Τα αρχαία ελληνικα ονομάτα στη διαχρονικότητα του ελληνισμού

Η συμβολή των αρχαίων ελληνικών ονομάτων
στη διαχρονικότητα του ελληνισμού

Α. Παράγοντες διαχρονικότητος του Ελληνισμού

Γι αυτό και οι κατά καιρούς κατακτητές του Ελληνικού χώρου στο παρελθόν αντελήφθησαν τη σπουδαιότητα και την ισχύ των δύο αυτών συνεκτικών και αναγεννητικών δυνάμεων του Ελληνισμού και επεδίωξαν με ποικίλους τρόπους, άλλοτε βίαιους και άλλοτε υποχωρητικούς αλλά ύποπτους, την άμβλυνση ή και την απάλειψή τους, προκειμένου να επιτύχουν την πλήρη υποταγή των Ελλήνων και τη σταδιακή εν συνεχεία αφομοίωσή τους από τους κατακτητές. Οι προσπάθειές τους όμως δεν απέδωσαν, διότι συνάντησαν την καθολική αντίδραση των Ελλήνων.

Β. Η χρήση αρχαίων Ελληνικών ονομάτων ως βαπτιστικών

Έτσι συναντούμε στην πόλη των Ιωαννίνων και στα γύρω χωριά συχνότατα αρχαία ονόματα όπως Άδωνις, Απόλλων, Ερμής, Νάρκισσος, Ευριπίδης, Θουκυδίδης, Λαέρτης, Πλάτων, κ.τ.λ. ή Διώνη, Ευρύκλεια, Ερατώ, Ηρώ, Ιππολύτη, Κλειώ, Τερψιχόρη, κ.τ.λ. που σε άλλες περιοχές της Ελλάδος σπανίζουν ή είναι τελείως άγνωστα. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται σε ένα ή δύο μόνον μέλη της οικογενείας, αλλά επεκτείνεται σε ολόκληρη την οικογένεια.

 Ενδεικτικώς αναφέρονται τα ονόματα της πατρικής οικογενείας της μητέρας του γράφοντος που κατάγονταν από το Ζαγόρι. Πατέρας: Μιλτιάδης, Μητέρα: Πολυξένη, τέκνα: Αλκιβιάδης, Τηλέμαχος, Κίμων, Ανδρομάχη, Κωνσταντίνος, Ελευθερία. Από τα οκτώ δηλαδή μέλη της οικογενείας μόνον δύο είχαν Χριστιανικό όνομα. Και δεν είναι βέβαια η μόνη περίπτωσις οικογενείας με αυτή την ονομαστική σύνθεση. Το γεγονός αυτό της ευρυτάτης χρήσεως αρχαίων Ελληνικών ονομάτων ως βαπτιστικών δεν είναι τυχαίο, αλλά έχει την εξήγησή του.
Στα σκληρά χρόνια της Τουρκοκρατίας ο βίαιος εξισλαμισμός απειλούσε επικίνδυνα τον Ελληνισμό, ο οποίος για να αμυνθεί έπρεπε να στηριχθεί στις δύο προαιώνιες ρίζες του, τη Χριστιανική του θρησκεία και την Ιστορία του. Και η μεν θρησκεία, εκτός από μερικές περιόδους που καταδιώχθηκε κατά βάναυσο τρόπο από τον κατακτητή, συμπαραστεκόταν στους Έλληνες με την καθημερινή επίκληση του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων, τις αγιογραφίες των οποίων έβλεπαν συνέχεια οι υπόδουλοι στις εκκλησίες τους ή στο εικονοστάσι του σπιτιού τους και ενδυναμώνονταν η πίστη τους.

Όμως, στα χωριά ιδίως, δεν λειτουργούσαν σχολεία, στα οποία ο ραγιάς θα μάθαινε την ένδοξη ιστορία της φυλής του που θα ενίσχυε την εθνική του συνείδηση. Ο παπα-δάσκαλος, που μάζευε τα Ελληνόπουλα στους νάρθηκες των εκκλησιών, πρόσφερε σ΄ αυτά κυρίως τις βασικές γνώσεις, δηλ. γραφή και ανάγνωση. Έτσι τα ονόματα των αρχαίων προγόνων, τα οποία έδιναν οι συνήθως πεπαιδευμένοι ανάδοχοι στους αναδεκτούς τους, καθώς τα άκουγαν οι υπόδουλοι συνέχεια γύρω τους απευθυνόμενοι σε συγγενείς και φίλους, μαζί με τα ελάχιστα ιστορικά στοιχεία, που συμπλήρωναν τη δράση και την προσωπικότητα των ενδόξων Ελλήνων του παρελθόντος, αποτελούσαν μια καθημερινή αναφορά στα παλαιά χρόνια που αναπλήρωνε με τον καλύτερο τρόπο την έλλειψη συστηματικών ιστορικών γνώσεων.

Με αυτόν τον τρόπο υπήρχε ζωντανή η επαφή των ραγιάδων με το μακρινό παρελθόν, η οποία ενίσχυε σημαντικά την εθνική τους συνείδηση, παράλληλα με την τόνωση του θρησκευτικού τους φρονήματος, που επιτυγχάνονταν με την εκπλήρωση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα γινόταν επιτυχής σύζευξη Ελληνισμού και Χριστιανισμού με την προσθήκη από τον ανάδοχο και δευτέρου ονόματος Χριστιανικού, πλην του κυρίου αρχαίου Ελληνικού, π.χ. Μιλτιάδης και Γεώργιος ή Κλειώ και Ελευθερία, κ.λ.π. Είναι γνωστόν ότι στον εξω νάρθηκα της Μονής των Φιλανθρωπινών στο Νησί της λίμνης των Ιωαννίνων υπάρχει η μοναδική του 16^ου αιώνα στον Ελλαδικό χώρο τοιχογραφία, στην οποία απεικονίζονται, μαζί με άλλους αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι εξής επτά σοφοί και φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδος: Πλάτων, Απολλώνιος ο Τυανεύς, Σόλων ο Αθηναίος, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Θουκυδίδης, Χίλων ο Λακεδαιμόνιος.

Πριν δε από κάθε αναγραφόμενο όνομα των σοφών υπάρχει η ένδειξη «ο Έλλην» (π.χ. ο Έλλην Πλάτων, ο Έλλην Απολλώνιος ο Τυανεύς, κ.τ.λ.). Η εικονογραφική συνύπαρξη στον ίδιο εκκλησιαστικό χώρο μορφών αγίων της Ορθοδοξίας με κορυφαίες προσωπικότητες του αρχαίου ελληνικού πνεύματος έχει το λόγο της. Αποδεικνύει, δηλαδή, τη μεγάλη σημασία που ο αγιογράφος του 16^ου αιώνα (1560), εκφράζοντας και το πνεύμα της εποχής του, όπως κάθε μεγάλος καλλιτέχνης, έδινε στην συνταύτιση της αρχαίας σοφίας και της Χριστιανικής πίστεως και στη μεγάλη βοήθεια που οι δύο αυτές δυνάμεις προσέφεραν στο σκλαβωμένο γένος των Ελλήνων για τη συνειδητοποίηση της Εθνικής του ταυτότητος. Διακόσια χρόνια αργότερα και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779), ο αποκληθείς και Εθναπόστολος, προέτρεπε τους Έλληνες να διατηρήσουν την πίστη τους και να μαθαίνουν γράμματα για να γνωρίσουν την προγονική τους αίγλη στις περιοδείες του ανά την Ελλάδα και κυρίως στην Ήπειρο, όπου και υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Και οι Έλληνες συνειδητοποίησαν ότι ένα μέσον που θα τους βοηθούσε να διατηρήσουν ζωντανό στη μνήμη τους το λαμπρό παρελθόν τους ήταν να ακούν και να αναφέρουν στις καθημερινές τους συναναστροφές τα ονόματα των παλαιών ενδόξων προγόνων τους, τα οποία οι ανάδοχοι έδιναν στα βαπτιζόμενα παιδιά. Η παράδοση της χρήσεως αρχαίων Ελληνικών ονομάτων ως βαπτιστικών συνεχίζεται στην Ήπειρο μέχρι την εποχή μας. Ενδεικτικώς παρατίθεται κατωτέρω ένας αλφαβητικός πίνακας με τα πιο συνήθη αρχαία ονόματα, ανδρών και γυναικών, τα οποία συναντούμε στην Ήπειρο, και κυρίως στην περιοχή των Ιωαννίνων σήμερα, που στην υπόλοιπη Ελλάδα σπανίζουν . Δεδομένου δε ότι τα αρχαία ονόματα, απλά ή σύνθετα τα περισσότερα, έχουν μια ιδιαίτερη σημασία, ίσως η ετυμολογική τους προέλευση να επιλύσει ορισμένες γλωσσικές ή εννοιολογικές απορίες μας για τα ονόματα φίλων, γνωστών και συγγενών που καθημερινά ακούμε ή χρησιμοποιούμε στις κοινωνικές μας επαφές.

