Κλυταιμνήστρα: «Η Γυναίκα μη Τρόπαιο»

Είναι η τρομερή γυναίκα με την παράξενη ομορφιά, που για χάρη της ο Αγαμέμνων σκότωσε τον πρώτο του εξάδελφο και σύζυγό της, για να την αποκτήσει. Μέσω αυτού του γάμου ο Αγαμέμνων ισχυροποιείται και γίνεται μέλος της πανίσχυρης δυναστείας των Ηρακλειδών, που απαριθμεί 1.700 χρόνια ιστορίας βασιλικού οίκου πίσω της. Ο Αγαμέμνων είναι ο «σώγαμπρος» σ’ ένα πλούσιο σπίτι και εξ αιτίας του ισχυρού ονόματος των Ηρακλειδών ορίζεται αρχιστράτηγος της εκστρατείας των Ελλήνων εναντίον της Τροίας. Φεύγοντας για τον πόλεμο αφήνει πίσω του έναν έμπιστο αοιδό, να κατασκοπεύει τη γυναίκα του.

Αλλά η Κλυταιμνήστρα, που είναι γεννημένη για βασίλισσα, αναλαμβάνει τα ηνία της εξουσίας με άνεση και εκφράζει το θηλυκό πρότυπο του ηγεμόνα, ασκώντας μόνον δικαιώματα και ερωτοτροπώντας ελεύθερα με τον Αίγισθο, όπως άλλωστε ερωτοτροπεί και ο σύζυγός της με τις σκλάβες του. Όταν ο Αγαμέμνων επιστρέφει από την Τροία θριαμβευτής, γεμάτος πλούτη, υπηρέτριες και λάφυρα, η Κλυταιμνήστρα, που φέρει επάξια τον διπλού πέλεκυ της εξουσίας στο χέρι, δεν θα παραδώσει αυτήν την εξουσία στον άντρα της και δεν θα ανεχθεί την παρουσία της νεαρής εγκύου ερωμένης του, της γυναίκας-τροπαίου, της Κασσάνδρας, στο παλάτι της.

Η Κλυταιμνήστρα, ζυγίζοντας ψυχρά και ωμά τα πράγματα, αποφασίζει να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα, όχι με κάποιο δηλητήριο και να ξεμπερδεύει, αλλά με μαχαίρι. Θα αναμετρηθεί με τον σκληροτράχηλο αρχιστράτηγο στήθος με στήθος. Θέλει να αντικρύζει το βλέμμα του καθώς τον δολοφονεί, θέλει να νοιώσει το ζεστό του αίμα στα χέρια της. Ο δειλός εραστής της Αίγισθος δεν τολμάει να επιχειρήσει πρώτος το κακούργημα, αλλά θα επιτεθεί μετά στον ήδη κατακρεουργημένο Αγαμέμνονα με μερικές ψευτο-μαχαιριές, ίσα- ίσα για να διεκδικήσει τον θρόνο.

H Kλυταιμνήστρα οπλισμένη με μαχαίρι πηγαίνει να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα. Πίσω της ο διστάζων Αίγισθος.

Η Κλυταιμνήστρα ουδέποτε θα μετανοιώσει, ούτε θα θεωρήσει την πράξη της σαν έγκλημα. Μιλώντας με την κόρη της, Ηλέκτρα, θα χαρακτηρίσει τη δολοφονία αυτή αόριστα σαν υπερβολική σκληρότητα, σαν ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον άπιστο σύζυγο ή, ακόμη πιο βολικά, σαν μητρική εκδίκηση στο όνομα της αδικοχαμένης Ιφιγένειας. Αυτή η ισχυρή γυναίκα- μη τρόπαιο, που μαγνήτισε τους άνδρες της εποχής της, προκάλεσε δέος στους επόμενους, αναστάτωσε τους τραγωδούς, εξακολουθεί να προκαλεί το ίδιο δέος και στους σημερινούς.

