5/4/1941 δόθηκε η μοναδική μάχη εκ συστάσεως του ελληνογερμανικού πολέμου

 1941: Η μάχη στη λίμνη της Καστοριάς

Μεγάλη Τρίτη 15/4/1941 δόθηκε η μοναδική μάχη εκ συστάσεως του ελληνογερμανικού πολέμου, η σύγκρουση σε δύο σημεία, νότια της λίμνης και ανατολικά του Άργους Ορεστικού, στο χωρίο Αμπελόκηποι και Μηλίτσα που εκδηλώθηκε η κύρια προσπάθεια των Γερμανών και στην διάβαση Φωτεινής που εκδηλώθηκε η δευτερεύουσα προσπάθεια.

            Στο χωριό Αμπελόκηποι εγκαταστάθηκαν αμυντικά μικρές ελληνικές δυνάμεις πεζικού, ιππικού και πυροβολικού, συγκεκριμένα το 1^ο τάγμα του 23^ου Συντάγματος Π/Ζ, 2 διμοιρίες βαρέων πολυβόλων (4 πολυβόλα των 13,2 mm), η επιλαρχία ιππικού, 4 βαριές πυροβολαρχίες της 20^ης Μεραρχίας και 2 πεδινές της 13^ης Μεραρχίας υπό την διοίκηση του συνταγματάρχη Ευσταθίου Λιώση.

ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΧΙΙΙ ΜΠ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ:

1. Διοικητής: Υ­πτγος Μουτούσης.
2. Αρχηγός Πεζικού: Σχης Λιώσης Ευστάθιος.
3. Επιτελάρχης: Αν­χης Αναγνωστόπουλος Σωτήριος.
4. Διοικητής 23ου ΣΠ (Χίου): Σχης (ΠΖ) Μπάρμπακος Αριστοτέλης.
5. Υποδιοικητής 23ου ΣΠ (Χίου): Αν­χης Παπαδάκης Γεώργιος.

Οι γερμανοί μετέφεραν την μηχανοκίνητη Μεραρχίας Σωματοφυλακής του SS Αδόλφου Χίτλερ (1η Μεραρχία SS Leibstandarte SS Adolf Hitler – LSSAH) που ήταν μονάδα σε επίπεδο ταξιαρχίας με διοικητή τον Γιόσεφ Ντήντριχ, νεαρό στρατηγό.

Την νύκτα της 14^ης προς 15^η Απριλίου κατευθύνθηκε η 1η Μεραρχία SS Leibstandarte SS Adolf Hitler – LSSAH από την οδό Κλεισούρα – Κορησσό και αναπτύχτηκε στην πεδιάδα γύρω από το χωριό Κρεπενή, επισκεύασαν την γέφυρα του χωριού και στις 5.30 πμ ενήργησαν επίθεση στην αμυντική γραμμή, στην επίθεση αυτή αποκρούστηκαν από τους Έλληνες και είχαν σημαντικές απώλειες σε άνδρες και έχασαν 25 άρματα και λοιπά οχήματα, τα οποία καταστράφηκαν από τις βολές του πυροβολικού. Από αυτή την επίθεση οι γερμανοί διέγνωσαν την αδυναμία της ελληνικής άμυνας νότια του χωριού Αμπελόκηποι στους πρόποδες του Σινιάτσικου, και εκεί επικέντρωσαν τις ενέργειές τους. Η Ελληνική διοίκηση ενίσχυσε τον τομέα αυτό με 2 τάγματα του 23 Συντάγματος ( οι άνδρες αυτοί ήταν κατάκοποι μετά από νυκτερινή πορεία και δεν είχαν υψηλό ηθικό). Ο υποστράτηγος Μουτούσης τους μίλησε και διέταξε την ανάπαυσή τους σε περιοχή βόρεια της γέφυρας Μανιάκους.

