Η σημασία των αρμενικών επωνύμων

Η μελέτη των αρμενικών επωνύμων προκαλεί ενδιαφέρον, καθώς ουσιαστικά κάθε πτυχή του αρμενικού πολιτισμού αντικατοπτρίζεται σε αυτά.
Τα αρμενικά επώνυμα στην πλειονότητά τους έχουν την κατάληξη –ιάν, που σημαίνει γιος του... Ωστόσο, κάποιοι Αρμένιοι της διασποράς την έχουν αλλάξει προκειμένου να ενσωματωθούν ευκολότερα στις κοινωνίες όπου ζουν.

Έτσι στην Τουρκία η κατάληξη –ιάν αντικαθίσταται συχνά με την –ογλού, ενώ στη Ρωσία με την –οφ ή –οβ, παράδειγμα ο Γκάρυ Κασπάροφ ή ο Σεργκέι Παρατζάνοβ. Βέβαια κάθε επώνυμο που καταλήγει σε –ιάν δεν είναι αποκλειστικά αρμενικό, καθώς αντίστοιχη κατάληξη έχουν ενίοτε και ονόματα Ιρλανδών, Περσών, Άγγλων, Φιλιππινέζων ή άλλων λαών.

Γενικά, τα αρμενικά επώνυμα διακρίνονται στις ακόλουθες πέντε ειδικές κατηγορίες, ανάλογα με αυτό που υποδηλώνουν:

Αριστοκρατική τάξη

Στην αρχαϊκή αρμενική αριστοκρατία, την τάξη των Ναχαράρ με περσικές καταβολές, πολλά επώνυμα είχαν την κατάληξη –ουνί.
Οι περισσότερες από αυτές τις οικογένειες αφανίστηκαν με το πέρασμα των αιώνων, κάποιες όμως, όπως οι Σασουνί, έχουν επιζήσει μέχρι τις μέρες μας.

Πρόγονοι

Πολλά αρμενικά επώνυμα προέρχονται από τα κύρια ονόματα κάποιων προγόνων, όπως Ταβιτιάν, ο γιος του Ταβίτ ή Κρικοριάν ο γιος του Κρικόρ. Μέχρι το 19ο αιώνα όλα σχεδόν τα ονόματα είχαν θρησκευτική ρίζα, συνεπώς τα περισσότερα επώνυμα έχουν ανάλογο περιεχόμενο.

Γεωγραφική καταγωγή

Κάποια επώνυμα βασίζονται στη γεωγραφική καταγωγή της οικογένειας και έχουν την τουρκική κατάληξη –λιάν ή την αρμενική -τσιάν.
Τυπικά παραδείγματα είναι το Ουρφαλιάν από την Ούρφα και το Βανετσιάν από το Βαν. Τέτοια επώνυμα δίνονταν συνήθως σε μετανάστες από διάφορες περιοχές της Αρμενίας.

Επάγγελμα

Πολλά επώνυμα προέρχονται επίσης από το επάγγελμα κάποιου προγόνου. Αυτά δημιουργήθηκαν κυρίως από τους φοροεισπράκτορες, που ήθελαν να προσδιορίζουν την ταυτότητα κάθε πολίτη για φορολογικούς λόγους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Νατζαριάν ο γιος του ξυλουργού. Πολλές από τις ονομασίες των επαγγελμάτων δεν είναι αρμενικές, επειδή ο φοροεισπράκτορας –συνήθως Τούρκος, Πέρσης ή Άραβας ή άλλης εθνικότητας-, χρησιμοποιούσε τη μητρική του γλώσσα. Το επώνυμο Μπογιατζιάν, λόγου χάρη, έχει ως ρίζα τον αραβο-τουρκικό όρο «μπογιατζί» που σημαίνει αυτός που βάφει.
Συχνά τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται και στις δύο μορφές, δηλαδή τόσο με αρμενική όσο και με ξένη ρίζα, όπως το Τερτσαγκιάν ή Τερζιάν –τερτσάγκ στα αρμενικά και τερζί στα τουρκικά σημαίνει ράφτης. Άλλο παράδειγμα το Βοσκεριτσιάν ή Κουγιουμτζιάν, βασισμένο στη λέξη χρυσοχόος στις δύο γλώσσες.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα

Τα πιο πολύπλοκα και παράξενα επώνυμα είναι αυτά που βασίζονται σε κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα ενός προγόνου, όπως το Τοπαλιάν, ο γιος του κουτσού, του ανάπηρου, ή το Ντιλσιζιάν, ο γιος του μουγκού. Σε αρκετά από τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας δεν είναι σαφές τι υπονοούν, εκτός αν είναι γνωστοί οι λόγοι της γέννησής τους. Για παράδειγμα το Ντιλσιζιάν υποδηλώνει ότι οι Τούρκοι είχαν κόψει τη γλώσσα ενός από τους προγόνους της οικογένειας, επειδή μίλησε αρμενικά.
Τα επώνυμα αυτού του είδους δεν αναφέρονται πάντα σε φυσικά χαρακτηριστικά, αλλά μπορεί να αντανακλούν την προσωπικότητα ή την κοινωνική θέση κάποιου. Μελικιάν σημαίνει ο γιος του πρίγκιπα.
Ορισμένα επώνυμα παίρνουν το πρόθεμα Ντερ (ή Τερ), που υποδηλώνει την ύπαρξη ενός ιερέα μεταξύ των προγόνων της οικογένειας. Για παράδειγμα η οικογένεια του ιερέα Σαρκίς έδωσε το επώνυμο Ντερ Σαρκισιάν στις επόμενες γενιές.

Τα επώνυμα των δύο τελευταίων κατηγοριών διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιοχών της Ανατολικής και Δυτικής Αρμενίας, επειδή τα πρώτα έχουν συχνά περσικές, γεωργιανές ή ρωσικές ρίζες ενώ τα δεύτερα τουρκικές, αραβικές ή ελληνικές.

Στην εποχή μας αρκετά επώνυμα αλλάζουν ή μικραίνουν για να διευκολυνθεί η προφορά τους από τους μη Αρμενίους. Συχνά παραλείπεται η κατάληξη –ιάν, οπότε δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Ακόμη κι έτσι όμως, ένας προσεκτικός παρατηρητής μπορεί να μαντέψει σωστά. 

Επιμέλεια: Άννα Καζαντζιάν

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η σημασία των αρμενικών επωνύμων"

Το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης: Οι Οθωμανοί έσφαξαν χιλιάδες Ελληνες

Μια συγκλονιστική στιγμή της Ιστορίας, μια σχεδόν άγνωστη σφαγή Ελλήνων από Οθωμανούς, μας θυμίζει η Μηχανή του Χρόνου. Ο λόγος για το ματωμένο καλοκαίρι του 1821 στη Σαμοθράκη όπου για δύο μήνες οι Τούρκοι έσφαξαν χιλιάδες χριστιανούς.

Οπως αναφέρει το δημοσίευμα:

Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1821, οι Σαμοθρακίτες ξεσηκώθηκαν και αντιστάθηκαν στον τούρκικο ζυγό. Ένα μήνα μετά, οι αντίπαλες δυνάμεις έβαψαν την αντίσταση τον νησιωτών με αίμα. Χιλιάδες σφαγιάστηκαν και εκατοντάδες ακόμη στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα.

Το 1479 η Σαμοθράκη έγινε Οθωμανική κτήση και οι κάτοικοι έζησαν υπόδουλοι για 458 συναπτά έτη. Τον Αύγουστο του 1821 το μήνυμα της Ελληνικής Επανάστασης έφτασε στο νησί. Αρκετοί Σαμοθρακίτες, μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, μόλις πληροφορήθηκαν ότι ξέσπασε η επανάσταση στην Πελοπόννησο, έπεισαν τους συντοπίτες τους να ακολουθήσουν. Συγκέντρωσαν τα λιγοστά όπλα που υπήρχαν στο νησί και άρχισαν να εξασκούνται στη σκοποβολή με τη βοήθεια ενός Σαμιώτη.

 Στις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι του ακριτικού νησιού δήλωσαν στον Τούρκο διοικητή του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον«.

Πρόγραμμα Αναπαραγωγής ΒίντεοΣτις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι του ακριτικού νησιού δήλωσαν στον Τούρκο διοικητή του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον«.

Η Οθωμανική κυβέρνηση είχε ενημερωθεί για τη στάση τους, αλλά είχε σπουδαιότερα προβλήματα να ασχοληθεί. Μέχρι το τέλος Αυγούστου η καθημερινότητα στο νησί κυλούσε ομαλά. Η εξέγερση των Σαμοθρακιτών ενάντια στην Τουρκοκρατία πνίγηκε στο αίμα.  Την 1η Σεπτεμβρίου 1821, ο Σουλτάνος έδωσε εντολή στον υποναύαρχο καπετάν Μπέη Καρά Αλή να καταστείλει την εξέγερση στο νησί. Έτσι, την «πρωτοσταυρινιά», όπως συνήθιζαν να λένε την 1η Σεπτεμβρίου οι ντόπιοι, αποβιβάστηκαν στο νησί πάνω από χίλιοι άνδρες του τουρκικού στόλου, αποφασισμένοι να εκτελέσουν την αποστολή τους.

Λεηλασίες και φωτιές

Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν καταστροφικά. Ολόκληρα χωριά λεηλατήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες. Χιλιάδες άνδρες που αντιστέκονταν, αποκεφαλίστηκαν.

Εφτακόσιοι από τους κατοίκους που είχαν καταφύγει στα βουνά, οι Οθωμανοί τους έφεραν πίσω με δόλο δίνοντάς τους την εντύπωση ότι θα τους δώσουν χάρη. Όμως στην τοποθεσία «Εφκάς» στο κάστρο της πρωτεύουσας, της Χώρας, τους δολοφόνησαν όλους. Από τη μαζική αυτή δολοφονία, επέζησαν σύμφωνα με μαρτυρίες ξένων περιηγητών και του Σαμοθρακίτη ιερέα Γ. Μανωλάκη από 25 έως 30 οικογένειες, οι οποίες ζούσαν τα επόμενα χρόνια σε άθλια κατάσταση.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι Οθωμανοί στρατιώτες άφηναν τα κεφάλια των Σαμοθρακιτών να κατρακυλούν στο αυλάκι . Το ρυάκι ονομάστηκε Εφκάς (Επτακοσίας) από τον αριθμό των σφαγιασθέντων. Τα μωρά κάτω των 2 ετών εκτελέστηκαν μαζί με τις γυναίκες που ήταν μεγαλύτερες από 40 ετών. Σύμφωνα με μαρτυρίες, από τη μαζική σφαγή επέζησαν περίπου 25 με 30 οικογένειες, οι οποίες επιβίωσαν τα επόμενα χρόνια σε άθλιες συνθήκες.

