Εγκλήματα πολέμου των Ιταλών στην κατεχόμενη Ελλάδα (1941-43)

Του Ιωάννη Κωτούλα*

Η παραμονή του ιταλικού στρατού στην Ελλάδα ως δύναμης κατοχής συνήθως αντιμετωπίζεται από την ιστοριογραφία, αλλά και από τη συλλογική αντίληψη, ως μία φάση σχετικά ήπιας συμπεριφοράς των κατοχικών στρατευμάτων έναντι του ελληνικού πληθυσμού. Στην πραγματικότητα η εικόνα αυτή αποτελεί σε μεγάλο βαθμό περισσότερο μεταπολεμική κατασκευή, ιδίως με δεδομένη την άκριτη ενίοτε απόδοση όλων των εγκληματικών ενεργειών στον γερμανικό στρατό κατοχής, συνέπεια του έντεχνα προβεβλημένου μύθου της ευγενούς συμπεριφοράς του ιταλικού στρατού κατοχής προς τους Έλληνες. Η συνύπαρξη των Ιταλών στρατιωτών με τον υποτελή ελληνικό πληθυσμό δεν υπήρξε μία αρμονική εμπειρία συνετής κατοχής, αλλά αφενός μία οργανωμένη απόπειρα εθνολογικής αλλοίωσης συγκεκριμένων περιοχών αφετέρου μία βίαιη αντιμετώπιση του άμαχου πληθυσμού.

Μετά την κατάρρευση της ελληνικής αντίστασης και την ολοκλήρωση της κατάκτησης του ελληνικού κράτους τον Μάιο του 141, με την κατοχή και της Κρήτης, η Ελλάδα διαιρέθηκε σε τρεις διοικητικές ζώνες. Η ιταλική στρατιωτική παρουσία αφορούσε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, δηλαδή το σύνολο της ηπειρωτικής Ελλάδος, εκτός από την κεντρική Μακεδονία, όπου υπήρχε γερμανική διοίκηση, την Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη, όπου υπήρχε βουλγαρική διοίκηση - εκτός από τον Έβρο, όπου υπήρχε γερμανική παρουσία - και την πρωτεύουσα Αθήνα, όπου υπήρχε μεικτή ιταλο-γερμανική παρουσία. Οι Ιταλοί ήταν επίσης παρόντες στα νησιά του Αιγαίου (εκτός της Λήμνου, της Λέσβου, της Χίου και της Μήλου), καθώς και στην ανατολική Κρήτη. Τα Δωδεκάνησα αποτελούσαν ιταλική κτήση από το 1912, ενώ τα Επτάνησα, πλην των Κυθήρων, είχαν προσαρτηθεί επισήμως στο ιταλικό κράτος από το 1941.

Ήδη από την έναρξη της ιταλικής επίθεσης κατά της Ελλάδος, τον Οκτώβριο του 1940, η Ιταλία εγκαινίασε μία πολιτική τρομοκρατικών μέτρων σε βάρος του άμαχου ελληνικού πληθυσμού. Μετά τις πρώτες αποτυχίες του ιταλικού στρατού στο μέτωπο της Βορείου Ηπείρου, ο Μουσολίνι εξέδωσε διαταγές προς την αεροπορία να πραγματοποιήσει συνεχείς βομβαρδισμούς στην ελληνική εδαφική επικράτεια, απηχώντας μία παλαιότερη απειλή του να καταστρέψει και να ισοπεδώσει όλα τα αστικά κέντρα με πληθυσμό άνω των 10.000 ατόμων. Καθώς, μάλιστα, στην Ελλάδα δεν υπήρχαν σημαντικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή συγκροτήματα βιομηχανικής παραγωγής στα μετόπισθεν των ελληνικών θέσεων ή γενικά στην επικράτεια, η ιταλική αεροπορία επέλεξε εσκεμμένα ως στόχους της διάφορες πόλεις της Ελλάδος. Την περίοδο αυτή σημειώθηκαν βομβαρδισμοί της Άρτας, της Κέρκυρας, της Λάρισας, της Θεσσαλονίκης, των Πατρών και του Πειραιά. Σκοπός των βομβαρδισμών, σύμφωνα με τη διαταγή του ίδιου του Μουσολίνι, ήταν «η αποδιοργάνωση της ζωής των πολιτών στην Ελλάδα και η πρόκληση πανικού παντού».

Κατά την περίοδο των εικοσιεννέα μηνών - έως τον Σεπτέμβριο του 1943 - που διήρκεσε η ιταλική κατοχή στην Ελλάδα, υπήρξαν πολυάριθμα περιστατικά εκτελέσεων και σφαγών σε βάρος του ελληνικού λαού. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από την γερμανική κατοχή, τον Οκτώβριο του 1944, συστάθηκε τον Ιούνιο του 1945 το Ελληνικό Εθνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου το οποίο θα εξέταζε τις επιχειρήσεις των κατοχικών δυνάμεων. Η ιταλική κατοχή, συγκεκριμένα, προκάλεσε εκτεταμένες ανθρώπινες απώλειες. Πολυάριθμοι αξιωματικοί του ιταλικού στρατού κατηγορήθηκαν μεταπολεμικά για την πραγματοποίηση συνοπτικών εκτελέσεων, την εκτέλεση ομήρων, καθώς και για πολλές σφαγές αμάχων τους πρώτους οκτώ μήνες του 1943. Η δράση των ιταλικών δυνάμεων κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού αφορά τις περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Αιτωλοακαρνανίας και της δυτικής Μακεδονίας. Τα ιταλικά εγκλήματα ήταν τριών ειδών: α) εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, β) πολιτικά εγκλήματα και γ) εγκλήματα οικονομικής φύσης.

Με τον όρο πολιτικά εγκλήματα οι ελληνικές αρχές ουσιαστικά αναφέρονταν στο σχέδιο εδαφικού διαμελισμού της Ελλάδος, μέσω της υποκίνησης των αλβανικών διεκδικήσεων στο θέματος της Τσαμουριάς, καθώς και στο συστηματικό πρόγραμμα αφελληνισμού των Ιονίων Νήσων, που είχε επιβάλλει η ιταλική διοίκηση από το 1941. Άλλωστε μακροπρόθεσμος στόχος της ιταλικής πολιτικής ήταν η τελική διάλυση του ελληνικού κράτους και η υπαγωγή του σε ένα οργανωτικό πλέγμα υπό την ιταλική επικυριαρχία. Με τον όρο εγκλήματα οικονομικής φύσης η ελληνική πλευρά αναφερόταν στην εκμετάλλευση της κατεχόμενης Ελλάδος από την ιταλική στρατιωτική διοίκηση. Για την ελληνική πλευρά ο λιμός που σημειώθηκε τον χειμώνα του 1941-42 και την αμέσως επόμενη περίοδο ήταν συνέπεια της γενικής κατοχικής πολιτικής των Ιταλών. Από τον λιμό αυτό υπολογίζεται ότι πέθαναν τουλάχιστον 100.000 άτομα. Ο πληθωρισμός, στον οποίον κατέφυγαν οι κατοχικές αρχές, γερμανική και ιταλική, ώστε να αντιμετωπιστούν τα έξοδα κατοχής, θεωρήθηκε επίσης έγκλημα πολέμου. Η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας την περίοδο της Κατοχής υπήρξε σε μεγάλο βαθμό απόρροια της κατοχικής πολιτικής των Ιταλών πρωτευόντως.

Ο ιταλικός στρατός κατοχής επέδειξε ιδιαίτερα βίαιη συμπεριφορά προς τον άμαχο πληθυσμό προτού αντίστοιχες ενέργειες πραγματοποιηθούν από τις γερμανικές δυνάμεις στην Ελλάδα, κατά την επίταση των επιχειρήσεων κατά των ανταρτών τα έτη 1943-1944. Οι Ιταλοί στρατιώτες επέδειξαν έντονη σκληρότητα προς τους Έλληνες πολίτες, καθώς και έντονη τάση για λεηλασίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι λεηλασίες των Ιταλών στρατιωτών σε βάρος των αγαθών των αμάχων Ελλήνων αποτελούσαν συνήθη πρακτική, ακόμη και όταν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Προτού καταστρέψουν τα χωριά ή ζητήσουν τον βομβαρδισμό τους, οι Ιταλοί αξιωματικοί κατά κανόνα έδιναν την άδεια στους στρατιώτες των μονάδων τους να προβούν σε λεηλασία των κτισμάτων και των νεκρών αμάχων Ελλήνων πολιτών. Η συμπεριφορά των Ιταλών στρατιωτών αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού και την κατάρρευση της αντίστασης στην ηπειρωτική Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, υπήρξε καθαρά εκδικητική. Οι Ιταλοί φέρθηκαν με μεγάλη σκληρότητα προς τον άμαχο ελληνικό πληθυσμό κατά την προέλαση των μονάδων τους, σε αντίθεση με τους Γερμανούς, οι οποίοι αρχικά τήρησαν ευμενή στάση.

Στα Επτάνησα επικεφαλής της νέας πολιτικής διοίκησης ορίστηκε ο Πιέρο Παρίνι (Piero Parini). Ο Παρίνι απαγόρευσε την χρήση της ελληνικής νομοθεσίας, επιβάλλοντας την άμεση αντικατάστασή της με την ισχύουσα ιταλική. Οι Έλληνες δικαστικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με την παράνομη - από άποψης διεθνούς δικαίου - μεταβολή, υπέστησαν διώξεις. Οι ιταλικές αρχές επίσης αρνήθηκαν να επιτρέψουν την αποστολή βοήθειας από διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις έως το 1943, όταν έφθασαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Στα Επτάνησα γενικώς εφαρμόστηκε πολιτική εθνικής και πολιτιστικής γενοκτονίας κατά του ελληνικού στοιχείου σε όλες τις βαθμίδες της καθημερινότητας και της κοινωνικής ζωής. Οι πολίτες αποτρέπονταν από τη δημόσια χρήση της ιταλικής γλώσσας, ενώ η ιταλική γλώσσα κατέστη επίσημη γλώσσα των Επτανήσων. Στο εκπαιδευτικό σύστημα οι Έλληνες διευθυντές των σχολικών ιδρυμάτων αντικαταστάθηκαν με Ιταλούς αξιωματούχους, ενώ και το πρόγραμμα διδασκαλίας αντικαταστάθηκε με αυτό που ήταν σε χρήση στην Ιταλία. Οι μεταβολές αυτές προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του ελληνικού πληθυσμού, με αποτέλεσμα διώξεις κατά καθηγητών, μαθητών και των οικογενειών τους. Καθ’ όλη την περίοδο της ιταλικής κατοχής στα Επτάνησα συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν ή μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης - στα νησιά Παξοί, Οθωνοί και Λαζαράτοι - περισσότεροι από 3.500 Έλληνες πολίτες. Σε αυτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σημειώθηκαν ποικίλα βασανιστήρια κατά των κρατουμένων.

