Μέγας Αλέξανδρος……..το μαντείο του Άμμωνα

Το μαντείο του Άμμωνα, μέσω των Ελλήνων της Κυρηναϊκής ήταν παλαιόθεν γνωστό στους Έλληνες της κυρίως Ελλάδας, που πίστευαν ότι από εκεί είχε φθάσει η σχετική τέχνη στο αρχαιότερο μαντείο τους, εκείνο της Δωδώνης. Έχαιρε μεγάλου σεβασμού (ο Αριστοφάνης θεωρούσε το Μαντείο του Άμμωνα ως το δεύτερο σημαντικότερο μετά από εκείνο των Δελφών, ο Πίνδαρος είχε ιδρύσει στη Θήβα ναό του Άμμωνα και οι Αθηναίοι είχαν στείλει επίσημη αντιπροσωπεία κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, για να πάρουν χρησμό).

Είχε τη φήμη του αλάνθαστου και κατά καιρούς το είχαν συμβουλευθεί πολλοί Έλληνες ήρωες, μεταξύ των οποίων ο Περσέας, όταν ο Πολυδέκτης τον έστειλε να σκοτώσει τη Γοργόνα και ο Ηρακλής, όταν πήγε στη Λιβύη για να αντιμετωπίσει τον Ανταίο. Επίσης ο Φίλιππος μετά από ένα ενύπνιο (όνειρο) έστειλε τον Χαίρωνα τον Μεγαλοπολίτη στο μαντείο των Δελφών, για να ζητήσει χρησμό και ο Απόλλων απάντησε ότι όφειλε να τιμά και να θυσιάζει στον Άμμωνα περισσότερο απ’ όσο στους άλλους θεούς και ότι θα έχανε το μάτι εκείνο, με το οποίο είχε δει από τη χαραμάδα τον Άμμωνα με μορφή ερπετού να κοιμάται με την Ολυμπιάδα. Ο Αλέξανδρος υποτίθεται ότι ήθελε να μιμηθεί τον Περσέα και τον Ηρακλή (εγγονό του Περσέα), επειδή καταγόταν κι απ’ τους δύο και επιπλέον απέδιδε μέρος της καταγωγής του στον Άμμωνα (σύμφωνα με το ενύπνιο του πατέρα του) αν και το τελευταίο κατά πάσα πιθανότητα είναι μεταγενέστερη επινόηση.

Από τις εκβολές του Νείλου, όπου είχε οριοθετήσει την πόλη του, ο Αλέξανδρος ξεκίνησε με ένα ελαφρύ και ταχυκίνητο απόσπασμα συνοδείας για το μαντείο του Άμμωνα Ρα στην όαση Σίουα, ένα δύσκολο ταξίδι περίπου 530 χλμ ή 2.867 σταδίων, δηλαδή περίπου 15 σταθμών. Κανένας από τους αρχαίους ιστορικούς δεν αναφέρει πόσο στρατό πήρε μαζί του ο Αλέξανδρος, αλλά θα πρέπει να θεωρούμε ως δεδομένο ότι ήταν ελαφροί πεζοί και ιππείς, ίσως υπασπιστές και πρόδρομοι, ενώ για τη μεταφορά των εφοδίων ο Κούρτιος λέει ότι χρησιμοποιήθηκαν καμήλες. Προχώρησε παραλιακά, ώστε να έχει την υποστήριξη του στόλου, διέσχισε την όχι εντελώς άνυδρη έρημο και μετά από 1.600 στάδια (περίπου 295 χλμ) έφτασε στο Παραιτόνιο (Μάρσα Ματρούχ). Εκεί τον συνάντησαν πρέσβεις από τις ελληνικές πόλεις της Κυρηναϊκής. Του παρέδωσαν ένα στεφάνι, 300 ἵππους πολεμιστάς, 5 εξαιρετικά τέθριππα (ίσως ένα από κάθε μέλος της Πεντάπολης) πολλά άλλα μεγαλοπρεπή δώρα και συνήψαν μαζί του σύμφωνο φιλίας και συμμαχίας.

Πορεία Μεγ. Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο_πηγή alexanderofmakedon.info

Στο Παραιτόνιο ανεφοδιάστηκαν για τελευταία φορά από το στόλο, στράφηκα νότια και μπήκαν στην έρημο, που ήταν αμμώδης και άνυδρη και όπου ο Καμβύσης έχασε 50.000 άνδρες σε μία αμμοθύελλα. Στα 1.388 στάδια ή 7 περίπου σταθμούς, που απέμεναν ως το μαντείο, δεν θα χρειαζόταν να ανεφοδιασθούν σε τρόφιμα, αλλά το νερό θα τους έφτανε μόνο για τέσσερεις ημέρες. Προχωρούσαν κυρίως το βράδυ, λίγο πριν τη δύση του ηλίου μέχρι λίγο μετά την ανατολή του, ώστε να αποφεύγουν τον εξοντωτικό ήλιο της ερήμου. Ο Αλέξανδρος εφάρμοσε αυτήν την τακτική και στις άλλες ερήμους, που χρειάσθηκε να διασχίσει. Την τέταρτη ημέρα από την τελευταία υδροληψία ένας ισχυρός νότιος άνεμος σήκωσε αμμοθύελλα, που κατέστρεψε όλα τα μονοπάτια, τα ίχνη και τα σημάδια επί του δρομολογίου με συνέπεια οι οδηγοί να χάσουν τον προσανατολισμό τους. Το απόθεμα του νερού εξαντλήθηκε, αλλά με παρέμβαση του Άμμωνα, ο οποίος σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ήθελε ο Αλέξανδρος να φτάσει στο μαντείο του, έβρεξε ξαφνικά και το απόσπασμα μπόρεσε να υδροδοτηθεί για άλλες τέσσερις ημέρες.

Εκτός από τη βροχή ο Άμμων τους έστειλε κι άλλη βοήθεια. Κατά τον Καλλισθένη μπροστά από το απόσπασμα πετούσαν κοράκια, που κράζοντας τους έδειχναν την πορεία και βοηθούσαν να βρουν το κύριο σώμα, όσοι έχαναν το δρόμο μέσα στη νύχτα. Κατά τον Αριστόβουλο τα κοράκια ήταν δύο και ίσως δεν είναι χωρίς σημασία αυτή η διήγηση, αφού κατά την παράδοση της περιοχής μέχρι και σήμερα το πέταγμα δύο κοράκων (ούτε ενός ούτε περισσοτέρων από δύο) θεωρείται ευτυχής οιωνός για τους αυτόχθονες, που ξεκινούν ταξίδι για την όαση Σίουα. Κατά τον Πτολεμαίο δεν ήταν κοράκια, αλλά δύο δράκοντες με ανθρώπινη φωνή.

Μαντείο του Άμμωνα

Το μαντείο του Άμμωνα βρισκόταν σε όαση μέσα στην αμμώδη και άνυδρη έρημο της Λιβύης. Το μέγιστο πλάτος της όασης ήταν 40 στάδια (περίπου 7,5 χλμ) και ήταν γεμάτη ήμερα δένδρα, ελιές και φοίνικες. Εκεί βρισκόταν και η μοναδική πηγή της περιοχής, της οποίας το νερό άλλαζε θερμοκρασία στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου. Το μεσημέρι έφτανε να είναι σχεδόν παγωμένο, στη συνέχεια η θερμοκρασία του ανέβαινε, τα μεσάνυχτα έφτανε στο υψηλότερο σημείο και μετά άρχιζε πάλι να ψυχραίνει. Εκεί κοντά υπήρχαν αλατωρυχεία, τα οποία έδιναν εξαιρετικής ποιότητας αλάτι, καθαρό σαν κρύσταλλο. Μερικά κομμάτια του ήταν μεγαλύτερα από 3 δακτύλους (περίπου 5,5 εκ.) και ήταν περιζήτητο στις θυσίες.

Εφόσον η αποτύπωση των ορίων της Αλεξάνδρειας έγινε την 20η Ιανουαρίου 331 π.Χ., ο Αλέξανδρος πρέπει να εισήλθε στον περιτειχισμένο χώρο του μαντείου την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου, ή την πρώτη του Φεβρουαρίου, ανάλογα με την ταχύτητα που κάλυψε τους 15 σταθμούς από τον Νείλο ως το μαντείο. Αν ο σχεδιασμός της Αλεξάνδρειας έγινε κατά την επιστροφή του από το μαντείο του Άμμωνα, τότε η επίσκεψη στο μαντείο πρέπει να έγινε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου. Για το τι ακριβώς συνέβη στο μαντείο έχουμε πολλές παραλλαγές και στην αρχαιότητα ίσως να υπήρχαν ακόμη περισσότερες, αφού το θέμα και μεταφυσικό ήταν και τη θεοποίηση του Αλεξάνδρου αφορούσε. Το λογικό είναι να υποθέσουμε ότι οι «σύμβουλοι επικοινωνίας» του Αλεξάνδρου κατασκεύασαν μία συγκεκριμένη ιστορία, η οποία παραλλάχθηκε στη συνέχεια από τους διάφορους ιστορικούς και μυθιστοριογράφους ανάλογα με το ύφος και τις αντιλήψεις του καθενός.