Συνολικά, τα θύματα από τις άγριες σφαγές έφτασαν τους 2.000, ενώ περίπου πεντακόσιοι Σαμοθρακίτες κατάφεραν και ξέφυγαν στη θάλασσα. Στα σκλαβοπάζαρα βρέθηκαν πάνω από 1.500 γυναικόπαιδα του νησιού, αλλά και νέοι άντρες που δεν αποκεφαλίστηκαν. Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης διήρκησε περίπου οκτώ εβδομάδες. 

Στις 12 Νοεμβρίου 1821, ο υποναύαρχος Καρά- Αλής, υπεύθυνος και για τη σφαγή της Χίου, μπήκε στο νησί του Θρακικού πελάγους πανηγυρικά. Στους ιστούς των πλοίων του τουρκικού στόλου είχε κρεμάσει τα κομμένα κεφάλια τριάντα συλληφθέντων Σαμοθρακιτών, ως ένδειξη νίκης και υπεροχής. Μετά τη σφαγή, έμειναν στο νησί περίπου διακόσιοι Έλληνες.

Μια δεκαετία αργότερα, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’, εξέδωσε διάταγμα στο οποίο κήρυττε την απελευθέρωση όλων των Ελλήνων που είχαν αιχμαλωτιστεί κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Τότε ήταν που επέστρεψαν στο νησί και αρκετοί κάτοικοί του. Στη μνήμη των χιλιάδων νεκρών, η 1η Σεπτεμβρίου τιμάται πλέον στο νησί ως ημέρα πένθους. Στην πλατεία του Εφκά γίνεται επιμνημόσυνη δέηση στο ηρώον, κατάθεση στεφάνων, απόδοση τιμών από τμήμα του στρατού, ενώ διατηρείται ενός λεπτού σιγή για τη μνήμη των θυμάτων.

Το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης παρέμεινε άγνωστο και η τυπική αναφορά στη θυσία των κατοίκων της στην εθνική παλιγγενεσία, αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία των Αθηνών μόλις το 1980. Την καταστροφή της Σαμοθράκης την απεικόνισε πολύ χαρακτηριστικά ο Γάλλος Αύγουστος Βινσόν (Αuguste Vinchon) ο οποίος λίγο αργότερα ζωγράφισε ένα πίνακα με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης, που βρίσκεται στο Λούβρο.

https://www.in.gr/2020/07/30/plus/features/agnosto-olokaytoma-tis-samothrakis-oi-othomanoi-esfaksan-xiliades-ellines/

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης: Οι Οθωμανοί έσφαξαν χιλιάδες Ελληνες"

Καλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας

«Καλώς ήρτετε»: με αυτή τη φράση στα χείλη και με χαρούμενα πρόσωπα μας υποδέχονται σε μια Ελλάδα που η καρδιά της χτυπά έξω από τα δικά της όρια. Η Ελληνόφωνη Καλαβρία σαν τραγούδι φερμένο μέσα από τους αιώνες, ταξιδεμένο στις θάλασσες της Μεσογείου επιβιώνει χάρη στους κατοίκους της. Το μαγευτικό οδοιπορικό στα πιο απομονωμένα και φτωχικά σπλάχνα της Ιταλίας, όπου οι άνθρωποι μιλούν μια αρχαία δωρική γλώσσα, τα γκρεκάνικα, και σύσσωμοι καρδιοχτυπούν για να μη σβήσει η Μεγάλη Ελλάδα, είναι κάτι παραπάνω από συγκινητικό

Στον κόσμο της Ελληνόφωνης Καλαβρίας με μύησε πριν από πολλά χρόνια ο φίλος μου Carmelo Nucera, ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή στη διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας και της ελληνικής κουλτούρας ετούτου του τόπου.

Πέρασε καιρός από τότε, αλλά πάντα οι βαθιές επιθυμίες εκπληρώνονται... Οταν το αεροπλάνο προσγειωνόταν στο Ρήγιο της Καλαβρίας, δεκάδες πρωτόγνωρα συναισθήματα μας πλημμύρισαν ενώ το τοπίο πλάνευε απροκάλυπτα τη ματιά μας.

Από το παράθυρο ξεπρόβαλλαν πρώτα τα τραχιά βουνά του Ασπρομόντε ποτισμένα με ιστορία και μνήμες από μια Ελλάδα που στοίχειωσε σθεναρά στα δύσβατα μονοπάτια των Ελληνόφωνων χωριών της Καλαβρίας.

Και φυσικά η θάλασσα, με το γνωστό Stretto της Μεσσήνας, το στενό υδάτινο πέρασμα που ενώνει την Καλαβρία με τη Σικελία και μπολιάζει με την καλή της αύρα σκαριά και ταξιδευτές, και προσδοκίες των κατοίκων της φτωχικής Καλαβρίας για ένα καλύτερο «αύριο».

Τον 8ο αιώνα π.χ. ξεκίνησαν όλα

Ολα ξεκίνησαν στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα όταν Ελληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στα ανατολικά παράλια της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, χαρίζοντας σε αυτό το ελληνικό τμήμα το όνομα Μεγάλη Ελλάδα.

Στην Καλαβρία ιδρύθηκαν και ήκμασαν σημαντικές ελληνικές αποικίες, όπως το Ρήγιο από τους Χαλκιδείς το 715 π.Χ., το οποίο αργότερα κατοίκησαν Μεσσήνιοι πρόσφυγες. Οι Λοκροί ιδρύθηκαν από Δωριείς της Λοκρίδας το 673 π.Χ. και πήραν το προσωνύμιο Επιζεφύριοι από το ακρωτήριο Ζεφύριο.

Οι πόλεις Κρότων και Σύβαρις, από τα πιο πλούσια κράτη της Ιταλίας, ιδρύθηκαν από μετανάστες Αχαιούς τον 8ο αι. π.Χ. και έπαιξαν σημαντικό πολιτιστικό και εμπορικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.

Από τον 6ο αι. μ.Χ. και μετά εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Βυζαντινοί στρατιωτικοί και πολιτικοί υπάλληλοι, καθώς ο στρατηγός του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, Βελισάριος, το 535 μ.Χ. αποβιβάστηκε στη Σικελία και απελευθέρωσε το νησί και την Καλαβρία από τους Γότθους.

Αργότερα επικάθισαν στην Καλαβρία Ελληνες της Καρχηδόνας μετά την κατάληψη της Αφρικής από τους Αραβες, Ελληνες της Σικελίας μετά την κατάληψη του νησιού από τους Αραβες το 823 μ.Χ. και εικονολάτρες από τις ανατολικές βυζαντινές επαρχίες κατά την εικονομαχία (726-843 μ.Χ.) οι οποίοι και ίδρυσαν ερημητήρια και μοναστήρια σε όλη την περιοχή.

Η Καλαβρία υπήρξε για τους Βυζαντινούς ένα σημαντικό οχυρό προς τη Δύση για την αναχαίτιση των βαρβάρων. Η ακμή της τοποθετείται τον 9ο έως και τον 11ο αι. μ.Χ. οπότε κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς, έγινε Δουκάτο και εκδιώχθηκαν οι Βυζαντινοί. Τον 12ο αι. μ.Χ. έληξε η βυζαντινή κυριαρχία στην Κάτω Ιταλία και παρά τις ξένες κυριαρχίες οι κάτοικοι διατήρησαν την ελληνικότητά τους, τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

Οι μεταναστεύσεις πληθυσμών στην Κάτω Ιταλία συνεχίστηκαν και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Η Ελληνόφωνη περιοχή της Καλαβρίας τον 16ο αι. μ.Χ. απλωνόταν σε όλη τη Νότια Ιταλία. Σήμερα περιορίζεται στην οροσειρά του Ασπρομόντε και αποτελείται από τα ελληνόφωνα χωριά Αμεντολέα, Βούα, Γιαλός του Βούα, Βουνί, Ροχούδι, Γκαλιτσανό, Κοντοφούρι, Χωρίο Βουνί, Χωρίο Ροχούδι.

Οι λιγοστοί κάτοικοι των χωριών, γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην πλειονότητά τους, διατηρούν τη γκρεκάνικη γλώσσα, ήθη και έθιμα από την παράδοση που κληρονόμησαν και κυρίως τη μουσική και τα τραγούδια αιώνων που σμιλεύτηκαν στη συνείδησή τους. Δηλώνουν Ελληνες, είναι περήφανοι για την καταγωγή τους, ορθώνουν το ανάστημά τους μέσα στα βουβά σοκάκια της απομόνωσης και ανάβουν κεριά για να υποδηλώσουν την ελληνικότητά τους. Είναι η τρανταχτή και μοναδική πια απόδειξη πως εκεί χτυπά ακόμα μια καρδιά ελληνική.

«Tα γκρεκάνικα πρέπει να επιζήσουν»

Πινακίδες, ευχές, συζητήσεις. Λέξεις και φράσεις γκρεκάνικες που μοιάζουν να ξεπετάγονται από τους στίχους της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Από τον μικρότερο έως τον γεροντότερο, σε τούτα τα μέρη, οι άνθρωποι μιλούν και τραγουδούν την γκρεκάνικη γλώσσα, προσπαθώντας να μείνουν συνδεδεμένοι αιώνια με την ελληνική καταγωγή τους. Η ελληνική γλώσσα της Καλαβρίας επιβιώνει αιώνες ολόκληρους στα δύσβατα χωριά του Ασπρομόντε και οι φωνές των ανθρώπων που επιμένουν ελληνικά μοιάζουν να αγωνίζονται για τη διατήρηση της κοινής μας γλώσσας.

