ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΟΥΣ

ΠΩΣ ΘΑ ΔΙΔΑΞΩ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΟΥΣ;

Δεν πρόκειται σήμερα να σας παρουσιάσω κάποια μέθοδο ελληνικής γλωσσικής διδασκαλίας στους τουρκόφωνους! Δεν είμαι γλωσσολόγος, αλλά ούτε και φιλόλογος. Όμως ως διερμηνέας-μεταφραστής της τουρκικής γλώσσας θα ήθελα να προσπαθήσω να σας αναπτύξω, στα περιορισμένα χρονικά όρια αυτής της ομιλίας, τις σκέψεις μου σχετικά με αυτά που πιστεύω ότι είναι καλό να γνωρίζουν οι διδάσκοντες τη ελληνική γλώσσα σε μαθητές –εκπαιδευόμενους/ες των ΣΔΕ ή άλλων σχολείων, οι οποίοι έχουν ως μητρική γλώσσα την τουρκική.
Η τριβή μου με την τουρκική προέρχεται κυρίως από την μεταφραστική εργασία και ζωντανή διερμηνεία (simultan) και από τη διδασκαλία της. Αυτά μου δίνουν συνεχώς την ευκαιρία να κάνω σκέψεις για τη σχέση των δύο γλωσσών (ιστορική και γλωσσολογική), αλλά και να διαπιστώνω συνεχώς νέα πράγματα από την οπτική γωνία του διδάσκοντα αλλά και του διδασκομένου. Και αυτού που διδάσκεται ελληνικά έχοντας την τουρκική γλώσσα ως μητρική, αλλά και αυτού που διδάσκεται τουρκικά έχοντας ως μητρική την ελληνική.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Γλώσσες-μειονοτικές γλώσσες – γλώσσες εν διωγμώ
Είναι γνωστό ότι η γλώσσα είναι ο τρόπος που εκφράζει τον κόσμο του ο κάθε λαός. Είναι γεγονός ιστορικό, πολιτισμικό, αξιακό, αλλά και θρησκευτικό. Εκφράζει όλο τον κόσμο, το είναι, την πίστη ενός ανθρώπου. Αυτό φυσικά ισχύει για όλους τους λαούς της γης.
Εντός της επικράτειας ενός κράτους σπάνια μιλιέται μία μόνο γλώσσα. Υπάρχει η επίσημη γλώσσα που μιλιέται από την πλειοψηφία, η κυρίαρχη γλώσσα, αλλά και οι γλώσσες ή η γλώσσα της μειοψηφίας. (παραδείγματα από Ρουμανία-Βουλγαρία). Από τα λίγα κράτη στον κόσμο που έχουν περισσότερες από τη μία επίσημες γλώσσες: η Ελβετία με 4 επίσημες γλώσσες. H Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε επίσημη γλώσσα.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα «Το Βήμα», 27.1. 2006, σελ. Α59 Από τις 140.000 γλώσσες που μιλήθηκαν πάνω στη γη έχουν σήμερα απομείνει περίπου 7.000. Και πιστεύεται ότι στα τέλη του 21ού αιώνα μόνο 6000 γλώσσες θα έχουν απομείνει.
Συνήθως εξαφανίζονται οι μειονοτικές γλώσσες. Υπάρχουν γλώσσες, αλλά και ιδιώματα των γλωσσών που απειλούνται, είτε για λόγους πολιτικούς είτε για λόγους θρησκευτικούς, αλλά και για λόγους κοινωνικούς και πολιτιστικούς. Και ξεκινώντας από το δεύτερο: Λίγοι νέοι μιλούν σήμερα το ιδίωμα της Σαμοθράκης. Το ίδιο και τα κριτικά που δεν έχουν τη διάδοση που είχαν παλαιότερα. Το ίδιο και με την ποντιακή διάλεκτο.
Δυστυχώς ακόμη και σήμερα σε πολλά κράτη, όπου η γλωσσική έκφραση της μειοψηφίας θεωρείται απειλή, αλλά και πολλές φορές διασπαστική ενέργεια, η δημόσια χρήση πολλών γλωσσών τελεί υπό διωγμό.
