ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟ «ΜΕΝΩΝ»

Ο Μένων είναι ένας ευθύς διάλογος του Μένωνα με το Σωκράτη. Στο κείμενο που προηγείται του αποσπάσματος που εξετάζεται, ο Σωκράτης, καλεί το συνομιλητή του να πει «τι είναι αρετή». Μετά από κάποιες απόπειρες του Μένωνα να απαντήσει στο ερώτημα και ανταπαντήσεις του Σωκράτη, οι δύο συνομιλητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι κανείς από τους δύο δεν μπορεί να ορίσει την έννοια της αρετής. Τότε ο μεν Σωκράτης προτείνει στο συνομιλητή του την από κοινού έρευνα για την ανακάλυψη και τον ορισμό της, ο δε Μένων αναρωτιέται πως θα γίνει αυτό αφού, αφενός μεν, δεν γνωρίζουν τι ψάχνουν, αφετέρου μη γνωρίζοντας αυτό που ψάχνουν δεν θα ξέρουν αν αυτό που ανακάλυψαν ήταν αυτό που έψαχναν ή όχι. Το ζήτημα επομένως που εδώ προκύπτει είναι η γνώση και το πώς αυτή αποκτάται.
Ο Σωκράτης, προκειμένου να πείσει το Μένωνα ότι ο ισχυρισμός του είναι λανθασμένος και ότι το άγνωστο μπορεί κάλλιστα να διερευνηθεί, χρησιμοποιεί το μύθο της ανάμνησης. Σύμφωνα με αυτόν το μύθο, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από τους πυθαγορείους, η ψυχή υπήρχε πριν κατοικήσει το σώμα και εξακολουθεί να υπάρχει και μετά θάνατον. Στη μακραίωνη πορεία της, αυτή έχει αποκτήσει μια σειρά γνώσεων. Τις γνώσεις αυτές κατά την ενσωμάτωσή της, τις ξεχνά. Έχει όμως τη δυνατότητα να τις ξαναθυμηθεί και συχνά το καταφέρνει. Αυτή η διαδικασία κατά τον Πλάτωνα είναι αυτό που αποκαλείται μάθηση και η οποία στην ουσία είναι ανάμνηση. Στο έργο του Μένων, λοιπόν, ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι, η «έρευνα» και η «μάθηση» στην πραγματικότητα είναι ανάμνηση από τη ζωή της ψυχής, πριν εισέλθει στο σώμα.
Προκειμένου ο Σωκράτης να αποδείξει αυτό που λέει, χρησιμοποιεί έναν δούλο του Μένωνα ο οποίος, σύμφωνα και με την παραδοχή του ίδιου, δεν έχει ποτέ διδαχθεί γεωμετρία, ισχυριζόμενος ότι μπορεί μέσα από μια σειρά ερωτήσεων να λύσει ένα γεωμετρικό πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι να βρει το διπλάσιο ενός τετραγώνου με πλευρά 2α.
Ο νεαρός δούλος, αν και αρχικά πιστεύει ότι γνωρίζει τη λύση, εν συνεχεία ανακαλύπτει ότι κάνει λάθος. Τελικά όμως μέσα από τις ερωτήσεις του Σωκράτη - ο οποίος θεωρεί ότι ο δούλος μέχρι τη στιγμή εκείνη έχει απλώς μια γνώμη (85c4) - ανακαλύπτει τη σωστή λύση, οδηγείται δηλαδή σε αληθή γνώμη η οποία, αν μη τι άλλο, παρέχει στον κάτοχό της αρκετές ενδείξεις για το ότι είναι σωστή. Την επίδειξη αυτή χρησιμοποιεί ο Σωκράτης ως επιχείρημα,  προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψή του στο Μένωνα ότι δηλαδή οι ερωτήσεις ήταν απλώς το κλειδί που ξεκλείδωσε την μνήμη της ψυχής του δούλου και τον οδήγησε στη λύση του προβλήματος. Έτσι, σύμφωνα με τον Σωκράτη, «εκείνος που δεν ξέρει, έχει μέσα του, για όσα δεν ξέρει, αληθινές γνώμες» (85c6) τις οποίες «δεν του τις δίδαξε κάποιος» αλλά «όταν τις ξυπνήσει κανείς με ερώτηση γίνονται επιστήμες» (85d4-5) πράγμα που σημαίνει ότι «εκείνο που τώρα τυχαίνει να μην ξέρει» κάποιος «είναι εκείνο που δεν έχει θυμηθεί» (86b3-4).
Η επιχειρηματολογία του Πλάτωνα σταδιακά εξελίσσεται ως εξής: ο δούλος  έχει τη γνώση την οποία ή την είχε από πάντα ή την απέκτησε στην πορεία. Αφού σύμφωνα και με τη επιβεβαίωση του Μένωνα, δεν τη διδάχτηκε ποτέ, τότε την είχε από πάντα. Άρα πριν από τη γέννησή του. Πριν τη γέννησή του όμως δεν υπήρχε ο ίδιος. Η αλήθεια όμως των ιδεών υπάρχει πάντα στην ψυχή. Επομένως η ψυχή υπάρχει πάντα. Συνεπώς η ψυχή είναι αθάνατη.
Τελειώνοντας την επίδειξη ο Σωκράτης καταλήγει στο εξής: μπορεί να μην είναι ακόμη σίγουρος για την θεωρία της ανάμνησης και την θεωρία της αθανασίας της ψυχής, γι αυτό που ωστόσο είναι βέβαιος είναι ότι, πρέπει κανείς να ερευνά όσα δεν ξέρει διότι κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες - και εξαιτίας της συγγένειας που υπάρχει ανάμεσα σε μας και στη φύση και η οποία συγγένεια έχει γνωσιολογικές επιπτώσεις - μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αλήθεια όταν την συναντάμε. 

ΠΗΓΗ.

http://fereniki1.pblogs.gr/

http://enneaetifotos.blogspot.com/