Γ. Αλφαβητικός πίνακας αρχαίων ονομάτων

Αρχαία ονόματα ανδρών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αγαθοκλής (αγαθός+κλέος) ο έχων καλή φήμη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αγησίλαος (άγω+λαός) ο ικανός ηγέτης

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αθηναγόρας (Αθήναι+αγορά) ο σοφός αγορητής

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αθηνόδωρος (Αθηνά+δώρο) δώρο της Αθηνάς, ο σοφός

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αλέξανδρος (αλέξω:απομακρύνω+ανήρ) ο απωθών τους άνδρες, ο ανδρείος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αλκιβιάδης (αλκή+βία) ο τολμηρότατος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ανδροκλής (ανήρ+κλέος) ο ένδοξος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αριστογένης (άριστος+γένος) ο ευγενής

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αριστόβουλος (άριστος+βουλή) ο άριστος σύμβουλος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αριστοκλής (άριστος+κλέος) ο έχων άριστη δόξα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αριστομένης (άριστος+μένος) ο ανδρειότατος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Δημοσθένης (δήμος+σθένος) η δύναμη του λαού

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Διογένης (Ζευς+γένος) ο Θεογένητος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Διομήδης (Διός+μέδων:άρχων) ο άρχων με θεία δύναμη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Επαμεινώνδας (επί+άμεινον) ο προοδευτικός

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ετεοκλής (ετεός:αληθής+κλέος) ο έχων αληθινή δόξα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευαγόρας (ευ+αγορεύω) ο καλός ομιλητής

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευρυβιάδης (ευρύς+βία) ο πολύ αυταρχικός

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευρυσθένης (ευρύς+σθένος) ο καρτερικότατος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Θεμιστοκλής (θέμις+κλέος) ο ένδοξος υπερασπιστής του δικαίου

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Θουκυδίδης (Θεού+κύδος:δόξα) ο δοξάζων τον θεό

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Θρασύβουλος (θρασύς+βουλεύομαι) ο τολμηρά σκεπτόμενος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ιάσων (ίασις:θεραπεία) ο θεραπευτής

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ίων (ίον:άνθος) ο μενεξεδένιος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κίμων (χίμων:χειμών) ο θυελλώδης

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλέαρχος (κλέος+άρχω) ο ένδοξος άρχων

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλεόβουλος (κλέος+βουλή) ο επινοητικότατος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλεομένης (κλέος+μένος) ο ένδοξος για τη γενναιότητά του

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κρίτων (κρίνω) ο ευφυής

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Λέανδρος (λαός+ανήρ) ο ανδρείος του λαού

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Μενέλαος (μένος+λαός) η ορμή του λαού

