EΛΛΗΝΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ(ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟ)

«Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να ‘ρθετε ξανά»... Οι στίχοι της Σοφίας Βέμπο, ακόμα και για τους νεώτερους, πόσο μάλλον για τους παλαιότερους, παραμένουν αξέχαστοι και μας βάζουν κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο κλίμα της μεγάλης επετείου, της 28ης Οκτωβρίου 1940.

Τότε που χιλιάδες Έλληνες, με τη δική τους αντίσταση, έφεραν σε δύσκολη θέση τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές στη μάχη για την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Ο αθλητισμός και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο, έδινε τότε την δική του μάχη, έστω και αν αναγκαστικά λόγω πολέμου, το πρωτάθλημα είχε διακοπεί.

Για την ακρίβεια μάλιστα η διοργάνωση του 1940-41 δεν έγινε ποτέ (όπως και οι επόμενες για μια πενταετία), αφού δεν ολοκληρώθηκαν καν τα τοπικά πρωταθλήματα που αποτελούσαν (μέχρι και την γέννηση της A’ εθνικής) τον προάγγελο της τελικής φάσης κάθε διοργάνωσης. Στη Αθήνα διεκόπη το 15ο τοπικό πρωτάθλημα και στη Θεσσαλονίκη το 14ο.

Τελευταίο παιχνίδι ο Άρης

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το τελευταίο (ή ένα από τα τελευταία) παιχνίδι που διεξήχθη παραμονές της 28ης Οκτωβρίου ήταν ο αγώνας του Αρη με την ΜΕΝΤ για το τοπικό πρωτάθλημα Θεσσαλονίκης με τους «κίτρινους» να επικρατούν με 4-0 στις 27 Οκτωβρίου του 1940.

Ακόμα και στις εξέδρες το θέμα συζήτησης ήταν τα σύννεφα του πολέμου που είχαν ήδη αρχίσει να μαζεύονται απειλητικά πάνω και από την χώρα μας. Πράγματι μια μέρα μετά, ο χειρότερος εφιάλτης έγινε πραγματικότητα και φυσικά το ποδόσφαιρο πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Μάλιστα μιας και ο λόγος για τον Άρη, ο πρόεδρος της ομάδας Μάνθος Ματθαίου έχασε κατά τη διάρκεια του πολέμου τη ζωή του από ιταλικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα. Για αυτό και η κατάκτηση του τίτλου, του πρώτου μεταπολεμικού Πρωταθλήματος, το 1946, από τον Αρη πανηγυρίστηκε έξαλλα από τους φίλους της ομάδας σε μια ιδιαίτερα συγκινητική ατμόσφαιρα.

Ανάλογες στιγμές έζησαν φυσικά και οι υπόλοιπες ομάδες, αφού θα πρέπει να επισημάνουμε ότι όλα τα γήπεδα επιτάχθηκαν από τους επίδοξους κατακτητές και χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες ή ακόμα και ως νοσοκομεία!
Μάλιστα ένα από τα πιο περιζήτητα ήταν η «Λεωφόρος Αλεξάνδρας», δεδομένου ότι μόλις δύο χρόνια νωρίτερα είχαν τοποθετηθεί και προβολείς (είχαν έρθει από τις ΗΠΑ) και είχε εξαιρετικό φωτισμό.

Από εκεί μάλιστα ξεκίνησε την άνοιξη του 1942 μια από τις μεγαλύτερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν 15.000 και πλέον φίλοι του ποδοσφαίρου, που είχαν συγκεντρωθεί να παρακολουθήσουν το φιλικό (έμεινε στην ιστορία ως το «Αντιστασιακό ντέρμπι») Παναθηναϊκού-ΑΕΚ, μπήκαν στο γήπεδο, ξήλωσαν τις ξύλινες εξέδρες, τα δοκάρια τα πάντα και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς την Ομόνοια όπου διαδήλωσαν κατά των κατακτητών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αρχηγοί των δύο ομάδων (ο Τάσος Κρητικός για τον Παναθηναϊκό και ο Κλεάνθης Μαρόπουλος για την ΑΕΚ) είχαν ανέβει στην εξέδρα και είχαν εξηγήσει στους θεατές γιατί οι δύο ομάδες δεν ξεκινούσαν το ματς. Διότι ενώ σκόπευαν τα έσοδα να πάνε στο νοσοκομείο «Σωτηρία», που φιλοξενούσε και πολλούς αθλητές, οι οποίοι είχαν και αυτοί προβλήματα με τη φυματίωση, οι Γερμανοί τους το αρνήθηκαν.
Μάλιστα είχαν βάλει διαιτητή έναν Αυστριακό αξιωματικό των δυνάμεων κατοχής για να ελέγχει καλύτερα την κατάσταση!

