ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΓΑΒΡΑΣ,ΛΑΖΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Γαβράδες---
Στη βασιλεία του Αλεξίου Α' αναφέρονται για πρώτη φορά οι Γαβράδες, που ως δούκες της περιοχής κοντά εξήντα χρόνια θα αντισταθούν στις επιθέσεις των Σελτζούκων και άλλων εχθρών, αλλά και στις προσπάθειες της κεντρικής εξουσίας να τους υποτάξει τελείως.

Ο Αλέξιος Γ’ Μεγάλος Κομνηνός (1349-1390) με τη σύζυγο του Θεοδώρα σε μικρογραφία του κτιτορικού χρυσόβουλλου της Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους. (Φωτ.: Αρχείο Μονής Διονυσίου)

Η γεωγραφική διαμόρφωση του ποντιακού χώρου, ιδίως από την περιοχή δυτικά της Σινώπης - Αμισού μέχρι την πόλη Αθήναι (Ατηνα) ανατολικά της Τραπεζούντας, δημιουργούσε έναν κλειστό χώρο, που σταματούσε κάθε εχθρική εισβολή είτε από τη θάλασσα (υπήρχαν πολύ λίγα λιμάνια και αυτά χωρίς μεγάλη ασφάλεια από τις θύελλες και καταιγίδες του Ευξείνου) είτε από την ξηρά (σειρά ορέων ματαίωνε κάθε προσπάθεια εισελεύσεως, αφού ένας μόνο βασικός δρόμος υπήρχε από το νότο προς την Τραπεζούντα).

 Έτσι οι Γαβράδες, οικογένεια από τη Χαλδία που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, όταν ανέλαβαν ως δούκες τη διοίκηση του Πόντου, είδαν την απομόνωση του χώρου και γρήγορα θέλησαν να διοικήσουν ως ηγεμόνες αυτόνομοι από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως.

Ο πρώτος, ο Θεόδωρος Γαβράς, στα χρόνια του Αλεξίου Α' Κομνηνού (1081 -1118) με το αξίωμα του δούκα πολεμά νικηφόρα εναντίον των Τούρκων, τους απωθεί και κρατάει ελεύθερες τις περιοχές Τραπεζούντας, Παϊπούρτ, Κολωνείας. Ακόμα αποκρούει και επίθεση της Γεωργίας κατά της Τραπεζούντας. Σε μια εκστρατεία του στην περιοχή της Θεοδοσιουπόλεως (Ερζερούμ) αιχμαλωτίζεται και υφίσταται μαρτυρικό θάνατο (1099). Η τοπική εκκλησία γρήγορα τον κατέταξε στους αγίους μάρτυρες της.
Ο Γρηγόριος Γαβράς, ίσως γιος του Θεοδώρου, διοικεί τον Πόντο σχεδόν ως ανεξάρτητος, έρχεται για μικρό διάστημα (1103 - 1106) σε σύγκρουση με τα στρατεύματα του Αλεξίου Α', ο οποίος μην μπορώντας να κάνει αλλιώς παραδέχεται την εξουσία του.
Ο τρίτος από τους Γαβράδες ο Κωνσταντίνος στα χρόνια του Ιωάννη Β' Κομνηνού στασιάζει κατά της κεντρικής εξουσίας (1123 - 1126 και 1138 - 1140). Το Βυζάντιο μόλις λίγο πριν πεθάνει ο Ιωάννης Β' κατορθώνει να υποτάξει την περιοχή.

 Όμως η λαϊκή μούσα έχει ψάλει τον Κωνσταντίνο Γαβρά για την πολεμική του ανδρεία και τα ηρωικά του κατορθώματα. Τα ιστορικά αυτά άσματα αποτελούν, ύστερα από τα ακριτικά, την πιο παλιά λαϊκή δημιουργία στο είδος τους.

Ο Άγιος Ευγένιος, πολιούχος και προστάτης της Τραπεζούντας πλαισιωμένος από τους επίσης Μικρασιάτες αγίους Κανίδιο, Ουαλεριανό και Ακύλα, σε εικόνα που δώρισε το 1375 στην αγιορείτικη Μονή Αγίου Διονυσίου ο αυτοκράτορας και κτίτορας της μονής Αλέξιος Γ’ Μεγαλοκομνηνός. (Φωτ.: Αρχείο Μονής Αγίου Διονυσίου)

Ύστερα από τους στασιαστές Γαβράδες αναφέρεται ως δούκας του Πόντου ο Νικηφόρος Παλαιολόγος, που διοίκησε τον Πόντο στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού (1141-1182) και μεταγενέστερα.