Η Κλυταιμνήστρα σαν ηρωΐδα «απορροφά» όλα τα κύρια πρόσωπα της τραγωδίας, τον Αγαμέμνονα, τον Αίγισθο, τα παιδιά της. Δεσπόζει σε όλη την σκηνή, καταργώντας τους άλλους. Στην ουσία είναι αήττητη, είναι αδίσταχτη και ανεξάρτητη και δεν έχει θέση στην καινούργια πατριαρχική κοινωνία, που οι γυναίκες πρέπει να έλθουν στα μέτρα των ανδρών, όπως αυτοί τα ορίζουν.

Πως να υποβιβάσουν οι τραγωδοί αυτήν την τρομερή γυναίκα; Και όμως βρήκαν τον τρόπο: Από δυναμική και αγέρωχη βασίλισσα θα την παρουσιάσουν ως απλή μάνα και γιαγιά, που τρέχει γεμάτη λαχτάρα προς την διωγμένη κόρη της, μόλις μαθαίνη, ότι η Ηλέκτρα είναι λεχώνα, και ότι αυτή, η Κλυταιμνήστρα, έχει ένα εγγονάκι. Οι τραγωδοί βάζουν την μεγάλη βασίλισσα να έχη μετατρέψει τον χαμό της σε γιορτή, τρέχοντας αλαφιασμένη, για να αντικρύση εκείνο το μικρό πλασματάκι.

Η ενοχλητική και «άγνωστη» Κλυταιμνήστρα μόνον ως μάνα θα βρει την τιμωρία, που κατά την γνώμη τους της αξίζει, γιατί μόνον ως μάνα ανέχονται πλέον την γυναίκα οι πατριαρχικές κοινωνίες. Επιτρέπουν στην Ηλέκτρα να μισήσει όσο θέλει την μητέρα της, αλλά απαγορεύουν να μισήσει τον πατέρα της, που την πρόδωσε το ίδιο, γυρίζοντας στο σπίτι όχι ως πατέρας αλλά ως τροπαιούχος εραστής, με μία ερωμένη περίπου στην ηλικία της κόρης του, που μάλιστα κυοφορεί το παιδί του. Δεν θα απολογηθεί ο Αγαμέμνων για τις πράξεις του, μόνον από την γυναίκα του θα ζητήσουν τον λόγο, αυτήν θα τιμωρήσουν και θα βάλουν τα παιδιά της να την δολοφονήσουν.

Η μορφή της Κλυταιμνήστρας θα εμπνεύσει αμέτρητους ποιητές, συγγραφείς, τραγωδούς, θα αντέξει το χριστιανικό Μεσαίωνα και θα μεταφερθεί στους αναγεννησιακούς χρόνους, θα υμνηθεί από Ιταλούς και Γάλλους δραματουργούς, θα παιχθεί στο Γαλλικό Θέατρο, στο Επτανησιακό Θέατρο, στο νεώτερο και διεθνές δραματολόγιο, στην Κίνα, στην Ιαπωνία, και θα είναι πάντα μία ανεξιχνίαστη μορφή, γεμάτη ισχύ και πάθος, ανυπόταχτη, με ένα τρομαχτικό μέγεθος. Η επιβλητική γυναίκα είναι το τελευταίο πρότυπο της μητριαρχικής εποχής, που είχε την δύναμη ενός ηγεμόνα, που ήξερε να γεύεται την εξουσία και να απολαμβάνει έντονα τα πάθη της, δεν θέλει να τα περιορίσει.

Αλλά η Κλυταιμνήστρα έχει και μία άλλη μορφή: Η τραγική μητροκτονία, που αντιπροσωπεύει, ίσως να απηχεί την δική μας κακή πλευρά, να μας απευθύνεται ως μια κρυμμένη σκέψη, που απαγορεύεται να συζητηθεί, γι’ αυτό καταχωνιάζεται βαθιά μέσα στα παράξενα και σκοτεινά υπόγεια του υποσυνειδήτου. Είναι μαζί η «αγαπημένη και μισημένη», όπως την θρηνεί συντετριμμένη πλέον η Ηλέκτρα, μετά τον τραγικό χαμό της.

http://freeinquiry.gr