Τα γκρεκάνικα είναι μια αρχαία διάλεκτος με ιταλικές προσμείξεις. Η διάλεκτος αυτή είναι μετεξέλιξη της αρχαίας δωρικής διαλέκτου και διατηρεί ομηρικές λέξεις. H γλώσσα ήταν ισχυρή και αντιστάθηκε στην ιταλική, και ακόμη και όσες ιταλικές λέξεις εισχώρησαν σε αυτήν, φόρεσαν... ελληνικό χιτώνα.

Οι γεροντότεροι κάτοικοι της Ελληνόφωνης Καλαβρίας μιλούν τα γκρεκάνικα στην καθημερινότητά τους. Οι μακρινοί αυτοί απόγονοι των πρώτων Ελλήνων μεταναστών αρνούνται να μιλήσουν ιταλικά και ωθούν τους νέους να διδάσκονται τα γκρεκάνικα.

 Μάχονται να διατηρήσουν τη γλώσσα γιατί με τον λόγο τους κρατούν ζωντανή την ελληνική τους ταυτότητα και αντιπαλεύονται εκείνους τους λίγους ντόπιους που ακόμα και σήμερα θεωρούν τα γκρεκάνικα κατώτερη γλώσσα, τη γλώσσα των φτωχών βοσκών.

Στην Καλαβρία το τοπικό Σύνταγμα ρυθμίζει νόμιμα τη χρήση της γλώσσας από την ελληνόφωνη μειονότητα. Γι' αυτό τον λόγο στο Ροχούδι, στο Κοντοφούρι, στην Αμεντολέα, στο Γκαλιτσανό, στη Μπόβα Μαρίνα η γλώσσα που ακούγεται είναι «i glossa tu grecani», δηλαδή «η γλώσσα του Ελληνα» και μάλιστα διδάσκεται με πείσμα.

Η γκρεκάνικη γλώσσα αργοσβήνει σήμερα, ωστόσο υπάρχουν κάποιοι περήφανοι Eλληνες που αρνούνται να υποταχτούν στις επιταγές των καιρών και διδάσκουν στα σπίτια και στη Bιβλιοθήκη της Bova Marina και των άλλων χωριών τα γκρεκάνικα. Δάσκαλοι και μαθητές κρατάνε ζωντανή σε λευκό χαρτί τη γλώσσα αιώνων. Τα τραγούδια έχουν ιδιαίτερη θέση στο μάθημα, καθώς το κάνουν πιο ευχάριστο και εύκολο. Παράλληλα είναι ίσως και ένας φόρος τιμής αφού χάρη στα τραγούδια η γλώσσα μεταφέρθηκε στους αιώνες.

Η διάσωση της σπουδαίας γκρεκάνικης γλώσσας δεν είναι μόνο υπόθεση των ντόπιων. Πριν από λίγο καιρό επιστήμονες από την Ευρώπη κλήθηκαν σε ένα συνέδριο με θέμα τη «διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας», στη Bova Marina, το οποίο οργάνωσε το Κέντρο Συντονισμού των Ελλήνων της Καλαβρίας. Την Ελλάδα εκπροσώπησαν η καθηγήτρια του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Στέλλα Πριοβόλου, και η υποφαινόμενη Ιστορικός - Επικοινωνιολόγος Βασιλική Μπαφατάκη. Οι ομιλητές και οι κάτοικοι της περιοχής υποδέχτηκαν με χαρά το 1ο γκρεκάνικο λεξικό του Filippo Violi και υποσχέθηκαν ότι τα ελληνικά της Καλαβρίας θα ανθίσουν στις λεκτικές αγκαλιές των νέων. Η Ζωή Παπαδοπούλου και ο Γρηγόρης Κοκούσης είναι δάσκαλοι ελληνικών και ζουν με τους τρεις γιους τους στη Bova Marina, εδώ και δύο χρόνια. «Ηρθαμε στην Καλαβρία με πολύ κέφι και όρεξη για να διδάξουμε τα ελληνικά. Δυστυχώς, τα παιδιά γνωρίζουν τη γλώσσα μόνο από τα ακούσματα των παππούδων τους.

Ομως ευτυχώς η διδασκαλία πιάνει τόπο καθώς μαθαίνοντας σωστά τη γλώσσα νιώθουν ότι βρίσκονται κοντά σε εκείνους, ότι συνεννοούνται απόλυτα. Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες έχουν μεγάλη λαχτάρα να μάθουν τα νέα ελληνικά και να ταξιδέψουν στην Ελλάδα», λέει ο Γρηγόρης. Η Ζωή διδάσκει ελληνικά στις 3 τελευταίες τάξεις του δημοτικού και στο γυμνάσιο:

«Τα ελληνικά είναι ένα μάθημα που αρέσει στα παιδιά. Δυσκολεύονται με τη γλώσσα κι έτσι με τραγούδια κι άλλες δραστηριότητες προσπαθούμε να κάνουμε το μάθημα πιο ευχάριστο. Τους μεταλαμπαδεύουμε την αγάπη μας για τη γλώσσα, και κατ' επέκταση για την Ελλάδα» λέει.

Με ταμπουρέλο και τσεραμέντo

Η μουσική της ελληνόφωνης Καλαβρίας, με γλυκόπικρους αλλά και χαρούμενους ρυθμούς, σταλάζει τις μνήμες της Μεγάλης Ελλάδας με τραγούδια της χαράς και της αγάπης, νανουρίσματα και μοιρολόγια. Με τα παραδοσιακά όργανα, την «τσεραμέντα» (είδος τσαμπούνας), το «οργανέτο» (μια μικρή και πρωτόγονη παραλλαγή του ακορντεόν), τη βυζαντινή καλαβρέζικη λύρα και το «ταμπουρέλο» δένουν το χθες με το σήμερα. Η πανάρχαια γλώσσα γίνεται τραγούδι και σχεδόν όλοι οι Ελληνες της Καλαβρίας τραγουδούν στα γκρεκάνικα και παίζουν μουσική, λες και είναι γραμμένη στα γονίδιά τους. O Sergio di Giorgio, μουσικός και κατασκευαστής παραδοσιακών οργάνων της Καλαβρίας, με καταγωγή από τη γιαγιά του από τη Θεσσαλονίκη, μας είπε: «Νιώθω μια ελληνικότητα σε όλα, στα επίθετα, στη γλώσσα, στην καταγωγή γενικότερα. Παίζουμε μουσική με όλα τα παραδοσιακά όργανα της περιοχής, τα οποία και κατασκευάζω. Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της προφορικής κουλτούρας του τόπου από πατέρα στον γιο. Είμαι ευτυχής που μπορώ να συμβάλλω κι εγώ σε αυτό».

Οδοιπορικό στα χωριά της Μεγάλης Ελλάδας

Το Ρήγιο είναι μια πόλη που απλώνεται πλάι στη θάλασσα και ανακαλεί αρχαίες μνήμες του αποικισμού της Μεγάλης Ελλάδας. Τα νεοκλασικά της κτίρια διαφόρων αρχιτεκτονικών επιρροών και η βόλτα κατά μήκος της παραλίας με τα φοινικόδεντρα ανοίγουν εκστασιακά τη ματιά.

Οι κάτοικοι καλοντυμένοι και φιλόξενοι κρατούν τις ελληνικές συνήθειες των κερασμάτων, οπότε εύκολα ο ένας καφές διαδέχεται τον άλλον. Το Ρήγιο αποτελεί ξεκάθαρα μια γη ελληνική που ζητά ανάσα από τη μητέρα Ελλάδα για να ελευθερώσει τον πολιτισμό, την κουλτούρα και την ιστορία της Μεγάλης Ελλάδας.

Οι αρχέτυπες μνήμες οδηγούν το ταξίδι μας στις ψηλές κορυφές τις Καλαβρίας. Ο δρόμος είναι γεμάτος μαιανδρισμούς. Πάνω στις σχισμάδες των βουνών σε υψόμετρο 900-1.000 μέτρων απελευθερώνονται τα είδωλα και οι ζωές των Ελληνόφωνων χωριών, που βιώνουν το ίδιο φως, την ίδια βροχή και τον ίδιο άνεμο αιώνες τώρα.

Τα περισσότερα χωριά αντικρίζουν τον χείμαρρο Amendolea στην κοίτη του οποίου μοιάζει να κυλά ασήμι χάρη στο λαμπερό φως του ήλιου.

Η Bova Marina (Γιαλός του Βούα), είναι μια παραλιακή κωμόπολη όπου βρήκαν καταφύγιο οι κάτοικοι της ορεινής Bova, οι οποίοι φροντίζουν και διατηρούν σαν κερί αναστάσιμο την πολιτιστική και γλωσσική τους κληρονομιά. Εκεί μάλιστα, βρίσκεται το Κέντρο Ελληνόφωνων Σπουδών, όπου διδάσκονται τα γκρεκάνικα, μια μικρή λαογραφική συλλογή και η Βιβλιοθήκη με πολλά ελληνικά βιβλία.

«Τα γκρεκάνικα της Καλαβρίας που μιλάμε μέχρι σήμερα εδώ είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός γλωσσικής αξίας, ένα μνημείο που δεν το βλέπουμε, αλλά το ακούμε», μας λέει ο καθηγητής Elio Cotronei. Η έννοια και η προσπάθεια των ανθρώπων για τη διάσωση των γκρεκάνικων είναι διαρκής: «Προσπαθούμε να μη σβήσει ο πολιτισμός και η γλώσσα αιώνων. Η Ελλάδα πρέπει να είναι κοντά μας και να μην ξεχνάει αυτή τη γωνιά της» παρατηρεί ο Carmelo Nucera, πρόεδρος του Συλλόγου Apo?diafazzi.

Τα γκρεκάνικα τα μιλά από μικρός («platago ti glοssa» όπως λέγεται) και ο Pepe Zindatta, πρόεδρος του Κέντρου Συντονισμού της Καλαβρίας: «Θέλουμε να ζήσει η γλώσσα και να πάει μπροστά. Και όχι μόνο η γλώσσα. Διατηρούμε τα ήθη και τα έθιμά μας και κυρίως τη μουσική μας. Εγώ παίζω ταμπουρέλο, τσαμπούνα, λύρα της Καλαβρίας και φλάουτο. Εχουμε το ίδιο αίμα και μιλούμε την ίδια γλώσσα, είμαστε αδέλφια, όπως λέει κι ένα τραγούδι μας».

