ΕΠΩΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΟΡΓΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΟΡΓΟΥ

ΣΤΗΝ ΝΗΣΟ ΑΜΟΡΓΟ διατηρούνται μέχρι σήμερα πολλά βυζαντινά επώνυμα και με μεγάλη συχνότητα στον πληθυσμό του νησιού.
ΓΕΡΑΚΗΣ - ετος 1446
ΚΑΛΟΔΑΣ - 1482
ΘΕΟΛΟΓΗΤΗΣ - 1487
ΤΖΑΜΑΝΤΟΥΡΑΣ - 1487
ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ - 1487
ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ - 1508
ΤΟΡΝΕΑΣ - 1521
ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ - 1529
ΣΥΜΕΔΑΛΑΣ - 1530
ΜΕΝΔΡΙΝΟΣ - 1550
ΠΑΣΣΑΡΗΣ - 1555
ΡΟΥΣΟΣ - 1555
ΚΑΤΖΙΦΟΥΡΗΣ - 1563
ΚΟΤΥΣ - 1584
ΣΥΝΟΔΗΝΟΣ - 1588
ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ - 1593
ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ - 1610
ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ - 1610
ΤΖΙΓΑΛΑΣ - 1624
ΠΡΑΣΙΝΟΣ - 1661
ΓΑΒΑΛΑΣ - 1662
ΝΟΜΙΚΟΣ - 1663
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ - 1683
ΛΑΜΝΑΤΟΣ - 1720
ΣΙΓΑΛΑΣ - 1722
ΜΑΝΙΑΤΗΣ - 1728
ΧΙΩΤΙΝΗΣ - 1740
ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ - 1769
ΚΩΒΕΟΣ - 1769
ΚΟΡΒΕΣΗΣ - 1778
ΚΟΥΤΣΟΔΟΝΤΗΣ - 1778
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ - 1793
ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ - 1796
ΖΑΝΝΟΣ - 1797
Στον πίνακα (επανω) εμφανίζεται ένας κατάλογος ιστορικών επωνύμων της Αμοργού, κατά την χρονολογική σειρά που καταγράφονται σε διάφορα έγγραφα, κυρίως μοναστηριακά, μέχρι το 1800.
Ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης και όσον αφορά την καταγραφή επωνύμων και όσον αφορά την χρονολογική τους εμφάνιση, γιατί οι πηγές που έχουμε στην διάθεσή μου είναι σχετικά περιορισμένες.
Ωστόσο το δείγμα είναι στατιστικά επαρκές και μπορούμε να διαπιστώσουμε με βεβαιότητα την ιστορικότητα των περισσότερων επωνύμων της Αμοργού.

Εξαιρετικά μεγάλος είναι ο αριθμός των βυζαντινών επωνύμων.
Ορισμένα, μάλιστα, έχουν ειδικό ιστορικό βάρος, γιατί αναφέρονται σε ιστορικές πηγές και για σημαντικά γεγονότα. Τέτοια για παράδειγμα είναι τα Συνοδινός (Συναδηνός), Γαβαλάς, Καλοδάς (Κολιδάς), Γεράκης, Γαβράς, κ.α. Το γεγονός αυτό και γενικά η συντριπτική παρουσία ελληνικών βυζαντινών επωνύμων σε μεγάλο βάθος χρόνου δείχνουν την ιδιαιτερότητα της Αμοργού στον ιστορικό χώρο των Κυκλάδων και του Αιγαίου.
Ο Ιωάννης Κ. Βογιατζίδης, προκειμένου να εξηγήσει την μεγάλη παρουσία γνωστών βυζαντινών επωνύμων στην Αμοργό, καταφεύγει στο φαινόμενο των πολιτικών εξορίστων, το οποίο στις Κυκλάδες εμφανίζεται στην ρωμαϊκή εποχή και συνεχίζεται στα βυζαντινά χρόνια. Υποστηρίζει ότι τα επώνυμα αυτά προέρχονται από μέλη ευγενών οικογενειών που εξόρισε στην Αμοργό ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Βατάτζης (1222-1254), επειδή στασίασαν εναντίον της εξουσίας του.
Η εξήγηση αυτή ήταν πειστική μέχρι πριν λίγες δεκαετίες. Από το 1918 που εκδόθηκε το βιβλίο του Βογιατζίδη («Αμοργός, Ιστορικαί έρευναι περί της νήσου») οι βυζαντινολογικές σπουδές προχώρησαν και πολλά νέα στοιχεία προστέθηκαν στις γνώσεις μας.
Έτσι από τις μελέτες του καθηγητή Σπύρου Βρυώνη προκύπτει ότι η έλευση ορισμένα βυζαντινών επωνύμων (Συνοδινός, Βρούτσης) πρέπει να αναχθεί σε εποχή παλαιότερη του Βατάτζη, στα χρόνια του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού, ανακαινιστή της Χοζοβιώτισσας. Επιπλέον η παρουσία των Γαβαλάδων στο Αιγαίο ήταν εδραιωμένη πριν τον Βατάτζη, όπως φαίνεται από την εξουσία του Λέοντος Γαβαλά στην Ρόδο εκείνη την περίοδο. Με βάση την παράδοση για την ίδρυση του μοναστηριού της Χοζοβιώτισσας, φαίνεται επιβεβλημένο να πάμε ακόμη πιο πίσω, στην εποχή της εικονομαχίας και στην περίοδο της ανάκτησης από τον Νικηφόρο Φωκά της Κρήτης που κατείχαν οι Άραβες.
Μ’ άλλα λόγια, φαίνεται ότι στο βασικό υπόστρωμα του αμοργιανού πληθυσμού (π.χ. Θεολογίτες) προστέθηκαν πριν περίπου 1.000 χρόνια ορισμένοι πληθυσμοί από την Μικρά Ασία (π.χ. Συναδηνοί). Αργότερα πιθανότατα ήρθαν και ορισμένοι βυζαντινοί πολιτικοί εξόριστοι. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η συνεχής παρουσία ιστορικών βυζαντινών επωνύμων στην Αμοργό, προσφέρει στο νησί μία ιστορικότητα και μία συνέχεια, που πολύ δύσκολα συναντιούνται σε άλλα νησιά του Αιγαίου.
Αν στα επώνυμα προσθέσουμε τα ονόματα (ιδιαιτέρως τα γυναικεία), τα τοπωνύμια, τα έθιμα και τις παραδόσεις, τότε η Αμοργός αποκτά μία ιδιαίτερη σημαντικότητα στην νεότερη ιστορία του Αιγαίου.