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Μιλτιάδης (μίλτος:ερυθρά βαφή) ο αιματώδης, ο ανδρείος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Νεοκλής (νέος+κλέος) η νέα δόξα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ξενοφών : ο ανδρείος ηγέτης των ξένων

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Οδυσσεύς (οδύσσομαι:διώκομαι) ο διωκόμενος υπό των θεών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ορέστης (όρος+ίσταμαι) ο ορεσίβιος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πάτροκλος (πατρίς+κλέος) η δόξα της πατρίδος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Περικλής (περί+κλέος) ο ένδοξος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πολυδεύκης (πολύ+δεύκος:γλεύκος) ο πολύ γλυκός

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πύρρος (εκ του πυρρός) ο ξανθοκόκκινος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Σόλων (πιθανώς από το ρ. σέλλω:σείω) ο διασείσας το παλαιό, ο ριζοσπάστης

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Σοφοκλής (σοφός+κλέος) ο έχων δόξα σοφού

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Σωκράτης (σώζω+κράτος) ο σωτήρ του κράτους

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Τηλέμαχος (τηλέ: μακριά+μάχομαι) ο αγωνιζόμενος μακράν της πατρίδος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Τιμολέων (τιμή+λέων) ο ισχυρός ως λέων

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φαίδων (φως) ο λαμπρός καθ’ όλα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φίλιππος (φιλώ+ίππος) ο αγαπών τους ίππους

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φοίβος (φάος:φως) ο ακτινοβόλος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φρίξος (φρίττω) ο τρομακτικός

Αρχαία ονόματα γυναικών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αγαθόκλεια (αγαθή+κλέος) η έχουσα καλή φήμη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αγαθονίκη (αγαθή+νίκη) η νικήτρια ένδοξης νίκης

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Άλκηστις (αλκή+εστία) η χάρη της οικογενείας

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αλκμήνη (αλκή+μήνη:σελήνη) η ακτινοβολούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ανδρομάχη (ανήρ+μάχομαι) η πρόμαχος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αριάδνη (άρι:πολύ+αγνή) η αγνότατη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αρσινόη (άρσις < αίρω+νους) η υψηλόφρων

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Αφροδίτη (αφρός+αναδύω) η αφρογενής, η ωραιοτάτη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Δηϊδάμεια (δήϊος:εχθρός+δαμάζω) η νικήτρια των εχθρών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Διώνη (εκ του Διός) η θεϊκή

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ερατώ (ερώ:αγαπώ) η αξιολάτρευτη, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Εριφύλη (έρι:πολύ+φύλον) η έξοχη των γυναικών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευδοξία (ευ+δόξα) η έχουσα καλή φήμη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευνομία (ευ+νέμω:διανέμω) η δίκαιη χορηγός των αγαθών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευρυδίκη (ευρύς+δίκη) η πολύ δίκαιη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευρύκλεια (ευρύς+κλέος) η πολυένδοξη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ευτέρπη (ευ+τέρπω) η πολύ ευχάριστη, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ήβη (ήβη:ακμή) η πάντοτε θαλερή, νέα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ηλέκτρα (ηλέκτωρ:ο ακτινοβολών ήλιος) η ακτινοβολούσα από χάρη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ηρώ (Ήρα) η προσωποποίηση της Θεάς Ήρας

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Θάλεια (θάλλω) η δροσερή, η ωραία, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Θέμις (τίθημι>θεσμός) η θεά του Δικαίου, η άκρως δίκαιη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ιοκάστη (ίον+κάζω:στολίζω) η ωραία ως μενεξές

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ιππολύτη (ίππος+λύω) η αρματιλάτις

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ίρις (είρω:αγγέλω) η αγγελιοφόρος των θεών

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ιφιγένεια (ίφι:ισχυρά+γίγνομαι) η πολύ ισχυρή

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Καλλιόπη (κάλλος+ωψ:οφθαλμός) η έχουσα ωραία μάτια

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Καλλιρρόη ( καλώς+ρέω) η δροσερή ως καθαρό νερό

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλειώ (κλέος) Η ένδοξη, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλεονίκη (κλέος+νίκη) η ένδοξη νικήτρια

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Κλεοπάτρα (κλέος+πάτρη) η δόξα της πατρίδος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Λητώ (λανθάνω) η μυστηριώδης

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Μελπομένη (μέλπω) η ευφραίνουσα με το άσμα της

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Μυρτώ (μύρτον) η ευχάριστη ως μυρτιά

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ναυσικά (ναυς+καίνυμαι:υμνούμαι) η υμνούμενη από τους ναυτικούς

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Νεφέλη (νέφω:χύνω ύδωρ) η προσφέρουσα ζωογόνον ύδωρ

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ξανθίππη η ξανθή ιππεύτρια

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πηνελόπη (πήνη:υφάδι+λέπω:εκτυλίσσω) η καλλιτέχνις υφάντρια

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πολυξένη (πολύ+ξενία) η πολύ φιλόξενη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Πολύμνια (πολύς+ύμνος) η θεία τραγουδίστρια, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Τερψιχόρη (τέρπω+χορός) η τέρπουσα με το χορό της, Μούσα

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φαίδρα (φαιδρός < φως) η φωτεινή, η λάμπουσα από χάρη

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φερενίκη (φέρω+νίκη) η νικηφόρος

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Φιλομήλα (φιλώ+μέλος) η φιλόμουσος, η φίλη της αρμονίας

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Χρυσηϊς (χρυσός) η πολύτιμη, η χρυσαφένεια

Δ. Σύγχρονες απειλές της Ελληνικότητος

Και όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου με τον σπάνιο ηρωισμό που επέδειξαν στον επικό αγώνα της Εθνεγερσίας του 1821 δημιούργησαν το Νέο Ελληνικό Κράτος. Ύστερα από 180 χρόνια ελευθέρου βίου της πατρίδος μας θα περίμενε κανείς ότι τα βασικά στοιχεία που καθόρισαν την ιδιαιτερότητά μας ως λαού επί αιώνες θα είναι σήμερα αδιαμφισβήτητα και αδιατάρακτα. Όμως νέοι κίνδυνοι ελλοχεύουν στην εποχή μας, που δεν είναι τόσο ορατοί και απτοί, όπως αυτοί που αντιμετώπισαν οι Έλληνες επί αιώνες, αλλά πιο ύπουλοι και γι αυτό πιο απειλητικοί. Ο ξενόφερτος τρόπος ζωής που επιβάλλεται παγκοσμίως βαθμιαία και μεθοδικά εισέβαλλε τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας, και επηρεάζει σοβαρά την καθημερινότητά μας. Οι Έλληνες σήμερα σκεπτόμαστε, ομιλούμε, ενεργούμε, διασκεδάζουμε, συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με ξένα πρότυπα, που καθημερινώς μας κατακλύζουν και στο σπίτι μας ακόμη μέσω των συγχρόνων μέσων επικοινωνίας, με αποτέλεσμα να χάνουμε σιγά-σιγά, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε πλήρως, τα χαρακτηριστικά που μας διέκριναν ως εθνότητα.

