Η ΠΡΩΤΗ ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ

 Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες----
Χρόνος:  αμέσως μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους (146 π.Χ.) Πρωταγωνιστές:  οι Ρωμαίοι οι κάτοικοι των ελληνικών πόλεων
Βασικές έννοιες:  κατάκτηση, διοίκηση, συνέπειες
•  Πώς οι Ρωμαίοι κυβέρνησαν τους κατακτημένους Έλληνες.
•  Με ποιο τρόπο οι Ρωμαίοι διοικούσαν κάθε πόλη-κράτος που κατακτούσαν.
•  Ποια αποτελέσματα (συνέπειες) είχε για τους Έλληνες η παρουσία του ρωμαϊκού στρατού στον τόπο τους.
•  Πώς αντέδρασαν οι Έλληνες στους κατακτητές τους.

Πώς οι Ρωμαίοι κυβέρνησαν τους κατακτημένους Έλληνες;
 α) Κατάργησαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα, στα οποία οι άρχοντες της πόλης είχαν επιλεγεί από την πλειοψηφία των πολιτών και γι’ αυτό είχαν την αποδοχή των περισσοτέρων.
β) Κατάργησαν τις συμμαχίες μεταξύ των πόλεων-κρατών.
γ) Κρατούσαν τους Έλληνες διχασμένους και τους εμπόδιζαν να συνεργάζονται.
Με ποιο τρόπο οι Ρωμαίοι διοικούσαν κάθε πόλη-κράτος που κατακτούσαν;
Σε όσες πόλεις συμμαχούσαν μαζί τους ή δεν αντιστέκονταν στις λεγεώνες τους, οι Ρωμαίοι:
 • παραχωρούσαν ανεξαρτησία ή αυτονομία, δηλαδή επέτρεπαν σε αυτές να διοικούνται με δικούς τους νόμους και άρχοντες
• επέτρεπαν να τις διοικούν Έλληνες που είχαν φιλική διάθεση απέναντί τους.

Σε όσες πόλεις αντιστέκονταν, οι Ρωμαίοι φέρονταν με πολύ σκληρό τρόπο:
• γκρέμιζαν τα τείχη τους
• άρπαζαν θησαυρούς και έργα τέχνης
• επέβαλλαν βαρύτατους φόρους
• αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους τους
• εγκαθιστούσαν μόνιμες ρωμαϊκές φρουρές 
• ανέθεταν τη διοίκησή τους σε Ρωμαίους αξιωματούχους.
Ποια αποτελέσματα (συνέπειες) είχε για τους Έλληνες η παρουσία του ρωμαϊκού στρατού στον τόπο τους;
 α) Οι κάτοικοι της υπαίθρου υπέφεραν από τις ρωμαϊκές λεγεώνες, οι οποίες έπαιρναν τη σοδειά τους για να τραφούν.
β)  Συχνά οι Ρωμαίοι τούς στρατολογούσαν στο ρωμαϊκό στρατό.
 γ)  Αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τη γη τους και να καταφύγουν στις πόλεις.
 δ)  Οι κάτοικοι των πόλεων υπέφεραν από τη φτώχεια και από την παρουσία του ρωμαϊκού στρατού.
 ε)  Τα συναισθήματα που κυριαρχούσαν στον κόσμο ήταν η ανασφάλεια και ο φόβος.  
Οι Έλληνες πρώτη φορά υποδουλώνονταν σε ξένους και η συμπεριφορά των κατακτητών τούς ανάγκασε πολλές φορές να ξεσηκωθούν. Οι Ρωμαίοι, όμως, κατέπνιγαν τις εξεγέρσεις και τιμωρούσαν αλύπητα αυτούς που θεωρούσαν ότι τις υποκινούσαν.
  Είχαν λόγους οι κατακτημένοι Έλληνες να νιώθουν ανασφαλείς και φοβισμένοι;
Οι κατακτημένοι Έλληνες ένιωθαν μεγάλη ανασφάλεια και φόβο για πολλούς λόγους. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες τρέφονταν από τα προϊόντα που καλλιεργούσαν οι κάτοικοι της υπαίθρου.
 Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να πουλήσουν τα προϊόντα τους ούτε να τα χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Επίσης, οι Ρωμαίοι στρατολογούσαν πολλούς από τους κατοίκους των πόλεών τους, δηλαδή τους συγκέντρωναν και τους κατέτασσαν στο ρωμαϊκό στρατό για να αυξήσουν τη δύναμή του.
Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι οι κατακτημένοι Έλληνες έχασαν τις ελευθερίες και τα δικαιώματά τους, γι’ αυτό και ένιωθαν ανασφάλεια και φόβο.

