Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος Δημοσιογράφος – Αμυντικός Αναλυτής
Τον Σεπτέμβριο του 1827 η «Καρτερία» πέτυχε την σημαντικότερη επιτυχία της βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την τουρκική ναυαρχίδα (βρίκι), καταστρέφοντας παράλληλα 9 από τα 11 εχθρικά πλοία μετά από εύστοχους κανονιοβολισμούς. Επρόκειτο για ένα γεγονός σταθμό στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Ένα ατμοκίνητο πλοίο στα χέρια ενός ευφυούς και ικανού κυβερνήτου, κατάφερε να προσβάλλει και να βυθίσει σειρά ιστιοφόρων πολεμικών. Η σημασία της καταστροφής των εχθρικών πλοίων ήταν τέτοια, καθώς ένα μόλις ατμοκίνητο πλοίο κατάφερε να μεταβάλλει την ισορροπία στη θάλασσα ασφαλίζοντας τον Κορινθιακό και εκκαθαρίζοντάς τον από τον εχθρικό στόλο. Αυτή η θαυματουργή ναυτική δυάδα (Αστιγξ και «Καρτερία») αναδείχθηκε ως το αίτιο αναχώρησης του αιγυπτιακού στόλου από το Ναβαρίνο, καθώς ο Ιμπραήμ αντιλήφθηκε ότι η καταδίωξη και καταστροφή τους ήταν ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.
Και ενώ η Ελλάς ψυχορραγούσε στα χερσαία μέτωπα, έχοντας απολέσει τον ήρωα Καραϊσκάκη και θρηνούσε την καταστροφή στο Φάληρο, ήταν ο Άστιγγας με την «Καρτερία» στην υπηρεσία της θείας Πρόνοιας, εκείνοι που εξανάγκασαν τον εχθρικό στόλο να εγκαταλείψει την ασφάλεια της Πύλου και να παραβιάσει την συμφωνία που προέβλεπε η Συνθήκη του Λονδίνου (Ιούνιος 1827) περί μη εξόδου του οθωμανικού στόλου. Μετά την καταστροφή του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο (20 Οκτωβρίου 1827) η ναυτική υπεροχή του Επαναστατικού Ναυτικού ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη στις ελληνικές θάλασσες. Ο Άστιγξ εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία και χωρίς να χάσει χρόνο προσέβαλλε με σημαντική επιτυχία τα οχυρά του Ρίου και ακολούθως τα οχυρά των νησιών της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Ως επικεφαλής μοίρας επέβαλλε πλήρη ναυτική κυριαρχία στον Κορινθιακό Κόλπο.
Η αποφασιστικότητα του ένδοξου φιλέλληνα ήταν τέτοια ώστε δεν δίστασε να στρέψει τα πυροβόλα της «Καρτερίας» και να βυθίσει πλοίο που έφερε αυστριακή σημαία, το οποίο επιχείρησε να παραβιάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Πάτρας την οποία κατείχαν οι Τούρκοι. Τον Νοέμβριο του 1827, ο Άστιγξ προσέβαλε το Βασιλάδι, το οποίο κατέλαβε μετά από σφοδρό ναυτικό βομβαρδισμό. Το Βασιλάδι αποτελούσε μια οχυρή θέση-κλειδί για την ανακατάληψη του Μεσολογγίου. Ο κυβερνήτης Καποδίστριας τον Δεκέμβριο του 1827 στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του Στόλου διόρισε τον Άστιγγα διοικητή της Μοίρας του Κορινθιακού, η οποία μετονομάστηκε σε Μοίρα Δυτικής Ελλάδας, αναγνωρίζοντας με την πράξη αυτή τις επιχειρησιακές ικανότητες, την μεγάλη προσφορά στον αγώνα και την ηγετική φυσιογνωμία του. Ο άοκνος και ανιδιοτελής φιλέλλην είχε θέσει ως αντικειμενικό σκοπό της ναυτικής μοίρας, της οποίας ηγείτο με επιτυχία, να επιτύχει την απελευθέρωση του Μεσολογγίου. Εάν αυτό γινόταν πραγματικότητα, τότε το Ιωάννης Καποδίστριας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη νίκη αυτή για να πιέσει να επεκταθούν και άλλο τα υπό διαπραγμάτευση σύνορα.
Αξιοποιώντας την επιχειρησιακή εμπειρία της «Καρτερίας» στο ναυτικό βομβαρδισμό, σχεδίασε και εκτέλεσε τον Μάρτιο του 1828 τον κανονιοβολισμό του Αιτωλικού, προπύργιο του υπό τουρκική κατοχή Μεσολογγίου. Στις 11 Μαΐου ο Άστιγξ υπέπεσε σε μοιραίο – όπως αποδείχθηκε – σφάλμα όταν εγκατέλειψε την ασφάλεια της «Καρτερίας», με σκοπό να διορθώσει την βεβιασμένη κίνηση του στολίσκου του οποίου ηγείτο και να διευθύνει την επιχείρηση. Το πλοιάριο του κυβερνήτη της «Καρτερίας» παγιδεύτηκε και οι επιβαίνοντες βλήθηκαν από στοχευμένα πυρά. Ο Αστιγξ τραυματίστηκε μαζί με άλλους είκοσι στρατιώτες. Παρότι είχε πληγωθεί ελαφρά στον αριστερό βραχίονα μεταφέρθηκε αρχικά στο πλοίο και στη συνέχεια στη Ζάκυνθο όπου εξέπνευσε στις 20 Μαΐου 1828, όχι εξαιτίας της σοβαρότητας του τραύματος, αλλά λόγω έλλειψης στοιχειώδους περίθαλψης!