Ακρογωνιαίος λίθος για τη διάσωση της γκρεκάνικης γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού στην Καλαβρία είναι ο παιδίατρος Tito Squillaci που διδάσκει ελληνικά:

«Εμαθα ελληνικά από τους παππούδες και τους γονείς μου, γιατί ένιωσα μια ανάγκη εσωτερική να κρατήσω τις ρίζες μου. Τα νέα ελληνικά τα έμαθα στο πανεπιστήμιο και πήγα δύο φορές στη Θεσσαλονίκη. Είμαι ο μόνος εδώ που μιλώ στο σπίτι, στα 3 παιδιά μου, μόνο ελληνικά. Εμείς είμαστε εθνικά, πολιτιστικά, γλωσσικά Ελληνες, αλλά Ιταλοί πολίτες. Ο τόπος μιλά 2.800 χρόνια το γκρέκο - είμαστε κομμάτι της Ρωμιοσύνης. Διδάσκω τη γλώσσα, γιατί όλοι πρέπει να μάθουν την ελληνική ιστορία».

Σε ένα παλιό μοναστήρι της Bova Marina συναντήσαμε μια ομάδα παιδιών με ελληνική καταγωγή να κάνει πρόβα για μια θεατρική παράσταση. Ενθουσιάστηκαν από την επίσκεψή μας και μας μίλησαν για τη μεγάλη τους αγάπη για την Ελλάδα ενώ ευχήθηκαν να τους επισκέπτονται πιο συχνά Ελληνες, να μην τους ξεχνούν.

Ανάλογα συναισθήματα εισπράξαμε και στο εστιατόριο «Μεσόγειος» όπου μας υποδέχτηκαν εγκάρδια ο ιδιοκτήτης και φιλόλογος Salvatore Dienni και η γυναίκα του Alba. Μας τράταραν τις λιχουδιές της περιοχής, αλλά και πολλά ελληνικά εδέσματα, όπως σουβλάκι και τζατζίκι.

«Διδάσκω στο γυμνάσιο τη νεοελληνική γλώσσα, αλλά κάθε Σαββατοκύριακο κάνω μάθημα και σε αρκετά άτομα στο Νέο Ροχούδι», μας είπε ο Salvatore και συμπλήρωσε: «Αισθάνομαι πνευματικά Ελληνας. Οι Ελληνες πρέπει να επισκέπτονται την περιοχή και να γίνονται επισκέψεις μαθητών, όπως γίνονται από τα δικά μας σχολεία στην Ελλάδα. Στο εστιατόριό μας συνδέουμε τη γαστρονομία που κληρονομήσαμε με την ελληνική. Ευχόμαστε «kala pramata» σε όλους τους Ελληνες και ζούμε με την προσδοκία να μας θυμούνται πάντα».

Γνωρίζοντας την... ελληνική γη

Το τζιπ σταματά για να θαυμάσουμε τον εντυπωσιακό Πενταδάκτυλο, τον βράχο με τα... πέντε δάκτυλα και το κάστρο απ' όπου η θέα προς το ηφαίστειο της Αίτνας είναι μαγευτική καθώς μοιάζει να αιωρείται.

Στα πρανή του βράχου είναι κτισμένος ο παλιός εγκαταλελειμμένος, σήμερα, οικισμός με την εκκλησία να δεσπόζει. Η σιωπή είναι απόλυτη, ενώ οι λιγοστές ανθρώπινες και φευγαλέες φιγούρες που διασχίζουν τα καλντερίμια μοιάζουν περισσότερο με φαντάσματα. Ευτυχώς, κάποια σπίτια και μαγαζιά έχουν αρχίσει να αναστηλώνονται ζωντανεύοντας την ελπίδα.

Διασχίζουμε το ποτάμι Amendolea με τις εντυπωσιακές λευκές και καλοσχηματισμένες πιέτες της άμμου και προσεγγίζουμε το φιλόξενο χωριό Condofuri (Κοντοφούρι) στην καρδιά του Ασπρομόντε. Τα σπίτια και οι δρόμοι έχουν μεγάλα σκαλοπάτια και μπαλκόνια με ανθισμένα λουλούδια. Στους δρόμους του είδαμε γουρούνια και πρόβατα να τριγυρίζουν αμέριμνα χωρίς να φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία.

Επόμενος σταθμός είναι το χωριό Αmendolea (Αμεντολέα) κτισμένο στη θέση της αρχαίας Περίπολης. Η εγκατάλειψη «φωνάζει», καθώς μόνο οι φροντισμένοι ναοί και κυρίως εκείνος της Αγίας Αικατερίνης με το διώροφο καμπαναριό, δείχνουν σημάδια ζωής. Η νέα Αμεντολέα είναι κτισμένη πλάι στην παλιά και κατοικείται από μερικές εκατοντάδες ανθρώπους που παλεύουν να ζήσουν από τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Το ανέβασμα στο Castello Roffo (Κάστρο Ρόφο) ζωντανεύει τις θύμησες άλλων εποχών. Περπατάμε στα σοκάκια και μέσα από τα ερείπια αντικρίζουμε την απαράμιλλη θέα στο ποτάμι.

Στη συνέχεια πηγαίνουμε στο επίσης εγκαταλελειμμένο χωριό Roccaforte με τους πολλούς ελαιώνες, λίγο μακρύτερα από το οποίο βρίσκεται το Chorio di Roccaforte, ένας μικρός αγροτικός οικισμός κοντά στον ποταμό.

Περνάμε στην απέναντι πλευρά του βουνού στο παλιό Rogudi (Ροχούδι), δίπλα στον ποταμό Αμεντολέα, και η απόλυτη εγκατάλειψη μας πληγώνει. Οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις ανάγκασαν τους κατοίκους να φύγουν και να ιδρύσουν το νέο Ροχούδι. Περπατώντας στα στενά σοκάκια, βλέπουμε δείγματα υψηλής αρχιτεκτονικής αλλοτινών καιρών, αλλά τα πάντα είναι πλέον βουβά. Μόνο ένας τσοπάνος φυλά το χωριό με τα λιγοστά του πρόβατα.

Λίγο μετά φτάνουμε στο χωριό Rocca di Trago (Ρόκα ντι Τράγο) που πήρε το όνομά του από έναν τεράστιο βράχο σε σχήμα τράγου. Θαρρείς πως είναι σμιλευμένο πάνω στον βράχο ενώ οι γύρω εντυπωσιακοί βράχινοι σχηματισμοί δίνουν μια απερίγραπτη ομορφιά στο τοπίο.

Στον δρόμο μας συναντούμε μια καλύβα από πέτρα και ξύλο. Εκεί οι δασοφύλακες της περιοχής μας κερνάνε καφέ και γκράπα δίπλα στο τζάκι και μας μιλούν για τη μοναχική ζωή που επέλεξαν, γιατί δεν είχαν καμία διέξοδο, καθώς σκαλίζουν ξύλινες κουτάλες για να σπάσουν τις μοναχικές και κουρασμένες κουβέντες τους.

Συνεχίζουμε έως την ορεινή Βοva (Μπούα) με τους 500 κατοίκους, και αντικρίζουμε το επιβλητικό κάστρο της, σε υψόμετρο 800 μέτρων. Η θέα στο Ιόνιο είναι θαυμαστή, όπως και ο καθεδρικός ναός, αλλά την παράσταση κλέβει ο κόσμος που μας καλωσορίζει στα γκρεκάνικα στην πλατεία με το παλιό τρένο.

Στα λαβυρινθώδη στενά σοκάκια της με τα λιτά παλιά σπίτια, αλλά και τα ανακαινισμένα, καιροφυλακτούν ανθρώπινες φιγούρες. Εκεί συναντάμε έναν τεχνίτη γυαλιού που κατασκευάζει από κοσμήματα έως διακοσμητικά για το σπίτι. «Δεν ήθελα να φύγω από τον τόπο μου κι έτσι αποφάσισα να μείνω στο χωριό. Μ' αρέσει η ηρεμία και η φύση εδώ». Στο ψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται η «σπηλιά της αγάπης», όπου οι νεαροί ακόμα και σήμερα δίνουν τα ραντεβού τους.

Στην παραλία Pasquale συναντάμε μοναχικούς ψαράδες που μας κερνούν κρασί και στην όμορφη αμμουδερή παραλία της Brancaleone (Μπρανκαλεόνε), όπου βρίσκει καταφύγιο η χελώνα καρέτα καρέτα, εντυπωσιαζόμαστε από ένα μεγάλο βυζαντινό παλαιοχριστιανικό μνημείο, την εκκλησιά της Αγίας Μαρίας Tridetti που αναστηλώνεται.

Στο Palizzi (Παλίτζι), ένα χωριό απίστευτης ομορφιάς, θαυμάζουμε το κάστρο και στα ανθισμένα σοκάκια του συναντάμε κάποιους κατοίκους στερημένους από κουβέντες. Τα παλιά σπίτια είναι ανακαινισμένα και στολίζονται από λουλούδια ενώ η εκκλησιά με τον κυκλικό υπερυψωμένο τρούλο τραβά τα βλέμματα.

Η Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας

Το Γκαλιτσανό, είναι σκαρφαλωμένο σαν αετοφωλιά στις βουνοκορφές της Καλαβρίας και επί χιλιάδες χρόνια θεωρείται «η Ακρόπολη της Μεγάλης Ελλάδας». Ετσι την αποκαλούν οι κάτοικοι που μιλούν τα γκρεκάνικα και διατηρούν την ελληνική παράδοση, τη μαγειρική, τα ήθη και τα έθιμα των παππούδων τους.

Εκεί συναντήσαμε τον αρχιτέκτονα Mimmo Νucera, και μιλήσαμε στη νεοελληνική γλώσσα. Ο Mimmo έπειτα από αρκετά χρόνια δουλειάς στο εξωτερικό και σε διάφορα μέρη της Ιταλίας, επέστρεψε στο χωριό που γεννήθηκε και ζει μόνος.