Γιατί οι Ρωμαίοι κατάργησαν τις συμμαχίες των πόλεων και κυβέρνησαν την καθεμία διαφορετικά;
Οι Ρωμαίοι κατάργησαν τις συμμαχίες των πόλεων και κυβέρνησαν διαφορετικά την καθεμία από αυτές, γιατί έτσι κράτησαν ευκολότερα υπόδουλους τους Έλληνες.
Αν οι ελληνικές πόλεις συνεργάζονταν μεταξύ τους, τότε θα μπορούσαν ευκολότερα να ξεσηκωθούν και να αποκτήσουν την ελευθερία τους.
Επίσης, με τη διαφορετική διακυβέρνηση της κάθε πόλης, οι κάτοικοι δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα και έτσι ήταν δυσκολότερο να ενωθούν απέναντι σε έναν κοινό εχθρό.
 Ο Πολύβιος για την ερήμωση της υπαίθρου.
 Οι άνθρωποι δεν έκαναν αρκετά παιδιά και έτσι ο πληθυσμός λιγόστευε τόσο στις πόλεις όσο και στην ύπαιθρο. Στην ύπαιθρο δεν υπήρχαν «χέρια» για τις αγροτικές εργασίες και επομένως παράγονταν λιγότερα προϊόντα. Αλλά και οι κάτοικοι των πόλεων λιγόστευαν συνεχώς.
Έτσι, ενώ δεν υπήρχαν αρρώστιες ούτε πόλεμοι, η Ελλάδα σιγά σιγά ερήμωνε.
    
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.
 Επέβαλαν βαρύτατους φόρους στις πόλεις.
Επικράτησαν φτώχεια και ανέχεια.
Οι κάτοικοι των πόλεων έπρεπε να δίνουν το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που έπαιρναν από τη δουλειά τους στους Ρωμαίους, για να ξεπληρώνουν τους φόρους που τους επέβαλλαν. Έτσι, επικράτησαν παντού φτώχεια και ανέχεια.
Κατάργησαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα.
Οι Έλληνες δε μετείχαν στη διοίκησή τους.
Κατάργηση του δημοκρατικού πολιτεύματος σημαίνει περιορισμός της Εκκλησίας του ∆ήμου, δηλαδή περιορισμός του δικαιώματος κάθε πολίτη να συμμετέχει στη διοίκηση της πόλης του.

 Λεηλατούσαν τις καλλιέργειες. Χάθηκαν οι σοδειές των αγροτών. Ο ρωμαϊκός στρατός λεηλατούσε τα χωράφια που καλλιεργούσαν οι αγρότες, με αποτέλεσμα να χάνονται οι σοδειές τους. Αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους. Μειώθηκε ο ελληνικός πληθυσμός.
Οι Ρωμαίοι αιχμαλώτιζαν τους κατοίκους των ελληνικών πόλεων. Έτσι, μειώθηκε ο πληθυσμός τους. Απαγόρευαν την επικοινωνία. Aπομονώθηκαν οι κάτοικοι. Οι Ρωμαίοι δεν επέτρεπαν την επικοινωνία ανάμεσα στους κατοίκους, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να είναι απομονωμένοι μεταξύ τους.
Φανταστείτε ότι ζείτε σε μια κατακτημένη ελληνική πόλη, απ’ όπου αρπάζονται έργα τέχνης για να στολίσουν τη Ρώμη.
 Ένας Έλληνας γλύπτης προσπαθεί να πείσει το Ρωμαίο διοικητή να μην αφαιρέσει τα έργα τέχνης από τη γενέθλια πόλη του.
   Επιχειρήματα για το Ρωμαίο
 • Τα γλυπτά θα αναδειχθούν καλύτερα σε μια μεγάλη πόλη όπου δεν επικρατεί η φτώχεια, όπως στις ελληνικές πόλεις.
 • Κάθε λαός έχει δικαίωμα να απολαμβάνει τα έργα τέχνης, ακόμη και αν δεν του ανήκουν.
 • Αφού οι Ρωμαίοι κατόρθωσαν να νικήσουν τους Έλληνες, έχουν τη δύναμη ως κατακτητές να παίρνουν ό,τι θέλουν από τις πόλεις τους (το δίκαιο του ισχυροτέρου). Ακόμη και οι Έλληνες μετέφεραν έργα τέχνης στον τόπο τους από άλλες περιοχές που είχαν κατακτήσει.
 • Οι Ρωμαίοι γλύπτες, παρατηρώντας τα γλυπτά, μπορούν να μάθουν την τέχνη και να κατασκευάσουν και αυτοί παρόμοια.
 • Η Ρώμη είναι η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας και έχει πολύ μεγάλο πληθυσμό. Επίσης, την επισκέπτονται πάρα πολλοί άνθρωποι από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας. Επομένως, όλα αυτά τα έργα τέχνης θα μπορούν να τα βλέπουν και να τα απολαμβάνουν περισσότεροι άνθρωποι.