Σημείο αντίστασης η Λεωφόρος

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής (Απρίλιος 1941 - Οκτώβριος 1944) το γήπεδο της Λεωφόρου είχε επιταχθεί. Μάλιστα οι Γερμανοί το χρησιμοποιούσαν για τους μεταξύ τους αγώνες ενώ είχαν λεηλατήσει και τις προθήκες τροπαίων. Οι περισσότεροι από τους ποδοσφαιριστές εντάχτηκαν σε μια ομάδα με την επωνυμία Στίβος για να μπορούν να δίνουν αγώνες και να εξασφαλίζουν ένα πιάτο φαγητό. Η διοικούσα που είχε συσταθεί στα χρόνια της κατοχής ήταν αυτή που κράτησε ζωντανή την ομάδα και την παρέδωσε ακμαία στα μεταπολεμικά χρόνια.

Ο διευθυντής του γηπέδου τότε, Αντώνης Βρετός, είχε σηκώσει και τη σημαία της ελευθερίας, δίνοντας κουράγιο στους δεκάδες Ελληνες που βασανίζονταν στις φυλακές «Αβέρωφ» απέναντι από το γήπεδο. «Την προσεχή Κυριακή μέγας ποδοσφαιρικός αγών Παναθηναϊκού - Αγγλικής Αεροπορίας. Ζήτω η Ελευθερία!» έγραφε η ανακοίνωση που διάβαζαν και οι φυλακισμένοι από απέναντι, αλλά μεγαλύτερο κουράγιο από όλα τους είχε δώσει η έπαρση της ελληνικής σημαίας στις 8 Οκτωβρίου του 1944 λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα.

Ήταν μια ηρωική πράξη του Αντώνη Βρετού ο οποίος μεταξύ άλλων είχε μετατρέψει κάποιους απρόσιτους χώρους της Λεωφόρου σε χώρους Αντίστασης. Σε παράνομες συγκεντρώσεις οι φίλοι του ΠΑΟ μάθαιναν τα νέα από «λαθραία» ραδιόφωνα, ενώ οι πιο σημαντικές ειδήσεις κυκλοφορούσαν πολυγραφημένες!

Οι «πράσινοι» είχαν χάσει στη μάχη μεταξύ άλλων και τον Μιχάλη Πιερράκο. Συμπαίκτης του Αγγέλου Μεσσάρη και πρώτος σκόρερ το 1936 με 18 γκολ σε 10 αγώνες, εκτός από την άψογη τεχνική του διακρίθηκε για το ήθος του. Με την εισβολή των Ιταλών στις 28 Οκτωβρίου 1940 βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου στα βορειοηπειρωτικά βουνά. Σκοτώθηκε σε μάχη με τους Ιταλούς έξω από το Πόγραδετς, λίγες μέρες πριν ο ελληνικός στρατός εισέλθει νικητής στην πόλη (30 Νοεμβρίου 1940).

Μια δεκαετία αργότερα (1950) βετεράνοι ποδοσφαιριστές του «τριφυλλιού» παρέα με συγγενείς και φίλους του Πιερράκου ανέβηκαν στα βουνά της Ηπείρου και βρήκαν τον τάφο του αθλητή μας. Τα οστά του καλυμμένα με τη σημαία του Παναθηναϊκού μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και ενταφιάστηκαν στο κοιμητήριο Ζωγράφου στις 19 Νοεμβρίου 1950.

Σπουδαία δουλειά στην αντίσταση έκανε και ο Μιχάλης Παπάζογλου, ο άνθρωπος που έχει φιλοτεχνήσει το τριφύλλι. Ως μέλος της αντιστασιακής ομάδας του αθλητή του Ηρακλή Γιώργου Ιβανόφ (από αυτόν πήρε την ονομασία του το «Ιβανώφειο») ο Παπάζογλου και η παρέα του οργάνωναν σαμποτάζ και έδιναν σημαντικές πληροφορίες στους συμμάχους.

Κατάφεραν με συνεργάτες να καταστρέψουν γερμανικά αεροπλάνα στο ναύσταθμο και να βυθίσουν με νάρκες τρία ελαφρά πολεμικά πλοία. Συνελήφθη στις 12 Οκτωβρίου 1942 και από τις φυλακές Αβέρωφ μεταφέρθηκε στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο για εξετάσεις (είχε προσποιηθεί τον τρελό). Τον έσωσαν ο Γιώργος Καλαφάτης (ιδρυτής του Παναθηναϊκού) και ο Πέτρος Γιαννάτος (ιδρυτής του μπασκετικού τμήματος).

Εκτελέστηκε με τη φανέλα του Ολυμπιακού!