Στην παραλλαγή του Πλούταρχου ο προφήτης του μαντείου για λόγους φιλοφρόνησης φέρεται να προσφώνησε τον Αλέξανδρο στα ελληνικά, αλλά επειδή δεν τα μιλούσε καλά αντί να πει «ὦ, παιδίον» είπε «ὦ, παιδίος». Αμέσως διαδόθηκε (δηλαδή, κάποιος φρόντισε να διαδοθεί) η φήμη ότι ο προφήτης προσφώνησε τον Αλέξανδρο «ὦ, παῑ Διός». Δηλαδή ο Αλέξανδρος φέρεται να εκμεταλλεύθηκε τα άσχημα Ελληνικά του Αιγύπτιου ιερέα, για να διακηρύξει ότι ένα παγκόσμιας αναγνώρισης μαντείο τον αναγνώριζε ως γιο του ανώτατου θεού της Αιγύπτου. Στην παραλλαγή του Διόδωρου και του Κούρτιου ο προφήτης φέρεται να είπε «χαίρε, παιδί μου και αυτή η προσφώνηση είναι από τον θεό» και ο Αλέξανδρος να απάντησε «Το δέχομαι, πατέρα, και στο εξής θα αποκαλούμαι γιος σου». Εδώ ο πονηρός ιερέας φέρεται να έσπευσε να προσφέρει στον Αλέξανδρο αυτό, που ήθελε. Σε αμφότερες τις παραλλαγές ο Αλέξανδρος, πάντοτε γενναιόδωρος προς τους συνεργάτες του, αφιέρωσε στον ναό σημαντικά αναθήματα. Ο Ιουστίνος λέει ότι είχε στείλει νωρίτερα ανθρώπους του για να δωροδοκήσουν τους ιερείς και να πουν αυτά που εκείνος ήθελε να ακούσει. Έτσι, όταν μπήκε στον ναό οι ιερείς τον ζητωκραύγασαν «αυθόρμητα» ως γιο του Άμμωνα. Ο Αρριανός, που δεν εγκρίνει την επιλογή του Αλεξάνδρου να ανακηρυχθεί θεός, λέει λακωνικά ότι ο Αλέξανδρος «άκουσε αυτά, που επιθυμούσε».

Ανάγλυφη απεικόνιση του Αλεξάνδρου ως Φαραώ στο Luxor στον ναό του Amenhotep III

Μέχρι την επίσκεψή του στο μαντείο του Άμμωνα, ο Αλέξανδρος δεν είχε εκδηλώσει καμία πρόθεση να θεοποιηθεί, όμως τα περιγραφόμενα ως περιστατικά κατά την εκεί επίσκεψή του, δείχνουν ότι η απόφασή του ήταν ήδη ειλημμένη. Στην Αίγυπτο, όπου ο ανώτατος άρχων ήταν γιος θεού, του ήταν ασφαλώς χρήσιμο να τον αναγνωρίσει ως γιο του ο ανώτατος θεός της χώρας. Εκεί άκουσε από τον φιλόσοφο Ψάμμωνα ότι όλοι οι άνθρωποι διοικούνται από τον θεό, άρα θα τους διοικούσε ευκολότερα, αν ήταν κι ο ίδιος θεός. Αυτές οι πολύ χρήσιμες επαφές και συζητήσεις πρέπει να έγιναν στη Μέμφιδα, την πρωτεύουσα του ενωμένου βασιλείου της Αιγύπτου.

Είδαμε ότι η Αίγυπτος συχνά επαναστατούσε κατά των Περσών και η τελευταία της εξέγερση έδωσε την ευκαιρία στον Φίλιππο να κηρύξει τον πόλεμο στην Περσία, για να τον τερματίσει αμέσως μόλις η Αίγυπτος επανυποτάχθηκε. Το γεγονός ότι δεν επαναστάτησε ξανά μετά την κατάκτησή της από τον Αλέξανδρος είναι χωρίς αμφιβολία αποτέλεσμα συμφωνίας του Αλεξάνδρου με το πανίσχυρο Αιγυπτιακό ιερατείο. Ο Αλέξανδρος σεβάστηκε την Αιγυπτιακή θρησκεία (εξ’ ού και ο ναός της Ίσιδας στην Αλεξάνδρεια) τον τοπικό τρόπο διοίκησης, τα προνόμια του ιερατείου και σε αντάλλαγμα εκείνο τον αναγνώρισε ως Φαραώ καταργώντας τις παλιές δυναστείες. Ως Φαραώ έπρεπε να είναι και γιος του Άμμωνα, καταλληλότεροι δε για την αναγνώρισή του ήταν οι ιερείς του μαντείου, οι οποίοι ασφαλώς θα έλαβαν τις σχετικές οδηγίες, προς τις οποίες και συμμορφώθηκαν, επισφραγίζοντας τη συμφωνία.

Την ίδια πολιτική (δηλαδή την ίδια συμφωνία) εφήρμοσε αργότερα ο Πτολεμαίος και η δυναστεία, που ίδρυσε. Είναι αδύνατον να δούμε μέσα από το πέπλο της προπαγάνδας πότε αποφάσισε ο Αλέξανδρος να γίνει γιος θεού, πάντως από την όαση Σίουα και μετά άρχισε να μορφοποιεί και να υλοποιεί τη διαδικασία θεοποίησής του. Οι βάρβαροι, οι ασπόνδυλοι αυλοκόλακες και οι πάντοτε αδίστακτοι επικοινωνιολόγοι, που πρόθυμα τον προσφωνούσαν «γιο του Δία», άρχισαν να του γίνονται όλο και πιο χρήσιμοι και να αποκτούν όλο και περισσότερη δύναμη.

Παραδίδεται ακόμη ότι, στην ερώτηση του Αλεξάνδρου αν είχε τιμωρήσει όλους τους φονιάδες του πατέρα του, ο προφήτης τον πρόσταξε επιτακτικά να μη βλασφημεί, διότι πατέρας του ήταν ο Άμμων (τον οποίο οι Έλληνες αντιστοίχιζαν προς τον Δία) τον οποίο ουδείς μπορούσε να σκοτώσει και ότι οι φονιάδες του θνητού Φιλίππου είχαν εν πάσει περιπτώσει τιμωρηθεί όλοι. Ο Αλέξανδρος φυσικά δεν ήταν θρησκόληπτος και η συνωμοσία για τη δολοφονία του πατέρα του είχε εξιχνιαστεί, άρα δεν μπορεί να ήταν δική του η αμφιβολία, στην οποία ζητούσε απάντηση.

Η δυσμένεια του Φιλίππου, στην οποία είχε πέσει παλαιοτέρα ο ίδιος και η Ολυμπιάδα, πυροδότησαν τις εικασίες (από τότε μέχρι και σήμερα) ότι ο Αλέξανδρος κι η μητέρα του είχαν συμμετάσχει στη συνομωσία. Η διαβεβαίωση του θεού ότι δεν υπήρχαν ατιμώρητοι συνωμότες πρέπει να σκόπευε στην οριστική απαλλαγή τους απ’ αυτές τις υποψίες. Στη συνέχεια ο Αλέξανδρος ρώτησε, αν ο θεός θα τον κάνει κυρίαρχο όλων των ανθρώπων και φυσικά ο προφήτης απάντησε ότι αυτή ήταν η θέληση του θεού. Θα ήταν άλλωστε παράλογο να αρνηθεί ο θεός στο γιο του την κυριαρχία εφ’ όλων των δημιουργημάτων του.

Αφού πήρε από τον Άμμωνα ένα εξαιρετικό εργαλείο διοίκησης των Ασιατών, επέστρεψε στη Μέμφιδα είτε από τον ίδιο δρόμο (κατά τον Αριστόβουλο) είτε κατευθείαν (κατά τον Πτολεμαίο). Την άποψη του Αριστόβουλου ενισχύουν οι ιστορικοί, που τοποθετούν το σχεδιασμό της Αλεξάνδρειας κατά την επιστροφή. Την άποψη του Πτολεμαίου φαίνεται να ενισχύουν δύο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα στο ένα από τα δύο δρομολόγια, που χρησιμοποιούσαν τα καραβάνια μέχρι πριν από 200 χρόνια, για να φτάσουν από την όαση Σίουα στο Νείλο. Συγκεκριμένα στην όαση Μπαχαρίγια, τη σημαντικότερη στο δρόμο των καραβανιών, καθώς και στο τέρμα του ίδιου δρόμου, λίγο έξω από το Φαγιούμ, ανακαλύφθηκαν αντίστοιχα δύο μικροί αιγυπτιακοί ναοί αφιερωμένοι στη λατρεία του θεού-Φαραώ Αλεξάνδρου. Επειδή ο Αρριανός είναι κατά πολύ ακριβέστερος από τους υπόλοιπους σωζόμενους ιστορικούς, δεχόμαστε ότι ο Αλέξανδρος σχεδίασε την Αλεξάνδρεια κατά τη μετάβαση, άρα δεν ήταν υποχρεωμένος να επιστρέψει από το ίδιο δρομολόγιο. Επειδή δε βασικό χαρακτηριστικό του Αλεξάνδρου ήταν η ταχύτητα, δεχόμαστε την άποψη του Πτολεμαίου, την οποία θεωρούμε ότι επιβεβαιώνουν οι δύο Αιγυπτιακοί ναΐσκοι.