Στο μεταξύ οι γερμανοί διαρκώς ενισχυόμενοι από νέες δυνάμεις στις 11πμ προώθησαν 10 βαριές πυροβολαρχίες ( 40 πυροβόλα) στην επακολουθήσασα μάχη πυροβολικού οι ελληνικές δυνάμεις του πυροβολικού καθήλωσαν τις δυνάμεις των γερμανών και υπερίσχυσαν των περισσοτέρων  γερμανικών πυροβόλων, στο χωριό  Μηλίτσα με την ενίσχυση ενός τάγματος Π/Ζ οι γερμανοί ανανέωσαν την επίθεσή τους με αποτέλεσμα να αποτύχει και η δεύτερη γερμανική επίθεση.

Στη 1.30μμ εξαπολύθηκε νέα γερμανική επίθεση στην οποία οι γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες, οι ισχνές ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, στην μάχη αυτή έπεσε ο ίλαρχος Κλείτος Χατζηλιάδης, την στιγμή εκείνη τμήματα του 4^ουτάγματος Πολυβόλων έφτασαν στις απειλούμενες περιοχές.  Η γερμανική επίθεση ήταν αφόρητη στις μάχες που ακολούθησαν χτυπήθηκαν τα πυροβόλα της 13β Ελληνικής Μοίρας και καταστράφηκαν, ενώ ο διοικητής τους ταγματάρχης Παπαρόδουέπεφτε μαχόμενος επί των όπλων του.

Στις 3μμ η ίλη (λόχος) ιππικού που μαχόταν στο ύψωμα 680  (Σπαιλίκια) υποχώρησε. Ο Μέραρχος (Σωτήρης Μουτούσης)  πάνω σε μοτοσυκλέτα συνάντησε στο Αρμενοχώρι την ανατραπείσα ίλη  ιππικού και τους διέταξε (αφού τους επίπληξε) να επανέλθουν στις θέσεις τους, ο υπίλαρχος Γερασιμίδης με την μονάδα του κατευθύνθηκε στα υψώματα, σύντομα όμως διαλύθηκαν λόγω του πεσμένου τους ηθικού, ο Μέραρχος έστειλε (αφού εμψύχωσε τους άνδρες),    το κατάκοπο από συνεχή πορεία (μειωμένης δύναμης) 3ο Τάγμα του 22ου Συντάγματος Λέσβου (3/22) με διοικητή τον ταγματάρχη Δέτση  και στις 4.30 κατέλαβε τις θέσεις που είχαν εγκαταλείψει οι ιππείς, εδώ πρέπει να πούμε ότι ο Σ Μουτούσης (ο οποίος συμμετείχε σαν υπουργός Συγκοινωνίας  στη κατοχική κυβέρνηση του Τσολάκογλου) έβγαζε λόγους στους στρατιώτες φέρνοντας τους στο φιλότιμο για να συνεχιστεί η Ελληνική άμυνα, ένας τραυματισμένος λοχίας την στιγμή που παρότρυνε τους άνδρες ο Μέραρχος άρχισε να φωνάζει «Αδέλφια, οι Γερμανοί είναι χειρότεροι από τους Ιταλούς χωρίς τα άρματά τους, τους πολέμησα και τους είδα», πραγματικά σε τέτοιες στιγμές η θέληση ενός υπαξιωματικού και ενός ψυχωμένου διοικητή κάνουν θαύματα, στις 5μμ ολόκληρη η επίλεκτη γερμανική ταξιαρχία έκανε σφοδρή επίθεση (την τέταρτη), στην επίθεση αυτή συμμετείχαν 40 στούκας και πολλά βαρέα πυροβόλα.

Στην αρχή οι ελληνικές θέσεις έμειναν ακλόνητες, όμως η γερμανική αεροπορία βομβάρδιζε ανενόχλητη και πολυβολούσε από μικρό ύψος τις ελληνικές θέσεις του 3/22 τάγματος, ο βομβαρδισμός αποδιάρθρωσε το ελληνικό πυροβολικό καταστρέφοντας 4 πυροβολαρχίες και πυρπολήθηκαν βυτιοφόρα του στρατού, σ αυτή την κατάσταση προήλασαν τα τεθωρακισμένα ανενόχλητα από το Ελληνικό πυροβολικά και διέσπασαν τις γραμμές των ελλήνων, φτάνοντας πίσω από τις θέσεις των ελληνικών πυροβόλων, ακολούθησε το γερμανικό πεζικό που εξουδετέρωνε τις εστίες αντίστασης, οι Έλληνες πυροβολητές έδωσαν απεγνωσμένο αγώνα και πολλοί έπεσαν επί των πυροβόλων τους, βάλλοντας μέχρι την τελευταία στιγμή κατά των γερμανικών αρμάτων.