Τα αμιγή Ελληνικά ή Χριστιανικά βαπτιστικά ονόματα τα αντικαθιστούν σήμερα στη χώρα μας, τουλάχιστον φωνητικά, άλλα κακόηχα, συνήθως δισύλλαβα, που δεν έχουν σχέση με την γλώσσα μας, αλλά συνδέονται με τα ονόματα κάποιων «ηρώων», κυρίως «ηρωίδων», της μικρής και μεγάλης οθόνης. Αρχές και ιδανικά παραμερίζονται και αντικαθίστανται από άλλες επιδιώξεις, παραδοσιακοί τρόποι ζωής εκλείπουν, η πίστη μας αρχίζει να αμβλύνεται, ενώ η γλώσσα μας χάνει τον πλούτο που τη χαρακτήριζε «ως τη μητέρα των Ευρωπαϊκών γλωσσών» και φτωχαίνει επικίνδυνα στον καθημερινό λόγο. Κακοποιείται συστηματικά από τα Μ.Μ.Ε., κυρίως το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, ενώ διετυπώθησαν και απόψεις - δυστυχώς από ιθύνοντες - για την επίσημη εξομοίωση της Αγγλικής με την Ελληνική γλώσσα (γεγονός που θα σημάνει την περιθωριοποίηση της μητρικής μας γλώσσας) ή ακόμη και για την αντικατάσταση του Ελληνικού με το Λατινικό αλφάβητο, η οποία ήδη εφαρμόζεται μερικώς στο Διαδίκτυο. Όλοι δηλαδή εκείνοι οι παράγοντες, που επί αιώνες και σε δύσκολες εποχές επέτυχαν τη συνοχή του Ελληνισμού και διετήρησαν την ομοιογένειά του, αρχίζουν σιγά-σιγά να αλλοιώνονται. Η αλλοίωση αυτή εγκυμονεί τεράστιες και ανυπολόγιστες δυσμενείς συνέπειες για τον Ελληνισμό. Αρκετοί συμπατριώτες μας ανησυχούντες σοβαρά εκφράζουν δημοσίως την άποψη ότι η κατάσταση αυτή που παρατηρείται τις 2-3 τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας δεν είναι συμπτωματική, αλλά αποτελεί μέρος ενός γενικωτέρου παγκοσμίου σχεδίου, που αποβλέπει στη βαθμιαία αποδυνάμωση της εθνικής συνείδησης των λαών, η οποία θα επιφέρει ολίγον κατ΄ ολίγον, αλλά αποτελεσματικά, την αφομοίωσή τους μέσα σε μια χοάνη παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας? αναφέρουν μάλιστα και ονόματα συγκεκριμένων προσώπων ή και πολιτικοθρησκευτικών οργανισμών που πρωτοστατούν στην πραγματοποίηση του σχεδίου αυτού. Παρά ταύτα, κι αν ακόμη οι φόβοι αυτοί φαίνονται υπερβολικοί, ενώ η βαθμιαία αλλοίωση και αμφισβήτηση των χαρακτηριστικών μας γνωρισμάτων ως λαού παρουσιάζεται ως φυσιολογικό αποτέλεσμα της εξελίξεως και της «προόδου» των τελευταίων 20-30 ετών, όμως ο κίνδυνος ενός βαθμιαίου αφελληνισμού μας είναι υπαρκτός και αναμφισβήτητος.
Γι αυτό απαιτείται να ενστερνιστούμε όλοι μας, άρχοντες και λαός, την ανάγκη μιας πανελλήνιας προσπάθειας για τη διαφύλαξη και τη διάσωση της γλώσσας, της θρησκείας και του πολιτισμού μας, των στοιχείων δηλαδή εκείνων που αποδεδειγμένα εστήριξαν την Ελληνικότητά μας σε επικίνδυνους και χαλεπούς καιρούς.

Είναι αυτά τα μόνα όπλα που διαθέτουμε στη σημερινή παραζάλη της παγκοσμιοποίησης, τα οποία αν τα χρησιμοποιήσουμε σωστά θα διασφαλίσουμε αποτελεσματικά την ιδιαιτερότητά μας και την υπόστασή μας ως λαού και έθνους. Διαφορετικά, αν την κρίσιμη αυτή εποχή αδιαφορήσουμε κοιτάζοντας ο καθένας μας τη «βόλεψή» του, θα καταντήσουμε όπως λέει ο Κώστας Βάρναλης:

δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα
προσμένοντας ίσως κάποιο θάμα.