Ο Πτολεμαίος Α΄ απεικονίζεται ως Αιγύπτιος Φαραώ_Βρετανικό Μουσείο -πηγή alexanderofmakedon.info

Ο Αλέξανδρος επιστρέφοντας στα τέλη Ιανουαρίου ή αρχές Φεβρουαρίου 331 π.Χ στη Μέμφιδα, βρήκε να τον περιμένουν πολλές πρεσβείες από την Ελλάδα και εκείνος τους ικανοποίησε όλα τα αιτήματα. Παρέλαβε και ενισχύσεις από τον Αντίπατρο, 400 Έλληνες μισθοφόρους υπό τον Μένοιτο του Ηγήσανδρου και 500 Θράκες ιππείς υπό τον Ασκληπιόδωρο του Ευνίκου. Έκανε πάλι θυσίες, παρέλαση, αθλητικούς και μουσικούς αγώνες και τακτοποίησε τα διοικητικά ζητήματα της σατραπείας. Όπως είχε συμφωνηθεί στην παράδοση της Αιγύπτου, επέλεξε δύο Αιγυπτίους νομάρχες, το Δολόασπη και τον Πετίση, και τους ανέθεσε εξ ημισείας τη διοίκηση της χώρας. Επειδή όμως αρνήθηκε ο Πετίσης, την ανέλαβε όλη ο Δολόασπης.

Στο φρουραρχείο της Μέμφιδας τοποθέτησε τον εταίρο Πανταλέοντα από την Πύδνα και στου Πηλουσίου τον εταίρο Πολέμωνα του Μεγακλή από την Πέλλα. Στο Σώμα των Μισθοφόρων όρισε αρχηγό τον Λυκίδα τον Αιτωλό, γραμματέα όρισε τον εταίρο Εύγνωστο του Ξενοφάντη και επόπτες τον Αισχύλο και τον Έφιππο. Έδωσε τη διοίκηση της Λιβύης στον Απολλώνιο του Χαρίνου. Το αραβικό τμήμα της Αιγύπτου, προς την πλευρά της Ηρωούπολης το ανέθεσε σε έναν Έλληνα της Αιγύπτου, τον Ηρομένη από τη Ναύκρατη, ο οποίος έπρεπε να αφήσει τους νομάρχες να διοικούν κατά τις παλιές συνήθειες, ενώ είχε την προσωπική ευθύνη για τη συλλογή των φόρων. Ναύαρχο του στόλου στην Αίγυπτο όρισε τον Πολέμωνα του Θηραμένη. Μοίρασε την ανώτατη στρατιωτική διοίκηση της Αιγύπτου στους Πευκέστα του Μακαρτάτη και Βάλακρο του Αμύντα, επειδή η χώρα ήταν μεγάλη και πλούσια και δεν του άρεσε η ιδέα να αφήσει την ηγεσία της σε ένα μόνο άνθρωπο μετά από κάποια δυσάρεστα πράγματα, που είχε πληροφορηθεί για τον Φιλώτα, τον έμπιστο διοικητή του εταιρικού ιππικού.

Όταν ο Παρμενίων κατέσχεσε τα σκευοφόρα των Περσών στη Δαμασκό, ανάμεσα στα λάφυρα ήταν και κάποια Αντιγόνη, μία ωραία γυναίκα από την Πύδνα της Μακεδονίας, που την πήρε ως ερωμένη ο Φιλώτας. Της καυχιόταν για τις επιτυχίες, τις δικές του και του πατέρα του, του Παρμενίωνα, της έλεγε ακόμη ότι ο Αλέξανδρος είναι μειράκιον (παιδαρέλι) και ότι κατείχε την εξουσία χάρη στον ίδιο και τον Παρμενίωνα. Η Αντιγόνη τα είπε σε κάποιον, εκείνος σε κάποιον άλλο, και όπως συμβαίνει συνήθως, από στόμα σε στόμα έφτασαν στα αφτιά του Κρατερού, ο οποίος την οδήγησε ενώπιον του Αλεξάνδρου. Ο Φιλώτας δεν είχε διαπράξει κάποιο αδίκημα, αλλά δεν ήταν ασήμαντο να αμφισβητείται ο βασιλιάς και αρχιστράτηγος της εκστρατείας από τον διοικητή του εταιρικού ιππικού και γιο του υποδιοικητή της στρατιάς. Έτσι ο Αλέξανδρος τη διέταξε να διατηρήσει τις σχέσεις της με τον Φιλώτα και να τον κρατάει ενήμερο.

Οι πληροφορίες, που έδινε η Αντιγόνη ήταν χωρίς αμφιβολία επαρκείς, για να απομακρυνθεί ο Φιλώτας από το αξίωμά του, το οποίο πάνω απ’ όλα απαιτούσε άτομο εμπιστοσύνης. Όμως ο πατέρας του Φιλώτα, ο Παρμενίων, είχε αποδείξει την πίστη του στον Αλέξανδρο μετά τον οποίο ήταν ο δεύτερος ισχυρότερος αξιωματικός της στρατιάς. Ο αδελφός του Φιλώτα, ο Νικάνωρ, κατείχε μία άλλη νευραλγική και τιμητική θέση, ήταν ο διοικητής των υπασπιστών των εταίρων και είχε διατελέσει αρχηγός του στόλου κατά τις επιχειρήσεις στη Μίλητο. Η συμπεριφορά του Φιλώτα ήταν λοιπόν ενοχλητική και κατακριτέα, αλλά όσο την περιόριζε στον στενό προσωπικό του κύκλο, ο Αλέξανδρος δεν έπαιρνε μέτρα εναντίον του. Περιοριζόταν να καταγράφει τις πληροφορίες και να επιφυλάσσεται για το μέλλον.

Πηγές – Βιβλιογραφία

http://www.alexanderofmacedon.info

Αρριανός Γ.3, Γ.4., Γ.26

Διόδωρος ΙΖ.49.2-6, 51.1-4

Πλούταρχος Αλέξανδρος 3.1-2, 26.12, 27. 48.-49.2

Κούρτιος 4.7.12-28

Ιουστίνος 11.11.6-9

Ηρόδοτος Γ.25

ΠΗΓΗ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Μέγας Αλέξανδρος……..το μαντείο του Άμμωνα"

Τι μπορεί να μάθει ένας πολιτικός από τις "Βάκχες" του Ευριπίδη;

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τον θεσμό της αρχαιοελληνικής πόλης. Σε αντίθεση με τους Περσικούς πολέμους, που όλοι μαζί αντιμετώπισαν με αξιοθαύμαστη γενναιότητα τον εξωτερικό εχθρό, τώρα στρέφονται η μία πόλη εναντίον της άλλης, διαλύοντας ό,τι είχε επιτύχει η ενότητα.

Η περιγραφή του Θουκυδίδη είναι αποκαλυπτική, όταν περιγράφει τη συμπεριφορά των Αθηναίων, από τον πρώτο κιόλας χρόνο του πολέμου, μετά το πρώτο κύμα του λοιμού: «... οι περισσότεροι, βλέποντας πόσο εφήμερος είναι ο πλούτος και αβέβαιος ο βίος, έσπευδαν να ξοδέψουν τα χρήματά τους και να τα χαρούν. Κανείς δεν ήταν πρόθυμος να υποβληθεί σε οποιονδήποτε κόπο για κάτι που άλλοτε θα φάνταζε χρήσιμο, επειδή σκεφτόταν πως μπορούσε να πεθάνει πριν ολοκληρώσει αυτό για το οποίο θα κοπίαζε. Κατάντησε να θεωρείται καλό και ωφέλιμο, το άμεσο κέρδος και η ευχαρίστηση της στιγμής. Δεν τους συγκρατούσαν ούτε ο φόβος των θεών ούτε οι ανθρώπινοι νόμοι».

Μέσα στον εμφύλιο σπαραγμό, η πολιτική τάξη διασαλεύτηκε, καθώς οι πολιτικοί ηγέτες δεν ενδιαφέρονταν πλέον για το κοινό καλό. Δημοφιλείς γίνονταν όσοι ούρλιαζαν έξαλλα και ο κομματικός φανατισμός έγινε αξία ισχυρότερη από τους οικογενειακούς δεσμούς. «Οι αρχηγοί των κομμάτων πρόβαλλαν ωραία συνθήματα», γράφει ο Θουκυδίδης: Ισότητα των πολιτών ευαγγελιζόταν οι δημοκρατικοί, σωφροσύνη των αριστοκρατών έταζαν οι ολιγαρχικοί. Η κτηνώδης, όμως, συμπεριφορά της μίας παράταξης προς την άλλη, φανέρωνε πως ήταν μόνο συνθήματα. Κι έτσι, «το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο κι εξαφανίστηκε» (Ιστορία, ΙΙ και ΙΙΙ).

Δεν είναι παράξενο που η  δεύτερη δημοκρατία, μετά το τέλος του πολέμου, ήταν προβληματική και ανίκανη να θεραπεύσει τις πληγές. Η μεγάλη στροφή από το «εμείς» στο «εγώ» είχε επιτευχθεί και εξελισσόταν γοργά, καθώς οι αξίες της πόλης, στην οποία τα πάντα μεταβάλλονται συνεχώς προκαλώντας ανασφάλεια και φόβο, εγκαταλείπονται.

Η αλλαγή αυτή αποτυπώθηκε έντονα και στη θρησκευτικότητα. Σιγά–σιγά οι μυστηριακές, φυσικές λατρείες που κάτω από την επίδραση του ορθολογισμού είχαν ενσωματωθεί στις αστικές τελετές, άρχισαν να αναβιώνουν. Οι ταλαιπωρημένοι Έλληνες αναζήτησαν την χαμένη ενότητα και ασφάλεια στις αρχέγονες, χαρούμενες και εκστατικές λατρείες, εισάγοντας νέες θεότητες από την Ανατολή. 

Αυτό συνέβη και με τη λατρεία του Διονύσου, που αν και πανάρχαιος, επανεμφανίζεται, ταυτισμένος με τον Σαβάζιο, ως θεότητα της Λυδίας. Στην ελληνική παράδοση είναι γιος του Δία και της εγγονής του βασιλιά Κάδμου, του γενάρχη των Θηβαίων.

Πουθενά δεν ήταν εντονότερο το αίσθημα της συλλογικότητας της πόλης όσο στο θέατρο, μία καθαρά διονυσιακή έμπνευση. Η ταύτιση με τον ήρωα που αγωνίζεται προϋποθέτει την εκμηδένιση της ατομικότητας μέσα στο σύνολο. Ή όπως γράφει ο Νίτσε στη «Γέννηση της τραγωδίας»: «Ο ήρωας (της τραγωδίας) είναι ο Διόνυσος των Μυστηρίων που υποφέρει, ο θεός που νιώθει μέσα του τις οδύνες της εξατομίκευσης».

Και ο Διόνυσος ανεβαίνει για πρώτη φορά στη σκηνή του θεάτρου στις Βάκχες του Ευριπίδη. Ως τότε, οι θεοί εμφανίζονται μόνο «από μηχανής», επάνω στο θεολογείο. Τώρα όμως, το 405 π.Χ, που διδάσκεται αυτό το δράμα, είναι η ώρα να διερευνηθούν αυτές οι οδύνες, του ανθρώπου που μαθαίνει να ζει μακριά από την ασφάλεια του συνόλου, αντιμετωπίζοντας τον εαυτό του ως μονάδα. 

Η Υπόθεση

Ο Πενθέας, ο νεαρός βασιλιάς της Θήβας (εγγονός και αυτός του Κάδμου), είναι πραγματιστής, αντιπροσωπευτικό δείγμα του σκληροπυρηνικού ορθολογιστή του 5ου αιώνα, που καμαρώνει για την αδούλωτη στις δεισιδαιμονίες σκέψη του. Φυσικά, δεν δέχεται καν την ύπαρξη ούτε του Διονύσου ούτε κανενός άλλου θεού. 

Αλλά ο Διόνυσος, έχει έρθει από την Ανατολή για να εδραιώσει στον τόπο αυτό την λατρεία του, η οποία έχει παραγκωνιστεί εξαιτίας των νέων ηθών.  Στην αρχή είναι μεταμφιεσμένος, ώστε να μην καταλάβει κανείς πως είναι ο θεός. 

Ο Πενθέας συνέλαβε όσες γυναίκες, πιστές του Διονύσου βρήκαν οι άνθρωποί του στο βουνό  και  χλευάζει τον παππού του και τον μάντη Τειρεσία που «βακχεύουν», μένοντας πιστοί στην αρχαία λατρεία. Ο Τειρεσίας προσπαθεί να τον συνετίσει: « ... δύο πρόσωπα είναι τα πιο σπουδαία στον κόσμο: το ένα είναι η θεά Δήμητρα –η γη, πες την εσύ με όποιο όνομα θέλεις – κι αυτή με τους ώριμους καρπούς τρέφει  τους θνητούς· το άλλο αυτός ήρθε μετά· ο γιος της Σεμέλης βρήκε κι έφερε στους θνητούς το υγρό ποτό του σταφυλιού, που διώχνει τη λύπη απ’τους ταλαίπωρους ανθρώπους».

«Ο ίδιος αυτός ο θεός προσφέρεται ως σπονδή στον Δία για το καλό των ανθρώπων», συνεχίζει ο Τειρεσίας, αλλά ο Πενθέας είναι εξαγριωμένος! Ούτε στα λόγια του πατέρα του πείθεται , όταν τον παρακαλεί να είναι τουλάχιστον συγκαταβατικός κι ας μην πιστεύει ο ίδιος. Ο νεαρός βασιλιάς είναι αποφασισμένος να καταστρέψει ό,τι και όποιον σχετίζεται με τούτον τον θεό που παρασύρει τις γυναίκες στην ερωτική ακολασία και ανατρέπει την τάξη. 

Συλλαμβάνει τον παράξενο ξένο (που δεν ξέρει ακόμα πως είναι ο Διόνυσος), μέχρι να μαζέψει από τον Κιθαιρώνα όλες τις γυναίκες που επιδίδονται στη λατρεία του (τις Βάκχες), αλλά εκείνος  σπάει τα δεσμά και βγαίνει από τη φυλακή. Και δεν έφτανε αυτό, αλλά φτάνει και η είδηση πως ανάμεσα στις Βάκχες που εντόπισαν στο βουνό ήταν και η Αγαύη, η μητέρα του Πενθέα. Αυτός όμως, ούτε τώρα αλλάζει γνώμη.

Ο Διόνυσος θα οδηγήσει τον Πενθέα στην παράνοια. Θα τον ντύσει με ρούχα γυναικεία και θα τον οδηγήσει στον Κιθαιρώνα. Εκεί υπό την επήρεια της ιερής μανίας, η Αγαύη με τις αδερφές της θα τον διαμελίσουν. Η κατάληξη είναι δραματική τόσο για τον Πενθέα όσο και για την οικογένειά του, που εξορίζεται από την Θήβα (εκτός από τον Κάδμο και τη σύζυγό του, που λαμβάνουν την υπόσχεση πως, μετά από πολλά βάσανα, θα κατοικήσουν στη χώρα των Μακάρων). 

Και ο χορός κλείνει το έργο με  τα εξής λόγια: «πολλά τα τελειώνουν απροσδόκητα οι θεοί. Όσα απ’τον νου μας πέρασαν, δεν έγιναν και για εκείνα που δεν ελπίζαμε βρήκε τρόπο ο θεός».

Πίσω από τον μύθο

Ο Διόνυσος προσφέρει απλόχερα την ελευθερία από τα δεσμά του πολιτισμού σε όλους, ακόμα και στους δούλους. Δεν έχει ούτε ιερείς ούτε μάντεις. Είναι ανατρεπτικός, αχαλίνωτος και ανάλγητος, όπως η φύση. Είναι αυτό που πρόκειται να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος έξω από την ασφάλεια της πόλης. Σωστά είχε πει ο Αριστοτέλης πως αν κάποιος ζει εκτός της πόλης, δεν μπορεί να είναι άνθρωπος. Είναι είτε θηρίο είτε θεός. 

Ο Πενθέας χειρίστηκε το ζήτημα επιπόλαια. Υπερεκτίμησε την δύναμη του ορθολογισμού και υποτίμησε τη δύναμη των άλογων δυνάμεων του ανθρώπινου πνεύματος, ακόμα και του δικού του. Γιατί ο Διόνυσος κατόρθωσε, χρησιμοποιώντας το υπερ-όπλο του ορθολογισμού, την πειθώ, να τον πείσει να υποκύψει στις δικές του άλογες ορμές. Και το διδάσκει αυτό ο «αρχιερέας» του ορθολογισμού, ο ποιητής του διαφωτισμού, ο Ευριπίδης! 

Την ανάγκη να ξεκουράζεται το ανθρώπινο πνεύμα, εντρυφώντας στην Διονυσιακή εμπειρία, υποδήλωνε η λατρεία από κοινού στους Δελφούς του γλεντζέ Διονύσου και του ορθολογιστή Απόλλωνα. Ο άνθρωπος ως μονάδα, μέσα από τη φαντασία γνωρίζει τα μυστικά της ψυχής του, χαλαρώνει, ενδυναμώνεται και ύστερα είναι έτοιμος να δημιουργήσει και να μεγαλουργήσει για τη δική του πρόοδο, αλλά και της κοινότητας. Λατρεύει τον Διόνυσο για να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον Απόλλωνα. 

Αλλά πρέπει να το κάνει προσεκτικά, όπως επισημαίνει ο Νίτσε: «Από το διονυσιακό θεμέλιο δεν πρέπει να εισχωρήσει στη συνείδηση του ανθρώπου τίποτα παραπάνω απ΄ό,τι μπορεί να ξεπεράσει πάλι από την απολλώνια δύναμη της μεταμόρφωσης».