Η σημαντικότερη, όμως, και πλέον επικίνδυνη για το ελληνικό έθνος πολιτική των κατοχικών ιταλικών αρχών ήταν η απόπειρα γλωσσικής και πολιτιστικής αφομοίωσης που επιχειρήθηκε στα Επτάνησα, στην Ήπειρο και την Θεσσαλία με το θέμα των Βλάχων και βέβαια στα Δωδεκάνησα, που αποτελούσαν βεβαίως ήδη τμήμα του ιταλικού κράτους. Η πολιτική αυτή αποτελούσε σαφή παραβίαση των διεθνών συνθηκών, σύμφωνα με τις οποίες οι στρατιωτικές δυνάμεις κατοχής όφειλαν να σέβονται την εθνική ταυτότητα του κατεχομένου λαού. Από αυτήν την άποψη η ιταλική κατοχή υπήρξε πιο επώδυνη και πολύ πιο επιζήμια, ιδίως μακροπρόθεσμα, από την αντίστοιχη γερμανική. Ο χαρακτήρας της ιταλικής κατοχής προσέγγιζε τις αντίστοιχες προσπάθειες της βουλγαρικής στρατιωτικής διοίκησης στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη για εθνολογική και πολιτιστική εξάλειψη του ελληνικού στοιχείου. Η μετατροπή των Ιταλών από τον Σεπτέμβριο του 1943 σε εχθρούς του Γερμανικού Ράιχ οπωσδήποτε αποτέλεσε ευνοϊκή εξέλιξη για την ελληνική πλευρά, αφού πλέον η γερμανική στρατιωτική παρουσία διασφάλιζε την εδαφική ακεραιότητα του ελληνικού κράτους, ενώ παράλληλα - με την κατάληψη των Δωδεκανήσων - έθετε τα θεμέλια για τη μεταπολεμική ενοποίηση των ελληνικών εδαφών.

Κατά την περίοδο της Κατοχής ο ιταλικός στρατός διατηρούσε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ελλάδα. Η κατασκευή του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Λάρισας ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1941. Το εν λόγω στρατόπεδο ήταν το μεγαλύτερο στην ιταλική ζώνη κατοχής και σκοπός της κατασκευής του ήταν ο περιορισμός περίπου 1.100 ανδρών του ελληνικού στρατού, καθώς και μερικών Βρετανών στρατιωτών που είχαν απομείνει στον ελληνικό χώρο μετά την εκκένωση των συμμαχικών δυνάμεων τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1941. Τους επόμενους μήνες στο στρατόπεδο μεταφέρθηκαν και άλλες κατηγορίες αιχμαλώτων, όπως μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, διανοούμενοι, μοναχοί που κατηγορήθηκαν ότι παρέσχαν άσυλο σε αντάρτες, συγγενείς ατόμων που συμμετείχαν σε αντιστασιακές δραστηριότητες και δημόσιοι υπάλληλοι. Η μεγάλη πλειοψηφία των εγκλείστων, πάντως, ήταν γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά.

Οι συνθήκες διαβίωσης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας ήταν άθλιες. Δεν υπήρχαν κρεβάτια για τους αιχμαλώτους, ούτε επαρκής χώρος για τις κινήσεις τους. Η συγκέντρωση ενός αναλογικά υψηλού αριθμού ατόμων σε έναν τέτοιο χώρο και η έλλειψη υποδομών υγειονομικής περίθαλψης προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό αρρώστιες. Η τροφή που παρεχόταν στους εγκλείστους ήταν ελάχιστη, ενώ τα καταναγκαστικά έργα προκαλούσαν περαιτέρω εξάντληση και αποδυνάμωση των αιχμαλώτων. Οι κακουχίες, οι επιδημίες, η πείνα και η βαναυσότητα των φρουρών προκάλεσαν απώλειες εκατοντάδων ανθρώπων. Από τους 1.100 Κρητικούς στρατιώτες που αποτελούσαν τον αρχικό πυρήνα των αιχμαλώτων, τουλάχιστον οι μισοί είχαν πεθάνει έως τα μέσα του 1942. Ο αριθμός των αιχμαλώτων του στρατοπέδου της Λάρισας, ωστόσο, έτεινε να αυξάνεται, αφού κατέφθαναν νέοι έγκλειστοι, κυρίως καταδικασθέντες από ιταλικά στρατιωτικά δικαστήρια. Την περίοδο Μαΐου-Αυγούστου 1942 υπήρξαν 800 νέες αφίξεις αιχμαλώτων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις στο στρατόπεδο υπήρχαν σε περιοδική βάση και όμηροι πολίτες, οι οποίοι χρησιμοποιούνταν από τους Ιταλούς ως ανθρώπινη ασπίδα για την αποτροπή ελληνικών αντιστασιακών ενεργειών.

Στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας οι ιταλικές κατοχικές δυνάμεις, που υπάγονταν στη Μεραρχία Πινέρολο υπό τον στρατηγό Μπενέλι (Benelli) με έδρα τη Λάρισα, πραγματοποίησαν πολυάριθμες εκτελέσεις ομήρων, αμάχων πολιτών ως αντίποινα για την εντεινόμενη αντιστασιακή δραστηριότητα. Οι αντάρτες εκμεταλλεύονταν τους ορεινούς όγκους του Ολύμπου και των Μετεώρων, για να προκαλέσουν δολιοφθορές στις κατοχικές δυνάμεις. Έως τη λήξη της ιταλικής κατοχής, τον Σεπτέμβριο του 1943, είχαν εκτελεστεί περισσότεροι από 1.000 άμαχοι όμηροι εντός του στρατοπέδου της Λάρισας.

Οι ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις επιδίδονταν πολύ συχνά σε βασανιστήρια σε βάρος των εγκλείστων, των ομήρων και όποιων άλλων αμάχων πολιτών συλλαμβάνονταν κατά καιρούς, επειδή θεωρούνταν ύποπτοι για συμμετοχή ή συνεργία σε αντιστασιακή δραστηριότητα. Στη δίκη του υπολοχαγού Ραβάλι (Ravalli) - που υπήρξε ο μόνος Ιταλός αξιωματικός που καταδικάστηκε μεταπολεμικά για εγκλήματα πολέμου στην κατεχομένη Ελλάδα - πιστοποιήθηκαν οι μέθοδοι βασανισμού των αμάχων Ελλήνων. Ξυλοδαρμοί, ακρωτηριασμοί, εξαγωγές δοντιών και ονύχων, αποτελούσαν συνήθεις πρακτικές των Ιταλών βασανιστών. Οι Ιταλοί κατηγορήθηκαν επίσης για μαζικούς βιασμούς γυναικών, έπειτα από επιχειρήσεις κατά αντιστασιακών οργανώσεων στην περιοχή της Καστοριάς, καθώς και για εξευτελισμούς ιερέων και μοναχών.

Από τα μέσα του 1942 έως τον Σεπτέμβριο του 1943 η ιταλική κατοχή έγινε ιδιαίτερα αισθητή στην Θεσσαλία και τη δυτική Μακεδονία. Κατά την τελευταία φάση της ιταλικής κατοχής συστηματοποιήθηκε και επιτάθηκε σε μεγάλο βαθμό η βία κατά των αμάχων, με πρόσχημα τις επιχειρήσεις κατά των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων. Ο ιταλικός στρατός πραγματοποίησε συχνούς βομβαρδισμούς και πυρπολήσεις χωριών της υπαίθρου, καταστροφές δημοσίων κτηρίων και ιδιωτικών οικιών, λεηλασίες αποθεμάτων τροφής και άλλων γεωργικών προϊόντων, ενώ συνήθης πρακτική ήταν η λήψη ομήρων, οι οποίοι εκτοπίζονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή κρατητήρια σε αστικά κέντρα. Οι τακτικές αυτές αποσκοπούσαν αφενός στην αποδιοργάνωση της ένοπλης ελληνικής αντίστασης και την καταστροφή των οικονομικών υποδομών της στην ύπαιθρο μέσω των επιθέσεων στις αγροτικές κοινότητες, αφετέρου στην τρομοκράτηση του ελληνικού πληθυσμού και στην εμπέδωση της ιταλικής κατοχικής παρουσίας.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1943 ο στρατηγός Τζελόζο (Geloso), γενικός διοικητής των ιταλικών κατοχικών δυνάμεων στην ηπειρωτική Ελλάδα, εξέδωσε διαταγή, βάσει της οποίας καθορίζονταν με ακρίβεια οι παράμετροι των ιταλικών στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά των ελληνικών αντιστασιακών ομάδων. Οι Ιταλοί αξιοποιούσαν ένα ευρύ δίκτυο πληροφοριοδοτών, το οποίο βασιζόταν σε μέλη πληθυσμιακών ομάδων, τα οποία αυτοπροσδιορίζονταν ως διαφορετικής από την ελληνική εθνικής συνείδησης, δηλαδή τους μουσουλμάνους Αλβανούς της Ηπείρου, τους γνωστούς Τσάμηδες, τους βλαχόφωνους της Πίνδου και της Θεσσαλίας, καθώς και τους σλαβόφωνους της Μακεδονίας. Οι ομάδες αυτές αντιμετώπισαν την ξενική κατοχή στο ελληνικό κράτος ως ευκαιρία ικανοποίησης επεκτατικών φιλοδοξιών, οι οποίες ικανοποιούσαν τον αλβανικό (Τσάμηδες), τον ιταλικό (βλαχόφωνοι) και τον σλαβικό ή τον βουλγαρικό εθνικισμό (σλαβόφωνοι). Σε πολλές περιπτώσεις εντάχθηκαν στις ιταλικές δυνάμεις κατοχής, ενεργώντας από κοινού σε επιχειρήσεις κατά των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού. Την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 1943 λ.χ. πάνω από 1.000 σλαβόφωνοι εντάχθηκαν σε ειδικές μονάδες της Μεραρχίας Πινερόλο, που δρούσε στην Πίνδο και τη Θεσσαλία. Συνεπώς η ιταλική στρατιωτική διοίκηση στην κατεχόμενη Ελλάδα λειτουργούσε ως φορέας συστηματικής εθνολογικής αλλοίωσης και πολιτιστικής γενοκτονίας όχι απλώς στα Επτάνησα, αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την εξάλειψη της ιταλικής στρατιωτικής παρουσίας το 1943, οι ομάδες αυτές - ιδίως οι σλαβόφωνοι - προσανατολίστηκαν στη συμπαράταξη με τις ελληνικές κομμουνιστικές ομάδες.