Τα μηχανοκίνητα προήλασαν προς Άργος Ορεστικό, στις 6μμ η ελληνική διοίκηση διέταξε την ανατίναξη της γέφυρας στους Μανιάκους, οι δυνάμεις που βρισκόταν ανατολικά της γέφυρας είτε πολέμησαν, είτε ανασυγκροτούνταν και προσπάθησαν να διαφύγουν βορειοδυτικά υπό την κάλυψη των μαχόμενων πυροβολαρχιών που εξαντλούσαν τα πυρομαχικά τους κατά των γερμανικών αρμάτων. Μέχρι την είσοδο των γερμανών στο Άργος Ορεστικό ο Σ. Μουτούσης παρακολουθούσε την άνιση μάχη από μια ταράτσα στην ανατολική παρυφή της πόλης και επικοινωνεί με τις μαχόμενες μονάδες, λίγο πριν την είσοδο των Γερμανών παίρνει τηλεφωνικό μήνυμα από τον λοχαγό Μανωλέσο που του φώναζε «Στρατηγέ αυτή είναι η τελευταία επαφή μας, αιχμαλωτίζομαι, βρίσκομαι κυκλωμένος εγώ και η μονάδα μου, δεν έχουμε πια βλήματα, ούτε σφαίρες. Τα αδειάσαμε όλα… Για χαρά! Ζήτω η αιωνία Ελλάς!».

Στις 7.30 μμ οι γερμανοί κατέλαβαν το Άργος Ορεστικό, όπου συνέλαβαν ασύντακτους στρατιώτες  της ελληνικής μεραρχίας. Η μάχη συνεχίστηκε στην παραλίμνια περιοχή όπου ελληνικά τμήματα εξακολουθούσαν να αντιστέκονται, η γερμανική πρέλαση από Δισπηλιό προς Καστορία τους συγκράτησαν άνδρες του 2^ου Τάγματος Πυροβόλων Θέσεως, οι γερμανοί υποχρεώθηκαν σε σφοδρές συγκρούσεις που έδωσαν όμως την δυνατότητα σε ελληνικά τμήματα να διαφύγουν και να περάσουν την ξύλινη γέφυρα του Αλιάκμονα και να κατευθυνθούν προς Σκαλοχώρι, όπου και μεταφέρθηκε ο Σταθμός Διοίκησεως της Μεραρχίας. Στις 8μμ οι γερμανοί κατέλαβαν την Καστοριά. Και εκεί σταμάτησαν τις όποιες ενέργειές τους.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

Στην διάβαση της Φωτεινής τμήματα του 3ου Συντάγματος της μεραρχίας Ιππικού (απόσπασμα του συνταγματάρχη Δέδε), παρ όλο που βαλόντουσαν από τα γερμανικά στούκας πολέμησαν με πείσμα αποκρούοντας διαδοχικές εφόδους  μανάδων του γερμανικού πεζικού και των τεθωρακισμένων τους, ιδιαίτερα μεταξύ 1 και 4μμ τα ελληνικά πυροβόλα προξένησαν βαριές απώλειες στους γερμανούς και μέχρι το τέλος της ημέρας έμειναν κύριοι του πεδίου της μάχης.

Τα βράδυ της 15^ης προς 16 Απριλίου η ελληνική διοίκηση υπό το βάρος των εξελίξεων υποχρέωσε και το νικηφόρο σύνταγμα ιππικού και το σύνολο του υποχωρούντος ΤΣΔΜ σε αναδίπλωση στους ορεινούς όγκους του Τρικλάριου και μετά στα ορεινά της Πίνδου. Την πίεση υπό την οποία βρέθηκαν οι γερμανοί φαίνεται από την σχετική αναφορά της 12^ης Στρατιάς την νύκτα της 15^ης Απριλίου: «Οι Έλληνες προβάλουν πεισματώδη αντίσταση δυτικά της Φλώρινας και στην Καστοριά….».