Η ομάδα του Ολυμπιακού, έχοντας ξεκινήσει ιδιαίτερα δυναμικά το πειραϊκό πρωτάθλημα (7-0 τον Κεραμεικό, 2-0 τον Εθνικό και 4-0 τη Θύελλα) ετοιμαζόταν να πάρει μέρος στο πανελλήνιο πρωτάθλημα, θέλοντας να σπάσει την κυριαρχία της ΑΕΚ που είχε πάρει τους δύο τελευταίους τίτλους.

Στις 27 Οκτωβρίου 1940 οι περισσότεροι παίκτες των «ερυθρολεύκων» πήγαν στην Πάτρα για να παίξουν με τη μικτή Πειραιά εναντίον της μικτής Πάτρας, για το πρωτάθλημα πόλεων. Τελικά δεν πρόλαβαν όχι μόνο να παίξουν αλλά ούτε καν να γυρίσουν στο σπίτι τους, αφού ξεκίνησε ο πόλεμος. Μάλιστα και από την οικογένεια του Ολυμπιακού χάθηκαν παίκτες σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια και αργότερα στα Δεκεμβριανά. Ο Στέλιος Αναματέρος στη μάχη των Εξαρχείων το Δεκέμβριο του 1944 και ο Νίκος Γόδας.

Η περίπτωση μάλιστα του Νίκου Γόδα είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές. Ο άσος των Πειραιωτών, στους οποίους μάλιστα πήρε μεταγραφή μέσα στην καρδιά του πολέμου, ήταν μέλος του 5ου επίλεκτου λόχου του ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά και ως μέλος της Εθνικής Αντίστασης, δεν έχανε κανέναν αγώνα, από αυτούς που δίνουν οι άνθρωποι για την ίδια τη ζωή και όχι ένα απλό ποδοσφαιρικό παιχνίδι.

Το 1942 και 1943, έκανε τα καλύτερά του παιχνίδια με τον Ολυμπιακό, ιδιαίτερα σε ένα ματς με τον Παναθηναϊκό για το κύπελλο Χριστουγέννων (5-2) ενώ πλέον είχε γίνει λοχαγός. Δεν έχανε το χιούμορ του ούτε στις δύσκολες ώρες, όπως μια μάχη με τους Αγγλους σε ένα νεκροταφείο, στα Δεκεμβριανά.

«Είμαστε προνομιούχοι, γιατί αν σκοτωθούμε τώρα, θα θαφτούμε σε κανονικό μνήμα» είπε στον φίλο του Σταμάτη Σκούρτη, ο οποίος τα διηγήθηκε μέσα από το βιβλίο του, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι η τότε διοίκηση του Ολυμπιακού δεν τον βοήθησε όσο μπορούσε για να τον βγάλει από τη φυλακή, όπως είχε κάνει η ΑΕΚ για πολλούς παίκτες της.

Στις 19 Νοεμβρίου του 1948 ο Νίκος Γόδας, οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα μπροστά στο λιμάνι της Κέρκυρας και στο νησάκι Λαζαρέτο. Η τελευταία του επιθυμία, που έγινε και πραγματικότητα, ήταν να φορέσει την φανέλα του Ολυμπιακού, λίγο πριν την εκτέλεση!

Από τους μεγαλύτερους μαχητές, είχε πάρει μέρος σε όλες τις σημαντικές μάχες εκείνης της εποχής, ενώ λέγεται ότι από τα πυροβολεία στο όρος Αιγάλεω είχε καταφέρει να καταρρίψει ένα γερμανικό αεροπλάνο.

Από τους τίτλους στα χαρακώματα

Κατά γενική ομολογία η ΑΕΚ είχε την καλύτερη ομάδα εκείνη την εποχή, έχοντας πάρει μάλιστα και τα δύο τελευταία πανελλήνια πρωταθλήματα πριν την διακοπή (1939, 1940) με ντάμπλ την πρώτη σεζόν (πρώτη ομάδα που το κατάφερνε). Ήταν λογικά λοιπόν το μεγάλο φαβορί και για το πρωτάθλημα που δεν ξεκίνησε ποτέ, αφού είχε σπουδαίους παίκτες όπως ο Κλεάνθης Μαρόπουλος (πρώτος σκόρερ τις δυο προηγούμενες σεζόν) αλλά και ο Σπύρος Κοντούλης, ο οποίος και σκοτώθηκε καθ' οδόν για τον τοίχο της Καισαριανής, όταν πήδηξε από το καμιόνι όπου τον μετέφεραν μαζί με άλλους αιχμαλώτους και σκοτώθηκε από τα γερμανικά πυρά τον Ιούνιο του 1944.

Η «Ενωση» μπορεί να έχασε ένα σχεδόν σίγουρο πρωτάθλημα, όμως έβαλε και αυτή (μέσω των ανθρώπων της) το δικό της λιθαράκι για την πατρίδα.