Του Ερρίκου Κολοβού

Φιλολόγου Γυμνασιάρχου
Απόφοιτου Ζωσιμαίας Σχολής



Αλλά τα θαύματα δεν συμβαίνουν σε εφησυχάζοντες και αδρανούντες, ενώ μας περιβάλλουν κίνδυνοι θανάσιμοι για τον Ελληνισμό.Οι προπάπποι μας, λοιπόν, παλεύοντας προς ποικίλες αντιξοότητες και αντιμετωπίζοντας τεράστιους κινδύνους τα τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς καθιέρωσαν και τη χρήση των αρχαίων ονομάτων ως βαπτιστικών, πλην των άλλων μέσων που χρησιμοποίησαν, για να διατηρήσουν σε εγρήγορση την εθνική τους συνείδηση. Εκτός από τη γλώσσα και τη θρησκεία ένα άλλο στοιχείο που βοήθησε σημαντικά τον Ελληνισμό να επιβιώσει στους χαλεπούς καιρούς της Τουρκοκρατίας ήταν η γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού του καθώς και η τήρηση των παραδόσεών του. Το στοιχείο αυτό στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων εμφανίζεται - πλην των άλλων μέσων ή μεθόδων που χρησιμοποίησαν οι πρόγονοί μας - και με τη συνήθεια να δίδονται στα βαπτιζόμενα παιδιά ονόματα ηρώων από την αρχαία Ελληνική μυθολογία και ιστορία, τα οποία δεν ήταν βέβαια Χριστιανικά ούτε συνέχιζαν το βαπτιστικό όνομα κάποιου αμέσου προγόνου, παππού ή γιαγιάς. Έτσι σε ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο συναντούμε τα ονόματα Αλέξανδρος, Αχιλλεύς, Αριστοτέλης, Αθηνά, Αφροδίτη, Άρτεμις, Οδυσσεύς, Περικλής, Σοφοκλής και άλλα πολλά, παράλληλα βέβαια με τα καθαρώς Χριστιανικά, τα οποία διατηρούσαν άμεση την επαφή με το ένδοξο παρελθόν και συντηρούσαν την ιστορική μνήμη. Ιδιαίτερα στην Ήπειρο, και κυρίως στην περιοχή του Νομού Ιωαννίνων, η συνήθεια αυτή είχε επικρατήσει ευρύτατα με αποτέλεσμα τα βαπτιζόμενα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, να παίρνουν, πλην των ανωτέρω αναφερομένων, και ονόματα αρχαίων θεών, ημιθέων, ηρώων, σοφών, επιφανών πολιτικών και πνευματικών προσωπικοτήτων της Ελληνικής ιστορίας, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις υπερτερούσαν αριθμητικώς των Χριστιανικών ονομάτων. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η γλώσσα και η θρησκεία αποτελούν τους δύο βασικούς παράγοντες που εξασφαλίζουν τη συνοχή και την ομοιογένεια ενός λαού και ταυτόχρονα ενδυναμώνουν την αυτοσυνειδησία και την ιδιαιτερότητά του ως εθνικού συνόλου. Η περίπτωση του Έθνους των Ελλήνων με τη συνεχή παρουσία τους επί τέσσαρες χιλιετίες στον ίδιο σχεδόν χώρο αποδεικνύει περιτράνως τη μοναδική σπουδαιότητα της γλώσσας και την καθοριστική συμβολή της θρησκείας - προ Χριστού και μετά Χριστόν - στην ομαλή και αδιάλειπτη πορεία τους στο χρόνο, στη δημιουργία μιας δυναμικής εθνότητος με κοινά χαρακτηριστικά ( το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομόθρησκον ) και στη γένεση του παγκοσμίως αναγνωρισμένου ως ανεπανάληπτου πολιτισμού τους. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά γνωρίσματα – γλώσσα και θρησκεία – διετήρησαν συμπαγή τον Ελληνισμό στη μακραίωνη ιστορία του και εξασφάλισαν τη συνεχή επιβίωσή του κατά τις ποικίλες ιστορικές περιπέτειές του και τις μακρόχρονες περιόδους υποταγής του σε ξένους λαούς (Ρωμαίους, Φράγκους, Τούρκους).