Ο ιταλικός στρατός επέλεγε συγκεκριμένα χωριά της υπαίθρου, στα οποία πραγματοποιούσε εξονυχιστικές έρευνες, καταστρέφοντας κατά την διαδικασία τα αποθέματα τροφής, ώστε να αποδιοργανώσει τον ανεφοδιασμό των ανταρτών. Σύμφωνα με την διαταγή του Τζελόζο, «η πείνα αποτελεί τον χειρότερο αντίπαλο των ανταρτών και επομένως είναι απαραίτητο να τους στερήσουμε κάθε πηγή εφοδιασμού». Για τους Ιταλούς ιθύνοντες δεν υπήρχε ουσιαστική διάκριση ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό και τις αντιστασιακές ομάδες, καθώς προσδιορίζονταν από κοινού με τον όρο «εχθρός», εναντίον του οποίου έπρεπε να ληφθούν οποιαδήποτε μέτρα θα συντελούσαν στην εδραίωση της ιταλικής κυριαρχίας. Με βάση το δόγμα περί συλλογικής ευθύνης, οι Ιταλοί ταύτιζαν τον άμαχο πληθυσμό με τις αντιστασιακές ομάδες και προέβαιναν σε πράξεις αντεκδίκησης ή προληπτικής καταστολής, όπως μαζικές εκτελέσεις ενηλίκων ανδρών, εκτοπισμούς γυναικών και παιδιών, απρόκλητες εκτελέσεις μεμονωμένων αμάχων. Πλέον ολόκληρα χωριά της υπαίθρου καταστρέφονταν συστηματικά με βομβαρδισμούς, με επιθέσεις του ιταλικού πεζικού και του πυροβολικού. Η καταστροφή του οικονομικού ιστού της υπαίθρου, ο οποίος βασιζόταν αναγκαστικά για γεωγραφικούς λόγους στην αλληλεξάρτηση των οικιστικών μονάδων, είχε ως συνέπεια την ερήμωση ολόκληρων περιοχών, την καταστροφή της παραγωγής, την πείνα και τελικά τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων στην ελληνική ύπαιθρο.

Οι ακρότητες του ιταλικού στρατού διευκολύνονταν από την εσκεμμένη απουσία γραπτών διαταγών για τις επιχειρήσεις κατά του άμαχου ελληνικού πληθυσμού, στοιχείο που επέτεινε την εφαρμογή βίαιων μεθόδων, καθώς απουσίαζε ο καταλογισμός ευθυνών για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράττονταν κατά τις επιχειρήσεις αυτές. Η κατοχική βία των Ιταλών αποσκοπούσε πρωτίστως στην υποδούλωση του ελληνικού πληθυσμού και δευτερευόντως στην εξάρθρωση των δικτύων δράσης των αντιστασιακών ομάδων. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ιταλικές ενέργειες μετονομάστηκαν σε «μέτρα καταστολής», καθώς εξέλειπε η αιτία πραγματοποίησής τους, όταν απουσίαζε η αντιστασιακή δραστηριότητα. Οι άμαχοι που συλλαμβάνονταν ως όμηροι πλέον αναφέρονται στα ιταλικά έγγραφα ως «συμπαθούντες» ή ακόμη και «στασιαστές» ή «συμμορίτες». Η λεηλασία τροφίμων προσδιορίστηκε ως «υψηλά πρόστιμα σε είδος τροφής, για διανομή στα [ιταλικά] στρατεύματα» Οι μετονομασίες αυτές δεν ήταν χωρίς νόημα, αφού επέτρεπαν την άσκηση εκτεταμένης βίας αδιακρίτως κατά του άμαχου πληθυσμού και των αντιστασιακών ομάδων.

Τυπικό παράδειγμα εφαρμογής της ανελέητης αυτής πολιτικής υπήρξε η σφαγή στο χωριό Δομένικο της Θεσσαλίας, στις 16 Φεβρουαρίου 1943. Μία ιταλική αυτοκινητοπομπή έπεσε σε ενέδρα ανταρτών και είχε απώλειες εννέα ανδρών. Ο στρατηγός Μπενέλι, διοικητής της Μεραρχίας Πινερόλο, διέταξε την καταστροφή του χωριού και την εκτέλεση όλων των κατοίκων. Όλοι οι άνδρες του χωριού, ηλικίας 15 έως 80 ετών, εκτελέστηκαν από τους Ιταλούς, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Ιταλοί δεν περιορίστηκαν στην καταστροφή του Δομένικου και την εξόντωση του πληθυσμού, αλλά επέκτειναν τη ζώνη των δραστηριοτήτων τους στα περίχωρα, σκοτώνοντας διάφορα άτομα που συναντούσαν, όπως βοσκούς, περαστικούς και όποιους θεωρούσαν ως ύποπτους συνεργασίας με τις αντιστασιακές δυνάμεις. Οι απώλειες του άμαχου πληθυσμού από την επιχείρηση αυτή των Ιταλών υπερέβησαν τα 150 άτομα.

Τα γεγονότα στο Δομένικο θα επαναλαμβάνονταν εν πολλοίς σε πολλές άλλες τοποθεσίες της κεντρικής και βόρειας Ελλάδος. Στα Σέρβια της κεντρικής Μακεδονίας, ο Ιταλός διοικητής ενέκρινε «την πραγματοποίηση μίας επιχείρησης αστυνόμευσης, η οποία θα φέρει τον χαρακτήρα μίας ανελέητης, βίαιης και ολοκληρωτικής καταστολής, καταστρέφοντας όλα τα χωριά και τις πόλεις στην ζώνη αυτή, εκτελώντας όλων των υγιών ανδρών, οι οποίοι θα θεωρούνται χωρίς διάκριση στασιαστές ή συμπαθούντες». Η ιταλική επιχείρηση στα Σέρβια και την ευρύτερη περιοχή υπήρξε σκληρή σε τέτοιο βαθμό, ώστε προκάλεσε υπόμνημα διαμαρτυρίας από τη γερμανική στρατιωτική διοίκηση. Οι Γερμανοί, οι οποίοι ανησυχούσαν για τις επιπτώσεις της ιταλικής κατοχικής πολιτικής στη στάση του ελληνικού πληθυσμού, διατηρούσαν ηπιότερη στάση έναντι του ελληνικού πληθυσμού.

Στις 10 Μαρτίου 1943 ο Τζελόζο εξέδωσε νέα διαταγή, η οποία απευθυνόταν στις ιταλικές στρατιωτικές μονάδες που είχαν αναπτυχθεί για την καταστολή της αντιστασιακής δραστηριότητας στη ζώνη μεταξύ Ελασσόνας και Κοζάνης και στη ζώνη μεταξύ Σιατίστων και Γρεβενών. Η διαταγή προέβλεπε την άμεση αφαίρεση κάθε είδους διατροφικών αγαθών από τον άμαχο πληθυσμό, καθώς και την «ανελέητη κατάσχεση» κάθε είδους καταναλώσιμου προϊόντος.

Στις 27 Μαρτίου 1943 η φάλαγγα που διοικούσε ο στρατηγός Ντελ Τζιούντιτσε (Del Giudice) συνεπλάκη κοντά στη Νεάπολη με ομάδα ανταρτών, οι οποίοι είχαν σημαντικές απώλειες. Μετά την απώθηση των ανταρτών, οι ιταλικές δυνάμεις εισήλθαν στη Νεάπολη, όπου εκτέλεσαν 150 άμαχους πολίτες, σε μία πράξη αντιποίνων για την επίθεση των ανταρτών. Τις επόμενες ημέρες οι Ιταλοί επέκτειναν τις ενέργειες αντιποίνων σε γειτονικά χωριά και οικισμούς. Κατά την διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων αναφέρεται ότι σκοτώθηκαν 280 «στασιαστές» - πιθανότατα άμαχοι πολίτες -, ενώ εκτελέστηκαν και άλλοι 170 πολίτες. Στον αριθμό των νεκρών δεν περιλαμβάνονται οι απώλειες των αμάχων που προκλήθηκαν από τον αδιάκριτο βομβαρδισμό των χωριών. Το σύνολο των νεκρών, δηλαδή, της συγκεκριμένης μόνο επιχείρησης στη Νεάπολη και την ευρύτερη περιοχή υπερέβη τα 600 άτομα.

Σε γενικές γραμμές, η ιταλική κατοχή στον ελληνικό χώρο υπήρξε η πλέον αποτρόπαιη και επικίνδυνη για την Ελλάδα από τις τρεις ξενικές κατοχές. Από την άποψη της εθνολογικής και πολιτιστικής αλλοίωσης είναι δυνατόν να παραβληθεί με τη βουλγαρική κατοχή στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Οι Ιταλοί εφάρμοσαν μεθόδους βίαιης καταστολής των ελληνικών αντιστασιακών ενεργειών και τρομοκράτησης του άμαχου πληθυσμού. Σημαντικότερη, ωστόσο, υπήρξε η σαφής πολιτική βούληση της ιταλικής στρατιωτικής διοίκησης να μεταβάλλει τα εθνολογικά όρια στην κατεχόμενη Ελλάδα, να επικυρώσει την απόσπαση τμημάτων της ελληνικής επικράτειας προς όφελος εχθρικών προς την Ελλάδα πληθυσμιακών ομάδων (Αλβανών, σλαβόφωνων), αλλά και για να εξυπηρετήσει την δική της εδαφική επεκτατική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η ιστορική μνήμη έχει υποστεί αλλοίωση όσον αφορά τα ιταλικά εγκλήματα πολέμου σε βάρος της Ελλάδος, παραποιώντας πολύ συχνά τα δεδομένα ή μεταθέτοντάς τα σε μία πλασματική εικόνα, σύμφωνα με την οποία η κατοχή υπήρξε αποκλειστικά «γερμανική». Η πολιτειακή μεταβολή στην Ιταλία, που σημειώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1943 με την πτώση του φασιστικού καθεστώτος, σηματοδότησε και μία παράλληλη αλλαγή στον τρόπο αντίληψης της ιταλικής στρατιωτικής παρουσίας στις κατεχόμενες από τον ιταλικό στρατό περιοχές της Ελλάδος, αλλά και αλλού στον ευρωπαϊκό χώρο. Η μετέπειτα συμπαράταξη της επίσημης ιταλικής κυβέρνησης-στον βορρά της Ιταλίας υπήρχε το φασιστικό καθεστώς της Ιταλικής Κοινωνικής Δημοκρατίας-με την πολεμική προσπάθεια των συμμαχικών δυνάμεων, συνέβαλε στην εξάλειψη της εικόνας των Ιταλών ως εγκληματιών πολέμου. Η συμμετοχή πολλών λιποτακτών Ιταλών στρατιωτών σε αντιστασιακές οργανώσεις-στην Ελλάδα λ.χ. στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ - ουσιαστικά λειτουργούσε κατά τρόπο εξιλεωτικό, αφού οι ίδιοι αυτοί στρατιώτες που εμφανίζονταν πλέον ως μέλη αντιστασιακών οργανώσεων ή μέτοχοι του ευρύτερου αγώνα των Συμμάχων, ήταν σε πολλές περιπτώσεις ένοχοι εγκλημάτων πολέμου. Πρόκειται για μία διαδικασία της ιστορικής μνήμης, αλλά και της ιστοριογραφικής παραγωγής, η οποία χαρακτηρίζεται από επικίνδυνες απλουστεύσεις και εξαιρετικά αβάσιμες γενικεύσεις ή νοηματικές μεταθέσεις. Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων υπήρξε η υποβάθμιση στον ελληνικό χώρο της ιταλικής στρατιωτικής κατοχής από μία βίαιη διαδικασίας συστηματικής καταστολής και εθνολογικής γενοκτονίας σε μία φαντασιακή και εν πολλοίς κατασκευασμένη εικόνα ήπιας συνύπαρξης Ελλήνων και Ιταλών στην κατεχόμενη Ελλάδα.