Μία σκέψη ακόμα...

Σε περιόδους έντονης ανησυχίας και δυστυχίας, οι άνθρωποι βιώνουν καταστάσεις τις οποίες δεν μπορούν να τιθασεύσουν με τη δύναμη της λογικής. Θυμώνουν, αρνούνται να σκεφτούν, να εξετάσουν. Εύκολα στρέφονται προς το παλιό, το γνωστό, το ασφαλές, οτιδήποτε τους κάνει να νιώθουν σημαντικοί και χαρούμενοι. 

Ίσως, αυτό που θέλει να πει  ο Ευριπίδης στους Αθηναίους είναι πως ο συνετός ηγέτης καλά θα κάνει να μην χλευάζει αυτή την επιλογή. Πως πουθενά δεν οδηγεί η επίδειξη ορθολογισμού, πως δεν μπορεί να νικήσει αυτό που δεν κατανοεί, πως δεν είναι σοφό να το υποτιμά. Τέτοιες ώρες, ο ικανός ηγέτης εντοπίζει το σημείο ισορροπίας ανάμεσα στην άλογη παρόρμηση και την ορθολογική σκέψη, τη μέση οδό που θα κατευνάσει τα πνεύματα, θα δώσει μιάν ανάσα και θα ανοίξει δρόμο για το μέλλον, με βήμα αργό και σταθερό. Ικανότητα που διέθεταν οι ηγέτες που οδήγησαν την Αθήνα στη μεγάλη της δόξα κατά τους Περσικούς πολέμους.

Αν δεν το κάνει, κι εκείνος θα καταστραφεί από το χέρι εκείνων που τον «γέννησαν», και οι γύρω του θα υποφέρουν εξαιτίας της δικής του αφροσύνης. Γιατί ο Διόνυσος, που είναι – όχι τυχαία – εξάδελφος του Πενθέα, θυμώνει πολύ όταν τον αγνοούν, οδηγεί τους πάντες στα άκρα και κερδίζει πάντα.

ΠΗΓΗ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Τι μπορεί να μάθει ένας πολιτικός από τις "Βάκχες" του Ευριπίδη;"

Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ «ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ»!!

Ἒκπληξις διακατεῖχε τὸ σύνολο τῆς εὐρωπαϊκῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητος λόγῳ τῶν ἀρχαίων χειρογράφων ποὺ φυλάσσονταν στὶς μονὲς. Οἱ «ἀρχαιόφιλοι περιηγητὲς» μετὰ ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις τους στὶς μονές, ἐπέστρεφαν στὶς χῶρες τους  μὲ «νέες ἀνακαλύψεις» ποὺ πολλὲς φορὲς ἐμφάνιζαν ὡς δικές τους, καταστρέφοντας τὰ ἀρχαῖα τεκμήρια ποὺ πιστοποιοῦσαν τὴν ἀνικανότητά τους…

 Αἰών, ἀρ. φύλ. 229, 26.01.1841, τμῆμα ἂρθρου.

«Μανθάνομεν, ὅτι καὶ ἄλλα πολλά, ἐπίσης πολύτιμα τοιαῦτα χειρόγραφα ἀπηλλοτριώθησαν ἀπὸ τοὺς Μοναχοὺς τοῦ Ἄθωνος, καὶ ἀποροῦμεν, πῶς, κατὰ μίμησιν ἐκείνων τῆς Πάτμου, διανέμουσιν ὡς ἰδιοκτησίαν των οὗτοι τὴν ἐθνικὴν ταύτην περιουσίαν. 

Τὰ κειμήλια ταῦτα παρακατετέθησαν εἰς τὰς Μονὰς ὡς ἱερὰ παρακαταθήκη, διὰ νὰ χρησιμεύσωσιν εἰς τὸ ἔθνος τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερουμένων. Πρέπει τάχα νὰ ὀνομάσωμεν τοὺς τοιούτους μοναχοὺς βαρβαροτέρους καί ἀναισθητοτέρους τῶν ἰδίων πορθητῶν τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, οἵτινες διετήρησαν καὶ διατηροῦσιν εἰς τὸ Βασιλικόν των Ταμεῖον πολλότατα κειμήλια Ἑλληνικὰ μὲ ὅλην τὴν ἐπαγρύπνησιν; Καθ’ ἣν μάλιστα ἐποχὴν μέρος τοῦ ἔθνους ἔλαβεν τὴν πολιτικὴν ἀνεξαρτησίαν του, συστῆσαν Πανεπιστημεῖον καὶ Δημόσιον Βιβλιοθήκην, κοινὰ πρὸς ὅλους τοὺς ἐλευθέρους, καὶ μὴ ἔτι Ἕλληνας, οἱ εἰρημένοι Μοναχοὶ ὤφειλον κὰν νὰ προσφέρωσι ταῦτα εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Κυβέρνησιν, παρὰ τῆς ὁποίας, ἀμφιβολία δὲν εἶναι, ἤθελον βραβευθῆ δεόντως. Ἤ δὲν εἶναι τάχα γνωστόν, ὅτι πολλότατα χειρόγραφα τῶν προγόνων ἡμῶν, περιπέσοντα εἰς χεῖρας κλοπολόγων τινῶν ἑτεροεθνῶν, ἐδημοσιεύθησαν ὡς συγγράμματα ἴδιά των, ῥιφθέντων εἰς τὸ πῦρ τῶν πρωτοτύπων. Τὶς ἀγνοεῖ ἐπίσης, ὅτι πολλοὶ τοιοῦτοι ἐπαρουσιάσθησαν πιστευθέντες ὡς αὐτουργοὶ πραγμάτων, ἡ ἐφεύρεσις τῶν ὁποίων ἔχει κυρίως τὴν γέννησίν της ἀπό τὴν Ἑλληνικὴν εὐφυΐαν;

Διὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς ὀφείλει κατὰ ἀπαραίτητον χρέος ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, φύλαξ πάντοτε ἄγρυπνος τῆς Θρησκείας καὶ τῶν πολυτιμοτέρων πραγμάτων τοῦ Ἔθνους, νὰ ἐκδώσῃ σφοδρὰς διαταγὰς καὶ ἐπιτίμια κατὰ τῆς τοιαύτης ἱεροσυλίας ἐναντίον τῶν Μοναχῶν ὁποιασδήποτε Μονῆς, οἵτινες ἤθελον ἐξοκείλει εἰς τοιαύτης φύσεως ἀντεθνικὸν καί ἄτιμον πρᾶξιν. Λέγομεν ἄτιμον, διότι ὠφελούμενοι ἀπό τὴν ἀνόητον αἰσχροκέρδειαν τούτων, θέλουσι δυνηθῆ νὰ ἀφαιρέσωσι, προϊόντος τοῦ χρόνου, ἀπὸ τοὺς κόλπους τῆς ὅλης Ἑλλάδος, ὅ,τι δύναται νὰ ἔχῃ αὕτη πολύτιμον καί ἱερόν.»

Ἐπιστημονικὸς ὀργασμός! 

Τὰ ἐπιστημονικὰ περιοδικὰ δημοσίευαν «νέες θεωρίες καὶ ἀνακαλύψεις» ποὺ ἐνῶ προῆλθαν ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Εὐφυΐαν κατοχυρώθηκαν ἀπὸ τοὺς λογοκλόπους εὐρωπαίους… 

Ὁ κ. Hasse, ἀνακάλυψε τὶς διαφορὲς ποὺ ὑπάρχουν μεταξὺ τοῦ ἀριστεροῦ καὶ δεξιοῦ μέρους τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, παρατηρῶντας τὴν Ἀφροδίτη τῆς Μήλου…

Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 1952, 21.10.1887

Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ

«Ὁ γερμανὸς καθηγητὴς Κάρολος Hasse ἐδημοσίευσεν ἐν τοῖς Ἀρχείοις τῆς Ἀνατομίας καὶ τῆς Φυσιολογίας ἄρθρον, ἐν ᾧ περιγράφει, πῶς δι’ ἀκριβῶν καταμετρήσεων ἀνεκάλυψεν ὅτι μεταξὺ τοῦ δεξιοῦ καὶ ἀριστεροῦ μέρους τοῦ προσώπου τῆς ἐν τῷ Λούβρῳ τῶν Παρισίων εὑρισκομένης Ἀφροδίτης τῆς Μήλου ὑπάρχει ἀσυμμετρία τις. Ὅλα τὰ ὑπὸ τὴν ρῖνα μέρη τοῦ προσώπου εἶναι ἐντελῶς κανονικά ἀλλὰ τὰ ὑπὲρ τὴν ρῖνά εἰσι μὴ κανονικά. Τὸ ἀριστερὸν οὖς κεῖται ὑψηλότερον τοῦ δεξιοῦ· τὸ ἀριστερὸν μέρος τοῦ προσώπου εἶναι ἐπίσης ὑψηλότερον καὶ κεῖται ἐγγύτερον πρὸς τὴν μέσαν τοῦ προσώπου γραμμήν, προσέτι δὲ τὸ ἀριστερὸν μέρος τοῦ κρανίου εἶναι εὐρύτερον τοῦ δεξιοῦ. 