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Στα μέσα Μαΐου του 1941 στην κατεχόμενη Αθήνα, οι γερμανοί αναζήτησαν πληροφορίες για την μάχη της λίμνης της Καστοριάς,  το κατοχικό ελληνικό υπουργείο Εθνικής αμύνης έστειλε τον συνταγματάρχη Ευστάθιο Λιώση στο γερμανικό φρουραρχείο, ο οποίος βρέθηκε προ του αντιστράτηγου Ζεπ (Γιόσεφ ) Ντίντριχ, ο οποίος τον ρώτησε για την διάταξη των ελληνικών μονάδων στις 15 Απριλίου. Ο συνταγματάρχης Ευστάθιος Λιώσης παρέταξε επί χάρτου τις θέσεις των ελληνικών μονάδων. Ο Γερμανός στρατηγός εξοργίστηκε και κατηγόρησε τον Έλληνα αξιωματικό ότι λέει ψέματα. Δεν πίστευε ότι του είχαν αντιταχθεί τόσο λίγες δυνάμεις (δύο τάγματα πεζικού, μια επιλαρχία ιππικού, ένα τάγμα πολυβόλων και εννιά πυροβολαρχίες με 47 στοιχεία). Σύμφωνα με τις γερμανικές εκτιμήσεις στην μάχη έλαβαν μέρος 3 ελληνικές μεραρχίες της 9^ης, της 10^ης και της 13^ης.Ο συνταγματάρχης Ευστάθιος Λιώσης αντέταξε τα επιχειρήματά του και τεκμηρίωσε τις απόψεις του, ο γερμανός στρατηγός αναγκάστηκε να παραδεχτεί την πικρή αλήθεια. Είχε αντιμετωπίσει όχι 3  μεραρχίες αλλά 3 τάγματα, στο τέλος της συζήτησης ρώτησε ποιος ήταν ο Έλληνας μέραρχος και που βρισκόταν στις διάφορες φάσεις της μάχης και ζήτησε να του διαβιβάσει τα συγχαρητήρια του.

Ο Μέραρχος Σωτήρης Μουτούσης στην κυριολεξία κράτησε την περιοχή με διαρκή κηρύγματα προς τους υποχωρούντες στρατιώτες μας, είχε πια επικρατήσει η άποψη ότι ήταν άσκοπος ο πόλεμος και με τους Ιταλούς και με τους Γερμανούς που πραγματικά έκαναν  την σαρωτική επίδειξη της αεροπορικής και τεθωρακισμένης δύναμής τους.

Ο Τσολάκογλου γράφει στην πολεμική του έκθεση :

«Ένεκα τούτου την 15 Απριλίου, συνήψεν ο Μουτούσης ημερήσιαν μάχην προς τους  εισβάλλοντας Γερμανούς, δι ην μετά θαυμασμού εξεφράσθη ο στρατηγός Φον λιστ. Την μάχην αυτήν παρακουλούθησα αυτοπροσώπως υπό υψώματος ανατολικώς της Σμίξης (Ν Άργους Ορεστικού) και αντελήφθην τας σοβαράς απωλείας, ας υπέστησαν οι Γερμανοί. Κατεστράφησαν κατά αυτήν 25 άρματα. Οι Γερμανοί δεν θα διέσπων την ασθενήν μας άμυναν, αν δεν κατεστρέφοντο παρά των στούκας τα πυροβόλα μας». 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΠΡΩΤΗ ΝΙΚΗ 1940-1941 του ΝΑTIONAL GEOGRAPHIC.

ΕΛΛΗΝΟΙΤΑΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41 του Δ Ζαφειροπουλου Αν/ρχου ΠΖ

ΙΤΑΛΟΜΑΧΟΙ του Κώστα Καλατζή εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ 1961 (βραβείο Ακαδημείας Αθηνών)

 pluton22.blogspot.gr