«Αγαπάω πολύ το Γκαλιτσανό και μου αρέσει η ηρεμία. Το χωριό έχει λίγους κατοίκους, γύρω στους 60 και είναι στιγμές που νομίζεις ότι ζεις σε έρημους δρόμους».

Παρέα με τον Μimmo με αφετηρία την πλατεία Alimos, περιδιαβήκαμε τα στενά δρομάκια του χωριού, αλλά και της θύμησης. Είχαμε στιγμές στιγμές την αίσθηση ότι τα σπίτια και οι άνθρωποι βάραιναν από το πέρασμα του χρόνου και την απομόνωση. Κάποιες υπερήλικες φιγούρες στον δρόμο, ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίρια μας έδωσαν το καλωσόρισμα σε γκρεκάνικη ντοπιολαλιά. Ορισμένοι από αυτούς σκαλίζουν ακόμα περίτεχνα το ξύλο και φτιάχνουν σκούπες. Τα φτωχά σπλάχνα της γης δίνουν λιγοστούς καρπούς κι οι άνθρωποι παλεύουν για την επιβίωση.

Ο Αntonio με τη γυναίκα του και τον γιο του, χοιροσβοσκοί μια ολάκερη ζωή, μας παρέσυραν στο σπίτι τους και μας κέρασαν ένα ποτήρι κρασί. Ο Antonio έπιασε το οργανέτο και ο γιος του το ταμπουρέλο κι άρχισαν το τραγούδι, μια καθημερινή τους συνήθεια.

Στη συνέχεια ανεβήκαμε στην ορθόδοξη εκκλησιά, την Παναγία της Ελλάδας, όπου μια φορά το μήνα η λειτουργία γίνεται ορθόδοξα. Πλάι στην εικόνα της Παναγιάς ήταν τοποθετημένα λιγοστά λουλούδια και σημειώματα με τα ονόματα των κατοίκων. Ο Mimmo μας οδήγησε στην «πηγή της αγάπης», και επέμενε να πιούμε νερό για να βρούμε την αληθινή αγάπη. Και πράγματι, ίσως βρήκαμε ένα κομμάτι της στα ξεχασμένα ελληνόφωνα χωριά.

Fast Info

Το τραγούδι
Το τραγούδι, φωνή εσώτερη της μεγάλης κληρονομιάς στη γκρεκάνικη γλώσσα, είναι πολιτισμός και διασκέδαση. Ο Enzo Crupi από το 12μελές μουσικό συγκρότημα «Μεγάλη Ελλάδα» που παίζει μαντολίνο και κιθάρα μας λέει: «Είμαι μέλος του συγκροτήματος 15 χρόνια, και προσπαθούμε να διατηρήσουμε συνήθειες, ήθη και έθιμα, και κυρίως τη γλώσσα μας. Εμείς τραγουδάμε γκρεκάνικα, αλλά και πολλά ελληνικά τραγούδια. Τα καλοκαίρια ερχόμαστε και παίζουμε στην Ελλάδα και είναι μεγάλη χαρά που ο κόσμος συμμετέχει στον χορό μας». Η Silvia Corona, η νεαρή φοιτήτρια του γκρουπ που τραγουδά, μας λέει ότι αισθάνεται και Ελληνίδα. «Μιλώ λίγα γκρεκάνικα, αλλά μέσα από τα τραγούδια κάνω προόδους. Το μήνυμα των τραγουδιών μας είναι να μην ξεχάσουμε ποτέ τις ρίζες μας και στις περιοδείες μας με ευχαριστεί η αποδοχή της μεγάλης κουλτούρας μας».

Ο διονυσιακός χορός
Στο ελληνόφωνο Ινστιτούτο της Βova Marina ήρθαν να μας καλωσορίσουν τα λαογραφικά και μουσικά συγκροτήματα της περιοχής. Η μουσική και το τραγούδι ήχησε και ο ξέφρενος χορός ξεκίνησε. Τα πόδια μας ηλεκτρίστηκαν και η ψυχή μας αναθάρρησε. Η δασκάλα που μαθαίνει χορό στα μικρά παιδιά Patrizia Tuscano μας είπε: «Τα παιδιά ενθουσιάζονται με τους χορούς και είναι μέσα στο αίμα τους. Αισθάνονται περηφάνια που συνεχίζουν τον χορό των προγόνων τους». Η ταραντέλα πίτσικα, ο θεραπευτικός διονυσιακός χορός, συνδέεται με την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα και με τον ταραντισμό, μια μορφή κρίσης μανίας που οφειλόταν σε τσίμπημα αράχνης. Οταν η ταραντούλα τσιμπούσε κάποιον χωρικό για τη θεραπεία του γινόταν μουσικός εξορκισμός. Οι μουσικοί πήγαιναν στο σπίτι του αρρώστου και έπαιζαν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στη μελωδία που αντιστοιχούσε στο χρώμα και στο μέγεθος της αράχνης άρχιζε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό μιμούμενος τις κινήσεις της αράχνης. Μπορούσε να κρατήσει 3 ολόκληρες μέρες και το άτομο θεραπευμένο πλέον έπεφτε στο πάτωμα. Πολλές κινήσεις του χορού είναι συμβολισμοί που βρίσκονται στα αρχαία αγγεία, όπου οι γυναίκες χορεύουν και παίζουν ταμπουρέλο, είδος ντεφιού, που στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες, οι ακόλουθες του Θεού Διονύσου.

Oι ελληνικές πινακίδες
Στα ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας η Eλλάδα είναι παρούσα. Οι ήχοι, οι μυρωδιές αλλά και οι ελληνικές πινακίδες με την γκρεκάνικη γραφή στις εισόδους των χωριών, όπως στον Γκαλιτσανό «Kalos Irtete sto Gallicianό» συγκινούν. Περπατώντας στα μικρά μεσαιωνικά δρομάκια των χωριών παρατηρείς τις πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων: Οδός Παναγίας της Ελλάδος, Oδός Φειδία κ.λπ., όπου με μαεστρία ξαφνιάζουν το παρόν και αποκαλύπτουν τη ελληνική δύναμη του τόπου και των ξεχασμένων κατοίκων του.

Η μεσαιωνική Σκύλλα
Μια μικρή Βενετία, όπου το κύμα χτυπά τις πόρτες των σπιτιών και προσφέρεται για μία γοητευτική περιπλάνηση. Η μεσαιωνική πόλη Scilla (Σκύλλα) είναι ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στην Costa Viola και η τυπική συνοικία των ψαράδων που δένουν τις βάρκες τους ανάμεσα στα σπίτια. Τα στενά σοκάκια σκορπούν αρώματα και εικόνες αξέχαστες, ενώ το επιβλητικό κάστρο επιβάλλεται. Ο θρύλος που θέλει τις Σειρήνες να κατοικούν εδώ και να μαγεύουν με το τραγούδι τους ταξιδιώτες, εντείνει την ήδη γοητευτική ατμόσφαιρα. Πριν φύγετε από την περιοχή αξίζει να επισκεφτείτε και την όμορφη χρυσαφένια παραλία του Canattello με τα σμαραγδένια νερά που είναι πόλος έλξης τους καλοκαιρινούς μήνες.

Τα μπρούντζινα αγάλματα του Riace
Στην επιβλητική σάλα της Περιφέρειας του Reggio Calabria βρίσκονται δύο μπρούντζινα ελληνικά αγάλματα του 5ου αιώνα, οι πολεμιστές του Riace (Ριάκι), στην τρίτη αποκατάσταση και συντήρηση από έμπειρους αρχαιολόγους, καθώς η αλμύρα αιώνων έφθειρε τους Ελληνες πολεμιστές που κοιμόνταν αιώνες στον βυθό του Ιονίου. Βρέθηκαν στις 16 Αυγούστου 1972 στη θάλασσα του Ιονίου, σε βάθος 8 μέτρων, 300 μέτρα από την ακτή, από τον δύτη Mariottini. Πιστεύεται από τους ερευνητές ότι πρόκειται για δύο πολεμιστές του Αργους που πολεμούσαν ενάντια στη Θήβα.

10 ιστορίες από τη Μεγάλη Ελλάδα

H Carmela με τις «lestopitas»
1 Περιδιαβαίνοντας τα στενά σοκάκια της ορεινής Bova, συναντήσαμε την Carmela Romeo παρέα με τον εγγονό της. Ενθουσιασμένη με την επίσκεψή μας στο χωριό της, μας καλωσόρισε στα γκρεκάνικα. «Kalosirtete, me lene Karmela, den platago kala ellinika» (δε μιλώ καλά ελληνικά). Η κυρία Καρμέλα μας παρέσυρε κυριολεκτικά στο σπίτι της, ένα φτωχικό στο κέντρο του χωριού που το ζέσταινε μια ξυλόσομπα. «Παλιά είχε ζωή η Bova και όλοι μιλούσαν ελληνικά. Τώρα είμαστε λιγοστοί κάτοικοι και η γλώσσα χάνεται». Περιχαρής μας κέρασε «lestopitas», μια παραδοσιακή τηγανίτα φτιαγμένη από αλεύρι και νερό, τηγανισμένη με αλάτι, την οποία μας την πρόσφερε με σαλάμι. «Πρέπει τα παιδιά μας να μάθουν γκρεκάνικα για να θυμούνται...» μας είπε. «Δεν πρέπει να μας παραμελεί η Ελλάδα, είμαστε Ελληνες κι εμείς».