Σε αυτό το σχήμα, η γερμανική παρουσία χρησιμεύει για να διαταράξει τον ήπιο χαρακτήρα της ιταλικής παρουσίας, ενώ δεν λείπουν ακόμη και οι συμπαθητικές αναφορές της ελληνικής ιστοριογραφίας ή ακόμη και της συλλογικής μνήμης για την τύχη λ.χ. των αιχμαλώτων Ιταλών στρατιωτών της Μεραρχίας Ακούι στην Κεφαλλονιά - οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς - ή γενικά για τους Ιταλούς στρατιώτες. Στην περιγραφή της ξενικής κατοχής της Ελλάδος, δηλαδή, κυριαρχούν, ακόμη και σήμερα τα στερεότυπα του «καλοκάγαθου» Ιταλού στρατιώτη και του «ανελέητου» Γερμανού στρατιώτη, κατασκευές που οφείλονται στην απλή μεταστροφή στρατοπέδου της ιταλικής πλευράς το 1943 και στη συμπαράταξη με τους νικητές του πολέμου.
Κωτούλας Ιωάννης, Εγκλήματα πολέμου του άξονα, Αθήνα: Περισκόπιο, 2007

* Ο Ιωάννης Κωτούλας (BA, M.Phil.) είναι ιστορικός, Διδάκτωρ στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διατέλεσε Επιμελητής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών (1999-2000) και του Μουσείου Κοσμήματος (2000-2003), ενώ εργάζεται ως φιλόλογος στην Μέση Εκπαίδευση. Διευθυντής της σειράς Ιστορικό Αρχείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Αθήνα: Περίπλους, 2009-). Βιβλία του: Η προπαγάνδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο (Αθήνα: Περισκόπιο, 2006),Τόμας Μανν και ιστορία (υπό συγγραφή), Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα: Μετανάστευση, Ισλάμ και το τέλος της πολυπολιτισμικότητας(Παπαζήσης, 2011). Έχει μεταφράσει έργα των Ezra Pound, Thomas Mann, Gottfried Benn, George Orwell.

  Πηγές

http://www.hellasontheweb.org

http://infognomonpolitics.blogspot.com/ 

http://www.istorikathemata.com/2011/10/1941-43.html 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Εγκλήματα πολέμου των Ιταλών στην κατεχόμενη Ελλάδα (1941-43)"

Ο Νίκος Λυγερός στη Λέρο (28/10/2011)

Συνάντηση

Πραγματοποιήθηκε χθες συνάντηση, συζήτηση κατόπιν πρόσκλησης στον κ.Νίκο Λυγερό, στρατηγικό σύμβουλο, και την ομάδα του από τους παραγωγικούς φορείς του Εμπορικού Συλλόγου της Λέρου.Στην συνάντηση αυτή βρέθηκε και ο Δήμαρχος Λέρου. Έγινε εκτενής παρουσίαση από τον κ. Ανδρέα Κυράνη, μέλος της αρχιτεκτονικής επιτροπής του Δήμου Λέρου, αναφορικά με προτάσεις και πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη του νησιού.Στη συζήτηση που ακολούθησε έλαβε μέρος και ο κ. Χρήστος Σπανός ο οποίος δήλωσε την δυναμική του παρουσία τονίζοντας ότι οι επιχειρήσεις θα είναι αρωγοί σε ευφυή λύση-πρόταση για την ανάδειξη του νησιού. Με την σειρά του ο κ.Λυγερός ανέπτυξε νοητικά σχήματα στρατηγικής , υπερθεμάτισε για τα ιστορικά στοιχεία του νησιού, τονίζοντας ότι πρέπει να αποτελέσουν τα θεμέλια για την οποιαδήποτε περαιτέρω ανάπτυξη ανατρέποντας το όλο πλαίσιο για να αναδείξει ένα ανθεκτικό στρατηγικό mix με το οποίο συμφώνησαν οι παρευρισκόμενοι.

Δείπνο

Πραγματοποιήθηκε χθες το μεσημέρι δείπνο που παρέθεσε ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου και Αστυπαλαίας κ. Παΐσιος στον κύριο Nίκο Λυγερό καθώς και στον κύριο Χρήστο Σπανό στο πλαίσιο της συνεργασίας και της βοήθειας που παρείχε η Ιερά Μητρόπολη Λέρου Καλύμνου και Αστυπάλαιας στη διοργάνωση των Master Classes του κύριου Λυγερού με τίτλο "Μαθηματικά και Νοημοσύνη" που διεξάγονται στο νησί της Λέρου το διάστημα 27 - 30 Οκτωβρίου. Στο δείπνο παρίστατο και ο Δήμαρχος Λέρου κύριος Μιχάλης Κόλιας. Στη διάρκεια του δείπνου συζητήθηκαν τα πρώτα αποτελέσματα και εντυπώσεις από τις πρώτες μέρες διεξαγωγής των Master classes στους μαθητές του νησιού, αλλά και τέθηκαν βάσεις για συνέχιση της συνεργασίας και στα υπόλοιπα νησιά της Μητρόπολης και πιο συγκεκριμένα αποφασίστηκε η ανάλογη κίνηση να πραγματοποιηθεί στην Κάλυμνο τον Μάρτιο. Παράλληλα συζητήθηκαν ακανθώδη ζητήματα που αφορούν το μέλλον της Ορθοδοξίας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ο Νίκος Λυγερός στη Λέρο (28/10/2011)"

Master Class "Μαθηματικά και Νοημοσύνη" Λέρος (28/10/2011)

Πραγματοποιήθηκε σήμερα, στις 28/10/2011, η δεύτερη μέρα διεξαγωγής των master classes με τίτλο "Μαθηματικά και Νοημοσύνη" στον Πύργο Μπελλένη, Λαογραφικό και Iστορικό Μουσείου της Λέρου από τον κ. Νίκο Λυγερό. Τα master classes αυτά απευθύνονταν σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Master Class "Μαθηματικά και Νοημοσύνη" Λέρος (28/10/2011)"

Οι δηλώσεις των ξένων γιά το Έπος του 1940

Κάρολος ντέ Γκώλ
“Αδυνατώ νά δώσω τό δέον εύρος τής ευγνωμοσύνης πού αισθάνομαι γιά τήν ηρωική αντίσταση τού Λαού καί τών ηγετών τής Ελλάδος.”
(Από ομιλία του στό Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά τήν λήξη τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.)
Μωρίς Σουμάν
“Η Ελλάδα είναι τό σύμβολο της μαρτυρικής υποδουλωμένης, ματωμένης, αλλά ζωντανής Ευρώπης Ποτέ μιά ήττα δέν υπήρξε τόσο τιμητική γιά κείνους πού τήν υπέστησαν”
(Από μήνυμά του πού απηύθηνε από τό BBC τού Λονδίνου στούς υποδουλωμένους λαούς τής Ευρώπης στίς 28 Απριλίου 1941, ημέρα πού ό Χίτλερ κατέλαβε τήν Αθήνα ύστερα από πόλεμο 6 μηνών κατά τού Μουσολίνι καί έξι εβδομάδων κάτα τού Χίτλερ.)
Ιωσήφ Σταλιν
“Λυπάμαι διότι γηράσκω καί δέν θά ζήσω επί μακρόν διά νά ευγνωμονώ τόν Ελληνικόν Λαόν, τού οποίου ή αντίστασις έκρινε τόν 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον.”
(Από ομιλία του πού μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας τήν 31 Ιανουαρίου 1943 μετά τήν νίκη τού Στάλιγκραντ καί τήν συνθηκολόγηση τού στρατάρχου Paulus.)
Μόσχα, Ραδιοφωνικός Σταθμός
“Επολεμήσατε άοπλοι καί ενικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων.Σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη, διοτι εκερδίσαμε χρόνο γιά να αμυνθούμε. Ως Ρώσοι καί ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε”.
(Οταν ο Χίτλερ επετέθη κατά τής Ε.Σ.Σ.Δ.)
Γεώργης Ζουκώφ
Στρατάρχης τού Σοβιετικού Στρατού
“Εάν ό Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στίς πόρτες τής Μόσχας, νά συγκρατήσει καί νά ανατρέψει τόν Γερμανικό χείμαρρο, τό οφείλει στόν Ελληνικό Λαό, πού καθυστέρησε τίς Γερμανικές μεραρχίες όλον τόν καιρό πού θά μπορούσαν νά μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία τής Κρήτης υπήρξε τό κορύφωμα τής Ελληνικής προσφοράς.”
(Απόσπασμα από τά απομνημονεύματά του γιά τόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.)
Μπενίτο Μουσολίνι
“Ο πόλεμος μέ τήν Ελλάδα απέδειξεν ότι τίποτε δέν είναι ακλόνητον είς τά στρατιωτικά πράγματα καί ότι πάντοτε μάς περιμένουν εκπλήξεις.”
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 10/5/1941.)
Αδόλφος Χίτλερ
“Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω νά διαπιστώσω ότι μόνον οί Ελληνες, εξ’ όλων τών αντιπάλων οί οποίοι μέ αντιμετώπισαν, επολέμησαν μέ παράτολμον θάρρος καί υψίστην περιφρόνησιν πρός τόν θάνατον….”
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 4 Μαίου 1941 στό Ράιχσταγκ.)
Σέρ Αντονυ Ηντεν
“Ασχέτως πρός ότι θα πούν οι ιστορικοί τού μέλλοντος, εκείνο τό οποίον μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάς έδωσε αλησμόνητο μάθημα στόν Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή τής επανάστασης στήν Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή εκράτησε τούς Γερμανούς στό ηπειρωτικό έδαφος καί στήν Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τήν χρονολογική σειρά όλων τών σχεδίων τού Γερμανικού Επιτελείου καί έτσι έφερε γενική μεταβολή στήν όλη πορεία τού πολέμου καί ενικήσαμε.”
(Από λόγο του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 24/09/1942.)
Ουίστον Τσώρτσιλ
“Η λέξη ηρωισμός φοβάμαι ότι δέν αποδίδει τό ελάχιστο εκείνων τών πράξεων αυτοθυσίας τών Ελλήνων, πού ήταν καθοριστικός παράγων τής νικηφόρου εκβάσεως τού κοινού αγώνα τών εθνών, κατά τόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διά τήν ανθρώπινη ελευθερία καί αξιοπρέπειαν.”
“Εάν δέν υπήρχε η ανδρεία τών Ελλήνων καί ή γενναιοψυχία τους, ή έκβαση τού Β’ Παγκόσμιο Πολέμου θά ήταν ακαθόριστη.”
(Από ομιλία του στό Αγγλικό κοινοβούλιο στίς 24 Απριλίου 1941.)
“Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οί Ελληνες πολεμούν σάν ήρωες. Τώρα θά λέμε: Οί ήρωες πολεμούν σάν Έλληνες.”
(Από λόγο πού εκφώνησε από τό BBC τίς πρώτες ημέρες τού Ελληνοιταλικού πολέμου.)
“Μαχόμενοι οί Έλληνες εναντίον τού κοινού εχθρού θά μοιρασθούν μαζί μας τά αγαθά τής ειρήνης.”
(Από λόγο πού εξεφώνησε στίς 28 Οκτωβρίου 1940, όταν επετέθη ή Ιταλία κατά τής Ελλάδας.)
Σέρ Χάρολδ Αλεξάντερ,
Βρετανός Στρατάρχης κατά τόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
“Δέν θά ήταν υπερβολή νά πούμε ότι ή Ελλάς ανέτρεψε τό σύνολο τών σχεδίων τής Γερμανίας εξαναγκάσασα αυτήν νά αναβάλει γιά έξι εβδομάδες τήν επίθεση κατά τής Ρωσίας. Διερωτώμεθα ποιά θά ήταν ή θέση τής Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς τήν Ελλάδα.”
(Από ομιλία του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 28 Οκτωβρίου 1941.)
Γεώργιος ΣΤ’
Βασιλιάς τής Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952
“Ο μεγαλοπρεπής αγών τής Ελλάδος, υπήρξε ή πρώτη μεγάλη καμπή τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.”
(Από λόγο του στο κοινοβούλιον τόν Μάιον 1945.)
Φραγκλίνος Ρούσβελτ
“Εις τήν Ελλάδα παρασχέθη τήν 28ην Οκτωβρίου 1940 χρόνος τριών ωρών διά ν’αποφασίσει πόλεμον ή ειρήνην, αλλά καί τριών ημερών ή τριών εβδομάδων ή και τριών ετών προθεσμία νά παρείχετο, ή απάντησις θά ήτο ή ίδια.”
“Οί Έλληνες εδίδαξαν δία μέσου τών αιώνων τήν αξιοπρέπειαν. Οταν όλος ό κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ό Ελληνικός λαός ετόλμησε νά αμφισβητήσει τό αήττητον τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας τό υπερήφανον πνεύμα τής ελευθερίας.”
(Από ραδιοφωνικό λόγο πού εξεφώνησε στίς 10/6/1943.)
“Ο ηρωικός αγών τού ελληνικού λαού κατά τής επιθέσεως τής Γερμανίας, αφού τόσον παταγωδώς ενίκησε τούς Ιταλούς στήν απόπειρά τους νά εισβάλλουν στό ελληνικό έδαφος, γέμισε μέ ενθουσιασμό τίς καρδιές τού αμερικανικού λαού καί εκίνησε τήν συμπάθειά του. Πρό ενός καί πλέον αιώνος, κατά τόν πόλεμον τής ελληνικής ανεξαρτησίας, τό εθνος μας εξέφρασε τήν φλογερή του συμπάθεια γιά τούς Ελληνες καί ευχότανε γιά τήν ελληνική νίκη ”
(Δήλωσή τουστό Υπατο Συμβούλιο τής Αχέπα στίς 25/04/1941, πού μεταδώθηκε ραδιοφωνικά από τόν Λευκό Οίκο.)
ΠΗΓΗ
http://www.arkoleon.com/?p=1106