Ο ίδιος είχε γράψει επιστολή προς τον Μαυροκορδάτο ζητώντας επειγόντως χειρουργό για τους τραυματίες. Επρόκειτο για μια τραγική και απαράδεκτη απώλεια ζωής που στέρησε τον Αγώνα και το Επαναστατικό Ναυτικό από μια σπάνια προσωπικότητα. Μετά τον θάνατό του βαλσαμώθηκε και τοποθετήθηκε στην κρύπτη της εκκλησίας του Ορφανοτροφείου Αιγίνης. Ή κηδεία του έγινε με μεγάλες τιμές ένα έτος αργότερα στον Πόρο, όπου μεταφέρθηκε η σωρός του με την «Καρτερία», στην οποία επέβαινε ό Ιωάννης
Καποδίστριας, με την συνοδεία μοίρας πολεμικών πλοίων. Τον επικήδειο εκφώνησε ο Σπυρίδων Τρικούπης. Το 1861, τα οστά του Άστιγγα μετακομίστηκαν στον ναύσταθμο του Πόρου, όπου ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν του.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης, αναφερόμενος στον Άστιγγα είπε: «...απέθανεν την 20η Μαΐου, καταλιπών μνήμην ανεπίληστον αφιλοκερδούς φιλελληνισμού, ενδόξων υπέρ ελευθερίας αγώνων και ακεραίου χαρακτήρος». Ό στρατηγός Γκόρντον, στην βιογραφία του, σημείωσε χαρακτηριστικά: «Αν υπήρχε κάποιος πραγματικά ανιδιοτελής και χρήσιμος φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Άστιγξ. Δεν έλαβε ποτέ του αμοιβή. Ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να κρατήσει μάχιμη και δυνατή την «Καρτερία», το μοναδικό πλοίο του Ελληνικού Ναυτικού πού τηρούσε τούς κανόνες της ναυτικής πειθαρχίας».
Πηγή
 |
| Φράνκ Αστιγξ. Ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο  nhmuseum.gr |
Στις 20 Μαΐου 2011 συμπληρώθηκαν 183 έτη από τον θάνατό του άγνωστου σε πολλούς, ένδοξου και γενναίου ήρωα, πρωτοπόρου της ναυτικής τακτικής του 19ου αιώνα και πραγματικού φιλέλληνα Φραγκίσκου (Φρανκ) Άστιγγα. Ποιος ήταν όμως αυτός ο ανιδιοτελής φιλέλληνας, ο κυβερνήτης της θρυλικής «Καρτερίας», ο αξιωματικός που έθεσε τα θεμέλια της μηχανοκίνητης ναυτικής ισχύος στο Επαναστατικό Ναυτικό, και αφιέρωσε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του πολεμώντας τους Τουρκο-Αιγυπτίους από το 1822 μέχρι τον ηρωικό αλλά και άδικο θάνατό του το 1828;
Ό Φράνκ Άμπνεϋ-Αστιγξ γεννήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1794 στην Αγγλία. Ήταν ο δεύτερος γιός του στρατηγού Καρόλου Άστιγξ και από νωρίς ναυτολογήθηκε στο Βρετανικό Ναυτικό, λαμβάνοντας μάλιστα γρήγορα το βάπτισμα του πυρός με το HMS «Neptune» στη μεγάλη Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (21 Οκτωβρίου 1805) σε ηλικία 11 ετών! Ήταν μεγάλη τύχη για ένα νέο δόκιμο της εποχής να υπηρετεί στο ναυτικό του Νέλσωνος καθώς η εμπειρία που αποκτούσε από τις επιχειρήσεις κατά του γαλλο-ισπανικού στόλου ήταν ιδιαιτέρως πολύτιμη. Για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια υπηρέτησε σε διάφορα πολεμικά πλοία. Μετείχε στην Μάχη της Νέας Ορλεάνης (1815) που ήταν η τελική μάχη του Πολέμου του 1812 κατά των ΗΠΑ. Ανέλαβε προσωρινά κυβερνήτης σε διάφορα πλοία, αποκτώντας παράλληλα ειδικές γνώσεις στην πυροβολική.
Ο Αστιγξ είχε την ευκαιρία να πληροφορηθεί και να ζήσει από κοντά την εφαρμογή της τακτικής του ναυτικού αποκλεισμού των ηπειρωτικών ευρωπαϊκών ακτών από το Βασιλικό Ναυτικό, με στόχο τον οικονομικό στραγγαλισμό του Ναπολέοντα. Ο νεαρός και φέρελπις αξιωματικός από νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για το πυροβολικό, καθώς το στοιχείο αυτό αντιπροσώπευε την ισχύ πυρός του πολεμικού πλοίου της εποχής. Η Ναπολεόντειος Περίοδος έδωσε το έναυσμα για την εξέλιξη του πυροβολικού και των πυρομαχικών που βάλλονταν, επηρεάζοντας και τη σχεδίαση των ναυτικών πυροβόλων. Ο Αστιγξ θα έθετε αργότερα ως σκοπό της ζωής του τη ναυπήγηση πλοίων τα οποία θα έφεραν σύγχρονα πυροβόλα. Το 1818 υπηρετούσε στο HMS «Kangaroo». Επρόκειτο για το μοιραίο πλοίο της καριέρας του, καθώς μετά από έναν απρόσεκτο άτυχο χειρισμό στην πορεία του πλοίου στο Πορτ Ροαγιάλ της Τζαμάϊκα, αποτάχθηκε με ατιμωτικό τρόπο από το Βασιλικό Ναυτικό το 1819.