Domenico Milea: «Παρέα με το ταμπουρέλο»
2 Η δύναμη που έπαιζε ταμπουρέλο παρέα με νεαρούς μουσικούς ο 85χρονος Domenico Milea από τη Bova Marina, στη γιορτή που έστησαν αυθόρμητα για την επίσκεψή μας, μας συγκίνησε. Ο παππούς με τη βραχνή φωνή μας κάλεσε στο σπίτι που ζει μόνος, μας ξεδίπλωσε τις αναμνήσεις του και μας αφηγήθηκε τις συναυλίες που έδινε στην Ελλάδα. Σπουδαίος μουσικός των παραδοσιακών οργάνων της ελληνόφωνης Καλαβρίας έμαθε το οργανέτο από 7 χρονών, την τσαμπούνα και το ταμπουρέλο από τα 14 του χρόνια, ακούγοντας τους συγγενείς και τους φίλους του. «Ο παππούς μου και οι θείοι μου από την ορεινή Bova δεν μας μιλούσαν ιταλικά, αλλά ελληνικά» μας διηγείται. «Εγώ ξέρω λίγα γκρεκάνικα, αλλά είμαι Ελληνας. Γνωρίζω και αγαπώ τον ήχο της ελληνικής μουσικής, εκείνο τον αλέγκρο ρυθμό που βγαίνει από αυτά τα βουνά και γίνεται έκφραση με τον χορό, την ταραντέλα. Μου αρέσει πάρα πολύ να βλέπω τα νέα παιδιά της περιοχής να παίζουν τα παραδοσιακά όργανα και να χορεύουν. Η μουσική, το τραγούδι και ο χορός είναι η ελπίδα να σωθούν τα γκρεκάνικα. Οι νέοι πρέπει να μάθουν τη γλώσσα του τόπου, δεν πρέπει να χαθεί».

Οι χορευτές της άμμου
3 Πάνω στην αμμώδη παραλία της Bova Marina νέοι μουσικοί και χορευτές του παραδοσιακού συγκροτήματος Irizema αγγίζουν με τον συμβολικό χορό τους την ιστορία και την παράδοση της ελληνόφωνης Καλαβρίας. Οι χορεύτριες κρατούν στα χέρια τα στάχυα της εύφορης γης και οι νέοι αξίνες που θυμίζουν την τρίαινα του Ποσειδώνα. Το θέαμα πλάι στο κύμα εκστασιάζει. Οι μουσικοί παίζουν στους ρυθμούς της ταραντέλας, τα μπαστούνια των χορευτών συναντιούνται και οι πλουμιστές φούστες των κοριτσιών φέρνουν στροφές. Ενα ζευγάρι χορεύει ερωτικά πάνω στην καυτή άμμο σαν να αναπαριστά τη ζωγραφιά που απεικονίζεται στο σκληρό κατσικίσιο δέρμα του ταμπουρέλου. Περήφανα μας λένε ότι θέλουν να συνεχίσουν την παράδοση, κι ότι ο χορός και το τραγούδι είναι μέρος της κουλτούρας που κληρονόμησαν.

Ο αγιογράφος Domenico Candela
4 Οι εκκλησιές της Καλαβρίας είναι στολισμένες με βυζαντινές εικόνες, τις οποίες οι Ελληνες της Καλαβρίας, κρατούν σαν ιερά κειμήλια πίστης και αφοσίωσης. Ο λόγιος αγιογράφος Domenico Candela ζωγραφίζει στο εργαστήρι του εικόνες ακολουθώντας τα βυζαντινά πρότυπα, γιατί προσδοκά να περάσει το παρελθόν της πίστης μέσα στο παρόν της εικονογραφίας του. «Αποφάσισα να ασχοληθώ με την εικονογραφία έπειτα από μια έρευνα που έγινε και το αποτέλεσμα ήταν ότι ελάχιστα δείγματα έχουν διασωθεί. Προσπαθώ να αποδώσω με τα έργα μου τη βυζαντινή θρησκευτικότητα του τόπου, η οποία ακόμη και σήμερα είναι διάχυτη στους ύμνους, στις εικόνες, στις εκκλησιές. Είμαι ορθόδοξος και ήθελα κι εγώ να συνεισφέρω στη θρησκευτική μνήμη του τόπου. Η γιαγιά κι η μητέρα μου μιλούσαν ελληνικά. Επιδιώκω με την τέχνη μου να δώσω ένα μήνυμα πίστης που άλλοι θέλουν να σβήσουν».

Tο άστρο του Νότου
5 Συναντήσαμε τoυς χορευτές του συγκροτήματος «La stella del Sud» (Το άστρο του Νότου) στην Bova Marina. Νέοι και παιδιά γεμάτα πάθος αφήνονται στους ρυθμούς της ταραντέλας? Η δασκάλα τους, η Fortunata Talamara, με μια υπέροχη ελληνική προφορά μας λέει ότι στόχος τους είναι να διαδώσουν σε όλο τον κόσμο τη μεγάλη καλλιτεχνική τους προίκα και τις ελληνικές τους ρίζες. «Εκείνο που λέμε στα παιδιά είναι να συνεχίσουν την παράδοση του χορού, να μην τη λησμονήσουν... Ο πρώτος χορός που πάντα χορεύουμε είναι ο KALOSIRTATE, ένας παραδοσιακός χορός που συμβολίζει το φλερτ ενός άντρα σε μια κοπέλα. Κατόπιν την παρουσιάζει στους γονείς του, στους συγγενείς του και έτσι ξετυλίγεται μια μικρή ιστορία. Το συγκρότημα έχει 24 ενήλικες και πολλά παιδιά. Τα κοστούμια των γυναικών ακολουθούν χρωματικά την αρχαία παράδοση, εκτός από τις φούστες, ενώ τα αγόρια φοράνε την αυθεντική φορεσιά του βοσκού.

Το σκαρί του καπετάν Pasquale
6 Με ένα τελάρο φρέσκια ψαριά μας καλωσόρισε στα γκρεκάνικα ο καπετάν Pasquale, από την Bova Marina. Μια ζωή ολάκερη την πέρασε στα πέλαγα. Το ηλιοκαμένο του πρόσωπο κι η αλισάχνη που στολίζει θαμπά το πρόσωπό του μαρτυρά τις φουρτούνες και τις νηνεμίες της ζωής του. «Από μικρό παιδί είμαι στη βάρκα και ψαρεύω. Παλιά υπήρχε πολύ ψάρι, τώρα κι αυτά λιγόστεψαν, όπως κι οι άνθρωποι που ζούμε εδώ», μας λέει. «Θυμάμαι τα γλέντια που κάναμε, τραγουδώντας και χορεύοντας στα ελληνικά, όταν υπήρχαν μεγάλες ψαριές και ειδικά του ξιφία... τώρα όλα άλλαξαν. Πολλά σκαριά εγκαταλείφθηκαν, και λίγοι είμαστε οι ψαράδες που κουβαλάμε την αλμύρα στα σπίτια μας». Οταν απομακρυνόμαστε, μας φώναξε «Να ξανάρθετε να φάμε ψάρι, μη μας ξεχάσετε κι εσείς».

Η μουσική ιεροτελεστία της Καλαβρίας
7 Η μουσική για τους Ελληνες της Καλαβρίας είναι κουλτούρα και τρόπος ζωής. Επισκεφτήκαμε το Sergio di Giorgio, μουσικό και κατασκευαστή μουσικών οργάνων στο εργαστήριό του στο Ρήγιο. Τον βρήκαμε να σκαλίζει το ξύλο με ευλάβεια. Μουσικά παραδοσιακά όργανα στολίζουν τον χώρο του. «Εμαθα να κατασκευάζω την τσαμπούνα, την Καλαβρέζικη λύρα που μοιάζει με την αρχαία λύρα, το ταμπουρέλο, τα διπλά φλάουτο από έναν μεγάλο δάσκαλο, τον Leo Romeo. Η τσαμπούνα φτιάχνεται από ανθεκτικό δέρμα κατσίκας και χρειάζεται έναν μήνα να κατασκευαστεί. Εχει πέντε καλάμια και μοιάζει σαν το όμποε. Ο ήχος της με συναρπάζει, βγάζει ένα αρχέγονο άκουσμα». Φούσκωναν τα μάγουλά του όταν μας έπαιξε τσαμπούνα κι ο αέρας που έπαιρνε γινόταν μυστηριακός, ο αρχαίος ήχος μας συγκίνησε. «Παλιά, στα χωριά πολλές οικογένειες είχαν τσαμπούνα. Αν ο πατέρας ήταν μουσικός όλα τα αρσενικά του σπιτιού έπρεπε να έχουν από μια σε ανάμνησή του. Η μουσική και το τραγούδι για εμάς είναι ιεροτελεστία, μια καθημερινή προσευχή», καταλήγει.

Η τσαμπούνα του Giuseppe
8 Ο ήχος της τσαμπούνας ήχησε από την ανάσα του νεαρού Giuseppe Micheli. «Παίζω από μικρό παιδί με τους φίλους μου. Για εμάς τους νέους η μουσική είναι διασκέδαση, νοσταλγία για τον καιρό των παππούδων μας, καημός και χαρά. Σχεδόν όλοι εδώ, μικροί και μεγάλοι παίζουν και τραγουδούν, χορεύουν και πολύ συχνά ξεπηδούν από την παρέα αυτοσχέδια γλέντια. Με τη μουσική δεν λησμονάμε ότι είμαστε Ελληνες».

Η χορωδία των παιδιών τραγουδά γκρεκάνικα
9 Η ελπίδα να σωθεί η Μεγάλη Ελλάδα αναδύεται σαν ευεργετικό αρωματικό έλαιο, όταν συναντάμε παιδιά του δημοτικού να τραγουδούν στα γκρεκάνικα και να απολαμβάνουν την προκλητική επίδειξη μπροστά μας. Οι αγγελικές φωνούλες ξεδιπλώνουν τα παλιά τραγούδια του τόπου. Η 10χρονη Mariangela Triolo, μας λέει: «Μ' αρέσει η γλώσσα και επιθυμώ να σωθεί η κουλτούρα της περιοχής, γι' αυτό τραγουδάω. Μαθαίνω και νέα ελληνικά στο σχολείο και είμαι πολύ καλή μαθήτρια». Ο Pasquale Toscano, 10 χρόνων, είναι στη χορωδία του δημοτικού και μας εκμυστηρεύεται: «Τραγουδώντας μαθαίνω γρήγορα τα γκρεκάνικα. Μου αρέσουν πολύ οι λέξεις των τραγουδιών αλλά και ο ρυθμός της μουσικής. Για μας είναι διασκέδαση αλλά έτσι θα σώσουμε και την ιστορία του τόπου μας».

