Οχυρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο μακρινό Ουζμπεκιστάν

Τα ίχνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα βάθη της Ασίας – στο Ουζμπεκιστάν – αποκαλύπτει οχυρό που φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη επιβεβαιώνοντας την παρουσία στην Κεντρική Ασία του Μακεδόνα στρατηλάτη, οι οποίες μας ήταν γνωστές μόνο από γραπτές πηγές.

Με ύψος που έφτανε τα 3 μ. - σήμερα σώζονται περίπου 2,5 μ. – ο πύργος που ήταν φτιαγμένος από πλίνθους είχε διάμετρο 35 μ. και διέθετε έξι πυργίσκους με πυκνές πολεμίστρες στις ευάλωτες (βόρεια και ανατολική) πλευρές, ενώ οι άλλες δύο δεν ήταν προστατευμένες με πύργους, καθώς ήταν απροσπέλαστες χάρη στα ψηλά βράχια. Η είσοδος υπήρχε στη μοναδική πύλη, στον Βορρά, και διαχωριζόταν με βαθιά τάφρο από τον μικρό γειτονικό οικισμό, που φαίνεται πως χάθηκε για πάντα κάτω από τα σύγχρονα σπίτια.

«Ζωή» όμως άρχισε να αποκτά και πάλι το οχυρό όταν η αρχαιολογική σκαπάνη έπεσε πάνω σε στοίβες πιάτων. Ήταν εκείνα που έδειξαν τον δρόμο προς την κουζίνα (δυτικά της πύλης) και της τραπεζαρίας. Λίγο πιο δίπλα, σε ένα σημείο απομακρυσμένο από τα αδιάκριτα βλέμματα, βρέθηκε εντοιχισμένη μια ασυνήθιστη για την Ασία μπανιέρα, την οποία θεωρείται πως είχαν φέρει μαζί τους οι στρατιώτες του Αλεξάνδρου, όπως αποκαλύπτει σε άρθρο του ο δρ Νικολάους Μπορόφκα από το Τμήμα Ευρασίας του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, στο αρχαιογνωστικό περιοδικό «Damals».

Δωμάτια δεξιά και αριστερά – κολλημένα στους τοίχους του οχυρού, ώστε να προστατεύονται από τα βέλη των εχθρών – φιλοξενούσαν τους στρατιώτες, ενώ στο κέντρο βρισκόταν μια στέρνα, η οποία εικάζεται πως γέμιζε (όπως και η μπανιέρα) είτε από τη βροχή είτε με νερό που μεταφερόταν με τα μεγάλα λαγήνια που βρέθηκαν στον χώρο.

Η καρδιά του οχυρού ωστόσο φαίνεται πως χτυπούσε απέναντι από την πύλη, στο Διοικητήριο, που αποτελούνταν από τρία δωμάτια με το κεντρικό να λειτουργεί ως αίθουσα υποδοχής. Εκεί τα σημαντικότερα ευρήματα ήταν πιθάρια σε ύψος ανθρώπου, που έκλειναν με ξύλινα πώματα- κάτι το οποίο καταδεικνύει ότι η μία από τις αίθουσες μπορεί να λειτουργούσε ως αποθήκη. Θα πρέπει μάλιστα να ήταν αρκετά σκοτεινή, καθώς βρέθηκαν μικρά χτιστά ράφια, που κάποτε φιλοξενούσαν λυχνάρια.

Τα κινητά ευρήματα στο οχυρό μπορεί να μην εντυπωσιακά, επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι, αλλά καθώς στην Κεντρική Ασία δεν έχουν μέχρι σήμερα βρεθεί μνημεία της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τα ταπεινά ευρήματα του εν λόγω κάστρου- κατσαρόλες, πιάτα, κανάτες, ποτήρια, όλα «ελληνικής» τεχνοτροπίας, που φαίνεται πως κουβαλούσαν οι στρατιώτες (ενώ άλλα κατασκευάστηκαν επιτόπου με την ίδια τεχνική)- μας δίνουν για πρώτη φορά στοιχεία για την καθημερινή, στρατιωτική ζωή.

Ίχνη επίθεσης και ανασύνταξης

Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν βρέθηκαν αγγεία περσικής τεχνοτροπίας στο Κούργκανζολ, αν και η περιοχή προτού κατακτηθεί από τον Αλέξανδρο ανήκε στην κυριαρχία των Αχαιμενιδών. Όσο για τα κάρβουνα που εντοπίστηκαν φανερώνουν πυρκαγιά που κατέστρεψε τα κατασκευασμένα από ξύλο δομικά υλικά. Απόδειξη πως η φρουρά του Αλεξάνδρου δέχθηκε επίθεση από εχθρικές δυνάμεις (συμπέρασμα που προκύπτει και από το γεγονός ότι τμήμα των πυργίσκων έχει ξαναχτιστεί). Οι Μακεδόνες όμως φαίνεται πως ανασυντάχθηκαν και παρέμειναν στη θέση τους.

Αναζητούνται άλλα πέντε οχυρά

Τι γύρευε ένα μακεδονικό οχυρό στην καρδιά της Ασίας; Την απάντηση δίνει η πορεία του Αλεξάνδρου. Με αφετηρία τη Βακτριανή (Βόρειο Αφγανιστάν και Τουρκεστάν), το 329 π.Χ. ο Αλέξανδρος διέσχισε την Ισσό για να κατακτήσει τη Σογδιανή. Αφού κατατρόπωσε τις εκεί δυνάμεις, επέλεξε τους τόπους στους οποίους θα ανεγείρονταν έξι οχυρά φυλάκια: σε υψίπεδα και σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, ώστε σε περίπτωση επιθέσεων να μπορούν να αλληλοβοηθούνται οι στρατιωτικές δυνάμεις τους.

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν ήταν δυνατή αρχαιολογικά η ταύτιση αυτών των οχυρών του Αλεξάνδρου. Ώσπου το 2003-04 ο Λέονιντ Σβέρτσκοβ αποκάλυψε στα νότια του Ουζμπεκιστάν τη θέση του οχυρού του Κούργκανζολ και άρχισε να ανασκάπτει την περιοχή. Τα πρώτα δείγματα έδειξαν πως η ίδρυσή του τοποθετείται στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα και θα μπορούσε να ανήκει στα φρούρια που είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος. Το Κούργκανζολ φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., όταν εγκατέλειψαν πλέον την περιοχή οι επίγονοι του Αλεξάνδρου και δεν υπήρχε λόγος να συντηρήσουν τέτοιο οχυρό-φυλάκιο.

Μαίρη Αδαμοπούλου

Πηγή: TΑ ΝΕΑ