πολλές γνώσεις. Δίδαξε σε πολλούς την Ιατρική και ο ίδιος δίδαξε την επιστήμη της Ιατρικής ( ιδιαίτερα της χειρουργικής ) και της Κυνηγετικής στον γιο του Απόλλωνα, τον Ασκληπιό. Ο Χείρωνας διαπαιδαγώγησε τον Αχιλλέα και τον έκανε έμπειρο στην χρήση των φαρμάκων και των όπλων. Ανέθρεψε επίσης τον θρυλικό Ιάσονα, τον αρχηγό της θρυλικής Αργοναυτικής Εκστρατείας και των θρυλικών Αργοναυτών. Ως γιος του Κρόνου, ήταν αθάνατος.
Ο θάνατος του Χείρωνα, ήταν τραγικό αποτέλεσμα της μεγάλης μάχης με δράστες τους Κενταύρους και τον Ηρακλή. Όταν ο Ηρακλής εκδίωξε τους Κενταύρους στο Πήλιο (ή το όρος Μαλέα), καθώς έριχνε τα βέλη του, ένα από αυτά διαπέρασε το μπράτσο του Έλατου και καρφώθηκε παλλόμενο στο πόδι του Χείρωνα. Συντετριμμένος από το ατύχημα ο Ηρακλής έτρεξε κι έβγαλε το βέλος από το πόδι του φίλου του Χείρωνα. Ο Χείρωνας, καθότι μεγάλος γνώστης της επιστήμης της Ιατρικής, είχε τα κατάλληλα φάρμακα για την ίαση των πληγών του αλλά δεν ωφέλησαν σε τίποτα σχεδόν και ο σοφός Κένταυρος αποσύρθηκε στην σπηλιά του βογκώντας. Ο πόνος από το φαρμακερό βέλος του Ηρακλή προκάλεσε φριχτούς πόνους στον Χείρωνα αλλά καθώς ήταν αθάνατος, δεν μπορούσε να πεθάνει αλλά υπέφερε συνεχώς. Αργότερα, ζήτησε από τον Δία την αντικατάσταση του στην αθανασία από κάποιον άλλο .
Τότε προσφέρθηκε ο Προμηθέας να πάρει την θέση του στην αθανασία. Ο Ζευς συμφώνησε να γίνει η αλλαγή και για να τον τιμήσει τον ανέβασε στον ουρανό και τον μετέτρεψε στον αστερισμό του Κενταύρου. Κάποιοι λένε πως ο Χείρωνας διάλεξε τον θάνατο όχι τόσο εξαιτίας των πόνων αλλά επειδή κουράστηκε από την ατελείωτη ζωή του. ’λλες πηγές επίσης λένε πως ο Χείρωνας πληγώθηκε τυχαία όταν ένα βέλος διαπέρασε το αριστερό του πόδι όσο φιλοξενούσε τον Ηρακλή στο όρος Πήλιο συντροφιά με τον Φόλο και τον νεαρό Αχιλλέα. Για εννέα μέρες υπέφερε και μετά ο Δίας τον ανέβασε στον ουρανό ως τον αστερισμό του Κενταύρου. Μερικοί όμως υποστηρίζουν ότι ο αστερισμός του Κενταύρου είναι ο Φόλος ο οποίος τιμήθηκε έτσι από τον Δια γιατί είχε διακριθεί στην οιωνοσκοπία. Ένας άλλος αστερισμός του Ζωδιακού κύκλου που είναι κένταυρος είναι ο αστερισμός του Τοξότη, ο οποίος ήταν ο Κρότος που ζούσε στον Ελικώνα και τον υπεραγαπούσαν οι αδερφές του, οι Μούσες, όπως αναφέρει ο Θεόκριτος.
Οι Κένταυροι στην Αρχαία Ελληνική Τέχνη
Οι Κένταυροι είναι ένα θέμα το οποίο συναντούμε στην ελληνική τέχνη στην αγγειογραφία και την πλαστική, ειδικότερα σε διακοσμητικά ανάγλυφα μετοπών και ζωφόρων. Παριστάνονται συνήθως εύρωστοι και μυώδεις, σε βίαιες στάσεις να παλεύουν με κάποιον ήρωα ή με Λαπίθη. Παρακάτω θα δούμε μερικά
από τα έργα της αρχαίας ελληνικής τέχνης στα οποία βλέπουμε τους Κενταύρους.