Θύμα της πολιτικής κατάστασης των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα υπήρξε η ελληνική ως μειονοτική γλώσσα των Ελλήνων της Τουρκίας –αλλά και άλλες μειονοτικές γλώσσες- και πέρασε πολύ δύσκολες στιγμές. Τώρα η κατάσταση παρουσιάζει σχετική βελτίωση, όχι μόνο για την ελληνική, αλλά και για την κουρδική, που μέχρι πρότινος ήταν υπό απαγόρευση. Φυσικά παραμένει ακόμη εν διωγμώ η αραμαϊκή, η γλώσσα των αυτοχθόνων χριστιανών της Νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Από την άλλη πλευρά των συνόρων στο δικτατορικό καθεστώς του Ιράκ επίσης τελούσαν υπό διωγμό όλες σχεδόν οι μειονοτικές γλώσσες.
Κατά την περίοδο της χούντας στην Ελλάδα η τουρκική ως μειονοτική γλώσσα-αλλά και άλλες μειονοτικές γλώσσες- πέρασαν επίσης δύσκολες στιγμές. Κατά τις περιόδους εντάσεων Ελλάδας-Τουρκίας (οι περισσότερες εντάσεις είχαν δημιουργηθεί κατά την δικτατορία) είχε απαγορευθεί δια νόμου στα ελληνόπουλα της Πόλης η ελληνική γλώσσα στα διαλείμματα των μαθημάτων στα ελληνικά σχολεία της Πόλης καθώς και η κυκλοφορία ελληνικών σχολικών βιβλίων και η λειτουργία των ελληνικών τυπογραφείων. Κατά τη δικτατορία δεν ήταν λίγες και οι φορές που και οι μητρικές γλώσσες των μουσουλμάνων της Θράκης τελούσαν και αυτές υπό απαγόρευση στους χώρους του σχολείου.
Σήμερα σε απόλυτη ελευθερία χρησιμοποιείται η τουρκική γλώσσα από την μειονότητα στην εκπαίδευση, στην κοινωνική ζωή, αλλά διδάσκεται και σε πέντε συνολικά πανεπιστημιακές σχολές της πατρίδας μας ως υποχρεωτικό γλωσσικό μάθημα. Η Τουρκική μαζί με την ελληνική είναι η επίσημη γλώσσα της εκπαίδευσης στα μειονοτικά σχολεία.
Η καθιέρωση, όμως, ρητά και επίσημα της τουρκικής γλώσσας ως μητρικής για το σύνολο της μειονότητας με το ελληνοτουρκικό Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1968 πάλι επί χούντας καταδίκασε τη γλώσσα των Πομάκων και των Τσιγγάνων και έστεψε αναγκαστικά τους μειονοτικούς πληθυσμούς προς την τουρκική. Παράλληλα καταδίκασε και τα βλάχικα, αλλά και το σλαβικό ιδίωμα στη δυτική Ελλάδα. Η διδακτορία με πρόσχημα τον ψυχρό πόλεμο, αλλά και την δήθεν γλωσσική ομοιογένεια του έθνους προκάλεσε την απόλυτη κυριαρχία μίας μόνο γλώσσας για τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Θράκης με ό, τι αυτό συνεπάγεται Ακόμη και τώρα οι μη τουρκόφωνοι μειονοτικοί μαθητές έχοντας διαφορετικές μητρικές γλώσσες, την πομακική και τη ρομανί αρχίζοντας το σχολείο είναι αντιμέτωποι με δύο άλλες ξένες γλώσσες, την τουρκική και την ελληνική.
Οι μειονοτικές γλώσσες σε μία ευνομούμενη δημοκρατία πρέπει να προστατεύονται και να καλλιεργούνται με κάθε τρόπο.
Ιστορική σύνδεση ελληνικής-τουρκικής γλώσσας
Δε θα πάω χρονικά πολύ πίσω, αν και η γειτονία μεταξύ ελλήνων τούρκων έχει προϊστορία 800 έως 1000 ετών. Άρα και η γλωσσική γειτονία, η γλωσσική συνύπαρξη.
Οι δύο γλώσσες, η ελληνική και η τουρκικά δεν είναι και τόσο ξένες η μία από την άλλη και σαφώς ακολουθούν και την πορεία των λαών που τις μιλούν. Με άλλα λόγια γνωρίζονται πάρα πολύ καλά. Η τουρκική γλώσσα είναι νεώτερη από την ελληνική (7ος) και χρησιμοποιεί από το 1927 το λατινικό αλφάβητο.

Θα ξεκινήσω από το 1839 που εκδίδεται η πρώτη εφημερίδα της Πόλης, ο Οθωμανικός Μηνύτωρ, που κυκλοφορεί δίγλωσση το έτος αυτό. Η εφημερίδα αυτή όχι μόνο είχε εκδοθεί στα ελληνικά και στα τουρκικά αλλά ήταν και η επίσημη ή ημιεπίσημη εφημερίδα της Οθωμανικής Κυβέρνησης. Είχα προαναφερθεί στο γεγονός της μη ύπαρξης επίσημης γλώσσας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το 1851 εκδόθηκε από έλληνες η πρώτη γραμματική της τουρκικής γλώσσας και συγγραφέας αυτής αναφέρεται ο Κωνσταντίνος Αδοσίδης.
Υπάρχουν αλληλοεπιδράσεις στους γειτονικούς λαούς: γενικά στον πολιτισμό, στα ήθη και τα έθιμα, ακόμη και στα θρησκευτικά έθιμα , στις παραδόσεις, στον μουσικό πολιτισμό, στις τέχνες αλλά και στην διατροφική κουλτούρα. Αλληλοδανειζόμαστε μουσικές συνθέσεις, αλληλοεπηρεαζόμαστε από διατροφικές συνήθειες και το ίδιο συμβαίνει φυσικά και στο γλωσσικό πολιτισμό. Και οι γλώσσες αλληλοδανείζονται αφομοιώνουν και συνθέτουν. Αυτό συνέβη με την ελληνική και την τουρκική. Και έδωσαν και πήραν.
Τουρκόφωνοι της Θράκης
Οι μουσουλμάνοι της Θράκης ανήκουν στη μόνη, από το ελληνικό κράτος, επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα. Ζουν στα μέρη αυτά εδώ και πάρα πολλούς αιώνες, έχουμε δηλ. κοινή πατρίδα. Με τη Συνθήκη της Λοζάνης το 1923, εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, παρέμειναν στην περιοχή και συγκρότησαν τη μουσουλμανική μειονότητα. Τα 2/3 της μειονότητας έχουν ως μητρική τους γλώσσα την τουρκική, οι υπόλοιποι την πομακική ενώ λιγότεροι από το 1/20 έχουν ως μητρική τη ρομανί.
Γιατί έχουν γλωσσικές αδυναμίες οι μουσουλμάνοι της Θράκης και δεν μπορούν ν α μάθουν καλά ελληνικά;
Πολλοί αναφέρονται στην αδυναμία έκφρασης στα ελληνικά των μειονοτικών ομάδων στη Θράκη που έχουν ως μητρική την τουρκική, αλλά και την πομακική. Επικρατεί η άποψη ότι οι τουρκόφωνοι της περιοχής από πρόθεση δεν μαθαίνουν, δεν επιθυμούν να μάθουν και έτσι δε μιλούν καλά τα ελληνικά. Και τα διάφορα αυθαίρετα συμπεράσματα δίνουν και παίρνουν. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Ζώντας σε ορεινές και αγροτικές περιοχές και ασχολούμενοι όλη μέρα με αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες, σε περιβάλλον σχετικά κλειστό, δίχως να έχουν την στοιχειώδη μόρφωση, μακριά πολλές φορές από τα κέντρα που συμβιώνουν διαφορετικοί πολιτισμοί και γλώσσες, οι άνθρωποι αυτή είναι αδύνατο να μάθουν και να μιλούν σωστά και καλά την ελληνική γλώσσα.Αν σ΄ αυτά προστεθεί η σχολική διαρροή, η ελλιπής διδασκαλία της ελληνικής στα μειονοτικά δημοτικά, αλλά και ο παραδοσιακός τρόπος ζωής με τους σχετικά αυστηρούς περιορισμούς των γυναικών, τότε καταρρίπτεται το επιχείρημα της δήθεν άρνησης της εκμάθησης της ελληνικής που προβάλλεται πολύ συχνά.
Η ελληνική γι αυτούς τους ανθρώπους είναι η γλώσσα της διοίκησης, της ανώτερης εκπαίδευσης, των αρχών και των έξω-μειονοτικών συναλλαγών και εφόσον αυτά δεν αγγίζουν τους αγροτικούς πληθυσμούς των τουρκόφωνων φυσικά είναι δύσκολη και η εκμάθηση της ελληνικής. Ας φέρω ένα παράδειγμα. Η γιαγιά μου είχε γεννηθεί στον Άγιο Γεώργιο της Βιζύης. Μετά το 1922 μετανάστευσε στην Κων/πολη. Πάντα την ερωτούσα: γιατί δεν ξέρεις τουρκικά γιαγιά; Η σταθερή της απάντηση: δεν τα ξέρω παιδί μ΄, δεν τα χρειαζόμασταν!.
Είναι η γλώσσα συνδεδεμένη με εθνική ταυτότητα και εθνική συνείδηση;
Τις περισσότερες φορές πιστεύω πως όχι. Οι Σέρβοι και οι Κροάτες και οι Βόσνιοι ενώ μιλούν την ίδια γλώσσα έχουν διαφορετική εθνική συνείδηση. Το ίδιο οι Γκαγκαβούζοι του βόρειου Έβρου και της Μολδαβίας. Έχουν ως μητρική γλώσσα την τουρκική, αλλά δεν αισθάνονται Τούρκοι.
Το ίδιο και οι τουρκόφωνοι πόντιοι (πολλοί από την περιοχή της Τσάλκας της Γεωργίας) και οι Καππαδόκες που ενώ μιλούσαν τα τουρκικά αισθάνονται έλληνες.
Το ίδιο και οι Αρμένιοι της Κωνσταντινούπολης. Πολλοί είναι τουρκόφωνοι, αλλά όχι Τούρκοι.
Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης μιλούν ισπανικά και ελληνικά, ανήκουν όμως στο εβραϊκό έθνος
Θα μπορούσα ν αναφερθώ σε πολλά άλλα παραδείγματα φυσικά Όπως για τα βλάχικα, τα αρβανίτικα και τα πομάκικα. Οι βλάχοι σήμερα αισθάνονται έλληνες, όπως και οι αποκαλούμενοι αρβανίτες της Βοιωτίας και του Έβρου.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η γλώσσα ταυτίζεται και με συγκεκριμένο έθνος και με συγκεκριμένη εθνική συνείδηση. Αυτό συμβαίνει-όχι φυσικά πάντα- τις περισσότερες φορές σε περιπτώσεις διωγμών και σε περιπτώσεις άμυνας απέναντι στην κυρίαρχη γλώσσα και
Αυτό συνέβη με τους έλληνες, αλλά και με άλλους λαούς της διασποράς της διασποράς οι οποίοι προσπαθούν να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα μέσω της γλώσσας. (Έλληνες της Αμερικής)

· ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Διδάσκοντας ελληνικά σε τουρκόφωνους: γλωσσολογικά, διδακτικά και άλλα θέματα
Φυσικά δεν απαιτείται η γνώση της τουρκικής για να διδάξεις την ελληνική σε τουρκόφωνους. Κάτι που θα ήταν παράλογο. Είναι όμως επιβεβλημένο να γνωρίζουν το ιστορικό υπόβαθρο της παρουσίας της τουρκικής γλώσσας στον ελληνικό χώρο, την ιστορική σχέση και την αλληλεπίδραση των δύο γλωσσών και των λαών που τις ομιλούν. Πάνω απ΄ όλα απαιτείται εκτίμηση της γλωσσικής διαφορετικότητας και η αποδοχή και ο σεβασμός της γλώσσας ως ισότιμης με αυτήν που θέλουμε να διδάξουμε.
Πριν από λίγες μέρες σε μία κοινωνική εκδήλωση άκουσα το εξής: «ααα μου λέει ο συνομιλητής μου .. ξέρετε τούρκικα; Ναι, απαντώ. Ναι αλλά αυτή η γλώσσα συνεχίζει με στόμφο «δεν είναι ικανή να εκφράσει όλα, τα πάντα που εκφράζει η ελληνική και οι άλλες γλώσσες, έχει ελλείψεις, δεν έχει τους κατάλληλους όρους να εκφράσει και να εκφραστεί», νομίζοντας προφανώς ότι η γλώσσα αυτή είναι όπως αυτές των ιθαγενών της Αυστραλίας ! Τα επιχειρήματα μου περί του αντιθέτου δεν φάνηκε να τον πείθουν, έπεσαν στο κενό.
Η Τουρκική γλώσσα
Ανήκει στις αλταϊκές γλώσσες. Έχει εντελώς διαφορετική δομή, συγγενεύει με την μογγολική, έχει ομοιότητες μες την Ουγγρική.
Είναι η «συγκολλητική» γλώσσα, δέχεται καταλήξεις μόνο στο τέλος των λέξεων
Δεν έχει άρθρα και γένη
Το ρήμα βρίσκεται πάντα στο τέλος της πρότασης
Έχει σχετικά απλό συντακτικό
Έχει αρκετές δομικές ομοιότητες με την αρχαία ελληνική
Φωνήεντα-σύμφωνα
Το Θ και το Δ είναι σχεδόν αδύνατο να το προφέρουν οι τουρκόφωνοι
Έχει την φωνηεντική αρμονία, άγνωστη στην ελληνική
Έχει φωνήεντα ü,ö,ı που δεν υπάρχουν στην ελληνική
Μεταξύ δύο συμφώνων παρεμβάλλεται πάντα ένα φωνήεν Σταύρος-istavros, Spor - s-i-por
Τα ρήματα
Το ρήμα βρίσκεται στο τέλος της πρότασης και ολόκληρη παράγραφος μπορεί να είναι και ολόκληρη πρόταση
Η χρήση της αιτιατικής, το αντικείμενο
Η ανυπαρξία άρθρων στην τουρκική και ο τρόπος σχηματισμού της αιτιατικής πτώσης στην τουρκική γλώσσα, προκαλούν δυσκολίες στην κατανόηση της ελληνικής αιτιατικής από ομιλούντες την τουρκική
Βλέπω τον άνθρωπο,
βλέπω την θάλασσα
βλέπω το σπίτι
Adam ı görüyorum
Deniz i görüyorum
Ev i görüyorum
Στα τουρκικά η παραπάνω αιτιατική (αντικείμενο) σχηματίζεται με τον ίδιο τρόπο προσθέτοντας κατάληξη i στο τέλος της λέξης, ενώ στα ελληνικά κάθε φορά είναι διαφορετική γιατί υπάρχει το άρθρο. Αυτό είναι και μία από τις βασικές δυσκολίες για τους τουρκόφωνους που μαθαίνουν την ελληνική
Μετοχές
H τουρκική κρατάει τη δομή της αρχαίας ελληνικής όσον αφορά τις μετοχές ο ερχόμενος, ο τρώγων, ο ομιλών, κ.ά.
Η μετατροπή της μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση κατά τη διδασκαλία της ελληνικής ενδέχεται να δυσκολέψει τη διαδικασία εκμάθησης.
Κοινές λέξεις, δάνεια αντιδάνεια και η χρησιμότητά τους κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Ψάχνουμε τα κοινά σημεία, τις κοινές λέξεις σε όλους τους τομείς. Είναι ένας καλός τρόπος προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να ενδιαφερθούν και να αγαπήσουν την ελληνική που διδάσκονται και να διαπιστώσουν τη σχέση των δύο γλωσσών.