Και άλλες ομάδες στον αγώνα

Αξίζει να σημειωθεί ότι δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, οι Ελληνες ποδοσφαιριστές (αλλά και αθλητές) είχαν οργανώσει την Ένωση Ελλήνων Αθλητών με στόχο τη βοήθεια παικτών που είχαν φυλακιστεί ή είχαν φυματίωση.

Τότε τα περισσότερα φιλικά ή κύπελλα Χριστουγέννων κ.λπ., είχαν στόχο εκτός από το να συντηρούνται οι ομάδες και να νοιώθουν μέσω του ποδοσφαίρου όλοι πιο δυνατοί (το καλύτερο αντίδοτο για εκείνη την εποχή), να συγκεντρώνονται και χρήματα για να βοηθούν τους συναθλητές τους που το είχαν ανάγκη.

Η ομάδα του Πανιωνίου (πάνω από 150 μέλη του συλλόγου είχαν επιστρατευτεί στον πόλεμο), είχε συγκεντρώσει χρήματα, από παιχνίδια, που τα πρόσφερε για την επισκευή του αντιτορπιλικού «Έλλη». Όλες οι ομάδες σχεδόν, είχαν κάποιον δικό τους στον πόλεμο, βοηθώντας η κάθε μία όσο μπορούσε στην αντίσταση. Ο ΠΑΟΚ έχασε τον Ιανουάριο του 1941 στην μάχη της Κλεισούρας τον Νίκο Σωτηριάδη, ενώ ο Ολυμπιακός Βόλου βυθίστηκε στο πένθος από τον χαμό του Κυριάκου Μαυραντζούλη (επίσης στη μάχη της Κλεισούρας) του Νίκου Μαλαβέτα και του Φάνη Σωτηρίου.

Και η περιφέρεια στην πρώτη γραμμή

Η ζωή στην περιφέρεια ήταν εξαιρετικά δύσκολη, την εποχή της κατοχής, αλλά οι ομάδες προσπαθούσαν να επιβιώσουν. Στην Καλαμάτα ουσιαστικά η κατοχή (εκτός από δεινά) έφερε και το ποδόσφαιρο, καθώς φιλοξενούσε πολλά γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα. Οι Γερμανοί νικούσαν συνέχεια στα παιχνίδια που έπαιζαν τους Ιταλούς και έτσι αποφάσισαν να κοντραριστούν με μια μεικτή ομάδα της περιοχής.

Οι Καλαματιανοί τους νίκησαν με πρωταγωνιστές τους αδελφούς Αλησμόνη (εκ των πιονέρων του αθλήματος στην πόλη) με τον κόσμο να έχει κρεμαστεί στα δέντρα και στους γύρω λόφους, αφού δεν υπήρχαν ουσιαστικά κερκίδες. Ο διοικητής των Γερμανών ήταν έξαλλος και όρισε αμέσως την ρεβάνς. Όταν οι παίκτες της Καλαμάτας μπήκαν στο γήπεδο, είδαν πίσω από το τέρμα ένα μυδραλιοβόλο(!) και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί ηττήθηκαν με 3-2!

Άλλωστε υπήρχε και το τραγικό παράδειγμα του 1942 στην κατεχόμενη Ουκρανία όπου διεξήχθη ο ιστορικός αγώνας μεταξύ επίλεκτων του Χίτλερ και της Ντιναμό Κιέβου. Η Γκεστάπο είχε προειδοποιήσει τους σοβιετικούς παίκτες ότι αν διενοούντο να νικήσουν, εκείνο θα ήταν και το τελευταίο τους παιχνίδι. Αυτοί δεν καταλάβαιναν τίποτε, νίκησαν και φυσικά τουφεκίστηκαν και οι 11 φορώντας τις φανέλες της ομάδας τους της Ντιναμό (!), σε μια ενέργεια εξαιρετικού ηρωϊσμου και πίστης. Η θυσία τους πέρασε μεγάλα μηνύματα και έδωσε κουράγιο σε χιλιάδες συμπατριώτες τους.

Στη Σάμο, με πάνω από 25.000 Ιταλούς στρατιώτες (αποτελούσε κομβικό σημείο) να βρίσκονται εκεί, είχε δημιουργηθεί ουσιαστικά πρωτάθλημα του νησιού με αρκετές ιταλικές ομάδες (αποτελούμενες από στρατιώτες) που έπαιζαν κυρίως κόντρα στο Βάθυλο και τον Απόλλωνα από τις ομάδες της Σάμου. Σήμερα τιμούμε όλους αυτούς που πάλεψαν για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι και το ποδόσφαιρο είχε δώσει το δικό του αγώνα και τον κέρδισε.

ΑΠΟ ΤΟ "WWW.SPORT24"