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Οι δηλώσεις των ξένων γιά το Έπος του 1940"

Η προσέγγιση του Fibonacci

Του Νίκου Λυγερού

Δεν τον άγγιξε η χρυσή τομή. Ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, ενώ η μεσαιωνική προσέγγιση του Fibonacci είχε κάτι το διαφορετικό.

*Μια άλλη δικαίωση του Umberto Eco.

Οι ακολουθίες αριθμών αποτελούσαν έναν κώδικα. Δεν τον ενθουσίαζε απλώς η κατανόηση του επόμενου αριθμού, αλλά η επινόηση της λογικής. Βέβαια ακόμα μάθαινε τις σειρές και δεν γνώριζε την μέθοδο της γεννήτριας για την επίλυση επαγωγικών συναρτήσεων. Ήξερε όμως ότι υπήρχαν κρυφές τεράστιες δυσκολίες, ακόμα και σε απλές διαδικασίες.

Μόλις πριν μερικούς μήνες είχε δώσει την πρώτη μάχη με την τσέχικη εικασία. Του την είχε δείξει ένας φίλος δίχως να τον προειδοποιήσει, λέγοντας του απλώς ότι ήταν μία μαθηματική πρόκληση.

Πέρασε αρκετές νύχτες μαζί της, μέχρι να ξαναβρεί το φίλο το που του ομολόγησε ότι την είχε ανακαλύψει σ' ένα περιοδικό πληροφορικής. Μετά από τόσα χρόνια κανένας μαθηματικός δεν την είχε αποδείξει. Άλλωστε ο Pál Erdős πριν πεθάνει το 1996 είχε πει ότι τα μαθηματικά δεν έχουν ακόμα την ικανότητα να το επιτρέψουν.

Πολλοί τότε θεώρησαν ότι ήταν μία υπερβολή, αλλά οι ίδιοι πλέον την αναγνώριζαν ως παραβολή.

Η ακολουθία Fibonacci ήταν πιο προσιτή. Μόνο που ο συγγραφέας είχε γενικεύσει τη δομή της και είχε κατασκευάσει μία ακολουθία, όπου το κοντινό μέλλον εξαρτιόταν αποκλειστικά από το παλιό παρελθόν.

*Αρχές μορφοκλασματικής ανάλυσης.

Αυτή η ιδιότητα ήταν καταλυτική για εκείνον, διότι λειτουργούσε και ως νοητικό μοντέλο. Αρκετά χρόνια αργότερα μετά από τα μαθήματα που θα είχε διδάξει στους φοιτητές θα αφιέρωνε μία ειδική μελέτη πάνω σ' αυτή την ακολουθία, τόσο μεγάλη εντύπωση τού είχε κάνει.

Όσο αφορά στο παράδοξο του Αχιλλέα και της χελώνας, τον ώθησε στην εξερεύνηση της LOGO, η οποία θα τον οδηγούσε στην BASIC, PASCAL, C, MAPLE…

*Επόμενη γλώσσα.

Όχι τώρα. Ήθελε να παραμείνει κατανοητός, αλλιώς ο παράξενος ελκυστής θα του έλεγε…

*Αυτοαναφορά!

Δεν ήταν ακόμα εκείνο το παράξενο θεατρικό που είχε διδάξει στο μάθημα λογικής. Ήταν ο πυρήνας της υπόθεσης.

*Νοημοσύνη, σκέψη.
*Σκέψη πάνω στη σκέψη.
*Συνείδηση.

Ο συγγραφέας εξέταζε με διάφορες προσεγγίσεις, δίχως να αποφύγει τον Lewis Carroll, τις επιπτώσεις του θεωρήματος της μη πληρότητας.

Το σύστημα δεν μπορούσε να παραμείνει κλειστό…

*Ανοιχτή δομή.

Ήταν επίσης η πρώτη αναφορά στην ελευθερία των μαθηματικών. Τα αξιώματα δεν επαρκούσαν για την απόδειξη των πάντων.

*Αναρχική αρχή.

θα περίμεναν ακόμα οι Popper, Lakatos και Feyerabend, για να ενσωματωθούν σε αυτό το νοητικό πλαίσιο.

Σιγά σιγά, βήμα βήμα, όλα έμπαιναν σε μία σειρά. Τουλάχιστον αυτήν την εντύπωση έδινε το βιβλίο. Όμως ο όγκος του έκρυβε και άλλα περίεργα και παράξενα σε αυτόν τον κόσμο, όπου έσμιγαν μαθηματικά και νοημοσύνη. Τίποτα δεν ήταν συμβατικό και δεν υπήρχε χώρος για κοινωνικούς συμβιβασμούς.

Ξαφνικά ήρθε η μυθική αποκάλυψη.

*Srīnivāsa Rāmānujan.

Ένας νέος κόσμος με τα αγαπημένα του στοιχεία είχε ανοίξει. Ποτέ πια τα πράγματα δεν θα ήταν ίδια.

*Μεγαλοφυΐα.

Πηγή: http://www.lygeros.org/lygeros/8020-gr.html

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η προσέγγιση του Fibonacci"

Φωτογραφίες - Master class (Νίκος Λυγερός)

Φωτογραφίες από το πρώτο Master Class του Νίκου Λυγερού στη Λέρο, που πραγματοποιήθηκε στις 27/10/2011

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Φωτογραφίες - Master class (Νίκος Λυγερός)"

Το μοναδικό στρατιωτικό κοιμητήριο στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες του'40

Του Αγαθοκλή Παναγούλια

Ιστορικού ερευνητή -Συγγραφέα

Στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου που βρίσκεται μόλις 6 χιλιόμετρα μετά το μεθοριακό φυλάκιο της Κακαβιάς βρίσκεται το μοναδικό Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες του 1940-41, το οποίο οι κάτοικοι διατήρησαν με αξιοθαύμαστο τρόπο, όπως θα περιγράψω στη συνέχεια.
Στο χωριό αυτό την περίοδο 1940-41 έγιναν 2 σημαντικά γεγονότα. Το πρώτο, η φονική μάχη που έγινε με τους οπισθοχωρούντες Ιταλούς στο υπερκείμενο του χωριού ύψωμα Αγίου Αθανασίου, την 1η Δεκεμβρίου 1940. Οι απώλειες 15 Ελληνες στρατιώτες νεκροί και 130 τραυματίες. Ολοι τους από τη Βόρεια Πελοπόννησο, Κορινθία και Αχαϊα. Οκτώ απ'αυτούς φιλοξενεί η Βουλιαρατινή γη στα οστεοφυλάκια του νεκροταφείου.

Το δεύτερο γεγονός, ήταν ότι στο χωριό αυτό λειτούργησε επί 3,5 μήνες το 1940-41 υγειονομικός σχηματισμός, το Σ1 Πεδινό χειρουργείο δυναμικότητας 300 κλινών. Αυτό το χειρουργείο-νοσοκομείο προσέφερε περίθαλψη στους Ελληνες τραυματίες που διακομίζονταν από διάφορα μέρη του μετώπου.

Οι κάτοικοι του χωριού πρόσφεραν σπίτια, που χρησίμευσαν ως θάλαμοι νοσηλείας, πρόσφεραν κατάλληλη τροφή για τη δίαιτα των τραυματιών και άλλες υπηρεσίες που είχαν να κάνουν με επιδιόρθωση και συντήρηση δρόμων για τη μεταφορά των τραυματιών.

Οσοι απ'τους τραυματίες έχαναν τη μάχη για τη ζωή, οι κάτοικοι τους τίμησαν όπως έπρεπε. Παραχώρησαν ένα χωράφι που είχε μέσα ένα εξωκλήσι (τον Αγιο Βασίλειο) και το μετέτρεψαν σε περιστασιακό στρατιωτικό νεκροταφείο.