Επιχειρήματα για τον Έλληνα
• Τα γλυπτά έχουν γίνει από Έλληνες καλλιτέχνες και άρα οι Έλληνες έχουν δικαίωμα περισσότερο από κάθε άλλον να τα απολαμβάνουν.
• Οι Έλληνες πλήρωσαν για να κατασκευαστούν αυτά τα έργα, επομένως το να αφαιρεθούν θεωρείται κλοπή της περιουσίας τους.
 • Τα γλυπτά εκφράζουν τις ελληνικές συνήθειες, τον τρόπο ζωής καθώς και τη θρησκεία των Ελλήνων. Αυτά δε θα μπορούσαν εύκολα να τα καταλάβουν οι κάτοικοι της Ρώμης.
• Τα γλυπτά κατασκευάστηκαν ύστερα από παραγγελία για να διακοσμήσουν συγκεκριμένα σημεία της πόλης, των δρόμων ή των ναών. Άρα ταιριάζουν τέλεια σε αυτά και αν τοποθετηθούν αλλού μπορεί να μη δείχνουν το ίδιο όμορφα.
• Αν τα έργα τέχνης παραμείνουν στον τόπο όπου κατασκευάστηκαν, οι Ρωμαίοι θα μπορούν να υπερηφανεύονται για τον πολιτισμό που κατέκτησαν και για την ανωτερότητά τους που δεν τα κατέστρεψαν.
 Στον μύθο του Αισώπου δειτε πώς μπορεί να συσχετισθεί με τις εσωτερικές αντιθέσεις των Ελλήνων και με το «διαίρει και βασίλευε» των Ρωμαίων;
Όπως οι βέργες στα χέρια του γεωργού του μύθου ήταν ευκολότερο να σπάσουν μία μία παρά ενωμένες, έτσι και οι λαοί μπορούν ευκολότερα να παραμείνουν υπόδουλοι, όταν επιτρέπουν να τους κρατούν χωρισμένους οι αντιθέσεις τους.
Ξέρουμε ότι οι ελληνικές πόλεις είχαν πάντοτε αντιθέσεις και πολέμους μεταξύ τους.
Ακόμη και μέσα στην ίδια πόλη πολλές φορές παρουσιαζόταν διχόνοια. Αυτό προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν οι Ρωμαίοι, αντιμετωπίζοντας με διαφορετικό τρόπο την κάθε πόλη και καταργώντας τις συμμαχίες τους.
  Οι Έλληνες «κατακτούν» τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό τους
Χρόνος: μετά τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ.
Πρωταγωνιστές:  οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες
Βασικές έννοιες:  συνύπαρξη, συνεργασία, πολιτισμός, ελληνική γλώσσα, λατινική γλώσσα, ελληνορωμαϊκός πολιτισμός

• Με ποιο τρόπο οι Ρωμαίοι ήρθαν σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό.
• Πώς φαίνεται ότι οι Ρωμαίοι επηρεάστηκαν από τον ελληνικό πολιτισμό.
• Τι αποτέλεσμα είχε η γνωριμία των Ρωμαίων με τον ελληνικό πολιτισμό.
  Οι Ρωμαίοι κατακτώντας την Ελλάδα και τις χώρες της Ανατολής γνώρισαν από κοντά τον ελληνικό πολιτισμό.
Γνώρισαν, δηλαδή, ό,τι είχαν δημιουργήσει οι Έλληνες.
Mετά την κατάκτηση της Ελλάδας πολλοί Έλληνες αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, αλλά και πολλοί Ρωμαίοι έμποροι και στρατιώτες πήγαν σε ελληνικές περιοχές.
 Έτσι, οι Ρωμαίοι γνώρισαν τον πολιτισμό των Ελλήνων, δηλαδή:
 • τους μεγάλους και ωραίους ναούς
 • τα αγάλματα των θεών και των ηρώων
• τις τοπικές και τις πανελλήνιες γιορτές, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν οι τοπικές γιορτές σε συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας καθώς και οι γιορτές που ήταν κοινές για όλους τους Έλληνες
• τη μεγάλη πρόοδο στα γράμματα (φιλοσοφία, μαθηματικά, γεωμετρία, λογοτεχνία κ.ά.) και τους μεγάλους δασκάλους
 • την ανάπτυξη των τεχνών (αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, μουσική κ.ά.) και τους σπουδαίους δημιουργούς. 
Οι Ρωμαίοι γοητεύτηκαν από τον ελληνικό πολιτισμό και άλλαξαν την αρχική σκληρή στάση τους απέναντι στους κατακτημένους Έλληνες. Έτσι:
 • Κτίζουν δημόσια κτίρια και σπίτια με ελληνικά σχέδια.
 • Στολίζουν τα κτίρια αυτά με αγάλματα και έργα τέχνης που γίνονται από Έλληνες τεχνίτες.
• Όσοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες και άρχοντες ήταν φιλέλληνες, δηλαδή φίλοι και υπερασπιστές του ελληνικού πολιτισμού, ξοδεύουν πολλά χρήματα για να στολίσουν την Αθήνα και άλλες περιοχές της Ελλάδας με έργα τέχνης.
 • Μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα, η οποία επικρατούσε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις άλλες χώρες της Ανατολής που κατέκτησαν.
 • Παίζουν στα θέατρά τους ελληνικές κωμωδίες και τραγωδίες.
 •  Καλλιεργούν τη λατινική γλώσσα, που ήταν η εθνική τους γλώσσα, και μεταφράζουν σε αυτή έργα Ελλήνων συγγραφέων.
 • Παίρνουν Έλληνες δασκάλους για να διδάξουν τα παιδιά τους.
 • Στέλνουν τα παιδιά τους στην Ελλάδα για να σπουδάσουν και να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους.
 Μέσα από τη συνύπαρξη και τη συνεργασία οι δύο λαοί γνωρίστηκαν καλύτερα.
 Οι Ρωμαίοι γνωρίζοντας τον ελληνικό πολιτισμό τον προσάρμοσαν στις ανάγκες και στις συνήθειές τους.
 Έτσι, αυτή η συνύπαρξη ήταν η αιτία της γέννησης ενός καινούριου πολιτισμού, του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού.

