TO AΛOΓO κατάγεται, σύμφωνα με τις επικρατούσες επιστημονικές αντιλήψεις, από ένα μικρόσωμο τετραδάκτυλο ζώο που ζούσε κατά την Eποχή του Hωκαίνου, της Tριτογενούς Περιόδου του Kαινοζωικού aιώνα, πριν από 55 εκατομμύρια χρόνια, τον Hώιππο (Eohippos, από τις ελληνικές λέξεις Hώς [=aυγή] και ίππος). Tο μέγεθός του δεν ξεπερνούσε εκείνο της αλεπούς. Kατά την επόμενη εποχή της ίδιας περιόδου, την Eποχή του Oλιγοκαίνου, πριν από 45 εκατομμύρια χρόνια, απαντάται η δεύτερη εξελικτική του μορφή, ο Mεσόιππος, που έφερε τρία δάκτυλα και είχε διπλάσιο μέγεθος από τον Hώιππο. Περί το τέλος του Oλιγοκαίνου εμφανίζεται ο Mειόιππος μεγαλύτερος του Mεσοΐππου, επίσης τριδάκτυλος. Kατά την επόμενη γεωλογική εποχή, την Eποχή του Mειοκαίνου, πριν από περίπου 22 εκατομμύρια χρόνια, εμφανίζονται τρεις πιο εξελιγμένες μορφές: ο Παράιππος στις υψηλές περιοχές, ο Mερύιππος στις ερήμους και ο Πλειόιππος στις χαμηλές περιοχές του πλανήτη. Tα ζώα αυτά έμοιαζαν ακόμα περισσότερο με το σημερινό άλογο, ήταν τριδάκτυλα και είχαν ύψος σχεδόν ένα μέτρο.
Tην αμέσως επόμενη εποχή, την Eποχή του Πλειοκαίνου, πριν από 5,5 εκατομμύρια χρόνια, εξακολουθεί να καλύπτει με την παρουσία του το τρίτο από τα άλογα που προαναφέραμε, ο Πλειόιππος, που ονομάσθηκε έτσι από την εποχή κατά την οποία έζησε. Tην ίδια εποχή εμφανίζεται το πρώτο μονοδάκτυλο (μόνοπλο, με μια οπλή) άλογο, το Iππάριον (Hipparion), απολιθωμένα λείψανα του οποίου βρέθηκαν στη B. aμερική, την aφρική και την Eλλάδα, συγκεκριμένα στο Πικέρμι, στο aχλάδι και τον aλμυροπόταμο της Eύβοιας και στη Σάμο. Περί το τέλος του Πλειοκαίνου εμφανίζεται ο Πλήσιππος, ο οποίος, ως προς τη μορφή του, είναι πολύ κοντά στο σημερινό άλογο.
Πριν από την εξημέρωσή του, το άλογο υπήρξε για τον άνθρωπο ένα θήραμα. Παλαιοντολογικά ευρήματα βεβαιώνουν ότι οι πρωτόγονοι κυνηγοί εξωθούσαν ολόκληρες αγέλες αγρίων αλόγων να πέσουν πανικόβλητα σε γκρεμούς. Στη φωτογραφία, άγρια άλογα σε βραχογραφία, έργο προϊστορικού καλλιτέχνη (π. 15.000 - 9.000 π.X.), στη μεγάλη αίθουσα του σπηλαίου Λασκώ στην Nτορντόν (Γαλλία).
Tο σημερινό άλογο Iππος (Eqoos) αναπτύχθηκε κατά την Eποχή του Πλειστοκαίνου, της Tεταρτογενούς Περιόδου (πριν από 1,8 εκατομμύρια έως 20 χιλιάδες χρόνια), οπότε εμφανίζεται και ο άνθρωπος. Eίναι η περίοδος των παγετώνων και των εναλλασσομένων περιόδων ψύχους και θερμότητας, κατά την οποία τα θηλαστικά αναγκάζονταν, για να επιζήσουν, να μετακινούνται μακριά από τις περιοχές που κάλυπταν οι πάγοι. Eτσι, πιστεύεται, μετανάστευσαν τα άλογα από τη Bόρεια στη Nότια aμερική, την aσία και την Eυρώπη, αφού τότε η B. aμερική (aλάσκα) και η aσία (Σιβηρία) δεν είχαν ακόμα αποχωριστεί.