Οι μακαρούνες της Alba
10 Μέσα από τα ανοιχτά παράθυρα αναδύονται μυρωδιές από παραδοσιακά φαγητά, κληρονομήματα από προηγούμενες γενιές. Στη Bova Marina, σε μια ελληνική ταβέρνα με το όνομα «Mediterraneo», η ιδιοκτήτρια Alba Pangalo ζυμώνει τις μακαρούνες, με αλεύρι, νερό, γάλα κι αβγά. Περνά ανάμεσα στο ζυμάρι ένα καλάμι για να γίνει η μεγάλη τρύπα στο μακαρόνι. «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη γαστρονομία της περιοχής. Οι μακαρούνες ήταν το φτωχικό πιάτο των παππούδων μας και εξακολουθεί να είναι κυρίως πιάτο και στις μέρες μας», μας λέει. Πίνοντας ένα ποτήρι μοσχάτο κρασί στην πετρόκτιστη ταβέρνα της, μας σερβίρει την «παρμετζάνα». Ενα ακόμα πιάτο του τόπου, με σπανάκι, τριμμένο ψωμί τηγανισμένα σε λάδι και στολισμένο με παρμετζάνα. Οι γεύσεις του τόπου ευτυχώς διατηρούνται κι ας σερβίρονται παρέα με ένα ποτήρι γκράπα.

Διαμονή

ΡΗΓΙΟ

Ε' Hotel (Via Giunchi, 6 Lido Comunale, Reggio Calabria, tel. +39 0965 893000, www.ehotelreggiocalabria.it).

Φιλοξενία 4* με θέα στο μεγαλειώδες Στενό της Μεσσήνης. Ολες οι σύγχρονες παροχές επενδύονται με μια κλασική - μοντέρνα διακόσμηση.

Albanuova Hotel (Via Marsala, 20, Reggio Calabria, tel +39 0965 331356, www.albanuovahotel.it ). Στο ιστορικό κέντρο, σε απόσταση αναπνοής από τα περισσότερα τουριστικά αξιοθέατα, λίγα μέτρα από τον σιδηροδρομικό σταθμό. Φιλόξενο προσωπικό και πεντακάθαρα δωμάτια.

Hotel Continental (Via Vincenzo Florio 10, Reggio Calabria, tel. +39 0965 812181-24990, www.hotelcontinentalrc.it). Υπηρεσίες τριών αστέρων, δυο βήματα από το Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia).

ΣΚΥΛΛΑ

Hotel Palazzo Krataiis (Via Omiccioli 26, Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 754022, www.krataiis.it ). Η καλαισθησία αντικατοπτρίζεται πιστά, εντός του 18ου αιώνα κτιρίου, στην καρδιά της μεσαιωνικής πόλης.

Le Piccole Grotte (Via Grotte 10, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 3382 096727

www.lepiccolegrotte.it). «Μπαλκόνι» στο ψαροχώρι Chianalea της Scilla, σε 4 άνετα, low badget δωμάτια. Κλιματισμός, ασύρματη σύνδεση και πρωινό, περιλαμβάνονται στις επαρκείς παροχές.

Φαγητό

ΡΗΓΙΟ

Officina Del Gusto (Via Placido Geraci, 17-19, Reggio Calabria, tel. +39 0965 332830, www.officinadelgusto.net). Kρέας ή ψάρι, εξαίρετα μαγειρεμένα, σε ευχάριστο περιβάλλον. Παραδοσιακές συνταγές φτιαγμένες με αρίστης ποιότητας υλικά, συνοδεύονται με περισσότερες από 300 ετικέτες κρασιού. Στα συν οι θεματικές βραδιές γευσιγνωσίας και οινογευσίας που διοργανώνονται.

ΣΚΥΛΛΑ

Principe di Scilla (Via Grotte 2, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 704324, www.ubais.it ). Ρομαντικό γεύμα με θέα στον βράχο της Scilla, εντός του ομώνυμου, εκλεπτυσμένου ξενοδοχείου. Ντόπια ψάρια και θαλασσινά μαγειρεύονται με μαεστρία και σερβίρονται «σπαρταριστά», όπως πρέπει δηλαδή, σε ένα κατεξοχήν ψαροχώρι!

Bleu de Toi (Via Grotte 40, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel: +39 0965 790585, www.bleudetoi.it ). Η παλιά αποθήκη ψαράδων έχει μετατραπεί σε ένα παραδοσιακό εστιατόριο. Στο μενού κυριαρχούν γεύσεις της θάλασσας και τα τοπικά κρασιά.

Ristorante il Casato (Via Annunziata 25, Chianalea - Scilla, Reggio Calabria, tel. +39 0965 790 430, www.ilcasatoscilla.it/ ). Μπείτε στο σκάφος σας και ρίξτε άγκυρα, κατευθείαν στην αποβάθρα του εστιατορίου! Αν ο καιρός το επιτρέπει, δειπνήστε στην πλατφόρμα, πάνω στο κύμα. Πέτρινες καμάρες και ειδυλλιακός φωτισμός ανάγουν το γεύμα σας σε μοναδική εμπειρία.

Βίκυ Μπαφατάκη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Καλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας"

Μέγας Αλέξανδρος: O σπουδαιότερος στρατηλάτης της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας

Σαν σήμερα το 356 π.Χ γεννήθηκε στην Πέλλα της Μακεδονίας ο Μέγας Αλέξανδρος, ένας από τους μεγαλύτερους ηγεμόνες όλων των εποχών

Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε στις 20 ή 21 Ιουλίου του 356 π.Χ στην Πέλλα της Μακεδονίας. Πατέρας του ήταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β’ και μητέρα του η Ολυμπιάδα, κόρη του βασιλιά της Ηπείρου Νεοπτόλεμου. Από τον πατέρα του ο Αλέξανδρος κληρονόμησε την οξεία αντίληψη, τις οργανωτικές ικανότητες και την ταχύτητα ενεργειών. Και από τη μητέρα του τη φιλοδοξία, την υπερηφάνεια και την ισχυρή θέληση.

Στα παιδικά του χρόνια εκπαιδεύτηκε από τους παιδαγωγούς Λεωνίδα το Μολοσσό και Λυσίμαχο τον Ακαρνάνα. Σε ηλικία 13 ετών μαθήτευσε κοντά στον Αριστοτέλη. Ο μεγάλος φιλόσοφος τον μόρφωσε με τα ελληνικά ιδεώδη και του ενέπνευσε τον θαυμασμό και την αγάπη για το ελληνικό πνεύμα και πολιτισμό. Στον Αριστοτέλη έδειχνε πάντα σεβασμό και ευγνωμοσύνη. Έλεγε πως τον πατέρα του χρωστάει “το ζην” και στο δάσκαλό του το “ευ ζην”.

Από τον πατέρα του έλαβε σπουδαία μαθήματα πολιτικής και στρατηγικής. Πάντοτε βρισκόταν κοντά του, όταν εκείνος συζητούσε με ξένους πρεσβευτές και απεσταλμένους. Τον ακολουθούσε στις εκστρατείες, όπου έπαιρνε μαθήματα στρατιωτικής τέχνης. Έτσι, από πολύ νωρίς απέκτησε πολιτική και στρατιωτική ωριμότητα. Σε ηλικία 16 ετών, ως αντικαταστάτης του πατέρα του, που έλειπε σε εκστρατεία, κατέπνιξε την επανάσταση της θρακικής φυλής των Μαίδων, ενώ σε ηλικία 18 ετών, στη Μάχη της Χαιρώνειας (2 Αυγούστου 338 π.Χ.) ήταν διοικητής στρατιωτικού σώματος και διακρίθηκε για τις πολεμικές του αρετές.

Σε ηλικία 20 ετών έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας, μετά τη δολοφονία του πατέρα του το 336 π.Χ. Από πολύ νωρίς αντιμετώπισε οργανωμένες συνωμοσίες εναντίον του, τις οποίες διέλυσε με αστραπιαία ταχύτητα. Με την ίδια αστραπιαία ταχύτητα και αποφασιστικότητα εξεστράτευσε εναντίον των πόλεων της Νότιας Ελλάδας, οι οποίες μόλις έμαθαν το θάνατο του Φιλίππου επαναστάτησαν. Μόλις, όμως, πληροφορήθηκαν την εκστρατεία του Αλεξάνδρου εναντίον τους, έσπευσαν να δηλώσουν υποταγή και σε συνέδριο, που έγινε στην Κόρινθο, τον ανακήρυξαν Ηγεμόνα της Ελλάδας, όπως και νωρίτερα τον πατέρα του και αρχιστράτηγο στην επικείμενη εκστρατεία κατά των Περσών.

Ο Αλέξανδρος ικανοποιημένος γύρισε στη Μακεδονία. Για να απαλλάξει το βασίλειό του από κάθε κίνδυνο, προτού εκστρατεύσει εναντίον των Περσών, εκστράτευσε εναντίον των βαρβαρικών φυλών, που κατοικούσαν βόρεια της Μακεδονίας (335 π.Χ.). Νίκησε τις φυλές αυτές, έφθασε ως τον Δούναβη και επέστρεψε στην Πέλλα. Απερίσπαστος πια άρχισε την προετοιμασία για τη μεγάλη εκστρατεία κατά των Περσών. Βρέθηκε, όμως, στην ανάγκη να έλθει για δεύτερη φορά στη Νότιο Ελλάδα, όπου οι Θηβαίοι και οι Αθηναίοι είχαν και πάλι επαναστατήσει. Αφού κατέστειλε την ανταρσία των δύο πόλεων, επέστρεψε στη Μακεδονία και συμπλήρωσε τις ετοιμασίες του για την εκστρατεία κατά της Περσίας.

Την άνοιξη του 334 π.Χ, ο Αλέξανδρος ξεκίνησε με 50.000 πεζούς και 6.000 ιππείς, αφού άφησε για επίτροπό του στη Μακεδονία το στρατηγό Αντίπατρο. Προχώρησε από τη Θράκη κι έφθασε στον Ελλήσποντο. Εκεί τον περίμενε ο στόλος του, που τον αποτελούσαν 120 πολεμικά και πολλά άλλα βοηθητικά πλοία. Πέρασε στην Τροία, όπου επισκέφθηκε τον τάφο του Αχιλλέα, προσευχήθηκε κι έκανε θυσίες.

Στις όχθες του Γρανικού ποταμού είχε συγκεντρωθεί ο περσικός στρατός, έτοιμος ν’ αντιμετωπίσει τον Αλέξανδρο. Στον Γρανικό έγινε η πρώτη μάχη μεταξύ των Μακεδόνων και των Περσών (22 Μαΐου 334 π.Χ.). Ο Αλέξανδρος οδηγούσε ο ίδιος το στρατό του και πολέμησε ο ίδιος στήθος προς στήθος με τους γενναιότερους πολεμιστές των Περσών. Κινδύνευσε, μάλιστα, σοβαρά. Οι Πέρσες, τελικά, δεν κατόρθωσαν ν’ αναχαιτίσουν την ορμή των Μακεδόνων, εγκατέλειψαν τον αγώνα και υποχώρησαν άτακτα.

Χωρίς να χάσει χρόνο, ο Αλέξανδρος προχώρησε νότια και απελευθέρωσε τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Τον χειμώνα του 334 π.Χ. έφθασε στην πόλη Γόρδιο στις όχθες του Σαγγάριου ποταμού, όπου αποφάσισε να ξεχειμωνιάσει. Εκεί, στο βασιλικό ανάκτορο, υπήρχε ο περίφημος Γόρδιος Δεσμός. Η παράδοση έλεγε πως όποιος τον έλυνε θα κυρίευε την Ασία. Ο Αλέξανδρος απλά τον έκοψε με το σπαθί του.

Την άνοιξη του 333 π.Χ, βάδισε προς τα νότια, πέρασε το όρος Ταύρος και μπήκε στην Κιλικία. Κυρίευσε την πόλη Ταρσό και σταμάτησε εκεί για ν’ αναπαυθεί ο στρατός του. Ύστερα από ένα λουτρό στα κρύα νερά του ποταμού Κύδνου, ο Αλέξανδρος αρρώστησε, αλλά γρήγορα έγινε καλά και συνέχισε την πορεία του προς τη Συρία. Συνάντησε τότε για δεύτερη φορά τον περσικό στρατό από 500.000 μαχητές κι έδωσε μάχη κοντά στην πόλη Ισσό της Κιλικίας (12 Νοεμβρίου 333 π.Χ.). Οι Πέρσες υπέστησαν πανωλεθρία και διαλύθηκαν. Ο βασιλιάς Δαρείος κινδύνευσε και γλίτωσε μόνο με τη φυγή του. Στην Ισσό ο Αλέξανδρος κυρίευσε πλούσια λάφυρα και αιχμαλώτισε την οικογένεια του Δαρείου, αλλά της φέρθηκε μεγαλόψυχα.

Ο Αλέξανδρος, αντί να συνεχίσει την καταδίωξη του Δαρείου, προχώρησε νότια, για να γίνει κύριος όλων των παραλίων της Μεσογείου και να εξουδετερώσει κάθε απειλή του περσικού στόλου. Κατέλαβε, κατά σειρά, τη Φοινίκη, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Επισκέφθηκε στην έρημο το μαντείο του Άμμωνος Διός, όπου οι ιερείς τον χαιρέτισαν ως τον νέο Δία. Στις ακτές της Αιγύπτου, κοντά στις εκβολές του Νείλου και σε θέση κατάλληλη για την ανάπτυξη του εμπορίου, όρισε να χτιστεί η Αλεξάνδρεια. Ο ίδιος χάραξε τα τείχη και τους δρόμους της.

Επιστρέφοντας από την Αίγυπτο στην Ασία συνάντησε στα Γαυγάμηλα, πέρα από τον Τίγρη ποταμό, νέο πολυάριθμο περσικό στρατό και τον νίκησε (1 Οκτωβρίου 331 π.Χ). Ο Δαρείος σώθηκε και πάλι, αλλά δολοφονήθηκε από τον σατράπη της Βακτριανής Βήσσο. Ο περσικός στρατός καταστράφηκε, οι σπουδαιότερες πόλεις της Περσίας – Βαβυλώνα, Σούσα και Περσέπολη, όπου το ανάκτορο του Δαρείου- παραδόθηκαν στον Αλέξανδρο και ολόκληρη η Περσία κατακτήθηκε.

Ψηφιδωτό στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης

Ο Αλέξανδρος, όμως, δεν σταμάτησε στην Περσία. Προχώρησε προς τα ανατολικά για να υποτάξει τις φυλές που κατοικούσαν εκεί και ν’ απαλλάξει έτσι το μεγάλο του βασίλειο από μελλοντικό κίνδυνο. Πέρασε τη Σογδιανή και τη Βακτριανή και το 327 π.Χ. μπήκε στις Ινδίες, όπου νίκησε τον βασιλιά Πώρο. Οι στρατιώτες του, όμως, κουράστηκαν και αρνήθηκαν να προχωρήσουν. Αναγκάσθηκε τότε να ανακόψει την επική πορεία του προς Ανατολάς. Ένα μέρος του στρατού το έστειλε με πλοία στην Περσία, με επικεφαλής τον ναύαρχο Νέαρχο. Αυτός με το υπόλοιπο στράτευμα πέρασε την έρημο Γεδρωσία, όπου χάθηκαν πολλοί στρατιώτες του από την πείνα και τη δίψα, και επέστρεψε στα Σούσα.

Άρχισε τότε να σκέφτεται την οργάνωση της επικράτειάς του. Μελετώντας τον τρόπο της ζωής των Περσών και τον τρόπο της διοικήσεώς τους, έβγαλε το συμπέρασμα πως για να διατηρηθεί το αχανές κράτος που δημιούργησε έπρεπε να συμφιλιώσει τους Πέρσες ευγενείς με τους Έλληνες. Φαντάστηκε τον εαυτό του σαν ελληνοπέρση βασιλιά και μιμήθηκε την ενδυμασία και γενικά τον τρόπο ζωής τους. Παντρεύτηκε την κόρη του Δαρείου Στάτειρα και την ανιψιά της Παρυσάτιδα (324 π.Χ.), ενώ παρακίνησε τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του να παντρευτούν κι αυτοί Περσίδες. Νωρίτερα (327 π.Χ.) είχε παντρευτεί τη Ρωξάνη, κόρη τοπικού ηγεμόνα της Βακτριανής, παρά την αντίδραση των στρατηγών του. Η Ρωξάνη τού χάρισε και τον μοναδικό του απόγονο, τον Αλέξανδρο Δ’, ο οποίος γεννήθηκε δύο μήνες μετά το θάνατο του στρατηλάτη και σκοτώθηκε σε ηλικία 12 ετών με διαταγή του Κάσσανδρου, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου και σφετεριστή του θρόνου της Μακεδονίας.

Στους Μακεδόνες δεν άρεσε η αλλαγή αυτή του Αλέξανδρου. Μερικοί από τους στρατηγούς του, μάλιστα, οργάνωσαν εναντίον του συνωμοσίες, τις οποίες ο Αλέξανδρος ανακάλυψε και τιμώρησε σκληρά τους πρωταίτιους. Οι πολλές διοικητικές φροντίδες, οι κόποι και τελευταία ο θάνατος του πιο στενού του φίλου, Ηφαιστίωνα, του έφθειραν την υγεία. Ο Αλέξανδρος αρρώστησε βαριά και στις 10 ή 11 Ιουνίου του 323 π.Χ. άφησε την τελευταία του πνοή στη Βαβυλώνα, σε ηλικία μόλις 32 ετών.

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το απέραντο κράτος του διαμοιράστηκε μεταξύ των στρατηγών του, που επί πολλά χρόνια διαφωνούσαν για τη διανομή. Δεν χάθηκε, όμως, το εκπολιτιστικό έργο του. Οι κατακτήσεις του άνοιξαν τα σύνορα μεταξύ του ελληνικού χώρου και της Ανατολής. Η επικοινωνία με τους “βαρβάρους” συνέβαλε στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμός στις χώρες της Ασίας και της Αιγύπτου. 
Η ελληνική γλώσσα έγινε διεθνής.
Τα ελληνική ήθη πέρασαν σ’ όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Ανέτειλε ο πολιτισμός της λεγόμενης “Ελληνιστικής Εποχής”, που αποτελεί μία νέα λάμψη του ελληνικού πνεύματος. 
Δικαιολογημένα, η ιστορία ανακήρυξε τον Αλέξανδρο “Μέγα” για το γιγάντιο έργο του.

https://filoitexnisfilosofias.com/%CE%BC%CE%AD%CE%B3%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82-o-%CF%83%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1/?fbclid=IwAR0aIb2JBLA3vcvus2ck-klrNs1l1tIUBcXVFURAfkS-C1KGIoD1EQaT7Iw

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Μέγας Αλέξανδρος: O σπουδαιότερος στρατηλάτης της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας"

Η ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΛΩΣΣΑ ΚΡYΒΕΙ ΝΟHΜΑΤΑ ΚΑΙ EΧΕΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚO ΥΠΟΒΑΘΡΟ!!!!

 

Η λέξη «ΕΛευθερΙα» προκύπτει «παρά τό ἐλεύθειν ὅπου ἐρᾶ τίς», δηλαδή «να πηγαίνει κάποιος εκεί όπου αγαπάει/επιθυμεί».

(ἐλεύθω = ἐρχομαι, πορεύομαι / ἐρῶ = αγαπώ -> ἔρως)

«Ελευθερία» λοιπόν δεν είναι, σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξεως, το να μην είσαι σκλάβος ή δούλος, αλλά το να πράττεις εν γένει σύμφωνα με ό,τι σου γεννά έρωτα στην ψυχή σου…!!!!!!

Δεν αρκεί επομένως να μην είσαι υπόδουλος για να είσαι ελεύθερος!!!!!

Πρέπει να βαδίζεις σύμφωναμε ό,τι έρωτα σου προκαλεί, δηλαδή σε ενθουσιάζει, ταράζει την ψυχή σου, σε οδηγεί στην δημιουργία και την υπέρβαση, σε συγκλονίζει…

Ζώντας μία ζωή ρουτίνας και ημιμέτρων, ελεύθερος δεν είσαι…

Πόρισμα:

H ελληνική γλώσσα κρύβει νοήματα και έχει και φιλοσοφικό υπόβαθρο…!!!!

Γιώργος Χαβαλές

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΛΩΣΣΑ ΚΡYΒΕΙ ΝΟHΜΑΤΑ ΚΑΙ EΧΕΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚO ΥΠΟΒΑΘΡΟ!!!!"