Πρὸς ἐξακρίβωσιν τῶν παρατηρήσεων αὐτοῦ ὁ κ. Hasse [κατεμέτρησε] τὰς κεφαλὰς πολλῶν εὐειδῶν καὶ κανονικῶς ἐσχηματισμένων γυναικῶν, ἀνεκάλυψε δέ, ὅτι τὸ ἀριστερὸν καὶ τὸ δεξιὸν μέρος τοῦ προσώπου αὐτῶν ἦτο ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ διάφορον καὶ ὅτι παρουσίαζε τὰς αὐτὰς διαφοράς, ἃς οὗτος εἶχε παρατηρήσει ἐπὶ τοῦ ἀψύχου ἑλληνικοῦ ἀριστουργήματος. «Εἶναι, τῇ ἀληθείᾳ, ἀξιοθαύμαστος», ἀναφωνεῖ ὁ κ. Hasse, «ἡ ἀκρίβεια, μεθ’ ἧς ὁ τέλειος καλλιτέχνης ἐνσυνειδήτως ἀπομιμεῖται τὴν φύσιν.»

Ἀνακαλύψεις… Ἀνακαλύψεις… Ἀνακαλύψεις..!

Βιβλιογραφία

Αἰών

Ἀκρόπολις

Καὶ οἱ δύο ἐφημερίδες ἀπὸ τὸ Α.Π.Θ.

Ἀφροδίτη τῆς Μήλου, λεπτομέρεια φωτογραφίας τοῦ J.C. Stobart's, 1905www.culturalresources.com

Ἀφροδίτη τῆς Μήλου, Μουσεῖο Λούβρου www.louvre.fr 

Xλόη / anihneftes.blogspot.gr 
http://www.visaltis.net/2014/08/blog-post_5.html

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ «ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ»!!"

Ο ιδρυτής της Παντείου Σχολής...Γεώργιος Σωκράτη Φραγκούδης (1869-1939)

by ellas

Ένα όνομα με βαρυσήμαντη ιστορία!

Πόσοι άραγε γνωρίζετε ότι ο ιδρυτής της Παντείου Σχολής, είναι Κύπριος; Και πόσοι γνωρίζουν το όνομά του; Πρόκειται για τον Γεώργιο Φραγκούδη, ένα λαμπρό επιστήμονα και γνήσιο πατριώτη! Αν και γεννήθηκε στη Λεμεσό, σταδιοδρόμησε στην Αθήνα, χωρίς ωστόσο να χάσει ποτέ τους δεσμούς του με την πατρίδα του, αλλά και να διαπρέψει και εδώ!

Γεννήθηκε το 1869 και καταγόταν από ιστορική οικογένεια της Λεμεσού. Ο πατέρας του Σωκράτης ήτανε γόνος της μεγάλης οικογενείας Φραγκούδη και η μητέρα του Ζωίτσα της επίσης μεγάλης οικογενείας Πηλαβάκη. Η καταγωγή τους ήταν Επτανησιακή.

Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Ήταν επιστήμονας, νομικός, πολιτικός, δημοσιονόμος, δημοσιογράφος, ερευνητής, εκπαιδευτικός, συγγραφέας, αγωνιστής, φυσιολάτρης, επαναστάτης, λάτρης της δημοκρατίας και αλλά πολλά ακόμη!

Παρόλα αυτά, η πολιτική δραστηριότητά του σημαδεύτηκε με διώξεις, φυλάκιση, ακόμη και με απόπειρα δολοφονίας. Τον Δεκέμβριο του 1923, ο Γεώργιος Φραγκούδης εξελέγη πληρεξούσιος Αθηνών – Πειραιώς, υπήρξε μέλος της επιτροπής για το Νέο Σύνταγμα και διετέλεσε κοσμήτωρ της Βουλής.

Εξέφραζε πάντα την άποψή, του είτε σε ομιλίες είτε δημοσιογραφώντας, μέσω των δύο εφημερίδων του, τη μία στην Κύπρο «Το Φως» και την άλλη στην Ελλάδα «Η Μεταρρύθμιση», με βιωσιμότητα μόλις δύο μήνες.

Το έργο του Γεώργιου Φραγκουδή

Ο Δήμος Καλλιθέας, ο Δήμος Λεμεσού και το Πάντειο Πανεπιστήμιο συνδέονται άμεσα με το όνομα του Γεώργιου Φραγκουδή. Κι αυτό διότι αν και ταξίδευε πολύ συχνά, πάντα ενημερωνόταν για τα συμβάντα που διαδραματίζονταν τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, λαμβάνοντας πάντα ενεργό δράση στα κοινά. Συγκεκριμένα, το 1901 διοργάνωσε μια έκθεση για την Κύπρο στο Ζάππειο «με στόχο την προβολή της ελληνικής της ταυτότητας, της ιστορίας και της σύγχρονης ζωής και δημιουργίας στο νησί». Το 1935, ο Γεώργιος Φραγκούδης προσπάθησε χωρίς επιτυχία να προωθήσει μια λύση του κυπριακού ζητήματος, όχι με αίτημα την ένωση αν και θερμός υποστηρικτής της, αλλά καταδικάζοντας το κίνημα του 1931.

Ο Γεώργιος Φραγκούδης έκανε πολλές προσπάθειες, επίσης, να καλυτερεύσει τον Δήμο Καλλιθέας, όπως διαβεβαιώνει και ο δήμαρχος του δήμου και γι’ αυτό, το 2007, κατόπιν πρότασης της Πρεσβείας της Κυπριακής Δημοκρατίας, τοποθετήθηκε στην πλατεία Κύπρου του Δήμου Καλλιθέας, αναμνηστική πλάκα για την Επέτειο της Ανεξαρτησίας της μεγαλονήσου.

Ιδρυτής της Παντείου Σχολής Πολιτικών Επιστημών

Το Πάντειο Πανεπιστήμιο συμπληρώνει φέτος 87 χρόνια λειτουργίας από την ίδρυσή του. Η προσφορά του Γεώργιου Φραγκούδη στην ανωτάτη εκπαίδευση είναι μεγίστης αξίας, διότι πολέμησε με σθένος για να πραγματοποιήσει το όραμά του, την ίδρυση μιας σχολής, η οποία να προσφέρει τα εφόδια για σωστή πολιτική αντίληψη, σκέψη και δράση, την Πάντειο Ελευθέρα Σχολή Πολιτικών Επιστημών και Δημοσίων Υπαλλήλων, όπως αρχικά ονομάστηκε. Ένας από τους σκοπούς του ήταν η δημιουργία μιας σχολής που να προσφέρει την κατάλληλη παιδεία σε όσους θα εμπλέκονταν με τα κοινά. Για να επιτύχει τον στόχο του πήγε πρώτα στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στην Αίγυπτο, όπου από τις εισφορές των εκεί δήμων αγοράστηκε το οικόπεδο, που βρίσκεται σήμερα το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έτσι, άρχισε η οικοδόμηση της Σχολής. Όταν γύρισε στην Αθήνα, το ποσό που είχε συγκεντρώσει από εράνους ελληνικών παροικιών ανερχόταν στα ενάμισι εκατομμύριο δραχμές. Πήρε ένα δάνειο από την Εθνική Τράπεζα και η κυβέρνηση χορήγησε άλλο ένα εκατομμύριο. Τέλος, το ποσό έφτασε τα τρία εκατομμύρια δραχμές. ΟΓεώργιος Φραγκούδης ήθελε η Σχολή που θα ίδρυε να είναι λαμπρή. Φρόντισε ακόμη ο ίδιος την επίπλωση και τη διακόσμηση του κτηρίου. Εν τέλει, το κόστος της Σχολής έφτασε τα εφτά εκατομμύρια δραχμές.

Τα μαθήματα άρχισαν επίσημα στις 18 Νοεμβρίου 1930. Πρωτοπορία για εκείνα τα χρόνια είναι και η εγγραφή γυναικών στη Σχολή έπειτα από επιθυμία του Φραγκούδη. Το 1937 ανακηρύσσεται σε Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου.

Η οικογένεια των Φραγκούδηδων

Ο Γεώργιος Φραγκούδης απέκτησε τρία παιδιά, τον Ερμή (17.1.1921), την Αθηναΐδα (7.4.1924) και τη Ζωή (2.11.1935). Εξ αυτών ο Ερμής απεβίωσε στις 10 Ιουνίου 1980, η μικρότερη κόρη του Ζωή απεβίωσε στις 26 Ιανουαρίου 2003. Ο Γεώργιος Σωκράτης Φραγκούδης έσβησε αθόρυβα στο γενικό νοσοκομείο Αθηνών «Ευαγγελισμός» την 7η Αυγούστου του 1939. Σύμφωνα με τα λεγόμενα πέθανε από καρκίνο στον λαιμό, ωστόσο κατά τον γιο του Ερμή από καφεδάκι, μιας και την εποχή εκείνη μέσα σε δύο μήνες χάθηκαν από καφεδάκι τουλάχιστον 40 πολιτικοί! Η κόρη του Αθηναΐς, σεβόμενη την τελευταία του επιθυμία μετέφερε τα οστά του το 1952 στον οικογενειακό τάφο των Φραγκούδηδων, όπου σήμερα αναπαύονται ο Ερμής και η μητέρα του Σοφία Φραγκούδη, η οποία απεβίωσε στις 16 Νοεμβρίου του 1976. Η Ζωή αναπαύεται στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών κατά την επιθυμία της στον οικογενειακό τάφο του αείμνηστου συζύγου της, Σπυρίδωνα Δελούκα.