 Γιατί η ελληνική γλώσσα μιλιόταν σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ανατολής. Συμβαίνει κάτι ανάλογο σήμερα;
 Η ελληνική γλώσσα μιλιόταν στις περισσότερες χώρες της Ανατολής για τους εξής λόγους:
 • Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δημιουργήσει αποικίες σε όλα τα παράλια της Μικράς Ασίας. Έτσι, η ελληνική γλώσσα έγινε γνωστή στους κατοίκους αυτών των περιοχών.
 • Η λατρεία των θεών των Ελλήνων και οι εκδηλώσεις προς τιμή τους είχαν επηρεάσει τη θρησκεία των λαών της Ανατολής.
 • Οι Έλληνες έμποροι μετέφεραν προϊόντα από την Ανατολή στη ∆ύση και έτσι είχαν δημιουργήσει πολλές επαφές με τους ανθρώ- πους που έμεναν σε αυτές τις περιοχές.

• Ο Μέγας Αλέξανδρος με τις εκστρατείες που έκανε διέδωσε την ελληνική γλώσσα και την ελληνική παιδεία.
 Σήμερα η ελληνική γλώσσα δεν είναι τόσο διαδεδομένη όσο παλιότερα.
Μιλιέται από τους Έλληνες και από ελάχιστους κατοίκους άλλων κρατών. Η γλώσσα που σήμερα έχει κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο, δηλαδή μιλιέται από πάρα πολλούς ανθρώπους και χρησιμοποιείται στις οικονομικές τους συναλλαγές, στο εμπόριο και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, είναι η αγγλική.
 Ποια στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού φαίνεται ότι εκτιμά ο Πλίνιος;
Ο Πλίνιος εκτιμά στον ελληνικό πολιτισμό τα εξής στοιχεία:
Οικονομικά
 •  Η οικονομική εξέλιξη, που στηρίχτηκε στην ανάπτυξη της γεωργίας. Κοινωνικά
• Η ελευθερία των πόλεων.
 • Η ελευθερία του ανθρώπου, που στηρίζεται στην αξιοπρέπεια, στην ανεξαρτησία και στην περηφάνια.
• Η ύπαρξη της δικαιοσύνης και των νόμων.
 •  Η θρησκεία όσον αφορά την κοσμοθεωρία των αρχαίων Ελλήνων για την ίδρυση του κόσμου από τους θεούς τους και τη μυθολογία που συνδέεται με αυτούς.
•  Η ιστορία των Ελλήνων (αρχαιότητα, ηρωικές πράξεις).
 Πνευματικά
 • Η γέννηση της λογοτεχνίας.
Ποιες ελληνικές πόλεις αναφέρει ιδιαίτερα ο Πλίνιος; 
Ο Πλίνιος αναφέρει την Αθήνα και τη Σπάρτη, αφού και οι δύο υπήρξαν πόλεις-κράτη που είχαν πολύ μεγάλη δύναμη και είχαν αναπτύξει σπουδαίο πολιτισμό.
 Έτσι, και οι δύο πόλεις ήταν γνωστές για:
 • την οργάνωση της κοινωνικής ζωής μέσα από την εφαρμογή διάφορων πολιτευμάτων
• την εφαρμογή της νομοθεσίας
 • τους θρησκευτικούς θεσμούς
 • την εκπαίδευση των νέων • την οικονομική ανάπτυξη, που στηρίχτηκε στη γεωργία, στη βιοτεχνία και στο εμπόριο • την ανάπτυξη του αθλητικού πνεύματος
• την καλλιέργεια της πνευματικής και της καλλιτεχνικής ζωής κ.ά.
Όλα αυτά αποτέλεσαν τη βάση του ελληνικού πολιτισμού και επομένως η Αθήνα και η Σπάρτη έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτόν.
  Οι Έλληνες θεοί στο Ρωμαϊκό Πάνθεο.
 Οι Ρωμαίοι κατακτώντας την Ελλάδα γνώρισαν και τη θρησκεία των Ελλήνων, δηλαδή τους ελληνικούς θεούς και τους μύθους που συνδένταν με αυτούς. Τους έκαναν εντύπωση η απεικόνιση των θεών με ανθρώπινη μορφή και η μεγάλη πίστη των Ελλήνων, την οποία εξέφραζαν με διάφορες γιορτές και τελετές.
Οι Ρωμαίοι λάτρεψαν πολλούς από τους θεούς αυτούς διατηρώντας τα ελληνικά ονόματα ή δίνοντάς τους λατινικά. Έφτιαχναν τα αγάλματά τους και τα τοποθετούσαν σε ναούς.
Ένας ναός που ξεχώριζε ήταν το Πάνθεο, όπου τοποθετούσαν τα αγάλματα όλων των θεών τους.
 Παρατηρήστε την εικόνα του Παρθενώνα και του ωδείου του Ηρώδη του Αττικού. 
Αρχιτεκτονικές ομοιότητες
 • Και στα δύο κτίρια υπάρχουν κίονες.
Αρχιτεκτονικές διαφορές
 • Το μέγεθος του Παρθενώνα είναι πολύ μικρότερο από αυτό του ωδείου, παρ’ όλο που ο Παρθενώνας ήταν αφιερωμένος στη θεά Αθηνά και επομένως εξέφραζε το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των Αθηναίων.
 •  Ο Παρθενώνας είναι ένας μεγάλος ναός, ο οποίος δίνει την αίσθηση της αυστηρότητας και της απλότητας και όχι ενός ογκώδους κατασκευάσματος.
Αντίθετα, το ωδείο με την ημικυκλική ορχήστρα, την τριώροφη πρόσοψη, τις παρόδους και τα κλιμακοστάσια αποτελεί μια τεράστια κατασκευή που κυριαρχεί στο χώρο με τον όγκο της.
 •  Στον Παρθενώνα δεν υπάρχει πουθενά ευθεία γραμμή. Οι ευθείες γραμμές σιγά σιγά καμπυλώνουν. Η καμπυλότητα αυτή όμως δε γίνεται αντιληπτή όταν κάποιος βλέπει το ναό. Αντιθέτως, στο ωδείο κυριαρχούν οι καμπύλες.
Ο Ηρώδης επέλεξε να χτίσει το ωδείο στην Ακρόπολη, επειδή ήταν το θρησκευτικό κέντρο της πόλης και επιπλέον γιατί ο ιερός βράχος ήταν ορατός από όλες τις περιοχές.
 Έτσι, ικανοποιούσε το θρησκευτικό του συναίσθημα, αφιερώνοντας κάτι σπουδαίο στους θεούς. Από την άλλη, το κτίριο αυτό θα συγκέντρωνε το ενδιαφέρον όλων των κατοίκων της πόλης και των επισκεπτών, αφού θα τους προσέλκυε από μακριά λόγω του μεγέθους του.
 