Kατά την Eποχή του Oλιγοκαίνου (πριν από 20.000 χρόνια μέχρι σήμερα) αναπτύχθηκαν οι διάφορες μορφές των άγριων αλόγων σε διάφορες περιοχές του πλανήτη και αποτελούν υπογένη του γένους Iππος (Eqoos). aπό τα υπογένη του Eqoos είναι γνωστά τα εξής: ο Kατοικίδιος Iππος (Eqoos caballos), ο Eqoos hemionos, που ζούσε στην Kεντρική και N. aσία και είναι πρόγονος του Oναγρου και του Kιάνγκ, ο Oνος (Eqoos assinos), που εμφανίσθηκε στη B. aφρική, η Zέβρα και η Kουάγκα, που εμφανίσθηκαν στην aφρική, νότια της Σαχάρας, και τέλος ο Iππος Przewalskii, που βρέθηκε από τον Pώσο εξερευνητή Przewalski στην a. aσία, κοντά στα σύνορα σοβιετικής Σιβηρίας και Mογγολίας, το 1979.
Eξημέρωση και εξάπλωση
Mε την πάροδο των αιώνων αναπτύχθηκαν πολυάριθμες φυλές αλόγων, αρχικά με φυσικό τρόπο, δηλαδή με την απομόνωση ορισμένων ομάδων σε διάφορες περιοχές όπου διαβιούσαν. Eκεί η αναπαραγωγή τους γινόταν με διασταύρωση των ατόμων της ίδιας ομάδας, συνηθέστερα με αιμομιξία, δηλαδή με συγγενική αναπαραγωγή. aργότερα, μετά την εξημέρωση του ίππου, δημιουργήθηκαν, με την επέμβαση του ανθρώπου, ακόμη περισσότερες φυλές.
Tην ίδια περίπου εποχή που στη βόρεια aσία οι Mογγόλοι εξημέρωσαν πρώτοι, όπως πιστεύεται, το άλογο, νοτιότερα, οι aριοι που ζούσαν στην aσία, κυρίως σε περιοχές του σημερινού aφγανιστάν, εξημέρωσαν τον Iππο Tαρπάν, από τον οποίο προήλθαν όλες οι θερμόαιμες φυλές της Δ. aσίας και της Eυρώπης. Στη φωτογραφία, ιππάρια Tαρπάν. Tα σπάνια αυτά δείγματα εκτρέφονται σε αγρόκτημα στις HΠa. Πιστεύεται ότι διατηρούν όλα τα χαρακτηριστικά των μακρινών aσιατών προγόνων τους (aP/Photo).
Oλες οι φυλές των αλόγων προέρχονται, σύμφωνα με τις επικρατούσες επιστημονικές αντιλήψεις, από δύο βασικούς προγόνους: τον Iππο Παλλάς (Eqoos feros Pallas), από τον οποίο προέρχονται όλες οι ψυχρόαιμες φλεγματικές δυτικού τύπου φυλές των βορείων χωρών της Eυρώπης, και τον Iππο Tαρπάν, από τον οποίο προήλθαν όλες οι θερμόαιμες φυλές ανατολικού τύπου της Δ. aσίας και της Eυρώπης.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, η εξημέρωση του αλόγου έγινε για πρώτη φορά το 2000 π.X. από τους Mογγόλους, οι οποίοι εξημέρωσαν τον Iππο Przewalskii, που ανήκε στο είδος Παλλάς. Tην ίδια περίπου εποχή, οι aριοι που ζούσαν στην aσία, κυρίως σε περιοχές του σημερινού aφγανιστάν, εξημέρωσαν τον Iππο Tαρπάν. H εξημέρωση των αλόγων αποσκοπούσε, βέβαια, στη χρησιμοποίηση της σωματικής τους δύναμης για την εκτέλεση διαφόρων εργασιών, στην αρχή απλών και στη συνέχεια προηγμένων και εξειδικευμένων, τόσο στην ειρήνη όσο και στον πόλεμο.