Οι ξεκάθαρες φεμινιστικές θέσεις της Πολυξένη Λοϊζιάς

Δύο κεφάλαια από το συγγραφικό της έργο: «Περί τινών διατάξεων του νέου περί παιδείας νόμου εν Κύπρω εφαρμοσθέντος τω 1923-24» και «Μελέτη περί της θέσεως της γυναικός ως Εστιάδος και ως πολίτιδος», δίνουν μια πληρέστερη εικόνα για τις φεμινιστικές θέσεις της Πολυξένη Λοϊζιάς. «Περί τινών διατάξεων του νέου περί παιδείας νόμου εν Κύπρω εφαρμοσθέντος τω 1923-24», Κυπριακόν Λεύκωμα (Λεμεσός 1924, σσ.131-136). Πρόκειται για τον νόμο του 1923, επί Αρμοστείας Στήβενσον, με τον οποίο στην πραγματικότητα άρχιζε και η κατάλυση των δικαιωμάτων του λαού στην Παιδεία. Αφαιρέθηκε από τις σχολικές Εφορείες το δικαίωμα διορισμού των δασκάλων και ανατέθηκε στο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο του οποίου μέλη ήσαν και βουλευτές. Μία από τις πρόνοιες του νόμου έλεγε: «Οι διδάσκαλοι αποσύρονται της υπηρεσίας εις το 60ον έτος και αι διδασκάλισσαι εις το 55ον. Ουδεμία έγγαμος διδασκάλισσα δύναται του λοιπού να εργασθεί».

«Οι Αγώνες μου» – Αθήναι 1939 (Απόσπασμα από το βιβλίο του)

Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το αυτοβιογραφικό σημείωμά του «Οι Αγώνες μου», που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Ιστορία και Γενεαλογία της μεγάλης οικογένειας Φραγκούδη και των συγγενικών οικογενειών».

«Δεν φρονώ ότι πέρασα κακά τη ζωή μου. Υπήρξα ο μεγαλύτερος Έλλην ταξιδιώτης, πεζοπόρος και περιηγητής. Η ζωή μού έδωκε όλες τις χαρές της. Χάρηκα τη δόξα του λόγου και του πλήθους τον θαυμασμόν. Στους αγώνες μου υπήρξα πάντα αισιόδοξος με στιγμές απαισιοδοξίας, και καταπτώσεως. Πολλές φορές μου ήρθε να τα πετάξω όλα και να ησυχάσω σε μια γωνιά της πατρίδας, μα η λιποψυχία λίγες φορές με κατανίκησε. Βασανίζομαι όλη τη νύκτα μεταξύ ελπίδας και απελπισίας, μα το πρωί πάντα χαιρετίζω τον ήλιο που ανατέλλει γεμάτος ενθουσιασμό. Μου αρκεί λίγη μουσική, η ανάγνωσις ενός καλού βιβλίου, ή από τον βίον ενός μεγάλου ανδρός για ν’ αναπτερώσει τις δυνάμεις μου και να μου δώσει θάρρος στον αγώνα της ζωής. Μπορεί η ζωή να είναι μάταιη, ο σκοπός της ζωής βρίσκεται στον αγώνα και στον προορισμό που τάσσει κάθε άνθρωπος στον εαυτό του, ή όπου η φύσις τον τάσσει.

Ποια υπήρξε η κύρια γραμμή και η ιδέα που οδηγού-σε τη ζωή μου; Η θυσία μου για το καλό του Έθνους, η προσπάθειά μου για την Μεγάλην Ελλάδα. Εις όλους τους λόγους, εις όλα τα γραφόμενά μου η αυτή βασιλεύει ιδέα, πώς θα συντελούσα με το κήρυγμά μου στην αναγέννηση της φυλής, στην οργάνωση της Ελλάδος σε Πολιτείαν ευνομουμένην.

Αν αποτυχία μου είναι πως δεν κατόρθωσα να επιβάλω το πρόσωπο και τις αρχές μου, αυτό μπορεί να μην είναι δική μου αποτυχία, αλλά του έθνους μου. Και αυτή είναι η συμφορά. Δεν υπήρξα μικροφιλόδοξος. Η φιλοδοξία μου υπήρξεν απέραντη, αντίθετη προς την αντίληψη που έχουν οι Ρωμιοί για τη δόξα. Αν έχω τώρα τη φιλοδοξία της υστεροφημίας, αυτό το θέλω για το Έθνος μου, για να μη πουν πως δεν υπήρξε ούτε ένας Ρωμιός που να μη τα σκέφθηκε και που να μη τα ’γραψε και που να μη τα είπε, αυτά που έγραψα και σκέφθηκα εγώ για όλα τα εθνικά μας πράγματα. Αν και ξέρω πολλά και από όλα, ένα πράγμα ξέρω καλύτερα απ’ όλα, ότι δεν ξέρω τίποτα. Σ’ ότι θέλω να κάμω, ακούω και ρωτώ όλους και η ικανότητά μου είναι ότι κατόπιν ξέρω να δίνω την καλύτερη λύση».

ΠΗΓΗ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ο ιδρυτής της Παντείου Σχολής...Γεώργιος Σωκράτη Φραγκούδης (1869-1939)"

Η Τουρκία έφερε την ειρήνη στην Κύπρο !!!!!!

Ο πρόεδρος του συνδέσμου ΤΜΤ ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία έφερε την ειρήνη στην Κύπρο – Η ελληνοκυπριακή πλευρά, “ήταν ένοχη για τον πόλεμο” και πρέπει να πληρώσει αποζημιώσεις.

Ο πρόεδρος του συνδέσμου ΤΜΤ (τουρκοκυπριακή τρομοκρατική οργάνωση που έδρασε τις δεκαετίες 1950 και 1960) στα κατεχόμενα Γιλμάζ Μπορά κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να σταματήσει να στηρίζει τους Ελληνοκύπριους, υποστηρίζοντας ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά οφείλει να πληρώσει αποζημιώσεις στους Τουρκοκύπριους.

Ο Γιλμάζ Μπορά ισχυρίστηκε ότι το 1974 η Τουρκία έφερε την ειρήνη στην Κύπρο χρησιμοποιώντας το δικαίωμα επέμβασης στο νησί. Υποστήριξε ακόμη ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά, “ήταν ένοχη για τον πόλεμο” και πρέπει να πληρώσει αποζημιώσεις στην τουρκοκυπριακή πλευρά.

Κάλεσε επίσης όλους στην τουρκοκυπριακή πλευρά να στηρίζουν τον Ντερβίς Ερογλου, λέγοντας ότι καταβάλλει προσπάθειες και υπερασπίζεται το «κράτος» με αποφασιστικότητα

ΠΗΓΗ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η Τουρκία έφερε την ειρήνη στην Κύπρο !!!!!!"

35 ημέρες ποδηλασίας για την επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα

Τον Καθηγητή Salvatore Lo Sicco, ο οποίος εμπνεύστηκε και πραγματοποίησε το «London to Athens Bike Tour 2014» με στόχο την ευαισθητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα, συνάντησε η υφυπουργός Πολιτισμού, κα Άντζελα Γκερέκου.

Ο ιταλικής καταγωγής Καθηγητής, που ζει και εργάζεται στη Μεγάλη Βρετανία και δηλώνει λάτρης της χώρας μας, διένυσε την απόσταση από τα σκαλιά του Βρετανικού Μουσείου μέχρι το Μουσείο της Ακρόπολης με ένα ποδήλατο. Το ταξίδι του ξεκίνησε την 1η Ιουλίου και μετά από 35 ημέρες και 8 ώρες ποδηλασίας ημερησίως έφτασε στην Αθήνα. Το εγχείρημα του κου Salvatore Lo Sicco υποστήριξε η Βρετανική Επιτροπή για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

«Πιστεύω ότι η επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα αποτελεί ηθική και ιστορική υποχρέωση όλων μας. Μπορούμε να δώσουμε ένα γερό ταρακούνημα στα λιμνασμένα νερά της Ευρώπης» δήλωσε ο Ιταλός Καθηγητής, ο οποίος ως ένδειξη αναγνώρισης παρέλαβε  από την υφυπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού το εισιτήριο της επιστροφής του στο Λονδίνο και ένα αναθηματικό ειδώλιο περιστεριού, αντίγραφο των ελληνιστικών χρόνων. Επίσης, συζητήθηκε θερμά  η υλοποίηση  μίας μεγάλης εκδήλωσης  για το επίμαχο θέμα, στο Λονδίνο, με την αμέριστη στήριξη και συμμετοχή  της υφυπουργού Πολιτισμού.