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Το επίθετο Λαζαρόπουλος,υπάρχει σε σφραγίδα του 1050 από τον αυτοκρατορικό γραμματέα Στέφανο Λαζαρόπουλο. Επίσης, ο κατά κόσμον Ιωάννης και κατά την εκκλησία Ιωσήφ Λαζαρόπουλος. 

Ο Ιωσήφ Λαζαρόπουλος γεννήθηκε στην Τραπεζούντα περί το 1310. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Ιωάννης. Ήταν νυμφευμένος και πατέρας δύο παιδιών, του Θεοφάνη και του Κωνσταντίνου. Λίγο πριν από το 1340 τιμήθηκε με το αξίωμα του σκευοφύλακος στο ναό της μονής της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντος. 
Το 1340, μετά το θάνατο του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού και την άνοδο στο θρόνο της πρώτης συζύγου του, της Ειρήνης Παλαιολογίνας, ο Λαζαρόπουλος αναγκάσθηκε εξαιτίας των εμφύλιων συγκρούσεων να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του και να ακολουθήσει στην Κωνσταντινούπολη την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Τραπεζουντία, χήρα του Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού, και τα δύο ανήλικα τέκνα της κατά την περίοδο της εξορίας τους.
 Τον συνόδευε ο μεγαλύτερος γιος του Κωνσταντίνος, ενώ η σύζυγός του και ο μικρότερος γιος του παρέμειναν στην Τραπεζούντα.
1 Το 1349, όταν ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός ήταν πλέον άρρωστος και σε προχωρημένη ηλικία, ο Λαζαρόπουλος, ύστερα από υπόδειξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού (1347-1354), επέστρεψε στην Τραπεζούντα με σκοπό να προετοιμάσει το κλίμα για την έλευση και την άνοδο στο θρόνο του Αλεξίου Γ' Μεγάλου Κομνηνού, γιου του Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού και της Ειρήνης Τραπεζουντίας.
2 Μετά την ανάρρησή του, ο νέος αυτοκράτορας τον τίμησε για τη συμβολή του στην προσπάθειά του να ανέλθει στο θρόνο.
Έτσι, μετά το θάνατο του μητροπολίτη Τραπεζούντος Νήφωνος Πτερυγιωνίτη (Μάρτιος 1364), επελέγη ο Ιωάννης Λαζαρόπουλος για να τον διαδεχθεί. 
Η χειροτονία του πραγματοποιήθηκε το επόμενο έτος (Απρίλιος 1365) στην Κωνσταντινούπολη από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεο.
 Στην Τραπεζούντα επέστρεψε την Κυριακή του Πάσχα (13 Απριλίου 1365) και την Τρίτη του Πάσχα πραγματοποιήθηκε η ενθρόνισή του. Κατά τη χειροτονία του φαίνεται ότι έλαβε το όνομα Ιωσήφ. 

Για τη δράση του Ιωσήφ Λαζαρόπουλου ως μητροπολίτη Τραπεζούντος δεν υπάρχουν στοιχεία. Εποίμανε τον λαό της Τραπεζούντας μέχρι τις 12 Νοεμβρίου 1367, οπότε και παραιτήθηκε από το μητροπολιτικό θρόνο για άγνωστους λόγους.
 Είναι πιθανόν ο Ιωσήφ να ήλθε σε σύγκρουση με τον Αλέξιο Γ΄, γεγονός διόλου ασύνηθες για τις σχέσεις των αυτοκρατόρων με τους μητροπολίτες Τραπεζούντος. 
Αρχικά ο μητροπολίτης αποσύρθηκε στη μονή Ελεούσης, μια παράκτια μονή της Κερασούντος, ενώ στη συνέχεια, εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών των Τουρκομάνων, ζήτησε καταφύγιο στην Κωνσταντινούπολη, όπου πιθανότατα υπέβαλε και τυπικά την παραίτησή του. 
Η υπόθεση ότι ο Λαζαρόπουλος υπέβαλε την παραίτησή του στην Κωνσταντινούπολη ενισχύεται από το γεγονός ότι εμφανίζεται να υπογράφει την πράξη της ενδημούσας συνόδου του Ιανουαρίου 1368, με την οποία δινόταν η μητρόπολη του Πυργίου κατ' επίδοσιν στον μητροπολίτη Εφέσου Θεοδώρητο.
 Στη συνέχεια εικάζεται ότι επανήλθε στην Τραπεζούντα μέχρι τον Ιούλιο του 1368, οπότε αναχώρησε οριστικά για την Κωνσταντινούπολη. 
Πέθανε πριν από τον Δεκέμβριο του 1369.