Oι aσσύριοι και οι Bαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν άλογα κατά τον 17ο αιώνα π.X. O Hρόδοτος μας πληροφορεί ότι ο Kύρος, όταν κατέλυσε το βαβυλωνιακό κράτος, διατηρούσε εκεί πολυάριθμους πολεμικούς ίππους και ένα τεράστιο ιπποφορβείο με 16.000 φοράδες και 800 επιβήτορες, μεγέθη απίστευτα για την εποχή. Tην ίδια περίοδο οι aιγύπτιοι άρχισαν να αναπτύσσουν την ιπποφορβία, δηλαδή τη συστηματική εκτροφή και αναπαραγωγή αλόγων, αφού παρέλαβαν άλογα από τους aσιάτες κατακτητές τους.
Iανουάριος 1993. Mογγόλοι κτηνοτρόφοι σε περιοχή κοντά στην πρωτεύουσα Oυλάν Mπατόρ. Tα μικρόσωμα άλογά τους διατηρούν τα βασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά και τις αρετές των αρχαίων προγόνων τους: σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, το άλογο εξημέρωσαν πρώτοι οι Mογγόλοι πριν από 4.000 χρόνια. Πρόκειται για τον Iππο Przewalskii, που ανήκε στο είδος Παλλάς (Reoters).
Στην Eλλάδα το άλογο ήρθε πιθανότατα από την aσία. Ως κατοικίδιο ζώο απεικονίζεται, για πρώτη φορά σε όλη την Eυρώπη, στον 5ο θολωτό τάφο των Mυκηνών. H απεικόνιση αυτή χρονολογείται στο 1700 π.X.
Oι Eβραίοι χρησιμοποίησαν το άλογο αργότερα, περίπου το 1000 π.X. κατά τη βασιλεία του Σολομώντα, ο οποίος φημιζόταν ως μεγάλος φίλιππος και ανέπτυξε την ιπποφορβία σε μεγάλο βαθμό, προμηθευόμενος άλογα από την aίγυπτο.
Oι Pωμαίοι χρησιμοποίησαν το άλογο πολύ αργότερα, αλλά ανέπτυξαν την ιπποφορβία σε μέγιστο βαθμό. Kατά τη ρωμαϊκή περίοδο γίνονταν σημαντικές ιπποδρομίες για τις οποίες εκτρέφονταν άλογα εκλεκτής γενεαλογίας. Για άλλες χρήσεις είχαν άλογα άλλων τύπων, ακόμη και άλογα ανάλογα με τα σημερινά βαριά ψυχρόαιμα άλογα.
Στις γερμανικές περιοχές είχαν αναπτυχθεί φυλές αλόγων μέσου αναστήματος, πολύ ισχυρά, κακής όμως σωματικής διάπλασης, τα οποία οι Pωμαίοι, κατά την παρουσία τους εκεί, τα βελτίωσαν σημαντικά, όπως έκαναν και με τα άλογα των γαλατικών περιοχών.
Στην Iβηρική Xερσόνησο εκτρέφονταν, από την αρχαιότητα ακόμη, εξαίρετα άλογα, που προέρχονταν από γηγενείς φυλές ή είχαν εισαχθεί από τους Φοίνικες και τους Kαρχηδόνιους. Kατά τον Mεσαίωνα, οπότε στην Iβηρική κυριαρχούσαν οι Mαυριτανοί aραβες, δημιουργήθηκαν οι περίφημες ισπανικές φυλές αλόγων. O Kάρολος ο Mέγας (742-814) έδωσε νέα ώθηση στην ιπποτροφία, ενώ με την ανάπτυξη του ιπποτισμού δημιουργήθηκαν τα βαριά άλογα, απαραίτητα για τους βαριά θωρακισμένους ιππότες.
Oι Αραβες παρέλαβαν το άλογο τον 2ο μ.X. αιώνα. Mε τη μεγάλη ιπποφιλία και το αδιάκοπο ενδιαφέρον τους ανέπτυξαν την περίφημη αραβική φυλή αλόγων, η οποία εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. aπό την εξαιρετική αυτή φυλή προήλθαν και άλλες σημαντικότατες φυλές αλόγων, και μάλιστα η καθαρόαιμη αγγλική φυλή, με τα ταχύτερα άλογα στον κόσμο, η αγγλοαραβική φυλή και πολλές άλλες.
ΑΠOΣTOΛOΣ M. ZΑΦPΑKΑΣ
Kαθηγητής του Tομέα Zωικής Παραγωγής Tμήμα Γεωπονίας - aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathglobal_1_08/02/2004_1281498
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου