ΕΛΛΑΔΑ 1844-1875

ΜΙΚΡΕΣ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
1844 - 1875: Να περάσει ο επόμενος...

Αν και νικητής χάρη στη βία και τη νοθεία, ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός, Ιωάννης Κωλέττης, αποδείχτηκε άξιος των περιστάσεων και δε δίστασε να τα βάλει ακόμα και με τον πρώην σύμμαχό του, Θεόδωρο Γρίβα, που κάθε τόσο ύψωνε επαναστατική σημαία στην Αιτωλοακαρνανία. Ούτε φοβήθηκε τους πρεσβευτές των ξένων δυνάμεων. Και όταν του... παρακόλλησαν διέλυσε τη Βουλή, προκήρυξε εκλογές (καλοκαίρι 1847) και τις πήρε με απόλυτη και τεράστια πλειοψηφία. Πέθανε, όμως, στις 31 Αυγούστου κι έλυσε τα χέρια «εχθρών και φίλων».

Από εκεί κι έπειτα, το ποιος θα γινόταν πρωθυπουργός εξαρτιόταν από το ποιος ήταν ο ευνοούμενος του Οθωνα και της πρεσβείας, που τύχαινε να έχει το πάνω χέρι στην κρίσιμη στιγμή. Συνολικά, από τις εκλογές του 1844 έως το 1875, οπότε ο Χαρίλαος Τρικούπης υποχρέωσε τον βασιλιά Γεώργιο Α να δεχτεί την «αρχή της δεδηλωμένης», έγιναν δεκαπέντε εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά η πρωθυπουργία άλλαξε χέρια 39 φορές!

Στα 1862, το κακό είχε παραγίνει καθώς είχαν μεσολαβήσει μύρια όσα δεινά για τον τόπο. Οι ξένες δυνάμεις έφτασαν να κυριεύσουν Αθήνα και Πειραιά στον Κριμαϊκό πόλεμο, η πείνα θέριζε, η βαρυγκώμια μετατράπηκε σε επανάσταση. Ο Οθων και η Αμαλία εκδιώχτηκαν (12 Οκτωβρίου 1862). Πρωθυπουργός, «πρόεδρος προσωρινής επιτροπής», ορκίστηκε ο Δημήτριος Βούλγαρης. Η εκλογή του ανανεώθηκε στις 30 Ιανουαρίου από την Εθνοσυνέλευση, που σχηματίστηκε για να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο. Στις 18 Μαρτίου 1863, ο διορισμένος από την Εθνοσυνέλευση πρωθυπουργός Κ.Ζ. Βάλβης ανακοίνωσε πως οι τρεις μεγάλες δυνάμεις πρότειναν να γίνει βασιλιάς των Ελλήνων ο Δανός πρίγκιπας Γεώργιος Γλίξμπουργκ. Εκείνος έφθασε στην Ελλάδα στις 18 Οκτωβρίου και στις 25 διόρισε πρωθυπουργό τον Δημήτριο Βούλγαρη, που έμεινε έως τον επόμενο Μάρτιο.
«Μαυρίστε τους!»
Οι πρώτες μετά το Σύνταγμα του 1864 εκλογές ορίστηκαν να ξεκινήσουν στις 14 Μαϊου 1865, με πρωθυπουργό, για πρώτη φορά, τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, παλιά δικαστικό. Η προηγούμενη πείρα είχε βοηθήσει ώστε να επιλεγεί μια διαδικασία που απέκλειε κάθε χρήση βίας και νοθείας. Μόνο που ήταν κάπως χρονοβόρα: Σε κάθε εκλογικό τμήμα στήνονταν τόσες κάλπες όσοι και οι υποψήφιοι βουλευτές.
Κάθε κάλπη ήταν χωρισμένη στα δύο, η μισή άσπρη με μια ταμπέλα που έλεγε «ναι» και η μισή μαύρη με μιαν άλλη που έλεγε «όχι». Δύο σωληνάκια οδηγούσαν το ένα στην άσπρη πλευρά και το άλλο στη μαύρη. Πίσω από κάθε κάλπη στεκόταν εκπρόσωπος του υποψηφίου στον οποίο αυτή ανήκε. Ο ψηφοφόρος, μπαίνοντας, έπρεπε να πάρει τόσα μολυβένια μπαλάκια όσα και οι κάλπες. Πλησίαζε τις κάλπες τη μία μετά την άλλη. Οταν έφτανε μπροστά στην καθεμιά από αυτές, ο αντιπρόσωπος φώναζε δυνατά το όνομα του υποψηφίου στον οποίο αυτή ανήκε. Ο ψηφοφόρος έβαζε το μπαλάκι ή στον σωλήνα που οδηγούσε στην άσπρη μεριά ή σ' εκείνον που οδηγούσε στη μαύρη.
Η διαδικασία επαναλαμβανόταν με όλες τις κάλπες. Απαγορευόταν από τον νόμο να προσπεραστεί μια κάλπη χωρίς να ριχτεί σ' αυτήν μπαλάκι κι ο παραβάτης πλήρωνε πρόστιμο επιτόπου! Στη διαλογή μετρούσαν πρώτα αν τα μπαλάκια στην άσπρη και στη μαύρη πλευρά κάθε κάλπης είχαν άθροισμα ίσο με τον αριθμό των ψηφισάντων. Αν τα μπαλάκια ήταν παραπάνω, η επιτροπή αφαιρούσε τα περισσευούμενα από την άσπρη μεριά!
Βουλευτές ανακηρύσσονταν όσοι είχαν τα περισσότερα μπαλάκια στην άσπρη μεριά και εκλέγονταν τόσοι, όσους έβγαζε κάθε περιοχή. Υπήρχε δηλαδή απόλυτη και ανόθευτη απλή αναλογική, χωρίς περιορισμό επιλογής για τους ψηφοφόρους, που επέλεγαν όσους ήθελαν και «μαύριζαν» (από εκεί βγήκε η έκφραση) με την ψυχή τους τους, για τον καθέναν, ανεπιθύμητους (λέγεται σύστημα πλειοψηφικό επιμεριστικό).
Φύγε εσύ, έλα εσύ
Στις εκλογές αυτές πλειοψήφησε ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, που παραιτήθηκε το φθινόπωρο συνδέοντας την τύχη του με ένα φορολογικό νομοσχέδιο για να φτιάξει δρόμους. Ο βασιλιάς διόρισε τον Δημήτριο Βούλγαρη, που παραιτήθηκε σχεδόν αμέσως επειδή ο Γεώργιος αρνήθηκε να διώξει έναν ανεπιθύμητο στην κυβέρνηση ξένο σύμβουλό του.
Τον διαδέχτηκε ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, από τους πρωτεργάτες στην έξωση του Οθωνα. Παραιτήθηκε δέκα μέρες αργότερα, μόλις ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός, αφού τον κατηγόρησαν ως προδότη επειδή ανέχτηκε εκείνον τον σύμβουλο. Διορίστηκε και πάλι ο Βούλγαρης για να ξαναπαραιτηθεί δύο μέρες αργότερα, επειδή δεν του έκανε ο Γεώργιος το χατίρι να κλείσει τη Βουλή έως τον Ιανουάριο.
Ο βασιλιάς διόρισε τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, που ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης, χωρίς να υποχρεούται, θέτοντας έτσι έμμεσα ζήτημα δεδηλωμένης. Καταψηφίστηκε και παραιτήθηκε. Ο βασιλιάς ξανακάλεσε τον Δεληγιώργη κι έδιωξε τον σύμβουλό του που προκαλούσε την αναταραχή. Ο Δεληγιώργης παραιτήθηκε για δεύτερη φορά, τέλη Νοεμβρίου, οπότε κλήθηκε ο Μπενιζέλος Ρούφος να βγάλει τη δύσκολη αυτή χρονιά του 1865 με μια συμμαχική κυβέρνηση.
Οσο κι αν όλ' αυτά φαίνονται σήμερα περίεργα και μοιάζουν με παιδιαρίσματα, στην πραγματικότητα ένα σήμαιναν: Οτι σιγά σιγά οι Ελληνες πολιτικοί ωρίμαζαν και οδηγούνταν νομοτελειακά στη στιγμή που θα αποτίνασσαν από το ελληνικό Κοινοβούλιο το δικαίωμα του βασιλιά να διορίζει κυβερνήσεις. Η Ελλάδα προχωρούσε προς αυτό που, δέκα χρόνια αργότερα, ο Χαρίλαος Τρικούπης θα ονόμαζε «αρχή της δεδηλωμένης»: Να απολαμβάνει, δηλαδή, ο πρωθυπουργός της χώρας τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου και όχι την εύνοια του ανώτατου άρχοντα.