 Ο Πλίνιος μέσα από τις συμβουλές του θέλει να τονίσει στο νέο έπαρχο να μη συμπεριφερθεί ως κατακτητής, αλλά να βασιστεί στην ειρηνική συνύπαρξη και στη συνεργασία με τους ντόπιους. Αυτό θα το πετύχαινε μέσα από την αναγνώριση του πολιτισμού τους.
Οι λόγοι για τους οποίους ο Πλίνιος έδινε αυτές τις συμβουλές ήταν επειδή:
 • Ο νέος έπαρχος έπρεπε να γνωρίζει ποιους ανθρώπους θα διοικούσε.
 • Οι Ρωμαίοι είχαν κατακτήσει πολλές χώρες, που η καθεμία είχε το δικό της πολιτισμό.
 Η επαρχία της Αχαΐας, η οποία περιελάμβανε την Πελοπόννησο και αργότερα όλη τη Νότια Ελλάδα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού. Το ιδιαίτερο αυτό στοιχείο έπρεπε να το λάβει υπόψη του ο νέος έπαρχος.
 • Ο Πλίνιος ήταν φιλέλληνας απ’ ό,τι φαίνεται από την επιστολή του και προσπαθεί να μεταδώσει στους άλλους ό,τι ανακάλυψε στην Ελλάδα και τον γοήτευσε.
 • Αν ο νέος έπαρχος διοικούσε την περιοχή με αυστηρότητα και σκληρότητα και οι κάτοικοι έχαναν τη λίγη ελευθερία που τους είχαν παραχωρήσει, σίγουρα θα ξεσπούσαν εξεγέρσεις και συγκρούσεις.

 Έχουμε ανάλογα παραδείγματα στη σύγχρονη ιστορία μας;
 Όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Ελλάδα, τους δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τον ελληνικό πολιτισμό, τον τρόπο σκέψης των Ελλήνων και τις συνήθειες της καθημερινής ζωής τους.
Η γνωριμία με κάτι καινούριο πάντα προκαλεί ενδιαφέρον.
 Έτσι, οι Ρωμαίοι γοητεύτηκαν, επηρεάστηκαν και τελικά προσάρμοσαν τον ελληνικό πολιτισμό στις δικές τους ανάγκες και στις συνήθειές τους.
Ανάλογο παράδειγμα μπορούμε να συναντήσουμε και στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Για παράδειγμα, την περίοδο του 1940-1944 οι Ιταλοί και οι Γερμανοί είχαν κατακτήσει την Ελλάδα.
 Σήμερα όμως οι σχέσεις μας με τους δύο αυτούς λαούς είναι πολύ φιλικές και υπάρχει συνεργασία σε πολλούς τομείς, όπως η οικονομία, η εκπαίδευση, το εμπόριο, ο τουρισμός κτλ.
 Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου
Χρόνος: αρχές περίπου του 1ου αιώνα μ.Χ., σχεδόν τρεις αιώνες μετά την υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους (100 μ.Χ. περίπου)
Πρωταγωνιστές: οι Ρωμαίοι
Βασικές έννοιες:  κοσμοκρατορία, αυτοκρατορία, πολυπολιτισμικότητα, διοίκηση, ρωμαϊκή ειρήνη
 
 •  Τι έκαναν οι Ρωμαίοι μετά την υποταγή της Ελλάδας.
 •  Ποια ήταν τα σύνορα και ο πληθυσμός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.
 •  Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των κατοίκων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
 •  Ποιες δυσκολίες συνάντησαν οι Ρωμαίοι στη διοίκηση της αυτοκρατορίας και ποια μέτρα πήραν για να τις αντιμετωπίσουν.
•  Σε τι βοήθησαν τα μέτρα που πήραν οι Ρωμαίοι και ποια αποτελέσματα είχαν για τη ζωή των κατοίκων της αυτοκρατορίας.
     Οι Ρωμαίοι συνέχισαν τις κατακτήσεις τους στη ∆ύση, στην Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική περίπου για τρεις αιώνες.
Αποτέλεσμα των κατακτήσεων ήταν όλες οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο να γίνουν ρωμαϊκές επαρχίες. Για το λόγο αυτό οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τη Μεσόγειο «η θάλασσά μας» (mare nostrum).
 Ποια ήταν τα σύνορα και ο πληθυσμός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.;
 Μέσα στα σύνορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. βρίσκονταν όλες οι γνωστές μέχρι τότε περιοχές. Γι’ αυτό και λέμε ότι οι Ρωμαίοι εκείνη την εποχή έγιναν κοσμοκράτορες, δηλαδή κυβερνήτες όλου του κόσμου.
Ο πληθυσμός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας την εποχή εκείνη υπολογίζεται πάνω από 50 εκατομμύρια.

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των κατοίκων της αυτοκρατορίας; Το ρωμαϊκό κράτος ήταν πολυπολιτισμικό, δηλαδή μέσα σε αυτό κατοικούσαν άνθρωποι με διαφορετικό πολιτισμό, οι οποίοι:
 • ανήκαν σε πολλές φυλές
 • μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες
 • είχαν διαφορετικές θρησκείες και διαφορετικές συνήθειες.

 Όλοι οι άνθρωποι που ζούσαν εκείνα τα χρόνια στην αυτοκρατορία, αν και
 ήταν πολύ διαφορετικοί από περιοχή σε περιοχή, έπρεπε να κυβερνηθούν από τη Ρώμη. Αυτό είχε αρκετές δυσκολίες, γι’ αυτό και οι Ρωμαίοι πήραν διάφορα μέτρα για να διοικήσουν, δηλαδή να κυβερνήσουν, καλύτερα το απέραντο κράτος τους.
Τα μέτρα που πήραν οι Ρωμαίοι για να διοικήσουν καλύτερα το κράτος τους ήταν τα εξής:
 • Αρχηγός του κράτους, δηλαδή «πρώτος πολίτης» του, ορίστηκε ο  αυτοκράτορας. Σε αυτόν έπρεπε να υπακούουν και να είναι πιστοί  όλοι οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας.
 • Όλοι οι κάτοικοι των περιοχών που είχαν κατακτηθεί από τους Ρωμαίους και είχαν δεχτεί την κυριαρχία τους απέκτησαν τον τίτλο του Ρωμαίου πολίτη. Αυτό σήμαινε ότι οι νόμοι του κράτους εξασφάλιζαν σε όσους είχαν αυτό τον τίτλο όλα τα βασικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, δηλαδή είχαν πολιτικά δικαιώματα.
• Οργάνωσαν πειθαρχημένο στρατό, έργο του οποίου ήταν να φυλάει τα σύνορα της αυτοκρατορίας και να φροντίζει ώστε να διατηρούνται η τάξη και η ειρήνη στο εσωτερικό της.
 • ∆ιόρισαν στις περιοχές της αυτοκρατορίας Ρωμαίους κυβερνήτες, τους ανθύπατους. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι να επιβλέπουν τους τοπικούς άρχοντες των περιοχών και να ενημερώνουν τον αυτοκράτορα για οτιδήποτε συνέβαινε σε αυτές.
 • Μείωσαν τους φόρους που πλήρωναν οι πολίτες και οργάνωσαν καλύτερα τον τρόπο είσπραξής τους.
• Ψήφισαν δικαιότερους νόμους και φρόντιζαν να τους τηρούν και να τους εφαρμόζουν όλοι.

Τα μέτρα βοήθησαν να επικρατήσουν στην αυτοκρατορία τάξη, ασφάλεια και δικαιοσύνη. Τα αποτελέσματα στη ζωή των κατοίκων ήταν η ανάπτυξη της γεωργίας, του εμπορίου, της ναυτιλίας και της βιοτεχνίας.
Η περίοδος αυτή, η οποία κράτησε περίπου διακόσια χρόνια, είναι γνωστή ως «ρωμαϊκή ειρήνη» (pax romana).
    Οι Ρωμαίοι, κατά την περίοδο των πρώτων κατακτήσεων, ήταν πάρα πολύ σκληροί με τους κατοίκους των κατακτημένων περιοχών.
 Τους επέβαλλαν βαρύτατους φόρους, τους αιχμαλώτιζαν, άρπαζαν τους θησαυρούς και τα έργα τέχνης με τα οποία στόλιζαν τις πόλεις τους, ενώ ο ρωμαϊκός στρατός υφάρπαζε τις σοδειές των καλλιεργητών.
 Έτσι, οι κάτοικοι ένιωθαν φόβο και συνεχή απειλή από τους Ρωμαίους.
Την περίοδο που εξετάζουμε, δηλαδή στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Οι Ρωμαίοι έχουν πλέον σταθεροποιήσει τις κατακτήσεις τους και έχουν δημιουργήσει ένα απέραντο κράτος, μέσα στα σύνορα του οποίου περιλαμβάνεται όλος ο μέχρι τότε γνωστός κόσμος.
 Οι κάτοικοι των περιοχών που ανήκουν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία έχουν τον τίτλο του Ρωμαίου πολίτη, δηλαδή έχουν πολιτικά δικαιώματα και ελευθερίες, τα οποία προστατεύονται από τους νόμους της αυτοκρατορίας.
 Επίσης, ο στρατός τα προηγούμενα χρόνια είχε ως έργο να κατακτήσει όλο και περισσότερες περιοχές. Γι’ αυτό και στρατολογούσε τους ανθρώπους και άρπαζε τις σοδειές τους, για να εξασφαλίσει τροφή στους πολεμιστές στρατιώτες.
Αντίθετα, την περίοδο αυτή είναι υπεύθυνος για τη φύλαξη των συνόρων της αυτοκρατορίας αλλά και για τη διατήρηση της ειρήνης στο εσωτερικό της.
 Έτσι, οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας νιώθουν πλέον ασφαλείς και μπορούν να ασχοληθούν με δραστηριότητες όπως η γεωργία, το εμπόριο, η ναυτιλία και η βιοτεχνία.
Ταυτόχρονα, οι νόμοι γίνονται δικαιότεροι, ενώ μειώνονται και οι φόροι.
 Όλα αυτά έκαναν τους κατοίκους της αυτοκρατορίας να νιώθουν πιο ασφαλείς. Με βάση τα μέτρα που έλαβαν οι Ρωμαίοι, ποια από τα προβλήματα διοίκησης νομίζετε ότι αντιμετωπίστηκαν;    

Μέτρα που πήραν οι Ρωμαίοι .
Πώς βοηθούσαν τη «ρωμαϊκή ειρήνη» «ρωμαϊκή ειρήνη» Φύλαξη συνόρων και διατήρηση της τάξης και της πειθαρχίας.
 Όταν δε γίνονται εχθροπραξίες, οι κάτοικοι νιώθουν ασφαλείς και ασχολούνται με ειρηνικά έργα, όπως με τις αγροτικές εργασίες, με το εμπόριο κ.ά.
Ανώτεροι Ρωμαίοι κυβερνήτες επιβλέπουν τους τοπικούς άρχοντες.
Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι αυθαιρεσίες από τους τοπικούς άρχοντες προς τους κατοίκους.
Μείωση φόρων και οργάνωση του τρόπου είσπραξης.
Από τη στιγμή που οι κάτοικοι πληρώνουν λιγότερους φόρους ανακουφίζονται από τα υπέρογκα ποσά που πλήρωναν και έχουν περισσότερα χρήματα για να καλύψουν προσωπικές ανάγκες και ίσως να κάνουν επενδύσεις στις επιχειρήσεις τους (εμπόριο, βιοτεχνία, γεωργία κ.ά.). Επομένως, γίνεται μεγαλύτερη διακίνηση του χρήματος.
∆ικαιότεροι νόμοι, τήρηση  και εφαρμογή αυτών.
Η ύπαρξη νόμων εξασφαλίζει τη δικαιότερη αντιμετώπιση των πολιτών, ιδιαίτερα όταν τηρούνται.
 Άλλα κείμενα μας πληροφορούν… «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη» Στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. το ρωμαϊκό κράτος βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Στα χρόνια αυτά κατασκευάστηκε ένα δίκτυο δρόμων που ένωνε τη Ρώμη, την πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με όλες τις περιοχές που ανήκαν σε αυτή.
Τους δρόμους αυτούς χρησιμοποιούσαν κυρίως ο στρατός, οι έμποροι και οι αγγελιοφόροι.
Ένας από αυτούς τους δρόμους ήταν και η Εγνατία Οδός, η οποία ξεκινούσε από το ∆υρράχιο, περνούσε από τη Βέροια, την Πέλλα και τη Θεσσαλονίκη και κατέληγε στο Βυζάντιο.
∆ηλαδή ξεκινούσε από τη σημερινή Αλβανία, διέσχιζε τη Μακεδονία και κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη.
Οι αγγελιοφόροι - σκυταλοδρόμοι
Οι Ρωμαίοι για να μεταφέρουν την αλληλογραφία του κράτους είχαν οργανώσει πολύ καλά τις ταχυδρομικές υπηρεσίες.
 Σε κάθε μεγάλη οδό υπήρχαν σταθμοί με ξεκούραστα άλογα. Οι αγγελιοφόροι με ένα είδος σκυταλοδρομίας έφταναν στο σταθμό όπου τους περίμενε ένας ταχυδρόμος, ο οποίος με ξεκούραστα άλογα συνέχιζε το ταξίδι του μέχρι τον επόμενο σταθμό όπου τον περίμενε άλλος ταχυδρόμος.
Με τον τρόπο αυτό, όλη η αλληλογραφία του κράτους μεταφερόταν από τη Ρώμη σε κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας, και το αντίστροφο, πολύ γρήγορα σε σχέση με τα μέσα της εποχής.
 Αν παρατηρήσουμε ένα χάρτη που δείχνει τις περιοχές στις οποίες επεκτεινόταν το ρωμαϊκό κράτος στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., θα διαπιστώσουμε ότι αυτό είχε πολύ μεγάλη έκταση και στα σύνορά του περιελάμβανε πολλές περιοχές.
Στα δυτικά έφτανε μέχρι και τη σημερινή Ισπανία, ενώ στα ανατολικά μέχρι τη Μικρά Ασία, τη Συρία και την Παλαιστίνη.
 Στα βόρεια μέχρι τους ποταμούς Ρήνο και ∆ούναβη και στα νότια περιελάμβανε την Αίγυπτο και τις περιοχές όπου σήμερα βρίσκονται η Τυνησία και η Λιβύη.
Βλέπουμε, δηλαδή, ότι οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα ανήκαν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία εκείνης της περιόδου.
Επομένως, δικαιολογημένα οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τη Μεσόγειο «η θάλασσά μας». Στις περιοχές στις οποίες επεκτεινόταν το ρωμαϊκό κράτος κατοικούσαν παλαιότερα άλλοι λαοί, όπως οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Πέρσες, οι Καρχηδόνιοι κ.ά.

 Εκτός όμως από το δίκτυο δρόμων, υπήρχαν και καλά οργανωμένες ταχυδρομικές υπηρεσίες.
 Οι αγγελιοφόροι μετέφεραν την κρατική αλληλογραφία από και προς τη Ρώμη με ένα είδος σκυταλοδρομίας. Σε κάθε μεγάλη οδό υπήρχαν σταθμοί με ξεκούραστα άλογα. Οι αγγελιοφόροι άλλαζαν τα κουρασμένα τους άλογα με ξεκούραστα και συνέχιζαν το ταξίδι τους μέχρι να συναντήσουν τον επόμενο ταχυδρόμο.
 Έτσι, η αλληλογραφία έφτανε γρήγορα και με ασφάλεια στον προορισμό της ανάλογα με τα μέσα της εποχής.
Επομένως, οι δρόμοι και τα μέσα μεταφοράς έπαιξαν πολύ σπουδαίο ρόλο στην εξυπηρέτηση των αναγκών των ανθρώπων (μετακίνηση ανθρώπων και μεταφορά προϊόντων), ανεξάρτητα από το αν έμεναν κοντά στη Ρώμη ή σε κάποια απομακρυσμένη περιοχή.
 Όμως και το ίδιο το κράτος διευκολυνόταν με αυτό τον τρόπο να διοικεί καλύτερα την κάθε περιοχή της αυτοκρατορίας, αφού οι εντολές του αυτοκράτορα έφταναν πολύ γρήγορα στον προορισμό τους.
ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ Μείωσαν τους φόρους .
Ανακουφίστηκαν οι πολίτες Οργάνωσαν το στρατό .
∆ημιουργήθηκε αίσθημα ασφάλειας /
Έφτιαξαν το οδικό δίκτυο ∆ιευκολύνθηκε η συγκοινωνία /
Σεβάστηκαν τον ελληνικό πολιτισμό.
Γεννήθηκε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός.
Εφάρμοσαν τους νόμους .
Περιορίστηκαν οι αυθαιρεσίες
 Ο πιο σημαντικός δρόμος ήταν η Εγνατία Οδός, η οποία ξεκινούσε από το ∆υρράχιο (βρίσκεται στη σημερινή Αλβανία), περνούσε από διάφορες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης (Ελλάδα) και κατέληγε στο Βυζάντιο (σημερινά εδάφη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας).
Σήμερα κατασκευάζεται στη βόρεια Ελλάδα η σύγχρονη Εγνατία Οδός, η οποία ξεκινά από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας στην Ήπειρο, περνάει από τα Ιωάννινα, το Μέτσοβο, τα Γρεβενά, την Κοζάνη, τη Βέροια, τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα, την Ξάνθη, την Κομοτηνή, την Αλεξανδρούπολη και καταλήγει στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
 Η σημασία του δρόμου αυτού είναι παρά πολύ μεγάλη για τη χώρα μας αφού συνδέει τη δυτική με την ανατολική Ελλάδα. Έτσι, διευκολύνεται η επικοινωνία των ανθρώπων που κατοικούν σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, οι οποίοι προηγουμένως λόγω της μορφολογίας του εδάφους αντιμετώπιζαν δυσκολίες, αφού έπρεπε να διανύσουν πολύ μεγάλες αποστάσεις. Επίσης, διευκολύνονται και οι μεταφορές των προϊόντων, καθώς μικραίνει η απόσταση μέχρι τα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Όμως η σημασία της Εγνατίας Οδού είναι πολύ σημαντική και για την Ευρώπη, διότι συνδέει περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (π.χ. Ιταλία) με τις βαλκανικές χώρες και τη Μικρά Ασία.

  www.patakis.gr/files/5877.