Θρησκεία
Καθημερινότητα
Ονόματα-Επώνυμα
Ονόματα φαγητών-γλυκισμάτων
Όροι φυσικής-χημείας-βιολογίας-ιατρικής
Ξεκινώντας από τα ιερά πρόσωπα της θρησκείας που δίδονται ως κύρια ονόματα στην Τουρκία και στις αραβικές χώρες, αλλά και εν μέρει στους χριστιανούς, μπορούμε να έχουμε θαυμάσια αφορμή για να «γεφυρώσουμε» τις δύο γλώσσες :
Ιsa-Ιησούς ,Musa-Μωϋσής, Ibrahim-Αβραάμ, Meryem-Μαρία, -Yusuf-Ιωσήφ Ilyas-Ηλίας, Yunus- Iωνάς,
Σημερινά ελληνικά επώνυμα με τουρκική ρίζα, σημερινά τουρκικά επώνυμα και ονόματα με ελληνική ρίζα
Mουρατίδης -Μurat
Ζεραφέτης – Zarif-Zerafetli
Καρακάσης – Karakaş
Καραμπατζάκης- Κarabacak
Καραμπεάζης- Kara Beyaz
Κιρμιζής - Kırmızı
Κότσης-Koç
Σμαίλης-Ismail
Mihailoğlu-Μιχαηλίδης
Tanaşoglou-Αθανασιάδης
Κοçoğlu-Κωστόπουλος
Καθημερινότητα-κοινές λέξεις
Baba -Μπαμπάς
Haram-χαράμι
Hatır-χατίρι
Kavga- Καυγάς
Keyif- Κέφι
Merak- μεράκι
Mum (κερί) mumya -Μούμια
Soy- σόι
Tiryaki- θεριακλής
Αθλητής- atlet
Ανοιχτήρι -anahtar
Αυθέντης - efendi
Αυλή -avlu
Γιαλός -yalı
Εργάτης- ırgat
Εσείς - siz
Σοφός – sufi
Φανάρι –fener
Φούρνος - fırın
Χάρτης-harita
Τσαμπουκάς-sabıka
Αττική σύνταξη. Η τουρκική γλώσσα έχει την αττική σύνταξη:
τα παιδία παίζει
Çocuklar oynuyor
Πολλές λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά έχουν ρίζες τουρκικές. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την τουρκική γλώσσα, όπως φαίνεται και από τα παραπάνω παραδείγματα. Χαρακτηριστική είναι και η παραγωγική κατάληξη τζής- ( ουσιαστικά - επαγγελματικά), που χρησιμοποιείται και στις δύο γλώσσες.
Η ρήση «Μία γλώσσα ένας άνθρωπος» εκφράζει πιστεύω με τον καλύτερο τρόπο την αξία της γλωσσικής διαφορετικότητας. Γνωρίζεις τη γλώσσα, μπαίνεις στον πολιτισμό και στη σκέψη ενός άλλου ανθρώπου, ενός άλλου λαού. Αυτό είναι και ο σκοπός της γλωσσικής ποικιλίας-και πολυμορφίας που καλούμαστε να μεταδώσουμε διδάσκοντας την ελληνική, αλλά και διδασκόμενοι μία άλλη γλώσσα, ίσως την τουρκική.
Σήμερα η ΕΕ παροτρύνει τους πολίτες των χωρών μελών με διάφορα προγράμματα και με κίνητρα να καλλιεργούν την εκμάθηση των γλωσσών και συν τοις άλλοις όλων των μειονοτικών γλωσσών.
Όπως συμβιώνουν οι άνθρωποι, έτσι θα πρέπει να συμβιώνουν και οι γλώσσες. Ο γλωσσικός εθνικισμός[1] που ταλαιπώρησε επί αιώνες την περιοχή της ΝΑνατολικής Ευρώπης αφήνει πλέον τη θέση του στη συνύπαρξη των γλωσσών και κατ’ επέκταση στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών.
Αντώνιος. Χατζόπουλος, Εισήγηση στην Ημερίδα ΣΔΕ, Δράμα 17.2.2006