Εχασαν τη μάχη για τη ζωή 57 στρατιώτες. Οι κάτοικοι τους έθαψαν με όλες τις τιμές και όπως αρμόζει. Στους τάφους τους τοποθέτησαν σταυρούς με αριθμούς και κράτησαν ένα πρόχειρο κατάλογο των ονομάτων (με αρκετές ελλείψεις) ένας δε κάτοικος ο Δημήτρης Μπάκος επί 32 ολόκληρα χρόνια (όσο ζούσε) συντηρούσε το νεκροταφείο, στερέωνε τους σταυρούς και τους αντικαθιστούσε όταν καταστρέφονταν. Περίμενε την ημέρα, που θα μπορούσε να παραδώσει κανονικά στους συγγενείς και να δείξει τον τάφο του δικού τους ανθρώπου. Ομως η ημέρα αυτή άργησε. 

Αυτός έφυγε απ'τη ζωή αφού είχε παραδώσει τον πρόχειρο κατάλογο στους συγγενείς του.

Δημήτρης Μπάκος

Γεώργιος Κ.Καλυβόπουλος

Ενας άλλος κάτοικος, ο φωτισμένος δάσκαλος και Διευθυντής του Δημοτικού σχολείου του χωριού Γεώργιος Καλυβόπουλος, ζήτησε και έλαβε από τις στρατιωτικές αρχές πριν φύγουν από το χωριό, καταλόγους των απωλειών της μάχης του υψώματος Αγίου Αθανασίου και του Σ1 Πεδινού χειρουργείου. Τους ήθελε για το ηρώο που επιθυμούσε να στηθεί στο χωριό του, τον τόπο τιμής των Ελλήνων πεσόντων μαχητών του 1940-41. 

Το όραμά του έγινε πραγματικότητα μετά από 59 χρόνια όταν αυτός είχε φύγει απ'τη ζωή. Τους καταλόγους αυτούς φύλαξε ο γιος του Χρήστος Καλυβόπουλος επίσης δάσκαλος.

Το στρατιωτικό νεκροταφείο στο Βουλιαράτι Αργυροκάστρου. Εδώ αναπαύονται 58 στρατιώτες και 1 αξιωματικός και τιμής ένεκεν ο επί πολλά χρόνια συντηρητής του νεκροταφείου.

Επίσης στα οστεοφυλάκια αυτού του νεκροταφείου έχουν μεταφερθεί τα οστά 8 πολεμιστών που έπεσαν στο ύψωμα Αγίου Αθανασίου καθώς και άλλων (πάνω από 200) που βρέθηκαν σε διάφορα γειτονικά μέρη.

 



 

Γνώριζα τους καταλόγους αυτούς από το 1995, όταν είχα ασχοληθεί με μία ιστορική έρευνα για τους πεσόντες από τον τόπο καταγωγής μου, την επαρχία Ολυμπίας. Στην έρευνα αυτή είχα εντοπίσει αρκετούς στρατιώτες για τους οποίους ως τόπος αποβιώσεως αναφερόταν το Σ1 Πεδινό χειρουργείο χωρίς άλλα στοιχεία. Με απασχόλησε ο τόπος που λειτούργησε το νοσοκομείο αυτό γιατί καμία ιστορική πηγή δεν το αναφέρει.

Από τις μονάδες των πεσόντων προσδιόρισα ότι πρέπει να βρίσκεται στην περιφέρεια Αργυροκάστρου και μετά από αρκετές προσπάθειες απευθύνθηκα σε διάφορους βορειοηπειρώτες. Απευθύνθηκα και στο Βουλιαρατινό δάσκαλο Χρήστο Καλυβόπουλο που γνώριζα ότι αυτός την περίοδο του 1940-41 βρισκόταν στην περιοχή αυτή και είχε προσφέρει μάλιστα και σημαντικές υπηρεσίες για τους Ελληνες μαχητές του' 40.

Αυτός με πληροφόρησε για τον τόπο λειτουργίας του Σ1 Πεδινού χειρουργείου και έθεσε μάλιστα στη διάθεσή μου τα σημαντικά έγγραφα που προανέφερα, τα οποία είναι τα μοναδικά, γιατί όπως προκύπτει απ΄την Ιστορία του στρατού (ΓΕΣ/ΔΙΣ) μόλις μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα δόθηκε εντολή αφενός μεν να αποσυρθούν οι υγειονομικοί σχηματισμοί αφετέρου δε να καταστραφούν τα αρχεία. Ετσι χάθηκε και η ιστορία μας και αν δεν είχε προνοήσει ο Διευθυντής του σχολείου να ζητήσει τα έγγραφα αυτά, δεν θα γνωρίζαμε σήμερα τους Ελληνες πεσόντες στο χωριό Βουλιαράτι.
Το 1999 όταν αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις Ελλάδος και Αλβανίας η Ελληνική Πολιτεία, έπραξε το καθήκον της. Ανακατασκεύασε το στρατιωτικό νεκροταφείο, έφτιαξε ατομικούς τάφους και τοποθέτησε μέσα σ'αυτούς τα οστά των πεσόντων, έγραψαν δε πάνω σ'αυτούς τα ονόματά τους. Σε 18 έγραψαν "ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ". Εγινε ακόμη και ειδική τελετή χωρίς τους συγγενείς των πεσόντων αλλά και με άγνωστους πεσόντες.

Οταν το διαπίστωσα αυτό από μια εκπομπή της Ελληνικής τηλεόρασης, ζήτησα πληροφορίες από τους κατοίκους του χωριού και για να συμπληρώσω την έρευνά μου επισκέφθηκα το χωριό αρκετές φορές.

Στην πρώτη επίσκεψή μου διαπίστωσα ότι κανένας από τους συγγενείς των πεσόντων δεν είχε επισκεφθεί τον τόπο που αναπαύονται οι δικοί τους και ο λόγος ήταν γιατί κανένας δε φρόντισε να τους αναζητήσει και να τους ενημερώσει.

Μετά τις διαπιστώσεις αυτές θεώρησα χρέος μου, να βρω τους συγγενείς τους και να γράψω ένα βιβλίο που αναφέρεται στα ιστορικά γεγονότα της περιόδου εκείνης στην περιοχή και στους πεσόντες, που κρατεί στα σπλάχνα της η Βουλιαρατινή γη. Το βιβλίο με τίτλο "ΟΣΟΙ ΔΕ ΓΥΡΙΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ"  το πρόσφερα δωρεάν στο χωριό για να εξασφαλίσουν έσοδα για τη συντήρηση του νεκροταφείου και για έργα στο χωριό

Με πολλές δυσκολίες έψαξα και βρήκα αρκετούς συγγενείς, τους οποίους επισκέφθηκα σε διάφορα μέρη της χώρας, πήρα πληροφορίες και τις φωτογραφίες των πεσόντων  τις οποίες παραθέτω στο βιβλίο το οποίο έγραψα γι'αυτούς. Τις φωτογραφίες αυτές τοποθετήσαμε στη συνέχεια και στους τάφους των πεσόντων.
Στις 28 Οκτωβρίου 2002 οργανώσαμε προσκυνηματική εκδρομή στον τόπο τιμής όπου για πρώτη φορά μετά από 62 χρόνια οι συγγενείς αντίκρυσαν τους τάφους των πεσόντων. Οι σκηνές ήταν συγκινητικές.

Νεκροταφείο πεσόντων -Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την πρώτη επίσκεψη συγγενών

Σε ομιλία που έγινε την ημέρα εκείνη στο στρατιωτικό κοιμητήριο, εκτός από την αναφορά που έγινε για το κοιμητήριο και τον αξιοθαύμαστο τρόπο διατήρησής του, έγινε για πρώτη φορά και ένα διαφορετικό προσκλητήριο πεσόντων όπως θα παρακολουθήσετε το σχετικό βίντεο που ακολουθεί.

 Οι φορείς του χωριού στο διήμερο 27 και 28 Οκτωβρίου 2002 οργάνωσαν εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους πεσόντες.

Τρισάγιο πεσόντων στις 28.10.2002

χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου

Τιράνων και πάσης Αλβανίας

κ. Αναστασίου

Τις εκδηλώσεις τίμησαν ο Αρχιεπίσκοπος  Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος, ο  Πρόξενος της Ελλάδος στο Αργυρόκαστρο, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αργυροκάστρου, Πανεπιστημιακοί της Ελληνικής Μειονότητας, εκπρόσωποι του Υπουργείου Αμυνας της Ελλάδος, οι συγγενείς των πεσόντων, σχολεία και φορείς της περιοχής και πλήθος κόσμου.

Βίντεο απ'όλο το πρόγραμμα των εκδηλώσεων μνήμης και τιμής στον τόπο των πεσόντων δείτε στη συνέχεια

 

Στήν πηγή.http://agpanag.blogspot.com/

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Το μοναδικό στρατιωτικό κοιμητήριο στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες του'40"

1940.Τότε που οι άνδρες είχαν κάτι μέσα στα παντελόνια τους

  Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Πρόδρομου Κερτεμελίδη, Αντιστρατήγου ε.α., «Στην δίνη του πολέμου» εκδόσεις Αρσενίδη: «….Το πρωϊ της 28ης Οκτωβρίου  1940, η Ιστορία έπαψε να είναι λόγια των σχολικών βιβλίων και έγινε πράξη ζωής. Και ο πιο απλός άνθρωπος, ένοιωθε να ξυπνάει μέσα του η ένδοξή μας ιστορία και τρείς χιλιάδες χρόνια τον καλούσαν να την υπερασπιστεί. Η είδηση, έτρεχε παντού: «Πόλεμος! Οι Ιταλοί εισβάλλουν στην Ελλάδα!» Κύματα λαού και στρατού χειροκροτούσαν, ζητοκραύγαζαν και βροντοφωνούσαν « ΟΧΙ.  ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ».
                                                                                          Στο μέτωπο

« Η κυανόλευκη σημαία μας  κυμάτιζε παντού υπερήφανη και ατσάλωνε τις ψυχές μας με δύναμη και αισιοδοξία. Βρισκόμουν στην αμυντική τοποθεσία του ποταμού Καλαμά στο Καλπάκι και στα δεξιά μας ήταν η  Γκραμπάλα, ένα βραχοβούνι ύψους 1200 μέτρων, κατάγυμνο και  φαλακρό, ένα φρούριο- παρατηρητής, αποτραβηγμένο στο πλάί, όσο χρειάζεται για να επιτηρεί και να δεσπόζει. Κυττάζοντας από την Γραμπάλα τον ορίζοντα  αργά-αργά από την Ανατολή μέχρι την Δύση, νοιώθεις να ξεκόβεται  βαρύ και  αμίλητο, τείχος της Ηπείρου».

 «Αυτό το σημείο είχε διαλέξει  η VIII Μεραρχία μας  για τον αγώνα της ζωής και του θανάτου. Από την μία βνουνό κι’ από την άλλη βουνό και ποτάμι. Εκεί, στην μέση των βάλτων, θα βούλιαζαν για πάντα και τα άρματα των Ιταλών. Γιατί η γή  αυτή, έχει μια παράξενη ευαισθησία και χτυπάει με θάνατο όποιον την προσβάλει».

