Αρχαίο γεύμα αθάνατο

Η πολυτέλεια ταιριάζει στη Δημοκρατία; Είναι έννοια συμβατή με την ισονομία και την ισοπολιτεία; Πόσο πολυτελής ήταν ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Αθηναίων στην κλασική εποχή σε σχέση με των Σπαρτιατών;

Στο θέμα αυτό είναι αφιερωμένη μια σειρά τηλεοπτικών επεισοδίων του BBC, η προβολή των οποίων ξεκινάει απόψε με τον Βρετανό κλασικιστή του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, δρ Μάικλ Σκοτ.

Σύμφωνα με την έρευνά του, ακόμη και οι φτωχότεροι πολίτες της κλασικής Αθήνας είχαν πλουσιότερο τραπέζι από τους Σπαρτιάτες.
Πιάτα με κρέας, ψάρι και διάφορες λιχουδιές ήταν η προσιτή πολυτέλεια των Αθηναίων, ενώ η διατροφή ακόμη και του πλουσιότερου Σπαρτιάτη απαγορευόταν να ξεφύγει από τον μέλανα ζωμό και λιγοστά άλλα συμπληρώματα.
Η πολυτέλεια ήταν αντίθετη στη φιλοσοφία τους. Αλλά και οι Αθηναίοι δεν έπρεπε να ξεπεράσουν το μέτρο, αναγκαία συνθήκη για τη λειτουργία της Δημοκρατίας.Η κοινή εστίαση των πιστών μετά την τελετουργική θυσία των ζώων στις μεγάλες θρησκευτικές εορτές αποτελεί την απόδειξη της Δημοκρατίας στην πράξη. Στήνονται κοινά τραπέζια, όπου πλούσιοι και φτωχοί απολαμβάνουν το ίδιο γεύμα. Οταν γύρω στον Δεκαπενταύγουστο τελούνταν τα Παναθήναια και θυσιάζονταν προς τιμήν της θεάς Αθηνάς εκατό βόδια (εκατόμβη), τα σφάγια τεμαχίζονταν, ψήνονταν και προσφέρονταν στους πιστούς.

Η συνήθεια αυτή έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα, παρ' όλο που δεν έχουμε βωμούς για τελετουργικές θυσίες. Δεν νοείται όμως Δεκαπενταύγουστος στην ελληνική ύπαιθρο χωρίς ψητή γουρουνοπούλα και λαϊκό πανηγύρι. Η αγγλική τηλεοπτική σειρά παρακολουθεί τη μετεξέλιξη της πολυτέλειας στους ρωμαϊκούς χρόνους, στους πρώτους χριστιανικούς, αλλά και μέσα στη χριστιανική θρησκεία.

Η εκπομπή αποκαλύπτει πολλές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες του καθημερινού βίου που σχετίζονται με τη Δημοκρατία και πώς αυτή περνάει από το σπιτικό κάθε απλού πολίτη. Ο δρ Σκοτ διαπιστώνει, για παράδειγμα, ότι το κρέας στην αθηναϊκή Δημοκρατία δεν ήταν μόνο για τους «έχοντες και κατέχοντες». Αυτό όμως δεν συνέβαινε και με το ψάρι, ιδίως το μεγάλο, το πελαγίσιο. Τα «πρώτα» ψάρια, που λέμε σήμερα, ήταν πανάκριβα και ως εκ τούτου διόλου προσιτά για τα χαμηλά βαλάντια. Η παραγωγή προβάλλει και τα σημεία απ' όπου αγόραζαν ψάρια στην αρχαιότητα, αλλά και πώς τα παρασκεύαζαν, σε τι σκεύη τα μαγείρευαν και πού τα σέρβιραν.

Από την έρευνά τους προκύπτει κάτι λίγο-πολύ γνωστό: ότι στον δημόσιο βίο όλα ήταν πιο λιτά απ' ό,τι στον ιδιωτικό. Δηλαδή, ακριβώς το αντίθετο απ' ό,τι συμβαίνει σήμερα. Οι ανασκαφές σε κατάλοιπα των κλασικών χρόνων δεν έχουν αποκαλύψει πολυτελή σκεύη από πολύτιμο μέταλλο. Η επίδειξη πλούτου δεν ήταν έννοια συμβατή με την αντίληψη περί Δημοκρατίας που είχαν οι Αθηναίοι, ενώ στη Μακεδονία ήταν διαφορετικά. Ο δημόσιος βίος εκεί ήταν πολυτελής. Απόδειξη, οι βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας.

Στην Αθήνα δεν βρέθηκαν ούτε χρυσά στεφάνια ούτε αργυρά σκήπτρα, όπως του Φιλίππου του Β', ούτε χρυσές λάρνακες με οστά. Ο Μάικλ Σκοτ έχει κάνει γυρίσματα στη Βεργίνα, στις αρχαίες Αιγές και αναλύει τα εκθέματα του τοπικού μουσείου, τα οποία προβάλλει μαζί με τα αντικείμενα της έκθεσης για τη Μακεδονία που λειτουργεί στο Μουσείο Ασμόλιαν της Οξφόρδης.

Πηγή: Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ, Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"

http://erroso.blogspot.com/2011/06/blog-post_28.html#ixzz1QY64I7yc