«Σας ευχαριστώ εκ μέρους όλων των Ελλήνων. Το όραμα για την επανένωση των Μαρμάρων παραμένει ζωντανό. Πρωτοβουλίες όπως  η δική σας, μας γεμίζουν συγκίνηση και δύναμη  να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για ένα αίτημα  όχι μόνο ελληνικό αλλά διεθνές, που αγγίζει ανθρώπους του πνεύματος  και της τέχνης, καθώς και απλούς πολίτες σε όλο τον κόσμο»  δήλωσε η κα Γκερέκου.

Πηγή: Ναυτεμπορική

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "35 ημέρες ποδηλασίας για την επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα "

Μέγας Αλέξανδρος....Δολοφονία ή ασθένεια;

Το 323 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος επέστρεψε στη Βαβυλώνα, το κέντρο της νέας αυτοκρατορίας του. Είχε υποσχεθεί να επισκεφτεί τη γιορτή ενός γνωστού, στις 29 Μαΐου. Το πρωί εκείνης της ημέρας, παραπονέθηκε ότι δεν ένιωθε καλά. Ωστόσο, πήγε στη γιορτή παρά την αδιαθεσία και ως γνήσιος Μακεδόνας στρατιώτης ήπιε πολύ αλκοόλ. Την επόμενη μέρα, είχε ανεβάσει υψηλό πυρετό.

Η υγεία του δεν επανήλθε ποτέ και πέθανε 11 μέρες μετά, στις 11 Ιουνίου του 323 π.Χ. Οι μελετητές δεν μπορούν να συμφωνήσουν, αν ήταν αποτέλεσμα κάποιας ασθένειας, ή αν ο Αλέξανδρος δηλητηριάστηκε. Αν δηλητηριάστηκε, δε γνωρίζουν από ποιον και με ποια ουσία. Κι αν ήταν απλώς μία ασθένεια, δεν ξέρουν ποια ήταν αυτή.

 

Η ασθένεια

Οι υποστηρικτές του σεναρίου του «φυσικού θανάτου», υποστήριζαν ότι ο Αλέξανδρος πέθανε από ελονοσία ή τυφοειδή πυρετό. Μία καινούρια θεωρία λέει, ότι πέθανε από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Πολύ γρήγορα απορρίφθηκε, γιατί ο ιός του Δυτικού Νείλου εμφανίστηκε πρόσφατα και θα ήταν αδύνατο να είχε σκοτώσει έναν άνθρωπο 2.347 χρόνια πριν. Ο τυφοειδής πυρετός παρουσιάζει επίσης ανακρίβειες.

 

Συνήθως εμφανιζόταν σε επιδημίες και εκείνη την περίοδο, πέρα απ’ τον Αλέξανδρο, δεν υπήρξανμαζικοί θάνατοι με τα ίδια συμπτώματα. Θα ήταν πολύ πιθανό ο Αλέξανδρος να έπασχε από ελονοσία, αφού εκστράτευε σε περιοχές που η ασθένεια ήταν πολύ συχνή. Όμως τα συμπτώματα που παρουσίασε, δε συμφωνούσαν απόλυτα με τη συγκεκριμένη ασθένεια.

Το δηλητήριο

Αυτό είναι πιθανότατα το φυτό που σκότωσε τον Μέγα Αλέξανδρο! Το είδος Veratrum album, χρησιμοποιείτο από τους αρχαίους Έλληνες ως βότανο κατά του εμετού και μπορεί να επιφέρει βραδύ θάνατο. (πηγή:Εκπαιδευτική Ιστοσελίδα wi-fi botany ) Οι μελετητές θεωρούν πιθανότερη την εκδοχή του δηλητηρίου. Μέχρι πρόσφατα, πίστευαν ότι δηλητηριάστηκε με αρσενικό. Όμως, αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ο Αλέξανδρος θα είχε πεθάνει πολύ πιο γρήγορα. Ο Μακεδόνας Βασιλιάς ταλαιπωρήθηκε για 11 μέρες, που σημαίνει ότι η ουσία που κατανάλωσε είχε πιο αργή δράση απ’ ότι το αρσενικό. Η νεότερη θεωρία που έχει κυκλοφορήσει, είναι αυτή του Δρ. Λίο Σκεπ, απ’ το Πανεπιστήμιο Οτάγκο της Νέας Ζηλανδίας.

Σύμφωνα με τον Σκεπ, η ουσία που προκάλεσε τον αργό και βασανιστικό θάνατο του Αλέξανδρου, είναι το δηλητηριώδες φυτό «λευκός ελλέβορος». Το φυτό ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες, γιατί το χρησιμοποιούσαν για να σταματούν τον εμετό. Σε μεγαλύτερες δόσεις, όμως, μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο. Τα συμπτώματα που παρουσίασε ο Αλέξανδρος, ταιριάζουν απόλυτα με αυτά που προκύπτουν από δηλητηρίαση με ελλέβορο, δηλαδή γαστρικός πόνος, ναυτία, βραδυκαρδία, υπόταση και μυϊκή αδυναμία. Τις τελευταίες μέρες πριν τον θάνατό του, ο μεγάλος στρατηλάτης δεν μπορούσε να κουνηθεί, ούτε να μιλήσει. Βέβαια, το σενάριο της δηλητηρίασης οδηγεί στο καίριο ερώτημα. Ποιος τον δηλητηρίασε;

 

Ποιος σκότωσε τον Μέγα Αλέξανδρο;

Η πιο δημοφιλής θεωρία συνωμοσίας, παρουσιάζει τον Αντίπατρο ως τον εγκέφαλο, πίσω απ’ τη δολοφονία.

 

Ο Αντίπατρος

Ο Αντίπατρος ήταν στρατηγός του Φιλίππου Β’, του πατέρα του Αλεξάνδρου. Αργότερα, έγινε ένας απ’ τους μεγαλύτερους υποστηρικτές και του Αλεξάνδρου. Όσο ο Αλέξανδρος έλειπε στη μακροχρόνια εκστρατεία του, ο Αντίπατρος είχε αναλάβει την Αντιβασιλεία στη Μακεδονία. Το 324 π.Χ., η σχέση των δύο αντρών είχε αρχίσει να καταρρέει. Ο Αλέξανδρος προσπάθησε να αντικαταστήσει τον Αντίπατρο, ίσως μετά από ώθηση της μητέρας του, Ολυμπιάδας, που πίστευε ότι ο Αντίπατρος σκόπευε να τον προδώσει. Ο Αντίπατρος έστειλε τον γιο του, Κάσσανδρο, στη Βαβυλώνα, για να μεταπείσει τον Αλέξανδρο. Αλλά ο Αλέξανδρος πέθανε, πριν προλάβει να του αλλάξει γνώμη ο Κάσσανδρος. Συγχρόνως όμως, λόγω του ξαφνικού θανάτου, δεν πρόλαβε να εφαρμοστεί η διαταγή του Αλέξανδρου, για αντικατάσταση του Αντίπατρου. στοιχείο ήταν, ότι ο αδερφός του Κάσσανδρου, ο Ιόλαος, ήταν ο οινοχόος του Αλέξανδρου και θα είχε πάμπολλες ευκαιρίες να δηλητηριάσει το ποτό του. Μετά τον Αντίπατρο, στη λίστα των πιθανών δολοφόνων είναι οι γυναίκες του Αλεξάνδρου.

Οι γυναίκες του

Καμία δεν φαίνεται να είχε κάποιο πολιτικό κίνητρο. Η Βαρσίνη ήταν η ερωμένη του, με την οποία απέκτησε κι έναν γιο, τον Ηρακλή. Όμως, ποτέ δεν την παντρεύτηκε. Αντιθέτως, παντρεύτηκε μια νεαρή καλλονή απ’ την εξωτική Βάκτρια, τη Ρωξάνη. Και μετά τη Ρωξάνη, παντρεύτηκε τη Στάτειρα, την κόρη του Βασιλιά Δαρείου. Μπορεί η Βαρσίνη να ζήλευε τη Ρωξάνη και η Ρωξάνη τη Στάτειρα; Μπορεί να αποφάσισε η καθεμία ξεχωριστά να σκοτώσει τον άντρα που την πλήγωσε; Τα σενάρια είναι όσα και οι εχθροί του Αλεξάνδρου, δηλαδή αμέτρητα. Ο χαμός του μπορεί να ωφέλησε πολλούς, αλλά ακόμη περισσότεροι ζημιώθηκαν. Δεν πρόλαβε να ορίσει διάδοχο και επικράτησε χάος, που χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να καταλαγιάσει. Το μόνο βέβαιο, είναι ότι δεν θα σταματήσουν ποτέ τα σενάρια για τον θάνατο του μεγαλύτερου στρατηλάτη, που υπήρξε ποτέ.

 ΠΗΓΗ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Μέγας Αλέξανδρος....Δολοφονία ή ασθένεια;"