Αρχαίοι δρόμοι κάτω από τα πόδια μας

Δρόμοι γνωστοί που διέτρεχαν την αρχαία Αθήνα αλλά και άγνωστοι που είτε εμφανίζονται μόνον στις γραπτές πηγές είτε και καθόλου. Δρόμοι που ανακαλύπτονται σήμερα κάτω από τη σύγχρονη πόλη, καμιά φορά και σε συνάφεια με νέες αρτηρίες, διότι ανέκαθεν οι οδεύσεις ακολουθούσαν πλην της αναγκαιότητας, τη μορφολογία του εδάφους.

Επτά αρχαίους δρόμους αναφέρει η αρχαιολόγος κυρία Ελένη Μπάνου, προϊσταμένη της Γ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων, ότι ήρθαν στο φως κατά την τελευταία πενταετία στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας: Ψυρρή, Κολωνό, Πετράλωνα. Αλλοτε με ταφικούς περιβόλους _ όπως συνηθιζόταν στην αρχαιότητα_ άλλοτε με επάλληλα οδοστρώματα καθώς η διάρκεια της χρήσης τους ήταν μεγάλη και με τα ίχνη της ορατά ακόμη.

Μεγάλης οικιστικής πυκνότητας είναι σήμερα αυτές οι περιοχές αλλά και στην αρχαιότητα κάθε άλλο παρά ακατοίκητες ήταν ενώ μεγάλος αριθμός δρόμων τις διέτρεχαν συνδέοντας τα άκρα της εκτός των τειχών Αθήνας. Ετσι επί της Λεωκορίου 42 στου Ψυρή οι ανασκαφές αποκάλυψαν τμήμα του τείχους της κλασικής περιόδου (5ος έως και 3ο π. Χ. αιώνας) που σχετίζεται με την οδό των λεγομένων Ηρίων πυλών, που τοποθετούνται στην περιοχή.

Αρχαία οδός που αποκαλύφθηκε σε μήκος 17,30 μέτρων και πλάτος 3 μέτρων στην οδό Μυκάλης ταυτίζεται με την αμαξιτή – δευτερεύουσα οδό, η οποία έβαινε παράλληλα της οδού του Δημόσιου Σήματος.
Και οι δύο άλλωστε συνέδεαν το Αστυ (μέσω των Πυλών του τείχους στον Κεραμεικό) με την Ακαδήμεια. Η μεν κύρια οδός, αποκαλούμενη κατά την αρχαιότητα Δρόμος ή Μνήμα ή Σήμα, διερχόταν μέσω του Διπύλου, ενώ η αμαξιτή, δια της Ιεράς Πύλης. Να σημειωθεί μάλιστα ότι παραπλεύρως της οδού που εντοπίσθηκε στην οδό Μυκάλης βρέθηκε και ένας μαρμάρινος λέοντας από ταφικό περίβολο του 4ου Αι. π. Χ., ο οποίος περιελάμβανε σαρκοφάγους και μία πυρά.

Στη συμβολή των οδών Αγίων Ασωμάτων, Ψαρομηλίγκου και Καλογήρου Σαμουήλ και σε μικρή απόσταση από τον Κεραμεικό αποκαλύφθηκαν τμήματα δύο οδών, η μία από τις οποίες οδηγούσε στον Ίππιο Κολωνό μέσω των Ηρίων Πυλών. Κοντά στις οδούς βρέθηκε και τμήμα ενός παρόδιου νεκροταφείου με 38 ταφές, ταφικό περίβολο και βάθρο που χρονολογείται από τον πρώιμο 5ο έως τα μέσα του 2ου αιώνα. π.Χ.

Τμήμα της οδού που συνέδεε την αρχαία πόλη με την Ακαδημία, καθώς και συστάδα τάφων παρόδιου νεκροταφείου αποκαλύφθηκε εξάλλου σε οικόπεδο επί της οδού Μοναστηρίου, στην περιοχή του Κολωνού. Αυτή η αρχαία οδός ήρθε στο φως σε μήκος 12,80 μέτρων και με μέγιστο πλάτος 9,40 μέτρα. Οπως αποκάλυψε μάλιστα η ανασκαφή ο δρόμος είχε δύο επάλληλα, χωμάτινα οδοστρώματα, πάνω στα οποία διακρίνονταν και τα ίχνη των αμαξοτροχών (στο νεώτερο στρώμα, με πλάτος μεταξονίου 1μέτρο).
Και το πιο σημαντικό: Κατά μήκος της οδού και στο μέσον της υπήρχε ένας πρόχειρος τοίχος, ο οποίος όμως λειτουργούσε ως ένα είδος κρασπέδου που διαχώριζε τα δύο ρεύματα κίνησης! Αυτός ο δρόμος ήταν σε χρήση από το α΄μισό του 5ου π. Χ. έως το 2ο π. Χ. αιώνα ενώ στο ανατολικό του όριο ανασκάφηκαν και επτά τάφοι σχεδόν όλοι συλημένοι, εκτός από κάποια λιγοστά ευρήματα από την εξάρτηση νεκρικής κλίνης.

Στα Πετράλωνα, που σε όλη τη διάρκεια του 4ου αιώνα π. Χ. υπήρχαν εργαστηριακές εγκαταστάσεις _ η περιοχή άλλωστε ενδείκνυτο για το εμπόριο και τη μεταφορά αγγείων προς τον Πειραιά μέσω των Μακρών τειχών_ είναι γνωστή από παλιά η «δια Κοίλης οδός», η οποία διευκόλυνε την επικοινωνία του δήμου της Μελίτης με την εντός των τειχών περιοχή. Ενα τμήμα αυτής της οδού αποκαλύφθηκε πρόσφατα ενώ ένα άλλο τμήμα οδοστρώματος και αναλήμματος σώζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο ισόγειο οικοδομής επί της οδού Δημοφώντος.
Την ίδια οδό συνάντησαν οι αρχαιολόγοι και σε άλλα σημεία και συγκεκριμένα σε οικόπεδα επί της οδού Δρυόπων 36 και Κυκλώπων 33, σε δύο κυρίως οδοστρώματα, πλάτους τουλάχιστον 5 μέτρων, που μπορεί να ήταν και μεγαλύτερο.

Στο πρώτο οικόπεδο ιδιαιτέρως αποκαλύφθηκε και τμήμα του βόρειου αναλημματικού τοίχου της οδού αλλά και παρόδιο νεκροταφείο των ύστερων Ελληνιστικών χρόνων (2ος-1ος αιώνας π. Χ.) με 13 τάφους πλούσια κτερισμένους, καθώς κάποιοι έφεραν και χρυσά κοσμήματα. Τέλος εντοπίσθηκε και μία ορθογώνια δεξαμενή, που ίσως σχετίζεται με εργαστηριακή λειτουργία πλησίον της οδού.

Με όλα αυτά η πολεοδομική εξέλιξη της πόλης των Αθηνών επικαιροποιείται στον ιστορικό χάρτη, όπως λέει η κυρία Μπάνου, κάτι που θα συνεχισθεί και στα επόμενα χρόνια καθώς πολλά μυστικά κρύβονται ακόμη θαμμένα στη γη.

ΠΗΓΗ