Ο αμφορέας του ζωγράφου του Νέσσου: χρονολογείται περίπου στο 610 π.Χ. και πρόκειται για ταφικό αμφορέα. Βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Στο λαιμό αυτού του αμφορέα βλέπουμε την πάλη του Ηρακλή με τον Κένταυρο Νέσσο.
Αγγείο του Φρανσουά: πρόκειται για ελικωτό κρατήρα που βρέθηκε σε ετρουσκικό τάφο από τον αρχαιολόγο Φρανσουά. Στην αμέσως επόμενη ζώνη διακόσμησης του λαιμού βλέπουμε την Κενταυρομαχία.
Ναός του Δία στην Ολυμπία: στο δυτικό αέτωμα του ναού, έχουμε μια γλυπτή παράσταση της μάχης των Κενταύρων με τους Λαπίθιδες. Η παράσταση είναι γεμάτη δράση και κίνηση και ιδιαίτερη εντύπωση κάνουν οι παραμορφωτικές κινήσεις των προσώπων των Λαπιθιδών δείχνοντας την ένταση της στιγμής.
Ακρόπολη των Αθηνών: στις νότιες μετόπες του Παρθενώνα συναντάμε την Κενταυρομαχία. Η μετόπη αρ. 1 είναι έργο του γλύπτη Μύρωνα και όλες επρόκειτο για ανάγλυφα.
Ναός Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες: στο σηκό του ναού έχουμε παράσταση Κενταυρομαχίας.
Το γλυπτό σύμπλεγμα: πρόκειται για εύρημα στην Ολυμπία που αναπαριστά τον Κένταυρο Νέσσο με τον Ηρακλή.
Ηφαιστείο (Θησείο): πρόκειται για τον ναό του Ηφαίστου και της Αθηνάς που βλέπει την Αθήνα από ψηλά. Για χρόνια ήταν και είναι γνωστός ως Θησείο αλλά το αληθινό το όνομα είναι Ηφαιστείο (σύμφωνα με τον Boardman στο “Ελληνική Πλαστική: κλασική περίοδος).
Επιλογικά
Ο Κένταυρος για πολλούς είναι ένα ιδεατό και φανταστικό κατασκεύασμα του ανθρώπινου νου που ενώνει την ζωώδη ορμή και δύναμη με την ανθρώπινη φύση σε ένα πλάσμα τρομακτικό και ταυτόχρονα αξιοθαύμαστο. Ίσως τελικά να είναι μέρος της σκοτεινής ανθρώπινης φύσης να έχει ανάγκη, αλλά και να κατασκευάζει, όχι μόνο τους ήρωες του, αλλά και τους δαίμονες του. Και η τέχνη έπαιζε ένα ρόλο σημαντικό καθότι αυτή εξέφραζε αυτές τις πίστεις με τις απεικονίσεις της. Η τέχνη δεν λειτουργούσε με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα και κάθε κατασκεύασμα της είχε τη δική του αξία και σημασία. Πολλά “τέρατα” βλέπουμε να έχουν ρόλο αποτρεπτικό και συνήθως τοποθετούνται σε επιτύμβιες στήλες . Η μεταφυσική νοοτροπία και σκέψη του Έλληνα τοποθετούσε τέτοιες μεταφυσικές οντότητες στην καθημερινότητα του και στα ταφικά του έθιμα.
Ο Κένταυρος, η Σφίγγα, οι Γρύπες, οι Αρπυίες και τα άλλα όντα (τρομακτικά μόνο σε εμάς, τα τέκνα του πολιτισμού του τσιμέντου, φυσιολογικά για τους φυσιολάτρες Έλληνες) είναι μόνο ένα μέρος από την μεταφυσική Κληρονομιά της Ελλάδας.
Βιβλιογραφία
1. Κρυπτοζωολογία του χθες και του σήμερα. Θωμάς Π. Μαστακούρης, εκδ. Έσοπτρον 2003
2. Περιοδικό Φαινόμενα. Τεύχος 32, 01/03/2003, “Οι αινιγματικοί Κένταυροι” της Σοφίας Σταγκά, σελ. 20 – 23
3. Οι ελληνικοί Μύθοι. Ρόμπερτ Γκρειβς, εκδ. Πλειάς Ρουγκάς
4. Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας. Γ. Κοκκόρου Αλευρά, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1995
5. Ελληνική πλαστική: κλασική και ύστερη κλασική περίοδος. John Boardman, εκδ. Καρδαμίτσα, σειρά Άρτεμις, Αθήνα 1999
Συγγραφέας: Stoxasths
Αναρτήσεις