Ο Αστιγξ είχε την ευκαιρία να πληροφορηθεί και να ζήσει από κοντά την εφαρμογή της τακτικής του ναυτικού αποκλεισμού των ηπειρωτικών ευρωπαϊκών ακτών από το Βασιλικό Ναυτικό, με στόχο τον οικονομικό στραγγαλισμό του Ναπολέοντα. Ο νεαρός και φέρελπις αξιωματικός από νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για το πυροβολικό, καθώς το στοιχείο αυτό αντιπροσώπευε την ισχύ πυρός του πολεμικού πλοίου της εποχής. Η Ναπολεόντειος Περίοδος έδωσε το έναυσμα για την εξέλιξη του πυροβολικού και των πυρομαχικών που βάλλονταν, επηρεάζοντας και τη σχεδίαση των ναυτικών πυροβόλων. Ο Αστιγξ θα έθετε αργότερα ως σκοπό της ζωής του τη ναυπήγηση πλοίων τα οποία θα έφεραν σύγχρονα πυροβόλα. Το 1818 υπηρετούσε στο HMS «Kangaroo». Επρόκειτο για το μοιραίο πλοίο της καριέρας του, καθώς μετά από έναν απρόσεκτο άτυχο χειρισμό στην πορεία του πλοίου στο Πορτ Ροαγιάλ της Τζαμάϊκα, αποτάχθηκε με ατιμωτικό τρόπο από το Βασιλικό Ναυτικό το 1819.
 |
| Ατμήλατος Κορβέτα "Καρτερία". Ο οπλισμός της αποτελείτο από 4 πυροβόλα των 68 λιβρών και 4 καρρονάδες Paixhans των 68 λιβρών. Κατασκευή: Δημήτρης Μάρας. ΦΩΤΟ: www.greekshipmodels.com |
Η Επανάσταση του 1821 αποδείχθηκε σανίδα σωτηρίας για την μετέπειτα σταδιοδρομία του Άστιγγος. Ωστόσο η απόφαση που έλαβε ο πλοίαρχος Αστιγξ να μεταβεί στην Ελλάδα, προσέκρουσε στην έντονη αντίδραση του πατέρα του, που δεν μπορούσε να συναινέσει στην «εξωφρενική» στροφή του δευτερότοκου υιού του να εγκαταλείψει το πάτριον έδαφος για μια ξένη και εν πολλοίς άγνωστη χώρα. Εμφορούμενος από αγνά φιλελληνικά ιδανικά και διψασμένος για διακρίσεις και δόξα, την οποία είχε στερηθεί στην Βρετανία, μετέβη στη Γαλλία για ένα χρόνο προκειμένου να μάθει γαλλικά και να εμβαθύνει παράλληλα τις γνώσεις του στον τομέα της πυροβολικής. Στη συνέχεια απέπλευσε από την Μασσαλία και αποβιβάστηκε το 1822 στην Ύδρα.
Ο ικανός ναυτικός απέκτησε φιλικές σχέσεις με την οικογένεια των Τομπάζηδων. Κατατάχθηκε στο Επαναστατικό Ναυτικό υπηρετώντας στο πλοίο «Θεμιστοκλής» κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων για τις γνώσεις και τις ναυτικές ικανότητες του. Ο Άστιγξ βίωσε την ελληνική πραγματικότητα, η οποία απείχε παρασάγγας από το βρετανικό σύστημα πειθαρχίας. Το να συνυπηρετείς με Έλληνες ναυτικούς της επαναστατικής περιόδου μαθημένους σε κλίμα απειθαρχίας και αδυναμίας κατανόησης των επιπέδων διοίκησης – κατά τη βρετανική συνήθεια και πρακτική – τον γέμισε με θλίψη. Απογοητευμένος αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του στην ξηρά, αναλαμβάνοντας διοικητής, λόγω γνώσεων στην πυροβολική, του ελληνικού πυροβολικού, το οποίο αριθμούσε μερικά παλαιά και στην πλειοψηφία τους άχρηστα κανόνια. Ο δραστήριος και ευφυής φιλέλληνας επιχείρησε να τα μετατρέψει σε μέσα βομβαρδισμού οχυρώσεων, αλλά όταν τα χρησιμοποίησε κατά του Ναυπλίου, τα αποτελέσματα ήταν θλιβερά.
Οι ελληνικές επαναστατικές αρχές διείδαν στο πρόσωπό του έναν άξιο πολεμιστή και τον Μάιο τού 1823 το Εκτελεστικό Σώμα τον διόρισε «αρχηγό της πυροβολικής οπλοφορίας διά την εκστρατεία της νήσου Κρήτης». Η εκστρατεία απέτυχε μετά από την αιγυπτιακή εμπλοκή και ο Άστιγξ επέστρεψε στην Πελοπόννησο. Η Επανάσταση σταδιακά εισήλθε σε σοβαρή κρίση και ειδικά στην θάλασσα η εμφάνιση του αιγυπτιακού στόλου έγειρε την πλάστιγγα σε βάρος των Ελλήνων.
Ό Αστιγξ αντελήφθη ότι το Επαναστατικό Ναυτικό έπρεπε να εκσυγχρονισθεί εκ βάθρων. Λόγω των γνώσεων και της εμπειρίας που είχε, τάχθηκε υπέρ της ναυπήγησης ατμοκίνητων πλοίων, τα οποία θα έφεραν πυροβόλα εντός καταστρώματος. Γνωρίζοντας από κοντά το πρόβλημα των Ελλήνων επαναστατών στη θάλασσα ο Αστιγξ διαπίστωσε εγκαίρως ότι η ναυτική υπεροπλία στον κατά θάλασσα αγώνα θα έκρινε την Επανάσταση. Απαιτείτο όμως ένα καθοριστικό ποιοτικό στοιχείο που θα μετέβαλλε την ισορροπία και αυτό δεν μπορούσε να είναι άλλο από την εισαγωγή της πλέον σύγχρονης διαθέσιμης τεχνολογίας και την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων. Όμως για να υλοποιηθεί το πολλά υποσχόμενο σχέδιο του Άστιγγος απαιτούνταν χρήματα.
Ο φιλέλλην συνέγραψε πολλές επιστολές (στον λόρδο Βύρωνα και στον Μαυροκορδάτο) ζητώντας πολιτική υποστήριξη στις προτάσεις του, χωρίς ανταπόκριση. Αυτό που δεν κατάφεραν τα επιχειρήματα το πέτυχε η πτώση του Μεσολογγίου, η οποία ήταν απόρροια – από πλευράς ναυτικού – της αδυναμίας του στόλου να διασπάσει τον στενό αποκλεισμό. Με το δεύτερο δάνειο της Ανεξαρτησίας αποφασίσθηκε η προμήθεια ατμοκίνητων πολεμικών εκ των οποίων μόνο το ένα η «Καρτερία» (από τα τρία που αγοράσθηκαν) παρελήφθη εγκαίρως. Στο ζήτημα της τακτικής αντιμετώπισης του μεγαλύτερου σε μέγεθος (αριθμός πλοίων και πυροβόλων) τουρκο-αιγυπτιακού στόλου, η ελληνική πλευρά αντέταξε την ευκινησία και την ταχύτητα. Η Καρτερία (πρώην «Perseverance») ήταν ατμοκίνητη τροχήλατη κανονιοφόρος εκτοπίσματος 233 τόνων, κινούμενη από δύο μικρές ατμομηχανές των 85 ίππων, οι οποίοι ανέπτυσσαν μέγιστη ταχύτητα 7 κόμβων. Διέθετε 4 ιστία με ημιολική ιστιοφορία. Έφερε 4 ισχυρά πυροβόλα των 68 λιβρών και 4 καρρονάδες Paixhans των 68 λιβρών. Με τη βοήθεια των ατμομηχανών, οι χειριστές μπορούσαν να πυρώσουν τα βλήματα των πυροβόλων του πλοίου ώστε αυτά να χρησιμοποιηθούν ως εμπρηστικά. Σημειώνεται ότι μόνο το 1827 το πλοίο έβαλε 18.000 βλήματα. Το πλήρωμά της «Καρτερίας» αποτελείτο από 17 αξιωματικούς, 22 υπαξιωματικούς, 32 πυροβολητές και 4 εσχαρείς.
Ο ικανός ναυτικός απέκτησε φιλικές σχέσεις με την οικογένεια των Τομπάζηδων. Κατατάχθηκε στο Επαναστατικό Ναυτικό υπηρετώντας στο πλοίο «Θεμιστοκλής» κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων για τις γνώσεις και τις ναυτικές ικανότητες του. Ο Άστιγξ βίωσε την ελληνική πραγματικότητα, η οποία απείχε παρασάγγας από το βρετανικό σύστημα πειθαρχίας. Το να συνυπηρετείς με Έλληνες ναυτικούς της επαναστατικής περιόδου μαθημένους σε κλίμα απειθαρχίας και αδυναμίας κατανόησης των επιπέδων διοίκησης – κατά τη βρετανική συνήθεια και πρακτική – τον γέμισε με θλίψη. Απογοητευμένος αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη του στην ξηρά, αναλαμβάνοντας διοικητής, λόγω γνώσεων στην πυροβολική, του ελληνικού πυροβολικού, το οποίο αριθμούσε μερικά παλαιά και στην πλειοψηφία τους άχρηστα κανόνια. Ο δραστήριος και ευφυής φιλέλληνας επιχείρησε να τα μετατρέψει σε μέσα βομβαρδισμού οχυρώσεων, αλλά όταν τα χρησιμοποίησε κατά του Ναυπλίου, τα αποτελέσματα ήταν θλιβερά.