 ‘Η νύχτα ήταν άγρια και φουρτουνιασμένη. Αστραπές αυλάκωναν τον ουρανό ασταμάτητα και βροντές συντάραζαν  το στερέωμα, το νερό έπεφτε σαν καταρράκτης με λύσσα, για να πρίξει την πλάση. Και ξαφνικά, μέσα στο υγρό και αναστατωμένο σκοτάδι, εκεί πάνω στο φυλάκιο, ακούστηκε από τις σκοπιές ο συναγερμός: « Στα όπλα!». Ήταν πρωϊ 5 και 30΄ της 28^ης Οκτωβρίου 1940».

   Αμέσως,  καλπασμοί και φωνές σπάθιζαν μέσα στην νύχτα «Στα όπλα, Πόλεμος». Μέσα στο σκοτάδι, ξεχώριζαν τώρα κάποιες βροντές πιο τρανταχτές, πιο κοντινεές, που έκαναν την γή να τραντάζεται ξαφνιασμένη. ΄Εσχιζαν το σκοτάδι εδώ κι’ εκεί λάμψεις από το πυροβολικό του εχθρού, ενώ οι πρώτες οβίδες σφύριζαν και έσκαγαν.  Η γή της Ηπείρου, χτυπημένη κατάσαρκα στα σπλάχνα της, ανασείστηκε, βόγγγηξε σαν μαχαιρωμένο θηρίο. Το μέτωπο  τώρα πέρα έως πέρα, καιγόνταν από τα πυρά του εχθρού. 

  « Η εισβολή άρχισε, μόλις κόπασε το κανονίδι, από πολλές μεριές μαζί. Από την Μέρτζανη προς το χάνι Μπουραζάνι, από τις Δρυμάδες προς το Δελβινάκι και  πάλι από την Κακαβιά προς  το χάνι Δελβινάκι. κι’ από την Κονίσπολη προς τους Φιλιάτες.  Είχε ξημερώσει τώρα και τα τμήματα του εχθροήυ φαίνοντα ξεκάθαρα να προχωρούν μέσα στο χώμα μας.  Οι φρουρές των φυλακίων μαζί με τα τμήματα προκαλύψεως, άρχισαν τον επιβραδυντικό αγώνα, όπως όριζε το σχέδιο της Μεραρχίας. Μόλις  ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί  των Ελλήνων στρατιωτών από τις ραχούλες, οι Ιταλικές φάλαγγες, κλονίστηκαν, έσπασαν, σκόρπισαν στις γύρω πλαγιές, μέσα στα σκίνα και τα πουρνάρια. Οι λιγοστοί άνδρες των ελληνικών  φυλακίων από τα υψώματα, έρριχναν πάνω στον εχθρό συνέχεια και με πείσμα.»

 «Σύσσωμη η Ήπειρος, πρόμαχος της ελληνικής γης, ορθώθηκε έτοιμη να κατασπαράξει τον άνανδρο  εχθρό, που τόλμησε να βιάσει την ελληνική γή μας. Η VIII Μεραρχία, στρατολογημένη εξ ολοκλήρου από την ‘ Ηπειρο, που  αγωνιζόνταν τώρα για την πατρική γή, δεν θα έσωζε μόνον την τιμή των Ελληνικών Όπλων. Θα τους χάριζε και τις πρώτες νίκες. ΄Ήταν μεγάλη τύχη  και η μεγαλύτερη τιμή για μένα που μου έλαχε να πολεμώ μαζί με τέτοιους ήρωες, σ’ αυτόν τον καθαγιασμένο τόπο, όπου έλαβα το βάπτισμα του πυτρός. Τα τμήματα προκαλύψεώς μας, είχαν κρατήσει τον εχθρό ολόκληρη την ημέρα μακριά  απ΄οτις τοποθεσίες που θα δινόταν η μάχη της Ηπείρου, η μάχη της Ελλάδος, στο Καλπάκι. Το πυροβολικό μας, σκόρπαγε τους εχθρούς με σίδερο αναμένο. Και στις 2 Νοεμβρίου, οι προετοιμασίες για την μεγάλη επίθεση, είχαν ολοκληρωθεί»

  Στις 9 το πρωϊ, κύματα από Ιταλικά αεροπλάνα χυμούσαν και έριχναν βόμβες πάνω στην τοποθεσία αντιστάσεως. Το μεσημέρι, όλο το Ιταλικό πυροβολικό, άρχισε να βάλλει. Τα χαρακώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισας, του Καλπακίου σκάβονταν από τις εκρήξεις, ο τόπος τρανταζόνταν, τα βλήματα έσκαγαν μέσα στα χαρακώματά μας. Το ελληνικό πυροβολικό όμως, απαντούσε με πάθος. Ολόκληρη η τοποθεσία είχε φουντώσει, βρόνταγε κι’ ανάβραζε σαν καταχθόνιο ηφαίστειο. Οι βράχοι που τσακίζονταν και  τίναζαν γύρω λεπιδωτά σβουριχτά κομμάτια, που σφύριζαν σχίζοντας τον αέρα.

  « Στις 14.30, μετά το μεσημέρι, το Ιταλικό πυροβολικό σώπασε, ενώ το πεζικό ξεκινούσε για την επίθεση. ΄Ερχονταν προς τις γραμμές μας σφιγμένοι σε πυκνές φάλαγγες, στίμφη σκυφτά από παντού. Το πυροβολικό μας είχε αγριέψει κι’ έρριχνε πάνω τους γοργά και με πείσμα. Μερικές φάλαγγες του εχθρού, με κομμένη την ανάσα  εμπρος στο φράγμα του πυρός, σταμάτησαν. Άλλες πιο επίμονες, ξαναχυμούσαν για να καθηλωθούν κι’ αυτές σε λίγο».

   Σε λίγο τα πυρά αραίωσαν. Πουθενά οι Ιταλοί δεν μπόρεσαν να βάλουν πόδι στην τοποθεσία μας. Καθώς βράδυαζε, ο καιρός βάραινε, και  την νύχτα θα ξέσπαγε μεγάλη μπόρα. Κατάκοποι οι άνδρες, συμμαζεύονταν στα χαρακώματά τους, τυλιγμένοι πρόχειρα σε μια κουβέρτα ή αντίσκηνο, γιατί ήξεραν ότι έπρεπε να ξαγρυπνούν με το αυτί τεντωμένο και  με το όπλο στο χέρι, γιατί ο εχθρός ήταν κοντά.

 « Θα ήταν η ώρα μόλις 8 το βράδυ, όταν ξαφνικά φούντωσε πάλι το ιταλικό πυροβολικό. (για να μην αφήσει τους ΄Ελληνες να κοιμηθούν….).Η Γκραμπάλα, καιγόνταν  από την ρίζα έως την κορυφή, βογγούσε ως τα έγκατά της, στις κρύες πλαγιές της άναβαν  αστραπές απανωτές, κι’ αντιφέγγιζε σπασμωδικά ο χαμηλωμένος από την συννεφιά ουρανός. Από τον βορρά η Γραμπάλα, έχει μία πλευρά απότομη, έναν γκρεμό. Από εκεί, ένα εχθρικό τμήμα, το επίλεκτο «Τάγμα Θανάτου», μαζί με  Αλβανούς, σκαρφάλωσε αθέατο βράχο- βράχο και σαν έφθασαν κοντά στην κορφή, χύμηξαν. Ήταν σαν να τους ξέρναγε το σκοτάδι. Πάτησαν την Γκραμπάλα και ο εχθρός, γάντζωσε στον βράχο. Βροχή άγρια, οργισμένη με κεραυνού και χαλάζι, έπνιξε την Γκραμπάλα στον κατακλυσμό της. Ο εχθρός, δεν μπόρεσε να ενισχυθεί και να σταθεροποιηθεί στην κορυφή. Η δυνατή βροχή, το σκοτάδι και η κούραση της ανάβασης, τους είχαν παραλύσει».

   Ήταν η καλύτερη στιγμή για αντεπίθεση. Οι αξιωματικοί της Γκραμπάλας, έδωσαν το πρόσταγμα: «εμπρός δια της λόγχης». Και πρώτοι  οι Έλληνες αξιωματικοί, με τις οβίδες στο χέρι, χύμηξαν και ξεφώλιασαν  πίσω από τους βράχους τους Ιταλούς που είχαν τολμήσει να πατήσουν την Γκραμπάλα. Οι λογχοφόροι στρατιώτες, ξεσηκώθηκαν και τους ακολούθησαν, τρέχοντας  κατά πάνω στον εχθρό με βαρύ και σταθερό δρασκελισμό. Πιάστηκαν στα χέρια και άρχισε η πάλη σώμα με σώμα. Ήταν κάτι το δραματικό και γοργό. Η φοβερή νύχτα που είχε ευνοήσει τους Ιταλούς, τώρα τους εμπόδιζε να ριζώσουν. Δείλιασαν, πάλεψαν για λίγο, αλλά παγωμένοι μπροστά στην κρύα λάμψη της ελληνικής λόγχης, πήραν τον κατήφορο. ΄Αφησαν  πίσω τους 20 νεκρούς και 6 αιχμαλώτους, πολυβόλα, όλμους και πυρομαχικά. Εδώ σκοτώθηκε  με μια σφαίρα στο μέτωπο, ο φίλος μου από το Γ΄ Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης και από την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ο Ανθυπολοχαγός Νίκος Χατζόπουλος. Αλλά ο μεγάλος κίνδυνος της διάσπασης της τοποθεσίας άμυνας, αποφεύχθηκε από τον αφάνταστο ηρωίσμό των στρατιωτών και των επικεφαλής αξιωματικών».

   «Στις 4 το απόγευμα, διακρίνεται κάπου 1500 μέτρα από το Καλπάκι, μία φάλαγγα από 50 άρματα που σταμάτησαν, κόπηκε στα δύο και το πρώτο κομμάτι αραίωσε σε βάθος. Ήταν περίπου τριάντα  άρματα και προχώρησαν, ενώ το δεύτερο κομμάτι κρύφθηκε μέσα στις δενδροστοιχίες..Όταν έφθασαν περίπου στα 300 μέτρα από την  τοποθεσία αμύνης μας, τα δύο κομμάτια ενώθηκαν, ενώ στα πλάγια των δύο κλιμακίων πήγαιναν μοτοσυκλέτες. Το θέαμα ήταν επιβλητικό και απειλητικό.