Οι ελληνικές επαναστατικές αρχές διείδαν στο πρόσωπό του έναν άξιο πολεμιστή και τον Μάιο τού 1823 το Εκτελεστικό Σώμα τον διόρισε «αρχηγό της πυροβολικής οπλοφορίας διά την εκστρατεία της νήσου Κρήτης». Η εκστρατεία απέτυχε μετά από την αιγυπτιακή εμπλοκή και ο Άστιγξ επέστρεψε στην Πελοπόννησο. Η Επανάσταση σταδιακά εισήλθε σε σοβαρή κρίση και ειδικά στην θάλασσα η εμφάνιση του αιγυπτιακού στόλου έγειρε την πλάστιγγα σε βάρος των Ελλήνων.
Ό Αστιγξ αντελήφθη ότι το Επαναστατικό Ναυτικό έπρεπε να εκσυγχρονισθεί εκ βάθρων. Λόγω των γνώσεων και της εμπειρίας που είχε, τάχθηκε υπέρ της ναυπήγησης ατμοκίνητων πλοίων, τα οποία θα έφεραν πυροβόλα εντός καταστρώματος. Γνωρίζοντας από κοντά το πρόβλημα των Ελλήνων επαναστατών στη θάλασσα ο Αστιγξ διαπίστωσε εγκαίρως ότι η ναυτική υπεροπλία στον κατά θάλασσα αγώνα θα έκρινε την Επανάσταση. Απαιτείτο όμως ένα καθοριστικό ποιοτικό στοιχείο που θα μετέβαλλε την ισορροπία και αυτό δεν μπορούσε να είναι άλλο από την εισαγωγή της πλέον σύγχρονης διαθέσιμης τεχνολογίας και την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων. Όμως για να υλοποιηθεί το πολλά υποσχόμενο σχέδιο του Άστιγγος απαιτούνταν χρήματα.
Ο φιλέλλην συνέγραψε πολλές επιστολές (στον λόρδο Βύρωνα και στον Μαυροκορδάτο) ζητώντας πολιτική υποστήριξη στις προτάσεις του, χωρίς ανταπόκριση. Αυτό που δεν κατάφεραν τα επιχειρήματα το πέτυχε η πτώση του Μεσολογγίου, η οποία ήταν απόρροια – από πλευράς ναυτικού – της αδυναμίας του στόλου να διασπάσει τον στενό αποκλεισμό. Με το δεύτερο δάνειο της Ανεξαρτησίας αποφασίσθηκε η προμήθεια ατμοκίνητων πολεμικών εκ των οποίων μόνο το ένα η «Καρτερία» (από τα τρία που αγοράσθηκαν) παρελήφθη εγκαίρως. Στο ζήτημα της τακτικής αντιμετώπισης του μεγαλύτερου σε μέγεθος (αριθμός πλοίων και πυροβόλων) τουρκο-αιγυπτιακού στόλου, η ελληνική πλευρά αντέταξε την ευκινησία και την ταχύτητα. Η Καρτερία (πρώην «Perseverance») ήταν ατμοκίνητη τροχήλατη κανονιοφόρος εκτοπίσματος 233 τόνων, κινούμενη από δύο μικρές ατμομηχανές των 85 ίππων, οι οποίοι ανέπτυσσαν μέγιστη ταχύτητα 7 κόμβων. Διέθετε 4 ιστία με ημιολική ιστιοφορία. Έφερε 4 ισχυρά πυροβόλα των 68 λιβρών και 4 καρρονάδες Paixhans των 68 λιβρών. Με τη βοήθεια των ατμομηχανών, οι χειριστές μπορούσαν να πυρώσουν τα βλήματα των πυροβόλων του πλοίου ώστε αυτά να χρησιμοποιηθούν ως εμπρηστικά. Σημειώνεται ότι μόνο το 1827 το πλοίο έβαλε 18.000 βλήματα. Το πλήρωμά της «Καρτερίας» αποτελείτο από 17 αξιωματικούς, 22 υπαξιωματικούς, 32 πυροβολητές και 4 εσχαρείς.
 |
Σύστημα πρόωσης: 2 ατμομηχανές των 84 hp κατασκευασμένες στο GALLOWAY SMITHFIELD. Η «Καρτερία» ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα 7 κόμβων, ενώ απαιτείτο κατανάλωσή περίπου 7 τόνων κάρβουνο την ημέρα. Κατασκευή: Δημήτρης Μάρας. ΦΩΤΟ: www.greekshipmodels.com |
Σημειώνεται ότι το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό που ναυπηγήθηκε ποτέ ήταν το USS Demologos, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Ρ. Φούλτον, τέθηκε σε υπηρεσία το 1814, είχε 30 πυροβόλα αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ σε ναυμαχία.
Ο Αστιγξ ήταν ο πρώτος που οραματίσθηκε ένα πολεμικό πλοίο νέου τύπου, μια επαναστατική ναυπηγική σχεδίαση που συνδύαζε τη δύναμη του ατμού με την κλασσική ιστιοφορία. Η «Καρτερία» αποτέλεσε μια κλάση από μόνη της, καθώς έθεσε τα θεμέλια της μηχανοκίνητης ναυτικής ισχύος στο Επαναστατικό Ναυτικό και αναδείχθηκε πρωτοπόρος σε παγκόσμια κλίμακα. Ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο που μετείχε ενεργά σε πολεμικές επιχειρήσεις. Ναυπηγήθηκε στο Deptford, στις όχθες του Τάμεση. Η ιδέα ενός ατμοκίνητου τροχήλατου πλοίου με βοηθητική ιστιοφορία, το οποίο θα έφερε σύγχρονα ισχυρότατα ναυτικά πυροβόλα με προηγμένα για την εποχή πυρομαχικά ανήκε στον Άστιγγα, ο οποίος ως πρώην αξιωματικός του Βασιλικού Ναυτικού μετέβη στο βρετανικό ναυπηγείο για να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς την κατασκευή. Ήταν δε τόσο ένθερμη η εμπλοκή του στην υπόθεση «Καρτερία» ώστε διέθεσε 5.000 λίρες από την περιουσία του για την αποπεράτωση του πλοίου. Μάλιστα στα έξοδα περιλήφθησαν η αγορά των αναγκαίων ναυτιλιακών οργάνων και των χαρτών!
Ο διαπρεπής φιλέλληνας αποδέχθηκε τη νηολόγηση του πλοίου στο όνομά του (!), καθώς για ευνόητους διπλωματικούς λόγους που άπτονταν των βρετανο-οθωμανικών σχέσεων, δεν μπορούσε να νηολογηθεί από την Βρετανία. Η ολοκλήρωση της ναυπήγησης πραγματοποιήθηκε το Καλοκαίρι του 1826, οπότε με κυβερνήτη τον Άστιγγα η «Καρτερία» έφθασε στο Ναύπλιο μετά από πολλά προβλήματα, στις 4 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Ο πολυπράγμων φιλέλληνας επιμελήθηκε προσωπικά της αυστηρής επιλογής και εκπαίδευσης του πληρώματος, προκειμένου το πλοίο να καταστεί επιχειρησιακό το συντομότερο δυνατό.
Ο διαπρεπής φιλέλληνας αποδέχθηκε τη νηολόγηση του πλοίου στο όνομά του (!), καθώς για ευνόητους διπλωματικούς λόγους που άπτονταν των βρετανο-οθωμανικών σχέσεων, δεν μπορούσε να νηολογηθεί από την Βρετανία. Η ολοκλήρωση της ναυπήγησης πραγματοποιήθηκε το Καλοκαίρι του 1826, οπότε με κυβερνήτη τον Άστιγγα η «Καρτερία» έφθασε στο Ναύπλιο μετά από πολλά προβλήματα, στις 4 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Ο πολυπράγμων φιλέλληνας επιμελήθηκε προσωπικά της αυστηρής επιλογής και εκπαίδευσης του πληρώματος, προκειμένου το πλοίο να καταστεί επιχειρησιακό το συντομότερο δυνατό.
Η πρώτη αποστολή που ανέλαβε να φέρει σε πέρας η «Καρτερία» ήταν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης υποστήριξης της επαναστατικής αποβατικής δύναμης στο Φάληρο τον Ιανουάριο του 1827 και ιδιαίτερα η καθοριστική συμβολή της στην εξουδετέρωση των τουρκικών αμυντικών εγκαταστάσεων στον Άγιο Σπυρίδωνα στον Πειραιά με ναυτικό βομβαρδισμό ακριβείας, από τα πυροβόλα του πλοίου. Εκεί φάνηκε στην πράξη η λειτουργία της ιδέας του Άστιγγος και αποδείχθηκε η ορθότητα χρήσης της επαναστατικής σχεδίασης του πλοίου-πλατφόρμας σε ποικίλες αποστολές. Δεν θα ήταν υπερβολή να θεωρήσουμε τον Άστιγγα ως έναν από τους προδρόμους στη ναυτική σχεδίαση που οδήγησαν μετέπειτα στην κατασκευή θωρηκτών. Η δράση της «Καρτερίας» αιφνιδίασε τους Τούρκους και εισήγαγε στον κατά θάλασσα αγώνα μια νέα επιχειρησιακή παράμετρο, αυτήν της συνδυαστικής αξιοποίησης της μηχανοκίνητης ισχύος με τα πυροβόλα. Χάρη στον Άστιγγα το Επαναστατικό Ναυτικό αξιοποιούσε ένα όπλο τεχνολογικής αιχμής της εποχής, ένα πρώιμο πλοίο παράκτιων επιχειρήσεων, το οποίο στα χέρια του κατάλληλου κυβερνήτη – και όχι σε οποιονδήποτε ναυτικό – αποτέλεσε μια ελληνικού τύπου Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις (RMA) της εποχής. Η «Καρτερία» ήταν ένα σκάφος πολλαπλών αποστολών. Μπορούσε να μεταφέρει στρατιώτες, να ναυμαχεί και να βομβαρδίζει με τα πυροβόλα του οχυρωμένες τοποθεσίες.
Αδιαμφισβήτητα η «Καρτερία» ήταν η καλύτερη ναυτική μονάδα του Επαναστατικού Ναυτικού. Οι επιχειρησιακές της ικανότητες δεν άργησαν να φανούν. Η πρώτη αξιοσημείωτη επιτυχία ήταν η συμμετοχή στον αποκλεισμό της Ερέτριας τον Μάρτιο του 1827 και ο βομβαρδισμός των τουρκικών οχυρών του 'Ωρωπού. Αντικειμενικός σκοπός ήταν ο εξαναγκασμός των τουρκικών δυνάμεων να λύσουν την πολιορκία της Ακρόπολης. Στον Ωρωπό, η «Καρτερία» κατέλαβε δύο εχθρικά μεταγωγικά με εφόδια. Την άνοιξη του 1827 με τον Άστιγγα πάντα στο πηδάλιο πραγματοποίησε σειρά αποστολών ναυτικού βομβαρδισμού προσβάλλοντας το Νιόκαστρο, οχυρές θέσεις στο Μεσολόγγι και στην Ναύπακτο. Τον Απρίλιο η «Καρτερία» εξετέλεσε ειδική αποστολή, επιχείρησε ως καταδρομικό σκάφος, αξιοποιώντας την ταχύτητα και τον οπλισμό της. Ο Άστιγξ επικεφαλής ναυτικής μοίρας πέντε πλοίων («Καρτερία», «Θεμιστοκλής», «Αρης», «Ασπασία», «Παναγία») εισήλθε στον Παγασητικό Κόλπο όπου με ναυτικό βομβαρδισμό κατέστρεψε τουρκικά παράκτια οχυρά στον Βόλο, παρέδωσε στις φλόγες έναν πάρωνα στο Τρίκερι και αιχμαλώτισε οκτώ μεταγωγικά που μετέφεραν εφόδια. Τον Ιούνιο η «Καρτερία» μετείχε με άλλα 21 πλοία στην παράτολμη επιχείρηση κατά της Αλεξάνδρειας, ρυμουλκούμενη (για οικονομία καυσίμων) από άλλο σκάφος.
 |
Η ατμήλατος κορβέτα " ΚΑΡΤΕΡΙΑ " είναι το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο στον κόσμο που έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις. Κατασκευή: Δημήτρης Μάρας. ΦΩΤΟ: www.greekshipmodels.com |
Τον Σεπτέμβριο του 1827 η «Καρτερία» πέτυχε την σημαντικότερη επιτυχία της βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την τουρκική ναυαρχίδα (βρίκι), καταστρέφοντας παράλληλα 9 από τα 11 εχθρικά πλοία μετά από εύστοχους κανονιοβολισμούς. Επρόκειτο για ένα γεγονός σταθμό στην παγκόσμια ναυτική ιστορία. Ένα ατμοκίνητο πλοίο στα χέρια ενός ευφυούς και ικανού κυβερνήτου, κατάφερε να προσβάλλει και να βυθίσει σειρά ιστιοφόρων πολεμικών. Η σημασία της καταστροφής των εχθρικών πλοίων ήταν τέτοια, καθώς ένα μόλις ατμοκίνητο πλοίο κατάφερε να μεταβάλλει την ισορροπία στη θάλασσα ασφαλίζοντας τον Κορινθιακό και εκκαθαρίζοντάς τον από τον εχθρικό στόλο. Αυτή η θαυματουργή ναυτική δυάδα (Αστιγξ και «Καρτερία») αναδείχθηκε ως το αίτιο αναχώρησης του αιγυπτιακού στόλου από το Ναβαρίνο, καθώς ο Ιμπραήμ αντιλήφθηκε ότι η καταδίωξη και καταστροφή τους ήταν ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.
Και ενώ η Ελλάς ψυχορραγούσε στα χερσαία μέτωπα, έχοντας απολέσει τον ήρωα Καραϊσκάκη και θρηνούσε την καταστροφή στο Φάληρο, ήταν ο Άστιγγας με την «Καρτερία» στην υπηρεσία της θείας Πρόνοιας, εκείνοι που εξανάγκασαν τον εχθρικό στόλο να εγκαταλείψει την ασφάλεια της Πύλου και να παραβιάσει την συμφωνία που προέβλεπε η Συνθήκη του Λονδίνου (Ιούνιος 1827) περί μη εξόδου του οθωμανικού στόλου. Μετά την καταστροφή του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο (20 Οκτωβρίου 1827) η ναυτική υπεροχή του Επαναστατικού Ναυτικού ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη στις ελληνικές θάλασσες. Ο Άστιγξ εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία και χωρίς να χάσει χρόνο προσέβαλλε με σημαντική επιτυχία τα οχυρά του Ρίου και ακολούθως τα οχυρά των νησιών της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Ως επικεφαλής μοίρας επέβαλλε πλήρη ναυτική κυριαρχία στον Κορινθιακό Κόλπο.
Η αποφασιστικότητα του ένδοξου φιλέλληνα ήταν τέτοια ώστε δεν δίστασε να στρέψει τα πυροβόλα της «Καρτερίας» και να βυθίσει πλοίο που έφερε αυστριακή σημαία, το οποίο επιχείρησε να παραβιάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Πάτρας την οποία κατείχαν οι Τούρκοι. Τον Νοέμβριο του 1827, ο Άστιγξ προσέβαλε το Βασιλάδι, το οποίο κατέλαβε μετά από σφοδρό ναυτικό βομβαρδισμό. Το Βασιλάδι αποτελούσε μια οχυρή θέση-κλειδί για την ανακατάληψη του Μεσολογγίου. Ο κυβερνήτης Καποδίστριας τον Δεκέμβριο του 1827 στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του Στόλου διόρισε τον Άστιγγα διοικητή της Μοίρας του Κορινθιακού, η οποία μετονομάστηκε σε Μοίρα Δυτικής Ελλάδας, αναγνωρίζοντας με την πράξη αυτή τις επιχειρησιακές ικανότητες, την μεγάλη προσφορά στον αγώνα και την ηγετική φυσιογνωμία του. Ο άοκνος και ανιδιοτελής φιλέλλην είχε θέσει ως αντικειμενικό σκοπό της ναυτικής μοίρας, της οποίας ηγείτο με επιτυχία, να επιτύχει την απελευθέρωση του Μεσολογγίου. Εάν αυτό γινόταν πραγματικότητα, τότε το Ιωάννης Καποδίστριας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη νίκη αυτή για να πιέσει να επεκταθούν και άλλο τα υπό διαπραγμάτευση σύνορα.
Αξιοποιώντας την επιχειρησιακή εμπειρία της «Καρτερίας» στο ναυτικό βομβαρδισμό, σχεδίασε και εκτέλεσε τον Μάρτιο του 1828 τον κανονιοβολισμό του Αιτωλικού, προπύργιο του υπό τουρκική κατοχή Μεσολογγίου. Στις 11 Μαΐου ο Άστιγξ υπέπεσε σε μοιραίο – όπως αποδείχθηκε – σφάλμα όταν εγκατέλειψε την ασφάλεια της «Καρτερίας», με σκοπό να διορθώσει την βεβιασμένη κίνηση του στολίσκου του οποίου ηγείτο και να διευθύνει την επιχείρηση. Το πλοιάριο του κυβερνήτη της «Καρτερίας» παγιδεύτηκε και οι επιβαίνοντες βλήθηκαν από στοχευμένα πυρά. Ο Αστιγξ τραυματίστηκε μαζί με άλλους είκοσι στρατιώτες. Παρότι είχε πληγωθεί ελαφρά στον αριστερό βραχίονα μεταφέρθηκε αρχικά στο πλοίο και στη συνέχεια στη Ζάκυνθο όπου εξέπνευσε στις 20 Μαΐου 1828, όχι εξαιτίας της σοβαρότητας του τραύματος, αλλά λόγω έλλειψης στοιχειώδους περίθαλψης!
Ο ίδιος είχε γράψει επιστολή προς τον Μαυροκορδάτο ζητώντας επειγόντως χειρουργό για τους τραυματίες. Επρόκειτο για μια τραγική και απαράδεκτη απώλεια ζωής που στέρησε τον Αγώνα και το Επαναστατικό Ναυτικό από μια σπάνια προσωπικότητα. Μετά τον θάνατό του βαλσαμώθηκε και τοποθετήθηκε στην κρύπτη της εκκλησίας του Ορφανοτροφείου Αιγίνης. Ή κηδεία του έγινε με μεγάλες τιμές ένα έτος αργότερα στον Πόρο, όπου μεταφέρθηκε η σωρός του με την «Καρτερία», στην οποία επέβαινε ό Ιωάννης
 |
| Συρίδων Τρικούπης |
Ο Σπυρίδων Τρικούπης, αναφερόμενος στον Άστιγγα είπε: «...απέθανεν την 20η Μαΐου, καταλιπών μνήμην ανεπίληστον αφιλοκερδούς φιλελληνισμού, ενδόξων υπέρ ελευθερίας αγώνων και ακεραίου χαρακτήρος». Ό στρατηγός Γκόρντον, στην βιογραφία του, σημείωσε χαρακτηριστικά: «Αν υπήρχε κάποιος πραγματικά ανιδιοτελής και χρήσιμος φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Άστιγξ. Δεν έλαβε ποτέ του αμοιβή. Ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να κρατήσει μάχιμη και δυνατή την «Καρτερία», το μοναδικό πλοίο του Ελληνικού Ναυτικού πού τηρούσε τούς κανόνες της ναυτικής πειθαρχίας».
Σήμερα θυμόμαστε με σεβασμό και τιμούμε με πατριωτικό καθήκον έναν φιλέλληνα που δεν πολέμησε μόνο και αφιέρωσε τη ζωή του στην Επανάσταση του 1821, αλλά υπήρξε ο εμπνευστής μιας θεμελιακής αλλαγής στον τομέα της ναυτικής ισχύος, εισάγοντας – σε παγκόσμια κλίμακα – το πρώτο μηχανοκίνητο πολεμικό σκάφος που έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις. Είθε το πνεύμα του Άστιγγος να συντροφεύει πάντα τους επίλεκτους αξιωματικούς του ΠΝ που συνεχίζουν να οικοδομούν πάνω στο όραμά του, για ένα Ναυτικό που θα κυριαρχεί στις ελληνικές θάλασσες τεχνολογικά προηγμένο, πρωτοπόρο και πάντα νικηφόρο! ΣΤΟΛΟΣ ΘΑΛΑΣΣΗ ΚΡΑΤΕΙΝ!
Πηγή
Ομιλία του Ι. Σ. Θεοδωράτου στην ημερίδα «Ξεχωριστές Προσωπικότητες της Επανάστασης του1821» Σχολή Διοίκησης και Επιτελών ΠΝ, 9 Ιουνίου 2011
http://perialos.blogspot.com/
http://www.istorikathemata.com/2012/03/1821.html#more
http://perialos.blogspot.com/
http://www.istorikathemata.com/2012/03/1821.html#more
Αναρτήσεις