  Ο Έλληνας στρατιώτης, μέσα από τα χαρακώματα, παρακολουθούσε με μάτι άγρυπνο τα άρματα πού έρχονταν κατά πάνω του αγέρωχος, ενώ όλα τα πυρά του πυροβολικού και των πολυβόλων μας είχαν συγκεντρωθεί  εναντίον τους και ξαφνικά, κάποια άρματα καθηλώθηκαν χτυπημένα κι’ έφραξαν τον δρόμο. Ανάμεσά τους τρύπωσαν οι μοτοσυκλετιστές και  πυροβολούσαν τις θέσεις μας. Γινόταν χαμός. Συρματοπλέγματα, φράγματα από σιδηροτροχιές, πυκνοί πυροβολισμοί έκλειναν τον δρόμο. ΄Όταν τα άρματα μάχης  ανοίχτηκαν και πήραν τα χωράφια, τότε η γή σκίστηκε και κατάπιε τα δύο  πρώτα. Τα άλλα λόξεψαν, αλλά κάτω από την κοιλιά τους έσκαζαν νάρκες, με γδούπο φοβερό και υποχθόνιο, που τίναζε  στο αέρα μέσα στις φλόγες και μαύρους καπνούς, σιδερικά κομματιασμένα. Τα υπόλοιπα άρματα που έρχονταν πίσω, κάνουν μεταβολή, σκοντάφτουν μεταξύ τους και πάνω σ’ αυτήν την παραζάλη, το πυροβολικό μας συγκεντρώνει τα πυρά του πάνω τους και τα κοπανάει γοργά, δίχως ανάσα. Ήταν ένας στρόβιλος από κεραυνούς, φλόγες και καυτό χαλάζι που τα τύλιξε. Οι Ιταλοί, με την φάλαγγά τους εξαρθρωμένη πλέον, έτρεχαν δεξιά και αριστερά σαν ζώα παλαβωμένα, για να βρούνε πέρασμα να φύγουν»

  « Από τα χαρακώματα, οι Έλληνες στρατιώτες, είχαν ενθουσιαστεί και πηδούσαν έξω από χαρά. Στα χωράφια και στην δημοσιά, 9 άρματα καψαλισμένα και τσακισμένα έμεναν ακίνητα, έμεινε ένα όχημα για την ζεύξη των τάφρων και 50 μοτοσυκλέτες, πολυβόλα, τουφέκια και άλλο υλικό. Αλλά η μάχη δεν είχε τελειώσει εκεί. Ξημερώματα της η 5^ης  Νοεμβρίου 1940, το μέτωπο άρχισε πάλι να βροντοχτυπιέται από άγρια βολή του εχθρικού πυροβολικού, ενώ τα αεροπλάνα τους βομβάρδιζαν τις ελληνικές θέσεις μάχης, τα μετόπισθεν, τις θέσεις του πυροβολικού μας  και για δεύτερη φορά, τα Γιάννενα. Εξόρμησαν με ορμή πεζικό και άρματα μάχης, αλλά σκόνταψαν πάνω στο φράγμα πυρός του ελληνικού πυροβολικού και πολυβόλων, κι’ όπου κατάφεραν να βάλουν πόδι, οι Έλληνες, με σφοδρές αντεπιθέσεις και  καλά σχεδιασμένες, τους έρριξαν πίσω. Δεκαπέντε (15) εχθρικά άρματα βούλιαξαν στους βάλτους του Καλαμά. Οι Ιταλοί όμως, δεν το έβαλαν κάτω. Πίστεψαν ότι μπορούσαν να λυγίσουν τις ψυχές των  στρατιωτών μας με αδιάκοπες κι’ επενειλημμένες επιθέσεις.  

 Αλλά οι Έλληνες αξιωματικοί και οι στρατιώτες μας, ήταν  αποφασισμένοι να παλαίψουν και με τον Χάρο για να μην σκλαβωθούν.. Στις 7 Νοεμβρίου, ξαναρχίζει  νέα επίθεση με σφοδρή και παρατεταμένη  προπαρασκευή πυρός όλων των οπλικών μέσων. Ένα τάγμα Ιταλών ξεκίνησε προς την Γκραμπάλα προς το απόγευμα, αλλά καθηλώθηκε κι’ αυτό, και σκόρπισε στην ρεματιά κοντά στα Καλύβια της Αρίστης».

    «΄Όμως, όταν έπεσε η νύχτα, οι Ιταλοί ένοιωθαν πώς ή τώρα ή, ποτέ. Το βράδυ, κατόπιν σφοδρής προπαρασκευής πυροβολικού συγκεντρωμένης ολόκληρης στην Γκραμπάλα, το τμήμα που κρυβόταν στην ρεματιά της Αρίστης, κατάφερε να  σκαρφαλώσει στην κορυφή. Η άμεση αντεπίθεση των λίγων εφεδρειών που βρίσκονταν εκεί, απέτυχε και η Γκραμπάλα, μένει στα χέρια των Ιταλών μέχρι τα μεσάνυχτα, οπότε εκδηλώθηκε η νέα αντεπίθεση των άϋπνων Ελλήνων, με ότι είχε απομείνει από τα ανατραπέντα τμήματα του στρατού μας, που συμπληρώθηκαν από ημιονηγούς, από  μαγείρους, γραφιάδες και  τραυματίες. Με εφ’ όπλου λόγχη οι Έλληνες στρατιώτες, γλιστρούν στο σκοτάδι και ορμούν σαν τα λιοντάρια πάνω στους Ιταλο-Αλβανούς. Πιάστηκαν στα χέρια, η πάλη ήταν λαχανιασμένη με τα δόντια σφιγμένα, γιατί εδώ παιζόταν η τύχη της Ηπείρου και η τύχη ολόκληρης της Ελλάδος.  Το «ή ήταν ή επί τάς» εκεί ξαναζούσε.

  Οι Ιταλοί αναγκάστηκαν να κατρακυλήσουν από την κορυφή κι’ έχασαν για πάντα την Γραμπάλα, αφήνοντας  πίσω πάνω από 45 νεκρούς. Η αδάμαστη ψυχή του ΄Έλληνα μαχητή μας, είχε αντέξει στην πιο σκληρή δοκιμασία των ανυπέρβλητων Ιταλικών  οπλικών μέσων και,  της  σφοδρής και συνεχούς κακοκαιρίας.

 Σ’ αυτόν τον πραγματικά τιτάνιο αγώνα και σε όλο του το μάκρος, παραστάθηκε στον Έλληνα πολεμιστή, η  αφοσιωμένη, η αλύγιστη, η ολόρθη εικόνα του χρέους και της τιμής, η μάνα, η αδελφή, η γυναίκα, η θυγατέρα, η τρομερή και ανώνυμη γυναίκα της Ηπείρου, η αγέρωχη Ηπειρώτισσα».

  Πρόδρομος Κερτεμελίδης   « Στην δίνη του πολέμου», εκδόσεις Αρσενίδη.  

 Έχοντας την τιμή να γνωρίσω στα τελευταία χρόνια της ζωής του, τον Αντιστράτηγο πλέον,   κ.  Πρόδρομο Κερτεμελίδη, τον είχα ρωτήσει δειλά-δειλά: « Τι θυμάσθε περισσότερο από εκείνες τις τρομερές μάχες; ». Και η απάντηση του  Π. Κερτεμελίδη, συγκινημένου και δακρυσμένου:   « Την λάμψη από τις ξιφολόγχες, στο φως του φεγγαριού, καθώς οι Έλληνες εφορμούσαν! ». Τι άλλο να προσθέσει κανείς, γι’ αυτούς τους γρανιτένιους στρατιώτες που πέρασαν πλέον  στην σφαίρα του θρύλου;

   Τίποτα. Ησυχάστε νικητές κι’ αφουγκρασθήτε. Κανείς και ποτέ  δεν κατάφερε να σας ξερριζώσει από τις καρδιές των Ελλήνων. Ούτε πρόκειται να το καταφέρει.  Έχετε προσέξει πως σας κυττούν τα παιδιά; Γεμάτα δέος, λατρεία, θαυμασμό και απέραντη Αγάπη. Εσείς είστε οι νεκροί;  Τότε τους νεκρούς να φοβηθείτε όλοι ! Γιατί την Ιστορία, την γράφουν οι νεκροί,  κι’ αυτό κανείς δεν μπορεί να το αλλάξει. Οι ιστορικοί απλώς αντιγράφουν………

                                                                 Τι θα γινόταν σήμερα;

 Το ίδιο ακριβώς!  Ναι, μην αμφιβάλλετε. Το ίδιο ακριβώς θα έκαναν και οι νέοι του σήμερα, οι τόσο συκοφαντημένοι.  Και τα παλληκάρια του ‘ 40, το ίδιο τα συκοφαντούσαν τότε οι λιμοκοντόροι των σαλονιών. Με την ίδια κακεντρέχεια και τον ίδιο  φθόνο.

 Απλά ο Έλληνας, ο θαρραλέος και ο ατρόμητος, ο φτιαγμένος για ανοιχτή μάχη, δεν είναι συνηθισμένος σ’ αυτόν τον  ελεεινό πόλεμο που του γίνεται σήμερα. Τον πόλεμο των λιμοκοντόρων του ΔΝΤ.  Αυτός ο πόλεμος, είναι άγνωστος στους ήρωες και στους απογόνους των ηρώων.

   Γι’ αυτό και δεν μας προκαλούν σε ανοικτή μάχη. Δεν τολμούν. Θυμούνται τι έπαθαν το 1940 οι Ιταλοί και οι ίδιοι οι Γερμαναράδες. Δεν ξέχασαν την  μάχη των Οχυρών. Δεν ξέχασαν την πανωλεθρία που έπαθαν.  Και τώρα μας έρχεσθε με κουρελόχαρτα και πωπό-χαρτα που τα ονομάσατε  δάνεια για να μας επιβληθείτε;  Όμως ξεχάσατε κάτι: Ότι εμείς, θα ασκηθούμε  και σ’ αυτό  το χυδαίο σας είδος πολέμου. Θα μάθουμε και  θα σας ξεπεράσουμε. Και πάλι θα σας στείλουμε στα τσακίδια. Γιατί εμείς είμαστε οι απόγονοι των ηρώων. Εσείς απλά, είστε οι απόγονοι του Χίτλερ και των Ναζί.  Τίποτε άλλο…Να το θυμάσαι  αυτό, χοντρο-βαρέλα Αδόλφε Χίτλερ-Μέρκελ. 

   Τέλος, αφιερώνω στον ηρωϊκό ελληνικό λαό,  κάποιους στίχους, αφιερωμένους στους πολεμιστές του Μαραθώνα:

  « Μα από τον θρήνο των παιδιών τους, οι Μαραθωνομάχοι ορθώνονται, αστράφτουν οι θώρακες, ανοίγουν οι τάφοι, οι πολεμιστές βηματίζουν ξανά, αστροπελέκια κρατάνε, πρόγονοι και απόγονοι αγκαλιάζονται τώρα με δάκρυα σφιχτά, γιατί η Ελλάδα, τους παγκόσμιους παλιάτσους θα νικήσει για πάντα, μην φοβάσθε παιδιά! »       

  Αγγελική  Ρέτουλα. 
ΠΗΓΗ
http://www.athriskos.gr/modules/news/article.php?storyid=2715

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "1940.Τότε που οι άνδρες είχαν κάτι μέσα στα παντελόνια τους"